| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पटिसम्भिदामग्गपाळि • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
६. उदयब्बयञाणनिद्देसो
6. Udayabbayañāṇaniddeso
४९. कथं पच्चुप्पन्नानं धम्मानं विपरिणामानुपस्सने पञ्ञा उदयब्बयानुपस्सने ञाणं? जातं रूपं पच्चुप्पन्नं, तस्स निब्बत्तिलक्खणं उदयो, विपरिणामलक्खणं वयो, अनुपस्सना ञाणं। जाता वेदना…पे॰… जाता सञ्ञा… जाता सङ्खारा… जातं विञ्ञाणं… जातं चक्खु…पे॰… जातो भवो पच्चुप्पन्नो, तस्स निब्बत्तिलक्खणं उदयो, विपरिणामलक्खणं वयो, अनुपस्सना ञाणं।
49. Kathaṃ paccuppannānaṃ dhammānaṃ vipariṇāmānupassane paññā udayabbayānupassane ñāṇaṃ? Jātaṃ rūpaṃ paccuppannaṃ, tassa nibbattilakkhaṇaṃ udayo, vipariṇāmalakkhaṇaṃ vayo, anupassanā ñāṇaṃ. Jātā vedanā…pe… jātā saññā… jātā saṅkhārā… jātaṃ viññāṇaṃ… jātaṃ cakkhu…pe… jāto bhavo paccuppanno, tassa nibbattilakkhaṇaṃ udayo, vipariṇāmalakkhaṇaṃ vayo, anupassanā ñāṇaṃ.
५०. पञ्चन्नं खन्धानं उदयं पस्सन्तो कति लक्खणानि पस्सति, वयं पस्सन्तो कति लक्खणानि पस्सति, उदयब्बयं पस्सन्तो कति लक्खणानि पस्सति? पञ्चन्नं खन्धानं उदयं पस्सन्तो पञ्चवीसति लक्खणानि पस्सति, वयं पस्सन्तो पञ्चवीसति लक्खणानि पस्सति ; उदयब्बयं पस्सन्तो पञ्ञास लक्खणानि पस्सति।
50. Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, udayabbayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati? Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati ; udayabbayaṃ passanto paññāsa lakkhaṇāni passati.
रूपक्खन्धस्स उदयं पस्सन्तो कति लक्खणानि पस्सति, वयं पस्सन्तो कति लक्खणानि पस्सति, उदयब्बयं पस्सन्तो कति लक्खणानि पस्सति? वेदनाक्खन्धस्स…पे॰… सञ्ञाक्खन्धस्स…पे॰… सङ्खारक्खन्धस्स…पे॰… विञ्ञाणक्खन्धस्स उदयं पस्सन्तो कति लक्खणानि पस्सति, वयं पस्सन्तो कति लक्खणानि पस्सति, उदयब्बयं पस्सन्तो कति लक्खणानि पस्सति? रूपक्खन्धस्स उदयं पस्सन्तो पञ्च लक्खणानि पस्सति, वयं पस्सन्तो पञ्च लक्खणानि पस्सति; उदयब्बयं पस्सन्तो दस लक्खणानि पस्सति। वेदनाक्खन्धस्स…पे॰… सञ्ञाक्खन्धस्स… सङ्खारक्खन्धस्स… विञ्ञाणक्खन्धस्स उदयं पस्सन्तो पञ्च लक्खणानि पस्सति, वयं पस्सन्तो पञ्च लक्खणानि पस्सति; उदयब्बयं पस्सन्तो दस लक्खणानि पस्सति।
Rūpakkhandhassa udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, udayabbayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati? Vedanākkhandhassa…pe… saññākkhandhassa…pe… saṅkhārakkhandhassa…pe… viññāṇakkhandhassa udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, udayabbayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati? Rūpakkhandhassa udayaṃ passanto pañca lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto pañca lakkhaṇāni passati; udayabbayaṃ passanto dasa lakkhaṇāni passati. Vedanākkhandhassa…pe… saññākkhandhassa… saṅkhārakkhandhassa… viññāṇakkhandhassa udayaṃ passanto pañca lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto pañca lakkhaṇāni passati; udayabbayaṃ passanto dasa lakkhaṇāni passati.
रूपक्खन्धस्स उदयं पस्सन्तो कतमानि पञ्च लक्खणानि पस्सति? अविज्जासमुदया रूपसमुदयोति – पच्चयसमुदयट्ठेन रूपक्खन्धस्स उदयं पस्सति। तण्हासमुदया रूपसमुदयोति – पच्चयसमुदयट्ठेन रूपक्खन्धस्स उदयं पस्सति। कम्मसमुदया रूपसमुदयोति – पच्चयसमुदयट्ठेन रूपक्खन्धस्स उदयं पस्सति। आहारसमुदया रूपसमुदयोति – पच्चयसमुदयट्ठेन रूपक्खन्धस्स उदयं पस्सति। निब्बत्तिलक्खणं पस्सन्तोपि रूपक्खन्धस्स उदयं पस्सति। रूपक्खन्धस्स उदयं पस्सन्तो इमानि पञ्च लक्खणानि पस्सति।
Rūpakkhandhassa udayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati? Avijjāsamudayā rūpasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ passati. Taṇhāsamudayā rūpasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ passati. Kammasamudayā rūpasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ passati. Āhārasamudayā rūpasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ passati. Nibbattilakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa udayaṃ passati. Rūpakkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.
वयं पस्सन्तो कतमानि पञ्च लक्खणानि पस्सति? अविज्जानिरोधा रूपनिरोधोति – पच्चयनिरोधट्ठेन रूपक्खन्धस्स वयं पस्सति। तण्हानिरोधा रूपनिरोधोति – पच्चयनिरोधट्ठेन रूपक्खन्धस्स वयं पस्सति। कम्मनिरोधा रूपनिरोधोति – पच्चयनिरोधट्ठेन रूपक्खन्धस्स वयं पस्सति। आहारनिरोधा रूपनिरोधोति – पच्चयनिरोधट्ठेन रूपक्खन्धस्स वयं पस्सति । विपरिणामलक्खणं पस्सन्तोपि रूपक्खन्धस्स वयं पस्सति। रूपक्खन्धस्स वयं पस्सन्तो इमानि पञ्च लक्खणानि पस्सति। उदयब्बयं पस्सन्तो इमानि दस लक्खणानि पस्सति।
Vayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati? Avijjānirodhā rūpanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena rūpakkhandhassa vayaṃ passati. Taṇhānirodhā rūpanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena rūpakkhandhassa vayaṃ passati. Kammanirodhā rūpanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena rūpakkhandhassa vayaṃ passati. Āhāranirodhā rūpanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena rūpakkhandhassa vayaṃ passati . Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa vayaṃ passati. Rūpakkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati. Udayabbayaṃ passanto imāni dasa lakkhaṇāni passati.
वेदनाक्खन्धस्स उदयं पस्सन्तो कतमानि पञ्च लक्खणानि पस्सति? अविज्जासमुदया वेदनासमुदयोति – पच्चयसमुदयट्ठेन वेदनाक्खन्धस्स उदयं पस्सति। तण्हासमुदया वेदनासमुदयोति – पच्चयसमुदयट्ठेन वेदनाक्खन्धस्स उदयं पस्सति। कम्मसमुदया वेदनासमुदयोति – पच्चयसमुदयट्ठेन वेदनाक्खन्धस्स उदयं पस्सति। फस्ससमुदया वेदनासमुदयोति – पच्चयसमुदयट्ठेन वेदनाक्खन्धस्स उदयं पस्सति। निब्बत्तिलक्खणं पस्सन्तोपि वेदनाक्खन्धस्स उदयं पस्सति। वेदनाक्खन्धस्स उदयं पस्सन्तो इमानि पञ्च लक्खणानि पस्सति।
Vedanākkhandhassa udayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati? Avijjāsamudayā vedanāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati. Taṇhāsamudayā vedanāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati. Kammasamudayā vedanāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati. Phassasamudayā vedanāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati. Nibbattilakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa udayaṃ passati. Vedanākkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.
वयं पस्सन्तो कतमानि पञ्च लक्खणानि पस्सति? अविज्जानिरोधा वेदनानिरोधोति – पच्चयनिरोधट्ठेन वेदनाक्खन्धस्स वयं पस्सति। तण्हानिरोधा वेदनानिरोधोति – पच्चयनिरोधट्ठेन वेदनाक्खन्धस्स वयं पस्सति। कम्मनिरोधा वेदनानिरोधोति – पच्चयनिरोधट्ठेन वेदनाक्खन्धस्स वयं पस्सति। फस्सनिरोधा वेदनानिरोधोति – पच्चयनिरोधट्ठेन वेदनाक्खन्धस्स वयं पस्सति। विपरिणामलक्खणं पस्सन्तोपि वेदनाक्खन्धस्स वयं पस्सति। वेदनाक्खन्धस्स वयं पस्सन्तो इमानि पञ्च लक्खणानि पस्सति। उदयब्बयं पस्सन्तो इमानि दस लक्खणानि पस्सति।
Vayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati? Avijjānirodhā vedanānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati. Taṇhānirodhā vedanānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati. Kammanirodhā vedanānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati. Phassanirodhā vedanānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa vayaṃ passati. Vedanākkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati. Udayabbayaṃ passanto imāni dasa lakkhaṇāni passati.
सञ्ञाक्खन्धस्स…पे॰… सङ्खारक्खन्धस्स…पे॰… विञ्ञाणक्खन्धस्स उदयं पस्सन्तो कतमानि पञ्च लक्खणानि पस्सति? अविज्जासमुदया विञ्ञाणसमुदयोति – पच्चयसमुदयट्ठेन विञ्ञाणक्खन्धस्स उदयं पस्सति। तण्हासमुदया विञ्ञाणसमुदयोतिपच्चयसमुदयट्ठेन विञ्ञाणक्खन्धस्स उदयं पस्सति। कम्मसमुदया विञ्ञाणसमुदयोति – पच्चयसमुदयट्ठेन विञ्ञाणक्खन्धस्स उदयं पस्सति। नामरूपसमुदया विञ्ञाणसमुदयोति – पच्चयसमुदयट्ठेन विञ्ञाणक्खन्धस्स उदयं पस्सति। निब्बत्तिलक्खणं पस्सन्तोपि विञ्ञाणक्खन्धस्स उदयं पस्सति। विञ्ञाणक्खन्धस्स उदयं पस्सन्तो इमानि पञ्च लक्खणानि पस्सति।
Saññākkhandhassa…pe… saṅkhārakkhandhassa…pe… viññāṇakkhandhassa udayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati? Avijjāsamudayā viññāṇasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena viññāṇakkhandhassa udayaṃ passati. Taṇhāsamudayā viññāṇasamudayotipaccayasamudayaṭṭhena viññāṇakkhandhassa udayaṃ passati. Kammasamudayā viññāṇasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena viññāṇakkhandhassa udayaṃ passati. Nāmarūpasamudayā viññāṇasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena viññāṇakkhandhassa udayaṃ passati. Nibbattilakkhaṇaṃ passantopi viññāṇakkhandhassa udayaṃ passati. Viññāṇakkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.
वयं पस्सन्तो कतमानि पञ्च लक्खणानि पस्सति? अविज्जानिरोधा विञ्ञाणनिरोधोति – पच्चयनिरोधट्ठेन विञ्ञाणक्खन्धस्स वयं पस्सति। तण्हानिरोधा विञ्ञाणनिरोधोति – पच्चयनिरोधट्ठेन विञ्ञाणक्खन्धस्स वयं पस्सति। कम्मनिरोधा विञ्ञाणनिरोधोति – पच्चयनिरोधट्ठेन विञ्ञाणक्खन्धस्स वयं पस्सति। नामरूपनिरोधा विञ्ञाणनिरोधोति – पच्चयनिरोधट्ठेन विञ्ञाणक्खन्धस्स वयं पस्सति। विपरिणामलक्खणं पस्सन्तोपि विञ्ञाणक्खन्धस्स वयं पस्सति। विञ्ञाणक्खन्धस्स वयं पस्सन्तो इमानि पञ्च लक्खणानि पस्सति। उदयब्बयं पस्सन्तो इमानि दस लक्खणानि पस्सति।
Vayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati? Avijjānirodhā viññāṇanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena viññāṇakkhandhassa vayaṃ passati. Taṇhānirodhā viññāṇanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena viññāṇakkhandhassa vayaṃ passati. Kammanirodhā viññāṇanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena viññāṇakkhandhassa vayaṃ passati. Nāmarūpanirodhā viññāṇanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena viññāṇakkhandhassa vayaṃ passati. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi viññāṇakkhandhassa vayaṃ passati. Viññāṇakkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati. Udayabbayaṃ passanto imāni dasa lakkhaṇāni passati.
पञ्चन्नं खन्धानं उदयं पस्सन्तो इमानि पञ्चवीसति लक्खणानि पस्सति, वयं पस्सन्तो इमानि पञ्चवीसति लक्खणानि पस्सति, उदयब्बयं पस्सन्तो इमानि पञ्ञास लक्खणानि पस्सति। तं ञातट्ठेन ञाणं, पजाननट्ठेन पञ्ञा। तेन वुच्चति – ‘‘पच्चुप्पन्नानं धम्मानं विपरिणामानुपस्सने पञ्ञा उदयब्बयानुपस्सने ञाणं’’। रूपक्खन्धो 1 आहारसमुदयो । वेदना, सञ्ञा, सङ्खारा – तयो 2 खन्धा फस्ससमुदया। विञ्ञाणक्खन्धो नामरूपसमुदयो।
Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto imāni pañcavīsati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto imāni pañcavīsati lakkhaṇāni passati, udayabbayaṃ passanto imāni paññāsa lakkhaṇāni passati. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘paccuppannānaṃ dhammānaṃ vipariṇāmānupassane paññā udayabbayānupassane ñāṇaṃ’’. Rūpakkhandho 3 āhārasamudayo . Vedanā, saññā, saṅkhārā – tayo 4 khandhā phassasamudayā. Viññāṇakkhandho nāmarūpasamudayo.
उदयब्बयञाणनिद्देसो छट्ठो।
Udayabbayañāṇaniddeso chaṭṭho.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / पटिसम्भिदामग्ग-अट्ठकथा • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ६. उदयब्बयञाणनिद्देसवण्णना • 6. Udayabbayañāṇaniddesavaṇṇanā
