| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๓. อุทานสุตฺตวณฺณนา
3. Udānasuttavaṇṇanā
๕๕. อุทานํ อุทาหรีติ อตฺตมนวาจํ นิจฺฉาเรสิฯ เอส วุตฺตปฺปกาโร อุทาหาโรฯ ภุโส นิสฺสโย อุปนิสฺสโย, ทานเมว อุปนิสฺสโย ทานูปนิสฺสโยฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ ตตฺถ ทานูปนิสฺสโย อนฺนาทิวตฺถูสุ พลวาติ พลวภาเวน โหติ, ตสฺมา อุปนิสฺสยพหุโล กามราคปฺปหาเนเนว กตปริจยตฺตา วิปสฺสนมนุยุญฺชโนฺต น จิรเสฺสว อนาคามิผลํ ปาปุณาติ, ตถา สุวิสุทฺธสีลูปนิสฺสโย กามโทสชิคุจฺฉเนนฯ ยทิ เอวํ กสฺมา อิเม เทฺว อุปนิสฺสยา ทุพฺพลาติ วุตฺตา ? วิชฺชูปมญฺญาณเสฺสว ปจฺจยภาวโตฯ โสปิ ภาวนูปนิสฺสยสหายลาเภเนว, น เกวลํฯ ภาวนา ปน ปฎิเวธสฺส วิเสสเหตุภาวโต พลวา อุปนิสฺสโยฯ ตถา หิ สา วชิรูปมญาณสฺส วิเสสปจฺจโยฯ เตนาห ‘‘ภาวนูปนิสฺสโย อรหตฺตํ ปาเปตี’’ติฯ
55.Udānaṃ udāharīti attamanavācaṃ nicchāresi. Esa vuttappakāro udāhāro. Bhuso nissayo upanissayo, dānameva upanissayo dānūpanissayo. Esa nayo sesesupi. Tattha dānūpanissayo annādivatthūsu balavāti balavabhāvena hoti, tasmā upanissayabahulo kāmarāgappahāneneva kataparicayattā vipassanamanuyuñjanto na cirasseva anāgāmiphalaṃ pāpuṇāti, tathā suvisuddhasīlūpanissayo kāmadosajigucchanena. Yadi evaṃ kasmā ime dve upanissayā dubbalāti vuttā ? Vijjūpamaññāṇasseva paccayabhāvato. Sopi bhāvanūpanissayasahāyalābheneva, na kevalaṃ. Bhāvanā pana paṭivedhassa visesahetubhāvato balavā upanissayo. Tathā hi sā vajirūpamañāṇassa visesapaccayo. Tenāha ‘‘bhāvanūpanissayo arahattaṃ pāpetī’’ti.
โสติ มิลกเตฺถโรฯ วิหารนฺติ วสนฎฺฐานํฯ วิหารปจฺจเนฺต หิ ปณฺณสาลาย เถโร วิหรติฯ อุปฎฺฐาติ เอกลกฺขเณนฯ กูฎโคโณ วิย คมนวีถิํฯ ตตฺถาติ อลฺลกฎฺฐราสิมฺหิฯ อุทกมณิกานนฺติ อุทกเถวานํฯ
Soti milakatthero. Vihāranti vasanaṭṭhānaṃ. Vihārapaccante hi paṇṇasālāya thero viharati. Upaṭṭhāti ekalakkhaṇena. Kūṭagoṇo viya gamanavīthiṃ. Tatthāti allakaṭṭharāsimhi. Udakamaṇikānanti udakathevānaṃ.
อตฺตนิเยว อุปเนสิ อุทานกถาย วุตฺตธมฺมานํ ปริปุณฺณานํ อตฺตนิ สํวิชฺชมานตฺตาฯ เตนาห ‘‘อุฎฺฐานวตา’’ติอาทิฯ อยญฺหิ มิลกเตฺถโร สิกฺขาย คารโว สปฺปติโสฺส วตฺตปฎิวตฺตํ ปูเรโนฺต วิสุทฺธสีโล หุตฺวา ฐิโต, ตสฺมา ‘‘ทุพฺพลูปนิสฺสเย’’ติ วุตฺตํฯ เตนาห ภควา อุทาเนโนฺต ‘‘โน จสฺสํ…เป.… สโญฺญชนานี’’ติฯ
Attaniyevaupanesi udānakathāya vuttadhammānaṃ paripuṇṇānaṃ attani saṃvijjamānattā. Tenāha ‘‘uṭṭhānavatā’’tiādi. Ayañhi milakatthero sikkhāya gāravo sappatisso vattapaṭivattaṃ pūrento visuddhasīlo hutvā ṭhito, tasmā ‘‘dubbalūpanissaye’’ti vuttaṃ. Tenāha bhagavā udānento ‘‘no cassaṃ…pe… saññojanānī’’ti.
สเจ อหํ น ภเวยฺยนฺติ ยทิ อหํ นาม โกจิ น ภเวยฺยํ ตาทิสสฺส อหํสทฺทวจนียสฺส กสฺสจิ อตฺถสฺส อภาวโตฯ ตโต เอว มม ปริกฺขาโรปิ น ภเวยฺยตสฺส จ ปภงฺคุภาเวน อนวฎฺฐิตภาวโตฯ เอวํ อตฺตุเทฺทสิกภาเวน ปททฺวยสฺส อตฺถํ วตฺวา อิทานิ กมฺมผลวเสน วตฺตุํ ‘‘สเจ วา ปนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อตีตปจฺจุปฺปนฺนวเสน สุญฺญตํ ทเสฺสตฺวา อิทานิ ปจฺจุปฺปนฺนานาคตวเสน ตํ ทเสฺสโนฺต ‘‘อิทานิ ปนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ เอวํ อธิมุจฺจโนฺตติ เอทิสํ อธิมุตฺติํ ปวเตฺตโนฺตฯ วิภวิสฺสตีติ วินสฺสิสฺสติฯ วิภโว หิ วินาโสฯ เตนาห ‘‘ภิชฺชิสฺสตี’’ติฯ วิภวทสฺสนํ วิภโวติ อุตฺตรปทโลเปน วุตฺตนฺติ อาห ‘‘วิภวทสฺสเนนา’’ติฯ วิภวทสฺสนํ นาม อจฺจนฺตาย วินาสสฺส ทสฺสนํฯ ตนฺติ อริยมคฺคํฯ สามญฺญโชตนา เหสา วิเสสนิฎฺฐา โหตีติ ตติยมคฺควเสน อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ
Sace ahaṃ na bhaveyyanti yadi ahaṃ nāma koci na bhaveyyaṃ tādisassa ahaṃsaddavacanīyassa kassaci atthassa abhāvato. Tato eva mama parikkhāropi na bhaveyyatassa ca pabhaṅgubhāvena anavaṭṭhitabhāvato. Evaṃ attuddesikabhāvena padadvayassa atthaṃ vatvā idāni kammaphalavasena vattuṃ ‘‘sace vā panā’’tiādi vuttaṃ. Atītapaccuppannavasena suññataṃ dassetvā idāni paccuppannānāgatavasena taṃ dassento ‘‘idāni panā’’tiādi vuttaṃ. Evaṃ adhimuccantoti edisaṃ adhimuttiṃ pavattento. Vibhavissatīti vinassissati. Vibhavo hi vināso. Tenāha ‘‘bhijjissatī’’ti. Vibhavadassanaṃ vibhavoti uttarapadalopena vuttanti āha ‘‘vibhavadassanenā’’ti. Vibhavadassanaṃ nāma accantāya vināsassa dassanaṃ. Tanti ariyamaggaṃ. Sāmaññajotanā hesā visesaniṭṭhā hotīti tatiyamaggavasena attho veditabbo.
อุปริ มคฺคผลนฺติ อคฺคมคฺคผลํฯ นตฺถิ เอติสฺสา ชาติยา อนฺตรนฺติ อนนฺตรา, อนนฺตรา วิปสฺสนา มคฺคสฺสฯ โคตฺรภู ปน อนุโลมวีถิปริยาปนฺนตฺตา วิปสฺสนาคติกํ วา สิยา, นิพฺพานารมฺมณตฺตา มคฺคคติกํ วาติ น เตน มโคฺค อนฺตริโก นาม โหติฯ เตนาห ‘‘วิปสฺสนา มคฺคสฺส อาสนฺนานนฺตรํ นามา’’ติ ฯ ผลํ ปน นิพฺพานารมฺมณตฺตา กิเลสานํ ปชหนวเสน ปวตฺตนโต โลกุตฺตรภาวโต จ กมฺมมคฺคคติกเมว, กุสลวิปากภาเวน ปน เนสํ อโตฺถ ปเภโทติ วิปสฺสนาย ผลสฺส สิยา อนนฺตรตาติ วุตฺตํ ‘‘ผลสฺส ทูรานนฺตรํ นามา’’ติฯ ‘‘อาสวานํ ขโย’’ติ ปน อคฺคมเคฺค วุจฺจมาเน วิปสฺสนานํ อาสนฺนตาย วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ อตสิตาเยติ น ตสิตเพฺพ ตาสํ อนาปชฺชิตเพฺพฯ ตาโสติ ตาสเหตุ ‘‘ตสติ เอตสฺมา’’ติ กตฺวาฯ โสติ อสฺสุตวา ปุถุชฺชโนฯ ติลกฺขณาหตนฺติ อนิจฺจตาทิลกฺขณตฺตยลกฺขิตํฯ มนมฺหิ นโฎฺฐติ อีสกํ นโฎฺฐมฺหิ, ตโต ปรมฺปิ ตเตฺถว ฐตฺวา กิญฺจิ อปูริตตฺตา เอว มุโตฺตติ อธิปฺปาโยฯ ‘‘น ตาโส นาม โหตี’’ติ วตฺวา ตสฺส อตาสภาวํ ทเสฺสตุํ ‘‘น หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ กลฺยาณปุถุชฺชโน หิ ภยตุปฎฺฐานญาเณน ‘‘สภยา สงฺขารา’’ติ วิปสฺสโนฺต น อุตฺตสติฯ
Upari maggaphalanti aggamaggaphalaṃ. Natthi etissā jātiyā antaranti anantarā, anantarā vipassanā maggassa. Gotrabhū pana anulomavīthipariyāpannattā vipassanāgatikaṃ vā siyā, nibbānārammaṇattā maggagatikaṃ vāti na tena maggo antariko nāma hoti. Tenāha ‘‘vipassanā maggassa āsannānantaraṃ nāmā’’ti . Phalaṃ pana nibbānārammaṇattā kilesānaṃ pajahanavasena pavattanato lokuttarabhāvato ca kammamaggagatikameva, kusalavipākabhāvena pana nesaṃ attho pabhedoti vipassanāya phalassa siyā anantaratāti vuttaṃ ‘‘phalassa dūrānantaraṃ nāmā’’ti. ‘‘Āsavānaṃ khayo’’ti pana aggamagge vuccamāne vipassanānaṃ āsannatāya vattabbameva natthi. Atasitāyeti na tasitabbe tāsaṃ anāpajjitabbe. Tāsoti tāsahetu ‘‘tasati etasmā’’ti katvā. Soti assutavā puthujjano. Tilakkhaṇāhatanti aniccatādilakkhaṇattayalakkhitaṃ. Manamhi naṭṭhoti īsakaṃ naṭṭhomhi, tato parampi tattheva ṭhatvā kiñci apūritattā eva muttoti adhippāyo. ‘‘Na tāso nāma hotī’’ti vatvā tassa atāsabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘na hī’’tiādi vuttaṃ. Kalyāṇaputhujjano hi bhayatupaṭṭhānañāṇena ‘‘sabhayā saṅkhārā’’ti vipassanto na uttasati.
อุทานสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Udānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๓. อุทานสุตฺตํ • 3. Udānasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๓. อุทานสุตฺตวณฺณนา • 3. Udānasuttavaṇṇanā
