Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മിലിന്ദപഞ്ഹപാളി • Milindapañhapāḷi |
൨. ഉദരസംയതപഞ്ഹോ
2. Udarasaṃyatapañho
൨. ‘‘ഭന്തേ നാഗസേന, ഭാസിതമ്പേതം ഭഗവതാ –
2. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā –
‘‘‘ഉത്തിട്ഠേ നപ്പമജ്ജേയ്യ, ഉദരേ സംയതോ സിയാ’തി.
‘‘‘Uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti.
‘‘പുന ച ഭഗവതാ ഭണിതം ‘അഹം ഖോ പനുദായി, അപ്പേകദാ ഇമിനാ പത്തേന സമതിത്തികമ്പി ഭുഞ്ജാമി, ഭിയ്യോപി ഭുഞ്ജാമീ’തി. യദി, ഭന്തേ നാഗസേന, ഭഗവതാ ഭണിതം ‘ഉത്തിട്ഠേ നപ്പമജ്ജേയ്യ, ഉദരേ സംയതോ സിയാ’തി, തേന ഹി ‘അഹം ഖോ പനുദായി, അപ്പേകദാ ഇമിനാ പത്തേന സമതിത്ഥികമ്പി ഭുഞ്ജാമി, ഭിയ്യോപി ഭുഞ്ജാമീ’തി യം വചനം, തം മിച്ഛാ. യദി തഥാഗതേന ഭണിതം ‘അഹം ഖോ പനുദായി, അപ്പേകദാ ഇമിനാ പത്തേന സമതിത്ഥികമ്പി ഭുഞ്ജാമി, ഭിയ്യോപി ഭുഞ്ജാമീ’തി, തേന ഹി ‘ഉത്തിട്ഠേ നപ്പമജ്ജേയ്യ, ഉദരേ സംയതോ സിയാ’തി തമ്പി വചനം മിച്ഛാ. അയമ്പി ഉഭതോ കോടികോ പഞ്ഹോ തവാനുപ്പത്തോ, സോ തയാ നിബ്ബാഹിതബ്ബോ’’തി.
‘‘Puna ca bhagavatā bhaṇitaṃ ‘ahaṃ kho panudāyi, appekadā iminā pattena samatittikampi bhuñjāmi, bhiyyopi bhuñjāmī’ti. Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti, tena hi ‘ahaṃ kho panudāyi, appekadā iminā pattena samatitthikampi bhuñjāmi, bhiyyopi bhuñjāmī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘ahaṃ kho panudāyi, appekadā iminā pattena samatitthikampi bhuñjāmi, bhiyyopi bhuñjāmī’ti, tena hi ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ഭാസിതമ്പേതം, മഹാരാജ, ഭഗവതാ ‘ഉത്തിട്ഠേ നപ്പമജ്ജേയ്യ, ഉദരേ സംയതോ സിയാ’തി, ഭണിതഞ്ച ‘അഹം ഖോ പനുദായി, അപ്പേകദാ ഇമിനാ പത്തേന സമതിത്തികമ്പി ഭുഞ്ജാമി, ഭിയ്യോപി ഭുഞ്ജാമീ’തി . യം, മഹാരാജ, ഭഗവതാ ഭണിതം ‘ഉത്തിട്ഠേ നപ്പമജ്ജേയ്യ, ഉദരേ സംയതോ സിയാ’തി, തം സഭാവവചനം അസേസവചനം നിസ്സേസവചനം നിപ്പരിയായവചനം ഭൂതവചനം തച്ഛവചനം യാഥാവവചനം അവിപരീതവചനം ഇസിവചനം മുനിവചനം ഭഗവന്തവചനം അരഹന്തവചനം പച്ചേകബുദ്ധവചനം ജിനവചനം സബ്ബഞ്ഞുവചനം തഥാഗതസ്സ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ വചനം.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti, bhaṇitañca ‘ahaṃ kho panudāyi, appekadā iminā pattena samatittikampi bhuñjāmi, bhiyyopi bhuñjāmī’ti . Yaṃ, mahārāja, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti, taṃ sabhāvavacanaṃ asesavacanaṃ nissesavacanaṃ nippariyāyavacanaṃ bhūtavacanaṃ tacchavacanaṃ yāthāvavacanaṃ aviparītavacanaṃ isivacanaṃ munivacanaṃ bhagavantavacanaṃ arahantavacanaṃ paccekabuddhavacanaṃ jinavacanaṃ sabbaññuvacanaṃ tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa vacanaṃ.
‘‘ഉദരേ അസംയതോ, മഹാരാജ, പാണമ്പി ഹനതി, അദിന്നമ്പി ആദിയതി, പരദാരമ്പി ഗച്ഛതി, മുസാപി ഭണതി, മജ്ജമ്പി പിവതി, മാതരമ്പി ജീവിതാ വോരോപേതി, പിതരമ്പി ജീവിതാ വോരോപേതി, അരഹന്തമ്പി ജീവിതാ വോരോപേതി, സങ്ഘമ്പി ഭിന്ദതി, ദുട്ഠേന ചിത്തേന തഥാഗതസ്സ ലോഹിതമ്പി ഉപ്പാദേതി. നനു, മഹാരാജ, ദേവദത്തോ ഉദരേ അസംയതോ സങ്ഘം ഭിന്ദിത്വാ കപ്പട്ഠിയം കമ്മം ആയൂഹി 1. ഏവരൂപാനി, മഹാരാജ, അഞ്ഞാനിപി ബഹുവിധാനി കാരണാനി ദിസ്വാ ഭഗവതാ ഭണിതം ‘ഉത്തിട്ഠേ നപ്പമജ്ജേയ്യ, ഉദരേ സംയതോ സിയാ’തി.
‘‘Udare asaṃyato, mahārāja, pāṇampi hanati, adinnampi ādiyati, paradārampi gacchati, musāpi bhaṇati, majjampi pivati, mātarampi jīvitā voropeti, pitarampi jīvitā voropeti, arahantampi jīvitā voropeti, saṅghampi bhindati, duṭṭhena cittena tathāgatassa lohitampi uppādeti. Nanu, mahārāja, devadatto udare asaṃyato saṅghaṃ bhinditvā kappaṭṭhiyaṃ kammaṃ āyūhi 2. Evarūpāni, mahārāja, aññānipi bahuvidhāni kāraṇāni disvā bhagavatā bhaṇitaṃ ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti.
‘‘ഉദരേ സംയതോ, മഹാരാജ, ചതുസച്ചാഭിസമയം അഭിസമേതി, ചത്താരി സാമഞ്ഞഫലാനി സച്ഛികരോതി, ചതൂസു പടിസമ്ഭിദാസു അട്ഠസു സമാപത്തീസു ഛസു അഭിഞ്ഞാസു വസീഭാവം പാപുണാതി, കേവലഞ്ച സമണധമ്മം പൂരേതി. നനു, മഹാരാജ, സുകപോതകോ ഉദരേ സംയതോ ഹുത്വാ യാവ താവതിംസഭവനം കമ്പേത്വാ സക്കം ദേവാനമിന്ദം ഉപട്ഠാനമുപനേസി, ഏവരൂപാനി, മഹാരാജ, അഞ്ഞാനിപി ബഹുവിധാനി കാരണാനി ദിസ്വാ ഭഗവതാ ഭണിതം ‘ഉത്തിട്ഠേ നപ്പമജ്ജേയ്യ, ഉദരേ സംയതോ സിയാ’തി.
‘‘Udare saṃyato, mahārāja, catusaccābhisamayaṃ abhisameti, cattāri sāmaññaphalāni sacchikaroti, catūsu paṭisambhidāsu aṭṭhasu samāpattīsu chasu abhiññāsu vasībhāvaṃ pāpuṇāti, kevalañca samaṇadhammaṃ pūreti. Nanu, mahārāja, sukapotako udare saṃyato hutvā yāva tāvatiṃsabhavanaṃ kampetvā sakkaṃ devānamindaṃ upaṭṭhānamupanesi, evarūpāni, mahārāja, aññānipi bahuvidhāni kāraṇāni disvā bhagavatā bhaṇitaṃ ‘uttiṭṭhe nappamajjeyya, udare saṃyato siyā’ti.
‘‘യം പന, മഹാരാജ, ഭഗവതാ ഭണിതം ‘അഹം ഖോ പനുദായി അപ്പേകദാ ഇമിനാ പത്തേന സമതിത്തികമ്പി ഭുഞ്ജാമി, ഭിയ്യോപി ഭുഞ്ജാമീ’തി, തം കതകിച്ചേന നിട്ഠിതകിരിയേന സിദ്ധത്ഥേന വുസിതവോസാനേന നിരാവരണേന സബ്ബഞ്ഞുനാ സയമ്ഭുനാ തഥാഗതേന അത്താനം ഉപാദായ ഭണിതം.
‘‘Yaṃ pana, mahārāja, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘ahaṃ kho panudāyi appekadā iminā pattena samatittikampi bhuñjāmi, bhiyyopi bhuñjāmī’ti, taṃ katakiccena niṭṭhitakiriyena siddhatthena vusitavosānena nirāvaraṇena sabbaññunā sayambhunā tathāgatena attānaṃ upādāya bhaṇitaṃ.
‘‘യഥാ, മഹാരാജ, വന്തസ്സ വിരിത്തസ്സ അനുവാസിതസ്സ ആതുരസ്സ സപ്പായകിരിയാ ഇച്ഛിതബ്ബാ ഹോതി, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, സകിലേസസ്സ അദിട്ഠസച്ചസ്സ ഉദരേ സംയമോ കരണീയോ ഹോതി. യഥാ, മഹാരാജ, മണിരതനസ്സ സപ്പഭാസസ്സ ജാതിമന്തസ്സ അഭിജാതിപരിസുദ്ധസ്സ മജ്ജനനിഘംസനപരിസോധനേന കരണീയം ന ഹോതി, ഏവമേവ ഖോ, മഹാരാജ, തഥാഗതസ്സ ബുദ്ധവിസയേ പാരമിം ഗതസ്സ കിരിയാകരണേസു ആവരണം ന ഹോതീ’’തി. ‘‘സാധു, ഭന്തേ നാഗസേന, ഏവമേതം തഥാ സമ്പടിച്ഛാമീ’’തി.
‘‘Yathā, mahārāja, vantassa virittassa anuvāsitassa āturassa sappāyakiriyā icchitabbā hoti, evameva kho, mahārāja, sakilesassa adiṭṭhasaccassa udare saṃyamo karaṇīyo hoti. Yathā, mahārāja, maṇiratanassa sappabhāsassa jātimantassa abhijātiparisuddhassa majjananighaṃsanaparisodhanena karaṇīyaṃ na hoti, evameva kho, mahārāja, tathāgatassa buddhavisaye pāramiṃ gatassa kiriyākaraṇesu āvaraṇaṃ na hotī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
ഉദരസംയതപഞ്ഹോ ദുതിയോ.
Udarasaṃyatapañho dutiyo.
Footnotes: