Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
౬. ఉదయబ్బయఞాణనిద్దేసవణ్ణనా
6. Udayabbayañāṇaniddesavaṇṇanā
౪౯. ఇదాని అనన్తరం వుత్తస్స సమ్మసనఞాణస్స నానానయేహి భావనాథిరకరణేన పారం గన్త్వా ఠితేన అనిచ్చాదితో దిట్ఠే సఙ్ఖారే ఉదయబ్బయేన పరిచ్ఛిన్దిత్వా అనిచ్చాదితో విపస్సనత్థం వుత్తస్స ఉదయబ్బయానుపస్సనాఞాణస్స నిద్దేసే జాతం రూపన్తిఆదీసు సన్తతివసేన యథాసకం పచ్చయేహి నిబ్బత్తం రూపం. తస్స జాతస్స రూపస్స నిబ్బత్తిలక్ఖణం జాతిం ఉప్పాదం అభినవాకారం ఉదయోతి, విపరిణామలక్ఖణం ఖయం భఙ్గం వయోతి, అనుపస్సనా పునప్పునం నిసామనా, ఉదయబ్బయ అనుపస్సనాఞాణన్తి అత్థో. వేదనాదీసుపి ఏసేవ నయో. జాతిజరామరణవన్తానంయేవ ఉదయబ్బయస్స పరిగ్గహేతబ్బత్తా జాతిజరామరణానం ఉదయబ్బయాభావతో జాతిజరామరణం అనామసిత్వా జాతం చక్ఖు…పే॰… జాతో భవోతి పేయ్యాలం కతం. సో ఏవం పఞ్చన్నం ఖన్ధానం ఉదయబ్బయం పస్సన్తో ఏవం జానాతి ‘‘ఇమేసం ఖన్ధానం ఉప్పత్తితో పుబ్బే అనుప్పన్నానం రాసి వా నిచయో వా నత్థి, ఉప్పజ్జమానానమ్పి రాసితో వా నిచయతో వా ఆగమనం నామ నత్థి, నిరుజ్ఝమానానమ్పి దిసావిదిసాగమనం నామ నత్థి, నిరుద్ధానమ్పి ఏకస్మిం ఠానే రాసితో నిచయతో నిధానతో అవట్ఠానం నామ నత్థి. యథా పన వీణాయ వాదియమానాయ ఉప్పన్నస్స సద్దస్స నేవ ఉప్పత్తితో పుబ్బే సన్నిచయో అత్థి, న ఉప్పజ్జమానో సన్నిచయతో ఆగతో, న నిరుజ్ఝమానస్స దిసావిదిసాగమనం అత్థి, న నిరుద్ధో కత్థచి సన్నిచితో తిట్ఠతి, అథ ఖో వీణఞ్చ ఉపవీణఞ్చ పురిసస్స చ తజ్జం వాయామం పటిచ్చ అహుత్వా సమ్భోతి, హుత్వా పటివేతి, ఏవం సబ్బేపి రూపారూపినో ధమ్మా అహుత్వా సమ్భోన్తి, హుత్వా పటివేన్తీ’’తి.
49. Idāni anantaraṃ vuttassa sammasanañāṇassa nānānayehi bhāvanāthirakaraṇena pāraṃ gantvā ṭhitena aniccādito diṭṭhe saṅkhāre udayabbayena paricchinditvā aniccādito vipassanatthaṃ vuttassa udayabbayānupassanāñāṇassa niddese jātaṃ rūpantiādīsu santativasena yathāsakaṃ paccayehi nibbattaṃ rūpaṃ. Tassa jātassa rūpassa nibbattilakkhaṇaṃ jātiṃ uppādaṃ abhinavākāraṃ udayoti, vipariṇāmalakkhaṇaṃ khayaṃ bhaṅgaṃ vayoti, anupassanā punappunaṃ nisāmanā, udayabbaya anupassanāñāṇanti attho. Vedanādīsupi eseva nayo. Jātijarāmaraṇavantānaṃyeva udayabbayassa pariggahetabbattā jātijarāmaraṇānaṃ udayabbayābhāvato jātijarāmaraṇaṃ anāmasitvā jātaṃ cakkhu…pe… jāto bhavoti peyyālaṃ kataṃ. So evaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ udayabbayaṃ passanto evaṃ jānāti ‘‘imesaṃ khandhānaṃ uppattito pubbe anuppannānaṃ rāsi vā nicayo vā natthi, uppajjamānānampi rāsito vā nicayato vā āgamanaṃ nāma natthi, nirujjhamānānampi disāvidisāgamanaṃ nāma natthi, niruddhānampi ekasmiṃ ṭhāne rāsito nicayato nidhānato avaṭṭhānaṃ nāma natthi. Yathā pana vīṇāya vādiyamānāya uppannassa saddassa neva uppattito pubbe sannicayo atthi, na uppajjamāno sannicayato āgato, na nirujjhamānassa disāvidisāgamanaṃ atthi, na niruddho katthaci sannicito tiṭṭhati, atha kho vīṇañca upavīṇañca purisassa ca tajjaṃ vāyāmaṃ paṭicca ahutvā sambhoti, hutvā paṭiveti, evaṃ sabbepi rūpārūpino dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventī’’ti.
౫౦. ఏవం సఙ్ఖేపతో ఉదయబ్బయదస్సనం దస్సేత్వా ఇదాని విత్థారతో దస్సేతుం పఞ్చన్నం ఖన్ధానం ఉదయం పస్సన్తో కతి లక్ఖణాని పస్సతీతిఆదీహి రాసితో గణనం పుచ్ఛిత్వా, పఞ్చన్నం ఖన్ధానం ఉదయం పస్సన్తో పఞ్చవీసతి లక్ఖణాని పస్సతీతిఆదీహి రాసితోవ గణనం విస్సజ్జేత్వా, పున రూపక్ఖన్ధస్స ఉదయం పస్సన్తో కతి లక్ఖణాని పస్సతీతిఆదీహి విభాగతో గణనం పుచ్ఛిత్వా రూపక్ఖన్ధస్స ఉదయం పస్సన్తో పఞ్చ లక్ఖణాని పస్సతీతిఆదీహి విభాగతో గణనం విస్సజ్జేత్వా, పున రూపక్ఖన్ధస్స ఉదయం పస్సన్తో కతమాని పఞ్చ లక్ఖణాని పస్సతీతిఆదీహి లక్ఖణవిభాగం పుచ్ఛిత్వా విస్సజ్జనం కతం.
50. Evaṃ saṅkhepato udayabbayadassanaṃ dassetvā idāni vitthārato dassetuṃ pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passatītiādīhi rāsito gaṇanaṃ pucchitvā, pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passatītiādīhi rāsitova gaṇanaṃ vissajjetvā, puna rūpakkhandhassa udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passatītiādīhi vibhāgato gaṇanaṃ pucchitvā rūpakkhandhassa udayaṃ passanto pañca lakkhaṇāni passatītiādīhi vibhāgato gaṇanaṃ vissajjetvā, puna rūpakkhandhassa udayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passatītiādīhi lakkhaṇavibhāgaṃ pucchitvā vissajjanaṃ kataṃ.
తత్థ అవిజ్జాసముదయా రూపసముదయోతి ‘‘పురిమకమ్మభవస్మిం మోహో అవిజ్జా’’తి వుత్తాయ అవిజ్జాయ సతి ఇమస్మిం భవే రూపస్స ఉప్పాదో హోతీతి అత్థో. పచ్చయసముదయట్ఠేనాతి పచ్చయస్స ఉప్పన్నభావేనాతి అత్థో. అవిజ్జాతణ్హాకమ్మాని చేత్థ ఇధ పటిసన్ధిహేతుభూతా అతీతపచ్చయా . ఇమేసు చ తీసు గహితేసు సఙ్ఖారుపాదానాని గహితానేవ హోన్తి. ఆహారసముదయాతి పవత్తిపచ్చయేసు కబళీకారాహారస్స బలవత్తా సోయేవ గహితో. తస్మిం పన గహితే పవత్తిహేతుభూతాని ఉతుచిత్తానిపి గహితానేవ హోన్తి. నిబ్బత్తిలక్ఖణన్తి అద్ధాసన్తతిఖణవసేన రూపస్స ఉప్పాదం, ఉప్పాదోయేవ సఙ్ఖతలక్ఖణత్తా లక్ఖణన్తి చ వుత్తో. పఞ్చ లక్ఖణానీతి అవిజ్జా తణ్హా కమ్మాహారా నిబ్బత్తి చాతి ఇమాని పఞ్చ లక్ఖణాని. అవిజ్జాదయోపి హి రూపస్స ఉదయో లక్ఖీయతి ఏతేహీతి లక్ఖణాని. నిబ్బత్తి పన సఙ్ఖతలక్ఖణమేవ, తమ్పి సఙ్ఖతన్తి లక్ఖీయతి ఏతేనాతి లక్ఖణం.
Tattha avijjāsamudayā rūpasamudayoti ‘‘purimakammabhavasmiṃ moho avijjā’’ti vuttāya avijjāya sati imasmiṃ bhave rūpassa uppādo hotīti attho. Paccayasamudayaṭṭhenāti paccayassa uppannabhāvenāti attho. Avijjātaṇhākammāni cettha idha paṭisandhihetubhūtā atītapaccayā . Imesu ca tīsu gahitesu saṅkhārupādānāni gahitāneva honti. Āhārasamudayāti pavattipaccayesu kabaḷīkārāhārassa balavattā soyeva gahito. Tasmiṃ pana gahite pavattihetubhūtāni utucittānipi gahitāneva honti. Nibbattilakkhaṇanti addhāsantatikhaṇavasena rūpassa uppādaṃ, uppādoyeva saṅkhatalakkhaṇattā lakkhaṇanti ca vutto. Pañca lakkhaṇānīti avijjā taṇhā kammāhārā nibbatti cāti imāni pañca lakkhaṇāni. Avijjādayopi hi rūpassa udayo lakkhīyati etehīti lakkhaṇāni. Nibbatti pana saṅkhatalakkhaṇameva, tampi saṅkhatanti lakkhīyati etenāti lakkhaṇaṃ.
అవిజ్జానిరోధా రూపనిరోధోతి అనాగతభవస్స పచ్చయభూతాయ ఇమస్మిం భవే అవిజ్జాయ అరహత్తమగ్గఞాణేన నిరోధే కతే పచ్చయాభావా అనాగతస్స రూపస్స అనుప్పాదో నిరోధో హోతీతి అత్థో. పచ్చయనిరోధట్ఠేనాతి పచ్చయస్స నిరుద్ధభావేనాతి అత్థో. నిరోధో చేత్థ అనాగతపటిసన్ధిపచ్చయానం ఇధ అవిజ్జాతణ్హాకమ్మానంయేవ నిరోధో. ఆహారనిరోధా రూపనిరోధోతి పవత్తిపచ్చయస్స కబళీకారాహారస్స అభావే తంసముట్ఠానరూపాభావో హోతి. విపరిణామలక్ఖణన్తి అద్ధాసన్తతిఖణవసేన రూపస్స భఙ్గం, భఙ్గోయేవ సఙ్ఖతలక్ఖణత్తా లక్ఖణన్తి వుత్తో. ఇధ పఞ్చ లక్ఖణానీతి అవిజ్జాతణ్హాకమ్మాహారానం అభావనిరోధా చత్తారి, విపరిణామో ఏకన్తి పఞ్చ. ఏస నయో వేదనాక్ఖన్థాదీసు. అయం పన విసేసో – అరూపక్ఖన్ధానం ఉదయబ్బయదస్సనం అద్ధాసన్తతివసేన, న ఖణవసేన. ఫస్సో వేదనాసఞ్ఞాసఙ్ఖారక్ఖన్ధానం పవత్తిపచ్చయో, తంనిరోధా చ తేసం నిరోధో. నామరూపం విఞ్ఞాణక్ఖన్ధస్స పవత్తిపచ్చయో, తంనిరోధా చ తస్స నిరోధోతి.
Avijjānirodhā rūpanirodhoti anāgatabhavassa paccayabhūtāya imasmiṃ bhave avijjāya arahattamaggañāṇena nirodhe kate paccayābhāvā anāgatassa rūpassa anuppādo nirodho hotīti attho. Paccayanirodhaṭṭhenāti paccayassa niruddhabhāvenāti attho. Nirodho cettha anāgatapaṭisandhipaccayānaṃ idha avijjātaṇhākammānaṃyeva nirodho. Āhāranirodhā rūpanirodhoti pavattipaccayassa kabaḷīkārāhārassa abhāve taṃsamuṭṭhānarūpābhāvo hoti. Vipariṇāmalakkhaṇanti addhāsantatikhaṇavasena rūpassa bhaṅgaṃ, bhaṅgoyeva saṅkhatalakkhaṇattā lakkhaṇanti vutto. Idha pañca lakkhaṇānīti avijjātaṇhākammāhārānaṃ abhāvanirodhā cattāri, vipariṇāmo ekanti pañca. Esa nayo vedanākkhanthādīsu. Ayaṃ pana viseso – arūpakkhandhānaṃ udayabbayadassanaṃ addhāsantativasena, na khaṇavasena. Phasso vedanāsaññāsaṅkhārakkhandhānaṃ pavattipaccayo, taṃnirodhā ca tesaṃ nirodho. Nāmarūpaṃ viññāṇakkhandhassa pavattipaccayo, taṃnirodhā ca tassa nirodhoti.
కేచి పనాహు – ‘‘చతుధా పచ్చయతో ఉదయబ్బయదస్సనే అతీతాదివిభాగం అనామసిత్వావ సబ్బసామఞ్ఞవసేన అవిజ్జాదీహి ఉదేతీతి ఉప్పజ్జమానభావమత్తం గణ్హాతి, న ఉప్పాదం. అవిజ్జాదినిరోధా నిరుజ్జతీతి అనుప్పజ్జమానభావమత్తం గణ్హాతి, న భఙ్గం. ఖణతో ఉదయబ్బయదస్సనే పచ్చుప్పన్నానం ఉప్పాదం భఙ్గం గణ్హాతీ’’తి.
Keci panāhu – ‘‘catudhā paccayato udayabbayadassane atītādivibhāgaṃ anāmasitvāva sabbasāmaññavasena avijjādīhi udetīti uppajjamānabhāvamattaṃ gaṇhāti, na uppādaṃ. Avijjādinirodhā nirujjatīti anuppajjamānabhāvamattaṃ gaṇhāti, na bhaṅgaṃ. Khaṇato udayabbayadassane paccuppannānaṃ uppādaṃ bhaṅgaṃ gaṇhātī’’ti.
విపస్సమానో పన విపస్సకో పఠమం పచ్చయతో ఉదయబ్బయం మనసికరిత్వా విపస్సనాకాలే అవిజ్జాదికే చతురో ధమ్మే విస్సజ్జేత్వా ఉదయబ్బయవన్తేయేవ ఖన్ధే గహేత్వా తేసం ఉదయబ్బయం పస్సతి, ఏవఞ్చ తస్స విపస్సకస్స ‘‘ఏవం రూపాదీనం ఉదయో, ఏవం వయో, ఏవం రూపాదయో ఉదేన్తి, ఏవం వేన్తీ’’తి పచ్చయతో చ ఖణతో చ విత్థారేన ఉదయబ్బయం పస్సతో ‘‘ఇతి కిర ఇమే ధమ్మా అహుత్వా సమ్భోన్తి, హుత్వా పటివేన్తీ’’తి ఞాణం విసదతరం హోతి, సచ్చపటిచ్చసముప్పాదనయలక్ఖణభేదా పాకటా హోన్తి . యఞ్హి సో అవిజ్జాదిసముదయా ఖన్ధానం సముదయం అవిజ్జాదినిరోధా చ ఖన్ధానం నిరోధం పస్సతి, ఇదమస్స పచ్చయతో ఉదయబ్బయదస్సనం. యం పన నిబ్బత్తిలక్ఖణవిపరిణామలక్ఖణాని పస్సన్తో ఖన్ధానం ఉదయబ్బయం పస్సతి, ఇదమస్స ఖణతో ఉదయబ్బయదస్సనం. ఉప్పత్తిక్ఖణేయేవ హి నిబ్బత్తిలక్ఖణం, భఙ్గక్ఖణే చ విపరిణామలక్ఖణం.
Vipassamāno pana vipassako paṭhamaṃ paccayato udayabbayaṃ manasikaritvā vipassanākāle avijjādike caturo dhamme vissajjetvā udayabbayavanteyeva khandhe gahetvā tesaṃ udayabbayaṃ passati, evañca tassa vipassakassa ‘‘evaṃ rūpādīnaṃ udayo, evaṃ vayo, evaṃ rūpādayo udenti, evaṃ ventī’’ti paccayato ca khaṇato ca vitthārena udayabbayaṃ passato ‘‘iti kira ime dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventī’’ti ñāṇaṃ visadataraṃ hoti, saccapaṭiccasamuppādanayalakkhaṇabhedā pākaṭā honti . Yañhi so avijjādisamudayā khandhānaṃ samudayaṃ avijjādinirodhā ca khandhānaṃ nirodhaṃ passati, idamassa paccayato udayabbayadassanaṃ. Yaṃ pana nibbattilakkhaṇavipariṇāmalakkhaṇāni passanto khandhānaṃ udayabbayaṃ passati, idamassa khaṇato udayabbayadassanaṃ. Uppattikkhaṇeyeva hi nibbattilakkhaṇaṃ, bhaṅgakkhaṇe ca vipariṇāmalakkhaṇaṃ.
ఇచ్చస్సేవం పచ్చయతో చేవ ఖణతో చ ద్వేధా ఉదయబ్బయం పస్సతో పచ్చయతో ఉదయదస్సనేన సముదయసచ్చం పాకటం హోతి జనకావబోధతో. ఖణతో ఉదయదస్సనేన దుక్ఖసచ్చం పాకటం హోతి జాతిదుక్ఖావబోధతో. పచ్చయతో వయదస్సనేన నిరోధసచ్చం పాకటం హోతి పచ్చయానుప్పాదేన పచ్చయవతం అనుప్పాదావబోధతో. ఖణతో వయదస్సనేన దుక్ఖసచ్చమేవ పాకటం హోతి మరణదుక్ఖావబోధతో. యఞ్చస్స ఉదయబ్బయదస్సనం, మగ్గోవాయం లోకికోతి మగ్గసచ్చం పాకటం హోతి తత్ర సమ్మోహవిఘాతతో.
Iccassevaṃ paccayato ceva khaṇato ca dvedhā udayabbayaṃ passato paccayato udayadassanena samudayasaccaṃ pākaṭaṃ hoti janakāvabodhato. Khaṇato udayadassanena dukkhasaccaṃ pākaṭaṃ hoti jātidukkhāvabodhato. Paccayato vayadassanena nirodhasaccaṃ pākaṭaṃ hoti paccayānuppādena paccayavataṃ anuppādāvabodhato. Khaṇato vayadassanena dukkhasaccameva pākaṭaṃ hoti maraṇadukkhāvabodhato. Yañcassa udayabbayadassanaṃ, maggovāyaṃ lokikoti maggasaccaṃ pākaṭaṃ hoti tatra sammohavighātato.
పచ్చయతో చస్స ఉదయదస్సనేన అనులోమో పటిచ్చసముప్పాదో పాకటో హోతి ‘‘ఇమస్మిం సతి ఇదం హోతీ’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౪౦౪; సం॰ ని॰ ౨.౨౧; ఉదా॰ ౧) అవబోధతో. పచ్చయతో వయదస్సనేన పటిలోమో పటిచ్చసముప్పాదో పాకటో హోతి ‘‘ఇమస్స నిరోధా ఇదం నిరుజ్ఝతీ’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౪౦౬; సం॰ ని॰ ౨.౨౧; ఉదా॰ ౨) అవబోధతో. ఖణతో పన ఉదయబ్బయదస్సనేన పటిచ్చసముప్పన్నా ధమ్మా పాకటా హోన్తి సఙ్ఖతలక్ఖణావబోధతో. ఉదయబ్బయవన్తో హి సఙ్ఖతా, తే చ పటిచ్చసముప్పన్నాతి.
Paccayato cassa udayadassanena anulomo paṭiccasamuppādo pākaṭo hoti ‘‘imasmiṃ sati idaṃ hotī’’ti (ma. ni. 1.404; saṃ. ni. 2.21; udā. 1) avabodhato. Paccayato vayadassanena paṭilomo paṭiccasamuppādo pākaṭo hoti ‘‘imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī’’ti (ma. ni. 1.406; saṃ. ni. 2.21; udā. 2) avabodhato. Khaṇato pana udayabbayadassanena paṭiccasamuppannā dhammā pākaṭā honti saṅkhatalakkhaṇāvabodhato. Udayabbayavanto hi saṅkhatā, te ca paṭiccasamuppannāti.
పచ్చయతో చస్స ఉదయదస్సనేన ఏకత్తనయో పాకటో హోతి హేతుఫలసమ్బన్ధేన సన్తానస్స అనుపచ్ఛేదావబోధతో. అథ సుట్ఠుతరం ఉచ్ఛేదదిట్ఠిం పజహతి. ఖణతో ఉదయదస్సనేన నానత్తనయో పాకటో హోతి నవనవానం ఉప్పాదావబోధతో. అథ సుట్ఠుతరం సస్సతదిట్ఠిం పజహతి. పచ్చయతో చస్స ఉదయబ్బయదస్సనేన అబ్యాపారనయో పాకటో హోతి ధమ్మానం అవసవత్తిభావావబోధతో. అథ సుట్ఠుతరం అత్తదిట్ఠిం పజహతి. పచ్చయతో పన ఉదయదస్సనేన ఏవంధమ్మతానయో పాకటో హోతి పచ్చయానురూపేన ఫలస్సుప్పాదావబోధతో. అథ సుట్ఠుతరం అకిరియదిట్ఠిం పజహతి.
Paccayato cassa udayadassanena ekattanayo pākaṭo hoti hetuphalasambandhena santānassa anupacchedāvabodhato. Atha suṭṭhutaraṃ ucchedadiṭṭhiṃ pajahati. Khaṇato udayadassanena nānattanayo pākaṭo hoti navanavānaṃ uppādāvabodhato. Atha suṭṭhutaraṃ sassatadiṭṭhiṃ pajahati. Paccayato cassa udayabbayadassanena abyāpāranayo pākaṭo hoti dhammānaṃ avasavattibhāvāvabodhato. Atha suṭṭhutaraṃ attadiṭṭhiṃ pajahati. Paccayato pana udayadassanena evaṃdhammatānayo pākaṭo hoti paccayānurūpena phalassuppādāvabodhato. Atha suṭṭhutaraṃ akiriyadiṭṭhiṃ pajahati.
పచ్చయతో చస్స ఉదయదస్సనేన అనత్తలక్ఖణం పాకటం హోతి ధమ్మానం నిరీహకత్తపచ్చయపటిబద్ధవుత్తితావబోధతో. ఖణతో ఉదయబ్బయదస్సనేన అనిచ్చలక్ఖణం పాకటం హోతి హుత్వా అభావావబోధతో, పుబ్బన్తాపరన్తవివేకావబోధతో చ. దుక్ఖలక్ఖణమ్పి పాకటం హోతి ఉదయబ్బయేహి పటిపీళనావబోధతో. సభావలక్ఖణమ్పి పాకటం హోతి ఉదయబ్బయపరిచ్ఛిన్నావబోధతో . సభావలక్ఖణే సఙ్ఖతలక్ఖణస్స తావకాలికత్తమ్పి పాకటం హోతి, ఉదయక్ఖణే వయస్స, వయక్ఖణే చ ఉదయస్స అభావావబోధతోతి.
Paccayato cassa udayadassanena anattalakkhaṇaṃ pākaṭaṃ hoti dhammānaṃ nirīhakattapaccayapaṭibaddhavuttitāvabodhato. Khaṇato udayabbayadassanena aniccalakkhaṇaṃ pākaṭaṃ hoti hutvā abhāvāvabodhato, pubbantāparantavivekāvabodhato ca. Dukkhalakkhaṇampi pākaṭaṃ hoti udayabbayehi paṭipīḷanāvabodhato. Sabhāvalakkhaṇampi pākaṭaṃ hoti udayabbayaparicchinnāvabodhato . Sabhāvalakkhaṇe saṅkhatalakkhaṇassa tāvakālikattampi pākaṭaṃ hoti, udayakkhaṇe vayassa, vayakkhaṇe ca udayassa abhāvāvabodhatoti.
తస్సేవం పాకటీభూతసచ్చపటిచ్చసముప్పాదనయలక్ఖణభేదస్స ‘‘ఏవం కిర నామిమే ధమ్మా అనుప్పన్నపుబ్బా ఉప్పజ్జన్తి, ఉప్పన్నా నిరుజ్ఝన్తీ’’తి నిచ్చనవావ హుత్వా సఙ్ఖారా ఉపట్ఠహన్తి. న కేవలఞ్చ నిచ్చనవావ, సూరియుగ్గమనే ఉస్సావబిన్దు వియ ఉదకపుబ్బుళో వియ ఉదకే దణ్డరాజి వియ ఆరగ్గే సాసపో వియ విజ్జుప్పాదో వియ చ పరిత్తట్ఠాయినో మాయామరీచిసుపినన్తఅలాతచక్కగన్ధబ్బనగరఫేణకదలిఆదయో వియ అసారా నిస్సారాతి చాపి ఉపట్ఠహన్తి. ఏత్తావతా తేన ‘‘వయధమ్మమేవ ఉప్పజ్జతి, ఉప్పన్నఞ్చ వయం ఉపేతీ’’తి ఇమినా ఆకారేన సమపఞ్ఞాస లక్ఖణాని పటివిజ్ఝిత్వా ఠితం ఉదయబ్బయానుపస్సనా నామ పఠమం తరుణవిపస్సనాఞాణం అధిగతం హోతి, యస్సాధిగమా ‘‘ఆరద్ధవిపస్సకో’’తి సఙ్ఖం గచ్ఛతి. ఇమస్మిం ఞాణే ఠితస్స ఓభాసాదయో దస విపస్సనూపక్కిలేసా ఉప్పజ్జన్తి, యేసం ఉప్పత్తియా అకుసలో యోగావచరో తేసు మగ్గఞాణసఞ్ఞీ హుత్వా అమగ్గమేవ ‘‘మగ్గో’’తి గణ్హాతి, ఉపక్కిలేసజటాజటితో చ హోతి. కుసలో పన యోగావచరో తేసు విపస్సనం ఆరోపేన్తో ఉపక్కిలేసజటం విజటేత్వా ‘‘ఏతే ధమ్మా న మగ్గో, ఉపక్కిలేసవిముత్తం పన వీథిపటిపన్నం విపస్సనాఞాణం మగ్గో’’తి మగ్గఞ్చ అమగ్గఞ్చ వవత్థపేతి. తస్సేవం మగ్గఞ్చ అమగ్గఞ్చ ఞత్వా ఠితం ఞాణం మగ్గామగ్గఞాణదస్సనవిసుద్ధి నామ.
Tassevaṃ pākaṭībhūtasaccapaṭiccasamuppādanayalakkhaṇabhedassa ‘‘evaṃ kira nāmime dhammā anuppannapubbā uppajjanti, uppannā nirujjhantī’’ti niccanavāva hutvā saṅkhārā upaṭṭhahanti. Na kevalañca niccanavāva, sūriyuggamane ussāvabindu viya udakapubbuḷo viya udake daṇḍarāji viya āragge sāsapo viya vijjuppādo viya ca parittaṭṭhāyino māyāmarīcisupinantaalātacakkagandhabbanagarapheṇakadaliādayo viya asārā nissārāti cāpi upaṭṭhahanti. Ettāvatā tena ‘‘vayadhammameva uppajjati, uppannañca vayaṃ upetī’’ti iminā ākārena samapaññāsa lakkhaṇāni paṭivijjhitvā ṭhitaṃ udayabbayānupassanā nāma paṭhamaṃ taruṇavipassanāñāṇaṃ adhigataṃ hoti, yassādhigamā ‘‘āraddhavipassako’’ti saṅkhaṃ gacchati. Imasmiṃ ñāṇe ṭhitassa obhāsādayo dasa vipassanūpakkilesā uppajjanti, yesaṃ uppattiyā akusalo yogāvacaro tesu maggañāṇasaññī hutvā amaggameva ‘‘maggo’’ti gaṇhāti, upakkilesajaṭājaṭito ca hoti. Kusalo pana yogāvacaro tesu vipassanaṃ āropento upakkilesajaṭaṃ vijaṭetvā ‘‘ete dhammā na maggo, upakkilesavimuttaṃ pana vīthipaṭipannaṃ vipassanāñāṇaṃ maggo’’ti maggañca amaggañca vavatthapeti. Tassevaṃ maggañca amaggañca ñatvā ṭhitaṃ ñāṇaṃ maggāmaggañāṇadassanavisuddhi nāma.
ఏత్తావతా చ పన తేన చతున్నం సచ్చానం వవత్థానం కతం హోతి. కథం? నామరూపపరిగ్గహే సతి పచ్చయపరిగ్గహసమ్భవతో ధమ్మట్ఠితిఞాణవచనేనేవ వుత్తేన దిట్ఠివిసుద్ధిసఙ్ఖాతేన నామరూపవవత్థాపనేన దుక్ఖసచ్చస్స వవత్థానం కతం హోతి, కఙ్ఖావితరణవిసుద్ధిసఙ్ఖాతేన పచ్చయపరిగ్గహణేన సముదయసచ్చస్స వవత్థానం, ఉదయబ్బయానుపస్సనేన చ ఖణతో ఉదయబ్బయదస్సనేన దుక్ఖసచ్చస్స వవత్థానం కతం, పచ్చయతో ఉదయదస్సనేన సముదయసచ్చస్స వవత్థానం, పచ్చయతో వయదస్సనేన నిరోధసచ్చస్స వవత్థానం, యఞ్చస్స ఉదయబ్బయదస్సనం, మగ్గోవాయం లోకికోతి తత్ర సమ్మోహవిఘాతతో ఇమిస్సఞ్చ మగ్గామగ్గఞాణదస్సనవిసుద్ధియం విపస్సతో సమ్మా మగ్గస్స అవధారణేన మగ్గసచ్చస్స వవత్థానం కతం. ఏవం లోకియేన తావ ఞాణేన చతున్నం సచ్చానం వవత్థానం కతం హోతీతి.
Ettāvatā ca pana tena catunnaṃ saccānaṃ vavatthānaṃ kataṃ hoti. Kathaṃ? Nāmarūpapariggahe sati paccayapariggahasambhavato dhammaṭṭhitiñāṇavacaneneva vuttena diṭṭhivisuddhisaṅkhātena nāmarūpavavatthāpanena dukkhasaccassa vavatthānaṃ kataṃ hoti, kaṅkhāvitaraṇavisuddhisaṅkhātena paccayapariggahaṇena samudayasaccassa vavatthānaṃ, udayabbayānupassanena ca khaṇato udayabbayadassanena dukkhasaccassa vavatthānaṃ kataṃ, paccayato udayadassanena samudayasaccassa vavatthānaṃ, paccayato vayadassanena nirodhasaccassa vavatthānaṃ, yañcassa udayabbayadassanaṃ, maggovāyaṃ lokikoti tatra sammohavighātato imissañca maggāmaggañāṇadassanavisuddhiyaṃ vipassato sammā maggassa avadhāraṇena maggasaccassa vavatthānaṃ kataṃ. Evaṃ lokiyena tāva ñāṇena catunnaṃ saccānaṃ vavatthānaṃ kataṃ hotīti.
ఉదయబ్బయఞాణనిద్దేసవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Udayabbayañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / పటిసమ్భిదామగ్గపాళి • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ౬. ఉదయబ్బయఞాణనిద్దేసో • 6. Udayabbayañāṇaniddeso