| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්‌දපඤ්‌හපාළි • Milindapañhapāḷi |
2. උදරසංයතපඤ්‌හො
2. Udarasaṃyatapañho
2. ‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, භාසිතම්‌පෙතං භගවතා –
2. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā –
‘‘‘උත්‌තිට්‌ඨෙ නප්‌පමජ්‌ජෙය්‍ය, උදරෙ සංයතො සියා’ති.
‘‘‘Uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti.
‘‘පුන ච භගවතා භණිතං ‘අහං ඛො පනුදායි, අප්‌පෙකදා ඉමිනා පත්‌තෙන සමතිත්‌තිකම්‌පි භුඤ්‌ජාමි, භිය්‍යොපි භුඤ්‌ජාමී’ති. යදි, භන්‌තෙ නාගසෙන, භගවතා භණිතං ‘උත්‌තිට්‌ඨෙ නප්‌පමජ්‌ජෙය්‍ය, උදරෙ සංයතො සියා’ති, තෙන හි ‘අහං ඛො පනුදායි, අප්‌පෙකදා ඉමිනා පත්‌තෙන සමතිත්‌ථිකම්‌පි භුඤ්‌ජාමි, භිය්‍යොපි භුඤ්‌ජාමී’ති යං වචනං, තං මිච්‌ඡා. යදි තථාගතෙන භණිතං ‘අහං ඛො පනුදායි, අප්‌පෙකදා ඉමිනා පත්‌තෙන සමතිත්‌ථිකම්‌පි භුඤ්‌ජාමි, භිය්‍යොපි භුඤ්‌ජාමී’ති, තෙන හි ‘උත්‌තිට්‌ඨෙ නප්‌පමජ්‌ජෙය්‍ය, උදරෙ සංයතො සියා’ති තම්‌පි වචනං මිච්‌ඡා. අයම්‌පි උභතො කොටිකො පඤ්‌හො තවානුප්‌පත්‌තො, සො තයා නිබ්‌බාහිතබ්‌බො’’ති.
‘‘Puna ca bhagavatā bhaṇitaṃ ‘ahaṃ kho panudāyi, appekadā iminā pattena samatittikampi bhuñjāmi, bhiyyopi bhuñjāmī’ti. Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti, tena hi ‘ahaṃ kho panudāyi, appekadā iminā pattena samatitthikampi bhuñjāmi, bhiyyopi bhuñjāmī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘ahaṃ kho panudāyi, appekadā iminā pattena samatitthikampi bhuñjāmi, bhiyyopi bhuñjāmī’ti, tena hi ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘භාසිතම්‌පෙතං, මහාරාජ, භගවතා ‘උත්‌තිට්‌ඨෙ නප්‌පමජ්‌ජෙය්‍ය, උදරෙ සංයතො සියා’ති, භණිතඤ්‌ච ‘අහං ඛො පනුදායි, අප්‌පෙකදා ඉමිනා පත්‌තෙන සමතිත්‌තිකම්‌පි භුඤ්‌ජාමි, භිය්‍යොපි භුඤ්‌ජාමී’ති . යං, මහාරාජ, භගවතා භණිතං ‘උත්‌තිට්‌ඨෙ නප්‌පමජ්‌ජෙය්‍ය, උදරෙ සංයතො සියා’ති, තං සභාවවචනං අසෙසවචනං නිස්‌සෙසවචනං නිප්‌පරියායවචනං භූතවචනං තච්‌ඡවචනං යාථාවවචනං අවිපරීතවචනං ඉසිවචනං මුනිවචනං භගවන්‌තවචනං අරහන්‌තවචනං පච්‌චෙකබුද්‌ධවචනං ජිනවචනං සබ්‌බඤ්‌ඤුවචනං තථාගතස්‌ස අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස වචනං.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti, bhaṇitañca ‘ahaṃ kho panudāyi, appekadā iminā pattena samatittikampi bhuñjāmi, bhiyyopi bhuñjāmī’ti . Yaṃ, mahārāja, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti, taṃ sabhāvavacanaṃ asesavacanaṃ nissesavacanaṃ nippariyāyavacanaṃ bhūtavacanaṃ tacchavacanaṃ yāthāvavacanaṃ aviparītavacanaṃ isivacanaṃ munivacanaṃ bhagavantavacanaṃ arahantavacanaṃ paccekabuddhavacanaṃ jinavacanaṃ sabbaññuvacanaṃ tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa vacanaṃ.
‘‘උදරෙ අසංයතො, මහාරාජ, පාණම්‌පි හනති, අදින්‌නම්‌පි ආදියති, පරදාරම්‌පි ගච්‌ඡති, මුසාපි භණති, මජ්‌ජම්‌පි පිවති, මාතරම්‌පි ජීවිතා වොරොපෙති, පිතරම්‌පි ජීවිතා වොරොපෙති, අරහන්‌තම්‌පි ජීවිතා වොරොපෙති, සඞ්‌ඝම්‌පි භින්‌දති, දුට්‌ඨෙන චිත්‌තෙන තථාගතස්‌ස ලොහිතම්‌පි උප්‌පාදෙති. නනු, මහාරාජ, දෙවදත්‌තො උදරෙ අසංයතො සඞ්‌ඝං භින්‌දිත්‌වා කප්‌පට්‌ඨියං කම්‌මං ආයූහි 1. එවරූපානි, මහාරාජ, අඤ්‌ඤානිපි බහුවිධානි කාරණානි දිස්‌වා භගවතා භණිතං ‘උත්‌තිට්‌ඨෙ නප්‌පමජ්‌ජෙය්‍ය, උදරෙ සංයතො සියා’ති.
‘‘Udare asaṃyato, mahārāja, pāṇampi hanati, adinnampi ādiyati, paradārampi gacchati, musāpi bhaṇati, majjampi pivati, mātarampi jīvitā voropeti, pitarampi jīvitā voropeti, arahantampi jīvitā voropeti, saṅghampi bhindati, duṭṭhena cittena tathāgatassa lohitampi uppādeti. Nanu, mahārāja, devadatto udare asaṃyato saṅghaṃ bhinditvā kappaṭṭhiyaṃ kammaṃ āyūhi 2. Evarūpāni, mahārāja, aññānipi bahuvidhāni kāraṇāni disvā bhagavatā bhaṇitaṃ ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti.
‘‘උදරෙ සංයතො, මහාරාජ, චතුසච්‌චාභිසමයං අභිසමෙති, චත්‌තාරි සාමඤ්‌ඤඵලානි සච්‌ඡිකරොති, චතූසු පටිසම්‌භිදාසු අට්‌ඨසු සමාපත්‌තීසු ඡසු අභිඤ්‌ඤාසු වසීභාවං පාපුණාති, කෙවලඤ්‌ච සමණධම්‌මං පූරෙති. නනු, මහාරාජ, සුකපොතකො උදරෙ සංයතො හුත්‌වා යාව තාවතිංසභවනං කම්‌පෙත්‌වා සක්‌කං දෙවානමින්‌දං උපට්‌ඨානමුපනෙසි, එවරූපානි, මහාරාජ, අඤ්‌ඤානිපි බහුවිධානි කාරණානි දිස්‌වා භගවතා භණිතං ‘උත්‌තිට්‌ඨෙ නප්‌පමජ්‌ජෙය්‍ය, උදරෙ සංයතො සියා’ති.
‘‘Udare saṃyato, mahārāja, catusaccābhisamayaṃ abhisameti, cattāri sāmaññaphalāni sacchikaroti, catūsu paṭisambhidāsu aṭṭhasu samāpattīsu chasu abhiññāsu vasībhāvaṃ pāpuṇāti, kevalañca samaṇadhammaṃ pūreti. Nanu, mahārāja, sukapotako udare saṃyato hutvā yāva tāvatiṃsabhavanaṃ kampetvā sakkaṃ devānamindaṃ upaṭṭhānamupanesi, evarūpāni, mahārāja, aññānipi bahuvidhāni kāraṇāni disvā bhagavatā bhaṇitaṃ ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti.
‘‘යං පන, මහාරාජ, භගවතා භණිතං ‘අහං ඛො පනුදායි අප්‌පෙකදා ඉමිනා පත්‌තෙන සමතිත්‌තිකම්‌පි භුඤ්‌ජාමි, භිය්‍යොපි භුඤ්‌ජාමී’ති, තං කතකිච්‌චෙන නිට්‌ඨිතකිරියෙන සිද්‌ධත්‌ථෙන වුසිතවොසානෙන නිරාවරණෙන සබ්‌බඤ්‌ඤුනා සයම්‌භුනා තථාගතෙන අත්‌තානං උපාදාය භණිතං.
‘‘Yaṃ pana, mahārāja, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘ahaṃ kho panudāyi appekadā iminā pattena samatittikampi bhuñjāmi, bhiyyopi bhuñjāmī’ti, taṃ katakiccena niṭṭhitakiriyena siddhatthena vusitavosānena nirāvaraṇena sabbaññunā sayambhunā tathāgatena attānaṃ upādāya bhaṇitaṃ.
‘‘යථා, මහාරාජ, වන්‌තස්‌ස විරිත්‌තස්‌ස අනුවාසිතස්‌ස ආතුරස්‌ස සප්‌පායකිරියා ඉච්‌ඡිතබ්‌බා හොති, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, සකිලෙසස්‌ස අදිට්‌ඨසච්‌චස්‌ස උදරෙ සංයමො කරණීයො හොති. යථා, මහාරාජ, මණිරතනස්‌ස සප්‌පභාසස්‌ස ජාතිමන්‌තස්‌ස අභිජාතිපරිසුද්‌ධස්‌ස මජ්‌ජනනිඝංසනපරිසොධනෙන කරණීයං න හොති, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, තථාගතස්‌ස බුද්‌ධවිසයෙ පාරමිං ගතස්‌ස කිරියාකරණෙසු ආවරණං න හොතී’’ති. ‘‘සාධු, භන්‌තෙ නාගසෙන, එවමෙතං තථා සම්‌පටිච්‌ඡාමී’’ති.
‘‘Yathā, mahārāja, vantassa virittassa anuvāsitassa āturassa sappāyakiriyā icchitabbā hoti, evameva kho, mahārāja, sakilesassa adiṭṭhasaccassa udare saṃyamo karaṇīyo hoti. Yathā, mahārāja, maṇiratanassa sappabhāsassa jātimantassa abhijātiparisuddhassa majjananighaṃsanaparisodhanena karaṇīyaṃ na hoti, evameva kho, mahārāja, tathāgatassa buddhavisaye pāramiṃ gatassa kiriyākaraṇesu āvaraṇaṃ na hotī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
උදරසංයතපඤ්‌හො දුතියො.
Udarasaṃyatapañho dutiyo.
Footnotes:
