| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
๖. อุทยพฺพยญาณนิเทฺทโส
6. Udayabbayañāṇaniddeso
๔๙. กถํ ปจฺจุปฺปนฺนานํ ธมฺมานํ วิปริณามานุปสฺสเน ปญฺญา อุทยพฺพยานุปสฺสเน ญาณํ? ชาตํ รูปํ ปจฺจุปฺปนฺนํ, ตสฺส นิพฺพตฺติลกฺขณํ อุทโย, วิปริณามลกฺขณํ วโย, อนุปสฺสนา ญาณํฯ ชาตา เวทนา…เป.… ชาตา สญฺญา… ชาตา สงฺขารา… ชาตํ วิญฺญาณํ… ชาตํ จกฺขุ…เป.… ชาโต ภโว ปจฺจุปฺปโนฺน, ตสฺส นิพฺพตฺติลกฺขณํ อุทโย, วิปริณามลกฺขณํ วโย, อนุปสฺสนา ญาณํฯ
49. Kathaṃ paccuppannānaṃ dhammānaṃ vipariṇāmānupassane paññā udayabbayānupassane ñāṇaṃ? Jātaṃ rūpaṃ paccuppannaṃ, tassa nibbattilakkhaṇaṃ udayo, vipariṇāmalakkhaṇaṃ vayo, anupassanā ñāṇaṃ. Jātā vedanā…pe… jātā saññā… jātā saṅkhārā… jātaṃ viññāṇaṃ… jātaṃ cakkhu…pe… jāto bhavo paccuppanno, tassa nibbattilakkhaṇaṃ udayo, vipariṇāmalakkhaṇaṃ vayo, anupassanā ñāṇaṃ.
๕๐. ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ อุทยํ ปสฺสโนฺต กติ ลกฺขณานิ ปสฺสติ, วยํ ปสฺสโนฺต กติ ลกฺขณานิ ปสฺสติ, อุทยพฺพยํ ปสฺสโนฺต กติ ลกฺขณานิ ปสฺสติ? ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ อุทยํ ปสฺสโนฺต ปญฺจวีสติ ลกฺขณานิ ปสฺสติ, วยํ ปสฺสโนฺต ปญฺจวีสติ ลกฺขณานิ ปสฺสติ ; อุทยพฺพยํ ปสฺสโนฺต ปญฺญาส ลกฺขณานิ ปสฺสติฯ
50. Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, udayabbayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati? Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati ; udayabbayaṃ passanto paññāsa lakkhaṇāni passati.
รูปกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสโนฺต กติ ลกฺขณานิ ปสฺสติ, วยํ ปสฺสโนฺต กติ ลกฺขณานิ ปสฺสติ, อุทยพฺพยํ ปสฺสโนฺต กติ ลกฺขณานิ ปสฺสติ? เวทนากฺขนฺธสฺส…เป.… สญฺญากฺขนฺธสฺส…เป.… สงฺขารกฺขนฺธสฺส…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสโนฺต กติ ลกฺขณานิ ปสฺสติ, วยํ ปสฺสโนฺต กติ ลกฺขณานิ ปสฺสติ, อุทยพฺพยํ ปสฺสโนฺต กติ ลกฺขณานิ ปสฺสติ? รูปกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสโนฺต ปญฺจ ลกฺขณานิ ปสฺสติ, วยํ ปสฺสโนฺต ปญฺจ ลกฺขณานิ ปสฺสติ; อุทยพฺพยํ ปสฺสโนฺต ทส ลกฺขณานิ ปสฺสติฯ เวทนากฺขนฺธสฺส…เป.… สญฺญากฺขนฺธสฺส… สงฺขารกฺขนฺธสฺส… วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสโนฺต ปญฺจ ลกฺขณานิ ปสฺสติ, วยํ ปสฺสโนฺต ปญฺจ ลกฺขณานิ ปสฺสติ; อุทยพฺพยํ ปสฺสโนฺต ทส ลกฺขณานิ ปสฺสติฯ
Rūpakkhandhassa udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, udayabbayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati? Vedanākkhandhassa…pe… saññākkhandhassa…pe… saṅkhārakkhandhassa…pe… viññāṇakkhandhassa udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, udayabbayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati? Rūpakkhandhassa udayaṃ passanto pañca lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto pañca lakkhaṇāni passati; udayabbayaṃ passanto dasa lakkhaṇāni passati. Vedanākkhandhassa…pe… saññākkhandhassa… saṅkhārakkhandhassa… viññāṇakkhandhassa udayaṃ passanto pañca lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto pañca lakkhaṇāni passati; udayabbayaṃ passanto dasa lakkhaṇāni passati.
รูปกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสโนฺต กตมานิ ปญฺจ ลกฺขณานิ ปสฺสติ? อวิชฺชาสมุทยา รูปสมุทโยติ – ปจฺจยสมุทยเฎฺฐน รูปกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสติฯ ตณฺหาสมุทยา รูปสมุทโยติ – ปจฺจยสมุทยเฎฺฐน รูปกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสติฯ กมฺมสมุทยา รูปสมุทโยติ – ปจฺจยสมุทยเฎฺฐน รูปกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสติฯ อาหารสมุทยา รูปสมุทโยติ – ปจฺจยสมุทยเฎฺฐน รูปกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสติฯ นิพฺพตฺติลกฺขณํ ปสฺสโนฺตปิ รูปกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสติฯ รูปกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสโนฺต อิมานิ ปญฺจ ลกฺขณานิ ปสฺสติฯ
Rūpakkhandhassa udayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati? Avijjāsamudayā rūpasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ passati. Taṇhāsamudayā rūpasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ passati. Kammasamudayā rūpasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ passati. Āhārasamudayā rūpasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ passati. Nibbattilakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa udayaṃ passati. Rūpakkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.
วยํ ปสฺสโนฺต กตมานิ ปญฺจ ลกฺขณานิ ปสฺสติ? อวิชฺชานิโรธา รูปนิโรโธติ – ปจฺจยนิโรธเฎฺฐน รูปกฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสติฯ ตณฺหานิโรธา รูปนิโรโธติ – ปจฺจยนิโรธเฎฺฐน รูปกฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสติฯ กมฺมนิโรธา รูปนิโรโธติ – ปจฺจยนิโรธเฎฺฐน รูปกฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสติฯ อาหารนิโรธา รูปนิโรโธติ – ปจฺจยนิโรธเฎฺฐน รูปกฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสติ ฯ วิปริณามลกฺขณํ ปสฺสโนฺตปิ รูปกฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสติฯ รูปกฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสโนฺต อิมานิ ปญฺจ ลกฺขณานิ ปสฺสติฯ อุทยพฺพยํ ปสฺสโนฺต อิมานิ ทส ลกฺขณานิ ปสฺสติฯ
Vayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati? Avijjānirodhā rūpanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena rūpakkhandhassa vayaṃ passati. Taṇhānirodhā rūpanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena rūpakkhandhassa vayaṃ passati. Kammanirodhā rūpanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena rūpakkhandhassa vayaṃ passati. Āhāranirodhā rūpanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena rūpakkhandhassa vayaṃ passati . Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa vayaṃ passati. Rūpakkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati. Udayabbayaṃ passanto imāni dasa lakkhaṇāni passati.
เวทนากฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสโนฺต กตมานิ ปญฺจ ลกฺขณานิ ปสฺสติ? อวิชฺชาสมุทยา เวทนาสมุทโยติ – ปจฺจยสมุทยเฎฺฐน เวทนากฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสติฯ ตณฺหาสมุทยา เวทนาสมุทโยติ – ปจฺจยสมุทยเฎฺฐน เวทนากฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสติฯ กมฺมสมุทยา เวทนาสมุทโยติ – ปจฺจยสมุทยเฎฺฐน เวทนากฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสติฯ ผสฺสสมุทยา เวทนาสมุทโยติ – ปจฺจยสมุทยเฎฺฐน เวทนากฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสติฯ นิพฺพตฺติลกฺขณํ ปสฺสโนฺตปิ เวทนากฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสติฯ เวทนากฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสโนฺต อิมานิ ปญฺจ ลกฺขณานิ ปสฺสติฯ
Vedanākkhandhassa udayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati? Avijjāsamudayā vedanāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati. Taṇhāsamudayā vedanāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati. Kammasamudayā vedanāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati. Phassasamudayā vedanāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati. Nibbattilakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa udayaṃ passati. Vedanākkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.
วยํ ปสฺสโนฺต กตมานิ ปญฺจ ลกฺขณานิ ปสฺสติ? อวิชฺชานิโรธา เวทนานิโรโธติ – ปจฺจยนิโรธเฎฺฐน เวทนากฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสติฯ ตณฺหานิโรธา เวทนานิโรโธติ – ปจฺจยนิโรธเฎฺฐน เวทนากฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสติฯ กมฺมนิโรธา เวทนานิโรโธติ – ปจฺจยนิโรธเฎฺฐน เวทนากฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสติฯ ผสฺสนิโรธา เวทนานิโรโธติ – ปจฺจยนิโรธเฎฺฐน เวทนากฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสติฯ วิปริณามลกฺขณํ ปสฺสโนฺตปิ เวทนากฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสติฯ เวทนากฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสโนฺต อิมานิ ปญฺจ ลกฺขณานิ ปสฺสติฯ อุทยพฺพยํ ปสฺสโนฺต อิมานิ ทส ลกฺขณานิ ปสฺสติฯ
Vayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati? Avijjānirodhā vedanānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati. Taṇhānirodhā vedanānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati. Kammanirodhā vedanānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati. Phassanirodhā vedanānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa vayaṃ passati. Vedanākkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati. Udayabbayaṃ passanto imāni dasa lakkhaṇāni passati.
สญฺญากฺขนฺธสฺส…เป.… สงฺขารกฺขนฺธสฺส…เป.… วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสโนฺต กตมานิ ปญฺจ ลกฺขณานิ ปสฺสติ? อวิชฺชาสมุทยา วิญฺญาณสมุทโยติ – ปจฺจยสมุทยเฎฺฐน วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสติฯ ตณฺหาสมุทยา วิญฺญาณสมุทโยติปจฺจยสมุทยเฎฺฐน วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสติฯ กมฺมสมุทยา วิญฺญาณสมุทโยติ – ปจฺจยสมุทยเฎฺฐน วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสติฯ นามรูปสมุทยา วิญฺญาณสมุทโยติ – ปจฺจยสมุทยเฎฺฐน วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสติฯ นิพฺพตฺติลกฺขณํ ปสฺสโนฺตปิ วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสติฯ วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส อุทยํ ปสฺสโนฺต อิมานิ ปญฺจ ลกฺขณานิ ปสฺสติฯ
Saññākkhandhassa…pe… saṅkhārakkhandhassa…pe… viññāṇakkhandhassa udayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati? Avijjāsamudayā viññāṇasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena viññāṇakkhandhassa udayaṃ passati. Taṇhāsamudayā viññāṇasamudayotipaccayasamudayaṭṭhena viññāṇakkhandhassa udayaṃ passati. Kammasamudayā viññāṇasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena viññāṇakkhandhassa udayaṃ passati. Nāmarūpasamudayā viññāṇasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena viññāṇakkhandhassa udayaṃ passati. Nibbattilakkhaṇaṃ passantopi viññāṇakkhandhassa udayaṃ passati. Viññāṇakkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.
วยํ ปสฺสโนฺต กตมานิ ปญฺจ ลกฺขณานิ ปสฺสติ? อวิชฺชานิโรธา วิญฺญาณนิโรโธติ – ปจฺจยนิโรธเฎฺฐน วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสติฯ ตณฺหานิโรธา วิญฺญาณนิโรโธติ – ปจฺจยนิโรธเฎฺฐน วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสติฯ กมฺมนิโรธา วิญฺญาณนิโรโธติ – ปจฺจยนิโรธเฎฺฐน วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสติฯ นามรูปนิโรธา วิญฺญาณนิโรโธติ – ปจฺจยนิโรธเฎฺฐน วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสติฯ วิปริณามลกฺขณํ ปสฺสโนฺตปิ วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสติฯ วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส วยํ ปสฺสโนฺต อิมานิ ปญฺจ ลกฺขณานิ ปสฺสติฯ อุทยพฺพยํ ปสฺสโนฺต อิมานิ ทส ลกฺขณานิ ปสฺสติฯ
Vayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passati? Avijjānirodhā viññāṇanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena viññāṇakkhandhassa vayaṃ passati. Taṇhānirodhā viññāṇanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena viññāṇakkhandhassa vayaṃ passati. Kammanirodhā viññāṇanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena viññāṇakkhandhassa vayaṃ passati. Nāmarūpanirodhā viññāṇanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena viññāṇakkhandhassa vayaṃ passati. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi viññāṇakkhandhassa vayaṃ passati. Viññāṇakkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati. Udayabbayaṃ passanto imāni dasa lakkhaṇāni passati.
ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ อุทยํ ปสฺสโนฺต อิมานิ ปญฺจวีสติ ลกฺขณานิ ปสฺสติ, วยํ ปสฺสโนฺต อิมานิ ปญฺจวีสติ ลกฺขณานิ ปสฺสติ, อุทยพฺพยํ ปสฺสโนฺต อิมานิ ปญฺญาส ลกฺขณานิ ปสฺสติฯ ตํ ญาตเฎฺฐน ญาณํ, ปชานนเฎฺฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘ปจฺจุปฺปนฺนานํ ธมฺมานํ วิปริณามานุปสฺสเน ปญฺญา อุทยพฺพยานุปสฺสเน ญาณํ’’ฯ รูปกฺขโนฺธ 1 อาหารสมุทโย ฯ เวทนา, สญฺญา, สงฺขารา – ตโย 2 ขนฺธา ผสฺสสมุทยาฯ วิญฺญาณกฺขโนฺธ นามรูปสมุทโยฯ
Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto imāni pañcavīsati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto imāni pañcavīsati lakkhaṇāni passati, udayabbayaṃ passanto imāni paññāsa lakkhaṇāni passati. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘paccuppannānaṃ dhammānaṃ vipariṇāmānupassane paññā udayabbayānupassane ñāṇaṃ’’. Rūpakkhandho 3 āhārasamudayo . Vedanā, saññā, saṅkhārā – tayo 4 khandhā phassasamudayā. Viññāṇakkhandho nāmarūpasamudayo.
อุทยพฺพยญาณนิเทฺทโส ฉโฎฺฐฯ
Udayabbayañāṇaniddeso chaṭṭho.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ๖. อุทยพฺพยญาณนิเทฺทสวณฺณนา • 6. Udayabbayañāṇaniddesavaṇṇanā
