| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಉದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Udāna-aṭṭhakathā |
೯. ಉದಪಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
9. Udapānasuttavaṇṇanā
೬೯. ನವಮೇ ಮಲ್ಲೇಸೂತಿ ಮಲ್ಲಾ ನಾಮ ಜಾನಪದಿನೋ ರಾಜಕುಮಾರಾ, ತೇಸಂ ನಿವಾಸೋ ಏಕೋಪಿ ಜನಪದೋ ರುಳ್ಹೀವಸೇನ ‘‘ಮಲ್ಲಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತೇಸು ಮಲ್ಲೇಸು, ಯಂ ಲೋಕೇ ‘‘ಮಲ್ಲೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಮಾಲೇಸೂ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ। ಚಾರಿಯಂ ಚರಮಾನೋತಿ ಅತುರಿತಚಾರಿಕಾವಸೇನ ಮಹಾಮಣ್ಡಲಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ। ಮಹತಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನಾತಿ ಅಪರಿಚ್ಛೇದಗುಣೇನ ಮಹನ್ತೇನ ಸಮಣಗಣೇನ। ತದಾ ಹಿ ಭಗವತೋ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ಅಹೋಸಿ। ಥೂಣಂ ನಾಮ ಮಲ್ಲಾನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮೋತಿ ಪುರತ್ಥಿಮದಕ್ಖಿಣಾಯ ದಿಸಾಯ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸಸ್ಸ ಅವಧಿಟ್ಠಾನೇ ಮಲ್ಲದೇಸೇ ಥೂಣನಾಮಕೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಬಹುಲತಾಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮೋ। ತದವಸರೀತಿ ತಂ ಅವಸರಿ, ಥೂಣಗಾಮಮಗ್ಗಂ ಪಾಪುಣೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಸ್ಸೋಸುನ್ತಿ ಸುಣಿಂಸು, ಸೋತದ್ವಾರಸಮ್ಪತ್ತವಚನನಿಗ್ಘೋಸಾನುಸಾರೇನ ಜಾನಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಖೋತಿ ಪದಪೂರಣೇ, ಅವಧಾರಣತ್ಥೇ ವಾ ನಿಪಾತೋ। ತತ್ಥ ಅವಧಾರಣತ್ಥೇನ ಅಸ್ಸೋಸುಂಯೇವ, ನ ತೇಸಂ ಸವನನ್ತರಾಯೋ ಅಹೋಸೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪದಪೂರಣೇನ ಪದಬ್ಯಞ್ಜನಸಿಲಿಟ್ಠತ್ತಮತ್ತಮೇವ। ಥೂಣೇಯ್ಯಕಾತಿ ಥೂಣಗಾಮವಾಸಿನೋ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ರಹ್ಮಂ ಅಣನ್ತೀತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ಮನ್ತೇ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಮೇವ ಹಿ ಜಾತಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ನಿಬ್ಬಚನಂ, ಅರಿಯಾ ಪನ ಬಾಹಿತಪಾಪತ್ತಾ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಗಹಪತಿಕಾತಿ ಖತ್ತಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸನ್ತಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ವಿಸೇಸತೋ ವೇಸ್ಸಾ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಚ ಗಹಪತಿಕಾ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾ।
69. Navame mallesūti mallā nāma jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīvasena ‘‘mallā’’ti vuccati, tesu mallesu, yaṃ loke ‘‘mallo’’ti vuccati. Keci pana ‘‘mālesū’’ti paṭhanti. Cāriyaṃ caramānoti aturitacārikāvasena mahāmaṇḍalajanapadacārikaṃ caramāno. Mahatā bhikkhusaṅghenāti aparicchedaguṇena mahantena samaṇagaṇena. Tadā hi bhagavato mahābhikkhuparivāro ahosi. Thūṇaṃ nāma mallānaṃ brāhmaṇagāmoti puratthimadakkhiṇāya disāya majjhimadesassa avadhiṭṭhāne malladese thūṇanāmako brāhmaṇabahulatāya brāhmaṇagāmo. Tadavasarīti taṃ avasari, thūṇagāmamaggaṃ pāpuṇīti attho. Assosunti suṇiṃsu, sotadvārasampattavacananigghosānusārena jāniṃsūti attho. Khoti padapūraṇe, avadhāraṇatthe vā nipāto. Tattha avadhāraṇatthena assosuṃyeva, na tesaṃ savanantarāyo ahosīti vuttaṃ hoti. Padapūraṇena padabyañjanasiliṭṭhattamattameva. Thūṇeyyakāti thūṇagāmavāsino. Brāhmaṇagahapatikāti ettha brahmaṃ aṇantīti brāhmaṇā, mante sajjhāyantīti attho. Idameva hi jātibrāhmaṇānaṃ nibbacanaṃ, ariyā pana bāhitapāpattā ‘‘brāhmaṇā’’ti vuccanti. Gahapatikāti khattiyabrāhmaṇe vajjetvā ye keci agāraṃ ajjhāvasantā vuccanti, visesato vessā. Brāhmaṇā ca gahapatikā ca brāhmaṇagahapatikā.
ಇದಾನಿ ಯಮತ್ಥಂ ತೇ ಅಸ್ಸೋಸುಂ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಮಣೋ ಖಲು, ಭೋ, ಗೋತಮೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸಮಿತಪಾಪತ್ತಾ ‘‘ಸಮಣೋ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಸಮಿತಾಸ್ಸ ಹೋನ್ತಿ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೩೪)। ಭಗವಾ ಚ ಅನುತ್ತರೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಮಿತಪಾಪೋ। ತೇನಸ್ಸ ಯಥಾಭುಚ್ಚಗುಣಾಧಿಗತಮೇತಂ ನಾಮಂ, ಯದಿದಂ ಸಮಣೋತಿ। ಖಲೂತಿ ಅನುಸ್ಸವತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಭೋತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಾತಿಕಾನಂ ಜಾತಿಸಮುದಾಗತಂ ಆಲಪನಮತ್ತಂ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ‘‘ಭೋವಾದಿ ನಾಮ ಸೋ ಹೋತಿ, ಸಚೇ ಹೋತಿ ಸಕಿಞ್ಚನೋ’’ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೯೬)। ಗೋತಮೋತಿ ಗೋತ್ತವಸೇನ ಭಗವತೋ ಪರಿಕಿತ್ತನಂ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಮಣೋ ಖಲು, ಭೋ, ಗೋತಮೋ’’ತಿ ಸಮಣೋ ಕಿರ, ಭೋ, ಗೋತಮಗೋತ್ತೋತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಸಕ್ಯಪುತ್ತೋತಿ ಇದಂ ಪನ ಭಗವತೋ ಉಚ್ಚಾಕುಲಪರಿದೀಪನಂ। ಸಕ್ಯಕುಲಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋತಿ ಸದ್ಧಾಪಬ್ಬಜಿತಭಾವಪರಿದೀಪನಂ। ಕೇನಚಿ ಪಾರಿಜುಞ್ಞೇನ ಅನಭಿಭೂತೋ ಅಪರಿಕ್ಖೀಣಂಯೇವ ತಂ ಕುಲಂ ಪಹಾಯ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಧಿಗಮಸದ್ಧಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಉದಪಾನಂ ತಿಣಸ್ಸ ಚ ಭುಸಸ್ಸ ಚ ಯಾವ ಮುಖತೋ ಪೂರೇಸುನ್ತಿ ಪಾನೀಯಕೂಪಂ ತಿಣೇನ ಚ ಭುಸೇನ ಚ ಮುಖಪ್ಪಮಾಣೇನ ವಡ್ಢೇಸುಂ, ತಿಣಾದೀನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕೂಪಂ ಪಿದಹಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
Idāni yamatthaṃ te assosuṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo’’tiādi vuttaṃ. Tattha samitapāpattā ‘‘samaṇo’’ti veditabbo. Vuttañhetaṃ – ‘‘samitāssa honti pāpakā akusalā dhammā’’tiādi (ma. ni. 1.434). Bhagavā ca anuttarena ariyamaggena sabbaso samitapāpo. Tenassa yathābhuccaguṇādhigatametaṃ nāmaṃ, yadidaṃ samaṇoti. Khalūti anussavatthe nipāto. Bhoti brāhmaṇajātikānaṃ jātisamudāgataṃ ālapanamattaṃ. Vuttampi cetaṃ ‘‘bhovādi nāma so hoti, sace hoti sakiñcano’’ti (dha. pa. 396). Gotamoti gottavasena bhagavato parikittanaṃ. Tasmā ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo’’ti samaṇo kira, bho, gotamagottoti ayamettha attho. Sakyaputtoti idaṃ pana bhagavato uccākulaparidīpanaṃ. Sakyakulā pabbajitoti saddhāpabbajitabhāvaparidīpanaṃ. Kenaci pārijuññena anabhibhūto aparikkhīṇaṃyeva taṃ kulaṃ pahāya nekkhammādhigamasaddhāya pabbajitoti vuttaṃ hoti. Udapānaṃ tiṇassa ca bhusassa ca yāva mukhato pūresunti pānīyakūpaṃ tiṇena ca bhusena ca mukhappamāṇena vaḍḍhesuṃ, tiṇādīni pakkhipitvā kūpaṃ pidahiṃsūti attho.
ತಸ್ಸ ಕಿರ ಗಾಮಸ್ಸ ಬಹಿ ಭಗವತೋ ಆಗಮನಮಗ್ಗೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಪರಿಭೋಗಭೂತೋ ಏಕೋ ಉದಪಾನೋ ಅಹೋಸಿ। ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಾನಿ ಕೂಪತಳಾಕಾದೀನಿ ಉದಕಟ್ಠಾನಾನಿ ತದಾ ವಿಸುಕ್ಖಾನಿ ನಿರುದಕಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ಅಥ ಥೂಣೇಯ್ಯಕಾ ರತನತ್ತಯೇ ಅಪ್ಪಸನ್ನಾ ಮಚ್ಛೇರಪಕತಾ ಭಗವತೋ ಆಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಸಸಾವಕೋ ಇಮಂ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದ್ವೀಹತೀಹಂ ವಸೇಯ್ಯ, ಸಬ್ಬಂ ಇಮಂ ಜನಂ ಅತ್ತನೋ ವಚನೇ ಠಪೇಯ್ಯ, ತತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಧಮ್ಮೋ ಪತಿಟ್ಠಂ ನ ಲಭೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ತತ್ಥ ಭಗವತೋ ಅವಾಸಾಯ ಪರಿಸಕ್ಕನ್ತಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಉದಕಂ ನತ್ಥಿ, ಅಮುಂ ಉದಪಾನಂ ಅಪರಿಭೋಗಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಏವಂ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಸಸಾವಕೋ ಇಮಂ ಗಾಮಂ ನ ಪವಿಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಮ್ಮನ್ತಯಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಗಾಮವಾಸಿನೋ ಸತ್ತಾಹಸ್ಸ ಉದಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಾಟಿಆದೀನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉದಪಾನಂ ತಿಣೇನ ಚ ಭುಸೇನ ಚ ಪಿದಹಿಂಸು। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಉದಪಾನಂ ತಿಣಸ್ಸ ಚ ಭುಸಸ್ಸ ಚ ಯಾವ ಮುಖತೋ ಪೂರೇಸುಂ, ‘ಮಾ ತೇ ಮುಣ್ಡಕಾ ಸಮಣಕಾ ಪಾನೀಯಂ ಅಪಂಸೂ’’’ತಿ।
Tassa kira gāmassa bahi bhagavato āgamanamagge brāhmaṇānaṃ paribhogabhūto eko udapāno ahosi. Taṃ ṭhapetvā tattha sabbāni kūpataḷākādīni udakaṭṭhānāni tadā visukkhāni nirudakāni ahesuṃ. Atha thūṇeyyakā ratanattaye appasannā maccherapakatā bhagavato āgamanaṃ sutvā ‘‘sace samaṇo gotamo sasāvako imaṃ gāmaṃ pavisitvā dvīhatīhaṃ vaseyya, sabbaṃ imaṃ janaṃ attano vacane ṭhapeyya, tato brāhmaṇadhammo patiṭṭhaṃ na labheyyā’’ti tattha bhagavato avāsāya parisakkantā ‘‘imasmiṃ gāme aññattha udakaṃ natthi, amuṃ udapānaṃ aparibhogaṃ karissāma, evaṃ samaṇo gotamo sasāvako imaṃ gāmaṃ na pavisissatī’’ti sammantayitvā sabbe gāmavāsino sattāhassa udakaṃ gahetvā cāṭiādīni pūretvā udapānaṃ tiṇena ca bhusena ca pidahiṃsu. Tena vuttaṃ – ‘‘udapānaṃ tiṇassa ca bhusassa ca yāva mukhato pūresuṃ, ‘mā te muṇḍakā samaṇakā pānīyaṃ apaṃsū’’’ti.
ತತ್ಥ ಮುಣ್ಡಕಾ ಸಮಣಕಾತಿ ಮುಣ್ಡೇ ‘‘ಮುಣ್ಡಾ’’ತಿ ಸಮಣೇ ‘‘ಸಮಣಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟೇಯ್ಯ, ತೇ ಪನ ಖುಂಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಹೀಳೇನ್ತಾ ಏವಮಾಹಂಸು। ಮಾತಿ ಪಟಿಸೇಧೇ, ಮಾ ಅಪಂಸು ಮಾ ಪಿವಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮಾತಿ ಮಗ್ಗತೋ ಅಪಸಕ್ಕಿತ್ವಾ। ಏತಮ್ಹಾತಿ ಯೋ ಉದಪಾನೋ ತೇಹಿ ತಥಾ ಕತೋ, ತಮೇವ ನಿದ್ದಿಸನ್ತೋ ಆಹ। ಕಿಂ ಪನ ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಅನಾವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಏತಮ್ಹಾ ಉದಪಾನಾ ಪಾನೀಯಂ ಆಹರಾ’’ತಿ, ಉದಾಹು ಆವಜ್ಜಿತ್ವಾ ಜಾನನ್ತೋತಿ? ಜಾನನ್ತೋ ಏವ ಭಗವಾ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ತೇ ದಮೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನೇ ಕಾತುಂ ಏವಮಾಹ, ನ ಪಾನೀಯಂ ಪಾತುಕಾಮೋ। ತೇನೇವೇತ್ಥ ಮಹಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನಸುತ್ತೇ ವಿಯ ‘‘ಪಿಪಾಸಿತೋಸ್ಮೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೯೧) ನ ವುತ್ತಂ। ಧಮ್ಮಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ ಪನ ಸತ್ಥು ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಥೂಣೇಯ್ಯಕೇಹಿ ಕತಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ‘‘ಇದಾನಿ ಸೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
Tattha muṇḍakā samaṇakāti muṇḍe ‘‘muṇḍā’’ti samaṇe ‘‘samaṇā’’ti vattuṃ vaṭṭeyya, te pana khuṃsanādhippāyena hīḷentā evamāhaṃsu. Māti paṭisedhe, mā apaṃsu mā piviṃsūti attho. Maggā okkammāti maggato apasakkitvā. Etamhāti yo udapāno tehi tathā kato, tameva niddisanto āha. Kiṃ pana bhagavā tesaṃ brāhmaṇānaṃ vippakāraṃ anāvajjitvā evamāha – ‘‘etamhā udapānā pānīyaṃ āharā’’ti, udāhu āvajjitvā jānantoti? Jānanto eva bhagavā attano buddhānubhāvaṃ pakāsetvā te dametvā nibbisevane kātuṃ evamāha, na pānīyaṃ pātukāmo. Tenevettha mahāparinibbānasutte viya ‘‘pipāsitosmī’’ti (dī. ni. 2.191) na vuttaṃ. Dhammabhaṇḍāgāriko pana satthu ajjhāsayaṃ ajānanto thūṇeyyakehi kataṃ vippakāraṃ ācikkhanto ‘‘idāni so, bhante’’tiādimāha.
ತತ್ಥ ಇದಾನೀತಿ ಅಧುನಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಗಮನವೇಲಾಯಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಸೋ, ಭನ್ತೇ, ಉದಪಾನೋತಿ ಪಠನ್ತಿ। ಥೇರೋ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತತಿಯವಾರೇ ‘‘ನ ಖೋ ತಥಾಗತಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಚ್ಚನೀಕಾ ಕಾತಬ್ಬಾ, ಕಾರಣಂ ದಿಟ್ಠಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ದೀಘದಸ್ಸಿನಾ’’ತಿ ಮಹಾರಾಜದತ್ತಿಯಂ ಭಗವತೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉದಪಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಥೇರೇ ಉದಪಾನೇ ಉದಕಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಹುತ್ವಾ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ಸನ್ದತಿ, ಸಬ್ಬಂ ತಿಣಂ ಭುಸಞ್ಚ ಉಪ್ಲವಿತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಅಪಗಚ್ಛಿ। ತೇನ ಚ ಸನ್ದಮಾನೇನ ಸಲಿಲೇನ ಉಪರೂಪರಿ ವಡ್ಢನ್ತೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಸಬ್ಬೇವ ಪೋಕ್ಖರಣೀಆದಯೋ ಜಲಾಸಯಾ ವಿಸುಕ್ಖಾ ಪರಿಪೂರಿಂಸು, ತಥಾ ಪರಿಖಾಕುಸುಬ್ಭನಿನ್ನಾದೀನಿ ಚ। ಸಬ್ಬೋ ಗಾಮಪ್ಪದೇಸೋ ಮಹೋಘೇನ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟೋ ಮಹಾವಸ್ಸಕಾಲೇ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಕುಮುದುಪ್ಪಲಪದುಮಪುಣ್ಡರೀಕಾದೀನಿ ಜಲಜಪುಪ್ಫಾನಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಉಬ್ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಿಕಸಮಾನಾನಿ ಉದಕಂ ಸಞ್ಛಾದಿಂಸು। ಸರೇಸು ಹಂಸಕೋಞ್ಚಚಕ್ಕವಾಕಕಾರಣ್ಡವಬಕಾದಯಾ ಏ ಉದಕಸಕುಣಿಕಾ ವಸ್ಸಮಾನಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಿಚರಿಂಸು। ಥೂಣೇಯ್ಯಕಾ ತಂ ಮಹೋಘಂ ತಥಾ ಉತ್ತರನ್ತಂ ಸಮನ್ತತೋ ವೀಚಿತರಙ್ಗಸಮಾಕುಲಂ ಪರಿಯನ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಹಮಾನಂ ರುಚಿರಂ ಫೇಣಬುಬ್ಬುಳಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಚಿತ್ತಜಾತಾ ಏವಂ ಸಮ್ಮನ್ತೇಸುಂ ‘‘ಮಯಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಉದಕುಪಚ್ಛೇದಂ ಕಾತುಂ ವಾಯಮಿಮ್ಹಾ, ಅಯಂ ಪನ ಮಹೋಘೋ ತಸ್ಸ ಆಗಮನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏವಂ ಅಭಿವಡ್ಢತಿ, ನಿಸ್ಸಂಸಯಂ ಖೋ ಅಯಂ ತಸ್ಸ ಇದ್ಧಾನುಭಾವೋ। ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಹಿ ಸೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ। ಠಾನಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ವಿಜ್ಜತಿ, ಯಥಾ ಯಂ ಮಹೋಘೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗಾಮಮ್ಪಿ ಓತ್ಥರೇಯ್ಯ। ಹನ್ದ ಮಯಂ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಯಿರುಪಾಸಿತ್ವಾ ಅಚ್ಚಯಂ ದೇಸೇನ್ತಾ ಖಮಾಪೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ।
Tattha idānīti adhunā, amhākaṃ āgamanavelāyamevāti attho. Eso, bhante, udapānoti paṭhanti. Thero dvikkhattuṃ paṭikkhipitvā tatiyavāre ‘‘na kho tathāgatā tikkhattuṃ paccanīkā kātabbā, kāraṇaṃ diṭṭhaṃ bhavissati dīghadassinā’’ti mahārājadattiyaṃ bhagavato pattaṃ gahetvā udapānaṃ agamāsi. Gacchante there udapāne udakaṃ paripuṇṇaṃ hutvā uttaritvā samantato sandati, sabbaṃ tiṇaṃ bhusañca uplavitvā sayameva apagacchi. Tena ca sandamānena salilena uparūpari vaḍḍhantena tasmiṃ gāme sabbeva pokkharaṇīādayo jalāsayā visukkhā paripūriṃsu, tathā parikhākusubbhaninnādīni ca. Sabbo gāmappadeso mahoghena ajjhotthaṭo mahāvassakāle viya ahosi. Kumuduppalapadumapuṇḍarīkādīni jalajapupphāni tattha tattha ubbhijjitvā vikasamānāni udakaṃ sañchādiṃsu. Saresu haṃsakoñcacakkavākakāraṇḍavabakādayā e udakasakuṇikā vassamānā tattha tattha vicariṃsu. Thūṇeyyakā taṃ mahoghaṃ tathā uttarantaṃ samantato vīcitaraṅgasamākulaṃ pariyantato samuṭṭhahamānaṃ ruciraṃ pheṇabubbuḷakaṃ disvā acchariyabbhutacittajātā evaṃ sammantesuṃ ‘‘mayaṃ samaṇassa gotamassa udakupacchedaṃ kātuṃ vāyamimhā, ayaṃ pana mahogho tassa āgamanakālato paṭṭhāya evaṃ abhivaḍḍhati, nissaṃsayaṃ kho ayaṃ tassa iddhānubhāvo. Mahiddhiko hi so mahānubhāvo. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yathā yaṃ mahogho uṭṭhahitvā amhākaṃ gāmampi otthareyya. Handa mayaṃ samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamitvā payirupāsitvā accayaṃ desentā khamāpeyyāmā’’ti.
ತೇ ಸಬ್ಬೇವ ಏಕಜ್ಝಾಸಯಾ ಹುತ್ವಾ ಸಙ್ಘಸಙ್ಘೀ ಗಣೀಭೂತಾ ಗಾಮತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು। ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದಿಂಸು, ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಣಾಮೇಸುಂ, ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಿಂಸು, ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ತುಣ್ಹೀಭೂತಾ ನಿಸೀದಿಂಸು, ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ನಾಮಗೋತ್ತಂ ಸಾವೇಸುಂ। ಏವಂ ಪನ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇವ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಇಧ ಮಯಂ, ಭೋ ಗೋತಮ, ಭೋತೋ ಚೇವ ಗೋತಮಸ್ಸ ಗೋತಮಸಾವಕಾನಞ್ಚ ಉದಕಪ್ಪಟಿಸೇಧಂ ಕಾರಯಿಮ್ಹ, ಅಮುಕಸ್ಮಿಂ ಉದಪಾನೇ ತಿಣಞ್ಚ ಭುಸಞ್ಚ ಪಕ್ಖಿಪಿಮ್ಹ। ಸೋ ಪನ ಉದಪಾನೋ ಅಚೇತನೋಪಿ ಸಮಾನೋ ಸಚೇತನೋ ವಿಯ ಭೋತೋ ಗುಣಂ ಜಾನನ್ತೋ ವಿಯ ಸಯಮೇವ ಸಬ್ಬಂ ತಿಣಂ ಭುಸಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಸುವಿಸುದ್ಧೋ ಜಾತೋ, ಸಬ್ಬೋಪಿ ಚೇತ್ಥ ನಿನ್ನಪ್ಪದೇಸೋ ಮಹತಾ ಉದಕೋಘೇನ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ರಮಣೀಯೋವ ಜಾತೋ, ಉದಕೂಪಜೀವಿನೋ ಸತ್ತಾ ಪರಿತುಟ್ಠಾ। ಮಯಂ ಪನ ಮನುಸ್ಸಾಪಿ ಸಮಾನಾ ಭೋತೋ ಗುಣೇ ನ ಜಾನಿಮ್ಹ, ಯೇ ಮಯಂ ಏವಂ ಅಕರಿಮ್ಹ, ಸಾಧು ನೋ ಭವಂ ಗೋತಮೋ ತಥಾ ಕರೋತು, ಯಥಾಯಂ ಮಹೋಘೋ ಇಮಂ ಗಾಮಂ ನ ಓತ್ಥರೇಯ್ಯ, ಅಚ್ಚಯೋ ನೋ ಅಚ್ಚಗಮಾ ಯಥಾಬಾಲಂ, ತಂ ನೋ ಭವಂ ಗೋತಮೋ ಅಚ್ಚಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತು ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’ತಿ ಅಚ್ಚಯಂ ದೇಸೇಸುಂ। ಭಗವಾಪಿ ‘‘ತಗ್ಘ ತುಮ್ಹೇ ಅಚ್ಚಯೋ ಅಚ್ಚಗಮಾ ಯಥಾಬಾಲಂ, ತಂ ವೋ ಮಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮ ಆಯತಿಂ ಸಂವರಾಯಾ’’ತಿ ತೇಸಂ ಅಚ್ಚಯಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತತಂ ಞತ್ವಾ ಉತ್ತರಿ ಅಜ್ಝಾಸಯಾನುರೂಪಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ತೇ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಸರಣಾದೀಸು ಪತಿಟ್ಠಿತಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು। ತೇಸಂ ಪನ ಆಗಮನತೋ ಪುರೇತರಂಯೇವ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ತಂ ಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಚ್ಛರಿಯಬ್ಭುತಚಿತ್ತಜಾತೋ ಪತ್ತೇನ ಪಾನೀಯಂ ಆದಾಯ ಭಗವತೋ ಉಪನಾಮೇತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇತಿ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ’’ತಿಆದಿ।
Te sabbeva ekajjhāsayā hutvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā gāmato nikkhamitvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu. Upasaṅkamitvā appekacce bhagavato pāde sirasā vandiṃsu, appekacce añjaliṃ paṇāmesuṃ, appekacce bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu, appekacce tuṇhībhūtā nisīdiṃsu, appekacce nāmagottaṃ sāvesuṃ. Evaṃ pana katvā sabbeva ekamantaṃ nisīditvā ‘‘idha mayaṃ, bho gotama, bhoto ceva gotamassa gotamasāvakānañca udakappaṭisedhaṃ kārayimha, amukasmiṃ udapāne tiṇañca bhusañca pakkhipimha. So pana udapāno acetanopi samāno sacetano viya bhoto guṇaṃ jānanto viya sayameva sabbaṃ tiṇaṃ bhusaṃ apanetvā suvisuddho jāto, sabbopi cettha ninnappadeso mahatā udakoghena paripuṇṇo ramaṇīyova jāto, udakūpajīvino sattā parituṭṭhā. Mayaṃ pana manussāpi samānā bhoto guṇe na jānimha, ye mayaṃ evaṃ akarimha, sādhu no bhavaṃ gotamo tathā karotu, yathāyaṃ mahogho imaṃ gāmaṃ na otthareyya, accayo no accagamā yathābālaṃ, taṃ no bhavaṃ gotamo accayaṃ paṭiggaṇhātu anukampaṃ upādāyā’’ti accayaṃ desesuṃ. Bhagavāpi ‘‘taggha tumhe accayo accagamā yathābālaṃ, taṃ vo mayaṃ paṭiggaṇhāma āyatiṃ saṃvarāyā’’ti tesaṃ accayaṃ paṭiggahetvā pasannacittataṃ ñatvā uttari ajjhāsayānurūpaṃ dhammaṃ desesi. Te bhagavato dhammadesanaṃ sutvā pasannacittā saraṇādīsu patiṭṭhitā bhagavantaṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu. Tesaṃ pana āgamanato puretaraṃyeva āyasmā ānando taṃ pāṭihāriyaṃ disvā acchariyabbhutacittajāto pattena pānīyaṃ ādāya bhagavato upanāmetvā taṃ pavattiṃ ārocesi. Tena vuttaṃ – ‘‘evaṃ, bhanteti kho āyasmā ānando’’tiādi.
ತತ್ಥ ಮುಖತೋ ಓವಮಿತ್ವಾತಿ ಸಬ್ಬಂ ತಂ ತಿಣಾದಿಂ ಮುಖೇನ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ। ವಿಸ್ಸನ್ದನ್ತೋ ಮಞ್ಞೇತಿ ಪುಬ್ಬೇ ದೀಘರಜ್ಜುಕೇನ ಉದಪಾನೇನ ಉಸ್ಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಉದಕೋಘೋ ಭಗವತೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಗತಕಾಲೇ ಮುಖೇನ ವಿಸ್ಸನ್ದನ್ತೋ ವಿಯ ಸಮತಿತ್ತಿಕೋ ಕಾಕಪೇಯ್ಯೋ ಹುತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಇದಞ್ಚ ಥೇರಸ್ಸ ಗತಕಾಲೇ ಉದಕಪ್ಪವತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತತೋ ಪರಂ ಪನ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಸಕಲಂ ನಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಉದಕೇನ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಅಹೋಸೀತಿ। ಅಯಂ ಪನಿದ್ಧಿ ನ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನೇನ, ನಾಪಿ ದೇವಾನುಭಾವೇನ, ಅಥ ಖೋ ಭಗವತೋ ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವೇನ ಪರಿತ್ತದೇಸನತ್ಥಂ ರಾಜಗಹತೋ ವೇಸಾಲಿಗಮನೇ ವಿಯ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಥೂಣೇಯ್ಯಕಾನಂ ಭಗವತಿ ಪಸಾದಜನನತ್ಥಂ ತೇಸಂ ಅತ್ಥಕಾಮಾಹಿ ದೇವತಾಹಿ ಕತ’’ನ್ತಿ। ಅಪರೇ ‘‘ಉದಪಾನಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ವಸನಕನಾಗರಾಜಾ ಏವಮಕಾಸೀ’’ತಿ। ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಅಕಾರಣಂ, ಯಥಾ ಭಗವತೋ ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವೇನಯೇವ ತಥಾ ಉದಕುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿದೀಪಿತತ್ತಾ।
Tattha mukhato ovamitvāti sabbaṃ taṃ tiṇādiṃ mukhena chaḍḍetvā. Vissandanto maññeti pubbe dīgharajjukena udapānena ussiñcitvā gahetabbaudakogho bhagavato pattaṃ gahetvā therassa gatakāle mukhena vissandanto viya samatittiko kākapeyyo hutvā aṭṭhāsi. Idañca therassa gatakāle udakappavattiṃ sandhāya vuttaṃ. Tato paraṃ pana pubbe vuttanayena tasmiṃ gāme sakalaṃ ninnaṭṭhānaṃ udakena paripuṇṇaṃ ahosīti. Ayaṃ paniddhi na buddhānaṃ adhiṭṭhānena, nāpi devānubhāvena, atha kho bhagavato puññānubhāvena parittadesanatthaṃ rājagahato vesāligamane viya. Keci pana ‘‘thūṇeyyakānaṃ bhagavati pasādajananatthaṃ tesaṃ atthakāmāhi devatāhi kata’’nti. Apare ‘‘udapānassa heṭṭhā vasanakanāgarājā evamakāsī’’ti. Sabbaṃ taṃ akāraṇaṃ, yathā bhagavato puññānubhāvenayeva tathā udakuppattiyā paridīpitattā.
ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ಏತಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನೇನ ವಿನಾ ಅತ್ತನಾ ಇಚ್ಛಿತನಿಪ್ಫತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಅತ್ಥಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ವಿದಿತ್ವಾ ತದತ್ಥದೀಪನಂ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ।
Etamatthaṃ viditvāti etaṃ adhiṭṭhānena vinā attanā icchitanipphattisaṅkhātaṃ atthaṃ sabbākārato viditvā tadatthadīpanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.
ತತ್ಥ ಕಿಂ ಕಯಿರಾ ಉದಪಾನೇನ, ಆಪಾ ಚೇ ಸಬ್ಬದಾ ಸಿಯುನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಚ ಆಪಾ ಚೇ ಯದಿ ಸಿಯುಂ ಯದಿ ಉಪಲಬ್ಭೇಯ್ಯುಂ ಯದಿ ಆಕಙ್ಖಾಮತ್ತಪಟಿಬದ್ಧೋ, ತೇಸಂ ಲಾಭೋ, ತೇನ ಉದಪಾನೇನ ಕಿಂ ಕಯಿರಾ ಕಿಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಕಿಂ ಪಯೋಜನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಣ್ಹಾಯ ಮೂಲತೋ ಛೇತ್ವಾ, ಕಿಸ್ಸ ಪರಿಯೇಸನಂ ಚರೇತಿ ಯಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ವಿನಿಬದ್ಧಾ ಸತ್ತಾ ಅಕತಪುಞ್ಞಾ ಹುತ್ವಾ ಇಚ್ಛಿತಾಲಾಭದುಕ್ಖೇನ ವಿಹಞ್ಞನ್ತಿ, ತಸ್ಸಾ ತಣ್ಹಾಯ ಮೂಲಂ, ಮೂಲೇ ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಮಾದಿಸೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧೋ ಕಿಸ್ಸ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಪಾನೀಯಪರಿಯೇಸನಂ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಪಚ್ಚಯಪರಿಯೇಸನಂ ಚರೇಯ್ಯ। ‘‘ಮೂಲತೋ ಛೇತ್ತಾ’’ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ, ತಣ್ಹಾಯ ಮೂಲಂ ಮೂಲೇಯೇವ ವಾ ಛೇದಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಮೂಲತೋ ಛೇತ್ತಾತಿ ಮೂಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ಛೇದಕೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯೋ ಬೋಧಿಯಾ ಮೂಲಭೂತಮಹಾಪಣಿಧಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಪರಿಮಿತಂ ಸಕಲಂ ಪುಞ್ಞಸಮ್ಭಾರಂ ಅತ್ತನೋ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಲೋಕಹಿತತ್ಥಮೇವ ಪರಿಣಾಮನವಸೇನ ಪರಿಪೂರೇನ್ತೋ ಮೂಲತೋ ಪಭುತಿ ತಣ್ಹಾಯ ಛೇತ್ತಾ, ಸೋ ತಣ್ಹಾಹೇತುಕಸ್ಸ ಇಚ್ಛಿತಾಲಾಭಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಕಿಸ್ಸ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಉದಕಪರಿಯೇಸನಂ ಚರೇಯ್ಯ, ಇಮೇ ಪನ ಥೂಣೇಯ್ಯಕಾ ಅನ್ಧಬಾಲಾ ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ಅಜಾನನ್ತಾ ಏವಮಕಂಸೂತಿ।
Tattha kiṃ kayirā udapānena, āpā ce sabbadā siyunti yassa sabbakālaṃ sabbattha ca āpā ce yadi siyuṃ yadi upalabbheyyuṃ yadi ākaṅkhāmattapaṭibaddho, tesaṃ lābho, tena udapānena kiṃ kayirā kiṃ kareyya, kiṃ payojananti attho. Taṇhāya mūlato chetvā, kissa pariyesanaṃ careti yāya taṇhāya vinibaddhā sattā akatapuññā hutvā icchitālābhadukkhena vihaññanti, tassā taṇhāya mūlaṃ, mūle vā chinditvā ṭhito mādiso sabbaññubuddho kissa kena kāraṇena pānīyapariyesanaṃ, aññaṃ vā paccayapariyesanaṃ careyya. ‘‘Mūlato chettā’’tipi paṭhanti, taṇhāya mūlaṃ mūleyeva vā chedakoti attho. Atha vā mūlato chettāti mūlato paṭṭhāya taṇhāya chedako. Idaṃ vuttaṃ hoti – yo bodhiyā mūlabhūtamahāpaṇidhānato paṭṭhāya aparimitaṃ sakalaṃ puññasambhāraṃ attano acintetvā lokahitatthameva pariṇāmanavasena paripūrento mūlato pabhuti taṇhāya chettā, so taṇhāhetukassa icchitālābhassa abhāvato kissa kena kāraṇena udakapariyesanaṃ careyya, ime pana thūṇeyyakā andhabālā imaṃ kāraṇaṃ ajānantā evamakaṃsūti.
ನವಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Navamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಉದಾನಪಾಳಿ • Udānapāḷi / ೯. ಉದಪಾನಸುತ್ತಂ • 9. Udapānasuttaṃ
