| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya |
3. උදානසුත්‌තං
3. Udānasuttaṃ
55. සාවත්‌ථිනිදානං . තත්‍ර ඛො භගවා උදානං උදානෙසි – ‘‘‘නො චස්‌සං, නො ච මෙ සියා, නාභවිස්‌ස, න මෙ භවිස්‌සතී’ති – එවං අධිමුච්‌චමානො භික්‌ඛු ඡින්‌දෙය්‍ය ඔරම්‌භාගියානි සංයොජනානී’’ති. එවං වුත්‌තෙ, අඤ්‌ඤතරො භික්‌ඛු භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘යථා කථං පන, භන්‌තෙ, ‘නො චස්‌සං, නො ච මෙ සියා, නාභවිස්‌ස, න මෙ භවිස්‌සතී’ති – එවං අධිමුච්‌චමානො භික්‌ඛු ඡින්‌දෙය්‍ය ඔරම්‌භාගියානි සංයොජනානී’’ති?
55. Sāvatthinidānaṃ . Tatra kho bhagavā udānaṃ udānesi – ‘‘‘no cassaṃ, no ca me siyā, nābhavissa, na me bhavissatī’ti – evaṃ adhimuccamāno bhikkhu chindeyya orambhāgiyāni saṃyojanānī’’ti. Evaṃ vutte, aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yathā kathaṃ pana, bhante, ‘no cassaṃ, no ca me siyā, nābhavissa, na me bhavissatī’ti – evaṃ adhimuccamāno bhikkhu chindeyya orambhāgiyāni saṃyojanānī’’ti?
‘‘ඉධ, භික්‌ඛු, අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො අරියානං අදස්‌සාවී…පෙ.… සප්‌පුරිසධම්‌මෙ අවිනීතො රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති, රූපවන්‌තං වා අත්‌තානං; අත්‌තනි වා රූපං, රූපස්‌මිං වා අත්‌තානං. වෙදනං… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති, විඤ්‌ඤාණවන්‌තං වා අත්‌තානං; අත්‌තනි වා විඤ්‌ඤාණං, විඤ්‌ඤාණස්‌මිං වා අත්‌තානං.
‘‘Idha, bhikkhu, assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī…pe… sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ; attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ; attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
‘‘සො අනිච්‌චං රූපං ‘අනිච්‌චං රූප’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති, අනිච්‌චං වෙදනං ‘අනිච්‌චා වෙදනා’ති යථාභූතං නප්‌පජානාති, අනිච්‌චං සඤ්‌ඤං ‘අනිච්‌චා සඤ්‌ඤා’ති යථාභූතං නප්‌පජානාති, අනිච්‌චෙ සඞ්‌ඛාරෙ ‘අනිච්‌චා සඞ්‌ඛාරා’ති යථාභූතං නප්‌පජානාති, අනිච්‌චං විඤ්‌ඤාණං ‘අනිච්‌චං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති.
‘‘So aniccaṃ rūpaṃ ‘aniccaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti, aniccaṃ vedanaṃ ‘aniccā vedanā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti, aniccaṃ saññaṃ ‘aniccā saññā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti, anicce saṅkhāre ‘aniccā saṅkhārā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti, aniccaṃ viññāṇaṃ ‘aniccaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘දුක්‌ඛං රූපං ‘දුක්‌ඛං රූප’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති, දුක්‌ඛං වෙදනං… දුක්‌ඛං සඤ්‌ඤං… දුක්‌ඛෙ සඞ්‌ඛාරෙ… දුක්‌ඛං විඤ්‌ඤාණං ‘දුක්‌ඛං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති.
‘‘Dukkhaṃ rūpaṃ ‘dukkhaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti, dukkhaṃ vedanaṃ… dukkhaṃ saññaṃ… dukkhe saṅkhāre… dukkhaṃ viññāṇaṃ ‘dukkhaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘අනත්‌තං රූපං ‘අනත්‌තා රූප’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති, අනත්‌තං වෙදනං ‘අනත්‌තා වෙදනා’ති යථාභූතං නප්‌පජානාති, අනත්‌තං සඤ්‌ඤං ‘අනත්‌තා සඤ්‌ඤා’ති යථාභූතං නප්‌පජානාති, අනත්‌තෙ සඞ්‌ඛාරෙ ‘අනත්‌තා සඞ්‌ඛාරා’ති යථාභූතං නප්‌පජානාති, අනත්‌තං විඤ්‌ඤාණං ‘අනත්‌තා විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති.
‘‘Anattaṃ rūpaṃ ‘anattā rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti, anattaṃ vedanaṃ ‘anattā vedanā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti, anattaṃ saññaṃ ‘anattā saññā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti, anatte saṅkhāre ‘anattā saṅkhārā’ti yathābhūtaṃ nappajānāti, anattaṃ viññāṇaṃ ‘anattā viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘සඞ්‌ඛතං රූපං ‘සඞ්‌ඛතං රූප’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති, සඞ්‌ඛතං වෙදනං… සඞ්‌ඛතං සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛතෙ සඞ්‌ඛාරෙ… සඞ්‌ඛතං විඤ්‌ඤාණං ‘සඞ්‌ඛතං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති යථාභූතං නප්‌පජානාති. රූපං විභවිස්‌සතීති යථාභූතං නප්‌පජානාති. වෙදනා විභවිස්‌සති… සඤ්‌ඤා විභවිස්‌සති… සඞ්‌ඛාරා විභවිස්‌සන්‌ති… විඤ්‌ඤාණං විභවිස්‌සතීති යථාභූතං නප්‌පජානාති.
‘‘Saṅkhataṃ rūpaṃ ‘saṅkhataṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti, saṅkhataṃ vedanaṃ… saṅkhataṃ saññaṃ… saṅkhate saṅkhāre… saṅkhataṃ viññāṇaṃ ‘saṅkhataṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ nappajānāti. Rūpaṃ vibhavissatīti yathābhūtaṃ nappajānāti. Vedanā vibhavissati… saññā vibhavissati… saṅkhārā vibhavissanti… viññāṇaṃ vibhavissatīti yathābhūtaṃ nappajānāti.
‘‘සුතවා ච ඛො, භික්‌ඛු, අරියසාවකො අරියානං දස්‌සාවී අරියධම්‌මස්‌ස කොවිදො අරියධම්‌මෙ සුවිනීතො සප්‌පුරිසානං දස්‌සාවී සප්‌පුරිසධම්‌මස්‌ස කොවිදො සප්‌පුරිසධම්‌මෙ සුවිනීතො න රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති…පෙ.… න වෙදනං… න සඤ්‌ඤං… න සඞ්‌ඛාරෙ… න විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති.
‘‘Sutavā ca kho, bhikkhu, ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati…pe… na vedanaṃ… na saññaṃ… na saṅkhāre… na viññāṇaṃ attato samanupassati.
‘‘සො අනිච්‌චං රූපං ‘අනිච්‌චං රූප’න්‌ති යථාභූතං පජානාති. අනිච්‌චං වෙදනං… අනිච්‌චං සඤ්‌ඤං… අනිච්‌චෙ සඞ්‌ඛාරෙ… අනිච්‌චං විඤ්‌ඤාණං ‘අනිච්‌චං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති යථාභූතං පජානාති. දුක්‌ඛං රූපං…පෙ.… දුක්‌ඛං විඤ්‌ඤාණං… අනත්‌තං රූපං…පෙ.… අනත්‌තං විඤ්‌ඤාණං… සඞ්‌ඛතං රූපං…පෙ.… සඞ්‌ඛතං විඤ්‌ඤාණං ‘සඞ්‌ඛතං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති යථාභූතං පජානාති. රූපං විභවිස්‌සතීති යථාභූතං පජානාති. වෙදනා… සඤ්‌ඤා… සඞ්‌ඛාරා… විඤ්‌ඤාණං විභවිස්‌සතීති යථාභූතං පජානාති.
‘‘So aniccaṃ rūpaṃ ‘aniccaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Aniccaṃ vedanaṃ… aniccaṃ saññaṃ… anicce saṅkhāre… aniccaṃ viññāṇaṃ ‘aniccaṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Dukkhaṃ rūpaṃ…pe… dukkhaṃ viññāṇaṃ… anattaṃ rūpaṃ…pe… anattaṃ viññāṇaṃ… saṅkhataṃ rūpaṃ…pe… saṅkhataṃ viññāṇaṃ ‘saṅkhataṃ viññāṇa’nti yathābhūtaṃ pajānāti. Rūpaṃ vibhavissatīti yathābhūtaṃ pajānāti. Vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ vibhavissatīti yathābhūtaṃ pajānāti.
‘‘සො රූපස්‌ස විභවා, වෙදනාය විභවා, සඤ්‌ඤා විභවා, සඞ්‌ඛාරානං විභවා, විඤ්‌ඤාණස්‌ස විභවා, එවං ඛො, භික්‌ඛු, ‘නො චස්‌සං, නො ච මෙ සියා, නාභවිස්‌ස, න මෙ භවිස්‌සතී’ති – එවං අධිමුච්‌චමානො භික්‌ඛු ඡින්‌දෙය්‍ය ඔරම්‌භාගියානි සංයොජනානී’’ති. ‘‘එවං අධිමුච්‌චමානො, භන්‌තෙ, භික්‌ඛු ඡින්‌දෙය්‍ය ඔරම්‌භාගියානි සංයොජනානී’’ති.
‘‘So rūpassa vibhavā, vedanāya vibhavā, saññā vibhavā, saṅkhārānaṃ vibhavā, viññāṇassa vibhavā, evaṃ kho, bhikkhu, ‘no cassaṃ, no ca me siyā, nābhavissa, na me bhavissatī’ti – evaṃ adhimuccamāno bhikkhu chindeyya orambhāgiyāni saṃyojanānī’’ti. ‘‘Evaṃ adhimuccamāno, bhante, bhikkhu chindeyya orambhāgiyāni saṃyojanānī’’ti.
‘‘කථං පන, භන්‌තෙ, ජානතො කථං පස්‌සතො අනන්‌තරා ආසවානං ඛයො හොතී’’ති? ‘‘ඉධ, භික්‌ඛු, අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො අතසිතායෙ ඨානෙ තාසං ආපජ්‌ජති. තාසො හෙසො 1 භික්‌ඛු අස්‌සුතවතො පුථුජ්‌ජනස්‌ස – ‘නො චස්‌සං, නො ච මෙ සියා, නාභවිස්‌ස, න මෙ භවිස්‌සතී’’’ති.
‘‘Kathaṃ pana, bhante, jānato kathaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hotī’’ti? ‘‘Idha, bhikkhu, assutavā puthujjano atasitāye ṭhāne tāsaṃ āpajjati. Tāso heso 2 bhikkhu assutavato puthujjanassa – ‘no cassaṃ, no ca me siyā, nābhavissa, na me bhavissatī’’’ti.
‘‘සුතවා ච ඛො, භික්‌ඛු, අරියසාවකො අතසිතායෙ ඨානෙ න තාසං ආපජ්‌ජති. න හෙසො 3, භික්‌ඛු, තාසො සුතවතො අරියසාවකස්‌ස – ‘නො චස්‌සං, නො ච මෙ සියා, නාභවිස්‌ස, න මෙ භවිස්‌සතී’ති. රූපුපයං වා, භික්‌ඛු, විඤ්‌ඤාණං තිට්‌ඨමානං තිට්‌ඨෙය්‍ය, රූපාරම්‌මණං රූපප්‌පතිට්‌ඨං නන්‌දූපසෙචනං වුද්‌ධිං විරූළ්‌හිං වෙපුල්‌ලං ආපජ්‌ජෙය්‍ය. වෙදනුපයං වා, භික්‌ඛු… සඤ්‌ඤුපයං වා, භික්‌ඛු… සඞ්‌ඛාරුපයං වා, භික්‌ඛු, විඤ්‌ඤාණං තිට්‌ඨමානං තිට්‌ඨෙය්‍ය, සඞ්‌ඛාරාරම්‌මණං සඞ්‌ඛාරප්‌පතිට්‌ඨං නන්‌දූපසෙචනං වුද්‌ධිං විරූළ්‌හිං වෙපුල්‌ලං ආපජ්‌ජෙය්‍ය.
‘‘Sutavā ca kho, bhikkhu, ariyasāvako atasitāye ṭhāne na tāsaṃ āpajjati. Na heso 4, bhikkhu, tāso sutavato ariyasāvakassa – ‘no cassaṃ, no ca me siyā, nābhavissa, na me bhavissatī’ti. Rūpupayaṃ vā, bhikkhu, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya, rūpārammaṇaṃ rūpappatiṭṭhaṃ nandūpasecanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya. Vedanupayaṃ vā, bhikkhu… saññupayaṃ vā, bhikkhu… saṅkhārupayaṃ vā, bhikkhu, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya, saṅkhārārammaṇaṃ saṅkhārappatiṭṭhaṃ nandūpasecanaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya.
‘‘යො 5 භික්‌ඛු එවං වදෙය්‍ය – ‘අහමඤ්‌ඤත්‍ර රූපා, අඤ්‌ඤත්‍ර වෙදනාය, අඤ්‌ඤත්‍ර සඤ්‌ඤාය, අඤ්‌ඤත්‍ර සඞ්‌ඛාරෙහි විඤ්‌ඤාණස්‌ස ආගතිං වා ගතිං වා චුතිං වා උපපත්‌තිං වා වුද්‌ධිං වා විරූළ්‌හිං වා වෙපුල්‌ලං වා පඤ්‌ඤාපෙස්‌සාමී’ති, නෙතං ඨානං විජ්‌ජති.
‘‘Yo 6 bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘ahamaññatra rūpā, aññatra vedanāya, aññatra saññāya, aññatra saṅkhārehi viññāṇassa āgatiṃ vā gatiṃ vā cutiṃ vā upapattiṃ vā vuddhiṃ vā virūḷhiṃ vā vepullaṃ vā paññāpessāmī’ti, netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
‘‘රූපධාතුයා චෙ, භික්‌ඛු, භික්‌ඛුනො රාගො පහීනො හොති. රාගස්‌ස පහානා වොච්‌ඡිජ්‌ජතාරම්‌මණං පතිට්‌ඨා විඤ්‌ඤාණස්‌ස න හොති. වෙදනාධාතුයා චෙ, භික්‌ඛු, භික්‌ඛුනො… සඤ්‌ඤාධාතුයා චෙ, භික්‌ඛු, භික්‌ඛුනො… සඞ්‌ඛාරධාතුයා චෙ, භික්‌ඛු, භික්‌ඛුනො… විඤ්‌ඤාණධාතුයා චෙ, භික්‌ඛු, භික්‌ඛුනො රාගො පහීනො හොති. රාගස්‌ස පහානා වොච්‌ඡිජ්‌ජතාරම්‌මණං පතිට්‌ඨා විඤ්‌ඤාණස්‌ස න හොති. තදප්‌පතිට්‌ඨිතං විඤ්‌ඤාණං අවිරූළ්‌හං අනභිසඞ්‌ඛාරඤ්‌ච විමුත්‌තං. විමුත්‌තත්‌තා ඨිතං. ඨිතත්‌තා සන්‌තුසිතං. සන්‌තුසිතත්‌තා න පරිතස්‌සති. අපරිතස්‌සං පච්‌චත්‌තඤ්‌ඤෙව පරිනිබ්‌බායති. ‘ඛීණා ජාති…පෙ.… නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායා’ති පජානාති. එවං ඛො, භික්‌ඛු, ජානතො එවං පස්‌සතො අනන්‌තරා ආසවානං ඛයො හොතී’’ති. තතියං.
‘‘Rūpadhātuyā ce, bhikkhu, bhikkhuno rāgo pahīno hoti. Rāgassa pahānā vocchijjatārammaṇaṃ patiṭṭhā viññāṇassa na hoti. Vedanādhātuyā ce, bhikkhu, bhikkhuno… saññādhātuyā ce, bhikkhu, bhikkhuno… saṅkhāradhātuyā ce, bhikkhu, bhikkhuno… viññāṇadhātuyā ce, bhikkhu, bhikkhuno rāgo pahīno hoti. Rāgassa pahānā vocchijjatārammaṇaṃ patiṭṭhā viññāṇassa na hoti. Tadappatiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ avirūḷhaṃ anabhisaṅkhārañca vimuttaṃ. Vimuttattā ṭhitaṃ. Ṭhitattā santusitaṃ. Santusitattā na paritassati. Aparitassaṃ paccattaññeva parinibbāyati. ‘Khīṇā jāti…pe… nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti. Evaṃ kho, bhikkhu, jānato evaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hotī’’ti. Tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 3. උදානසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Udānasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 3. උදානසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Udānasuttavaṇṇanā
