| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[४५८] ४. उदयजातकवण्णना
[458] 4. Udayajātakavaṇṇanā
एका निसिन्नाति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो एकं उक्कण्ठितभिक्खुं आरब्भ कथेसि। वत्थु कुसजातके (जा॰ २.२०.१ आदयो) आवि भविस्सति। सत्था पन तं भिक्खुं ‘‘सच्चं किर त्वं उक्कण्ठितोसी’’ति पुच्छित्वा ‘‘सच्चं, भन्ते’’ति वुत्ते ‘‘भिक्खु कस्मा किलेसवसेन एवरूपे निय्यानिकसासने पब्बजित्वा उक्कण्ठितोसि? पोराणकपण्डिता समिद्धे द्वादसयोजनिके सुरुन्धननगरे रज्जं कारेन्ता देवच्छरपटिभागाय इत्थिया सद्धिं सत्त वस्ससतानि एकगब्भे वसन्तापि इन्द्रियानि भिन्दित्वा लोभवसेन न ओलोकेसु’’न्ति वत्वा अतीतं आहरि।
Ekā nisinnāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ ukkaṇṭhitabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Vatthu kusajātake (jā. 2.20.1 ādayo) āvi bhavissati. Satthā pana taṃ bhikkhuṃ ‘‘saccaṃ kira tvaṃ ukkaṇṭhitosī’’ti pucchitvā ‘‘saccaṃ, bhante’’ti vutte ‘‘bhikkhu kasmā kilesavasena evarūpe niyyānikasāsane pabbajitvā ukkaṇṭhitosi? Porāṇakapaṇḍitā samiddhe dvādasayojanike surundhananagare rajjaṃ kārentā devaccharapaṭibhāgāya itthiyā saddhiṃ satta vassasatāni ekagabbhe vasantāpi indriyāni bhinditvā lobhavasena na olokesu’’nti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते कासिरट्ठे सुरुन्धननगरे कासिराजा रज्जं कारेसि, तस्स नेव पुत्तो, न धीता अहोसि। सो अत्तनो देवियो ‘‘पुत्ते पत्थेथा’’ति आह। अग्गमहेसीपि रञ्ञो वचनं सम्पटिच्छित्वा तथा अकासि। तदा बोधिसत्तो ब्रह्मलोका चवित्वा तस्सेव रञ्ञो अग्गमहेसिया कुच्छिम्हि निब्बत्ति। अथस्स महाजनस्स हदयं वड्ढेत्वा जातभावेन ‘‘उदयभद्दो’’ति नामं करिंसु। कुमारस्स पदसा चरणकाले अञ्ञोपि सत्तो ब्रह्मलोका चवित्वा तस्सेव रञ्ञो अञ्ञतराय देविया कुच्छिम्हि कुमारिका हुत्वा निब्बत्ति, तस्सापि ‘‘उदयभद्दा’’ति नामं करिंसु। कुमारो वयप्पत्तो सब्बसिप्पनिप्फत्तिं पापुणि , जातब्रह्मचारी पन अहोसि, सुपिनन्तेनपि मेथुनधम्मं न जानाति, न तस्स किलेसेसु चित्तं अल्लीयि। राजा पुत्तं रज्जे अभिसिञ्चितुकामो ‘‘कुमारस्स इदानि रज्जसुखसेवनकालो, नाटकापिस्स पच्चुपट्ठापेस्सामी’’ति सासनं पेसेसि। बोधिसत्तो ‘‘न मय्हं रज्जेनत्थो, किलेसेसु मे चित्तं न अल्लीयती’’ति पटिक्खिपित्वा पुनप्पुनं वुच्चमानो रत्तजम्बुनदमयं इत्थिरूपं कारेत्वा ‘‘एवरूपं इत्थिं लभमानो रज्जं सम्पटिच्छिस्सामी’’ति मातापितूनं पेसेसि। ते तं सुवण्णरूपकं सकलजम्बुदीपं परिहारापेत्वा तथारूपं इत्थिं अलभन्ता उदयभद्दं अलङ्कारेत्वा तस्स सन्तिके ठपेसुं। सा तं सुवण्णरूपकं अभिभवित्वा अट्ठासि। अथ नेसं अनिच्छमानानञ्ञेव वेमातिकं भगिनिं उदयभद्दकुमारिं अग्गमहेसिं कत्वा बोधिसत्तं रज्जे अभिसिञ्चिंसु। ते पन द्वेपि ब्रह्मचरियवासमेव वसिंसु।
Atīte kāsiraṭṭhe surundhananagare kāsirājā rajjaṃ kāresi, tassa neva putto, na dhītā ahosi. So attano deviyo ‘‘putte patthethā’’ti āha. Aggamahesīpi rañño vacanaṃ sampaṭicchitvā tathā akāsi. Tadā bodhisatto brahmalokā cavitvā tasseva rañño aggamahesiyā kucchimhi nibbatti. Athassa mahājanassa hadayaṃ vaḍḍhetvā jātabhāvena ‘‘udayabhaddo’’ti nāmaṃ kariṃsu. Kumārassa padasā caraṇakāle aññopi satto brahmalokā cavitvā tasseva rañño aññatarāya deviyā kucchimhi kumārikā hutvā nibbatti, tassāpi ‘‘udayabhaddā’’ti nāmaṃ kariṃsu. Kumāro vayappatto sabbasippanipphattiṃ pāpuṇi , jātabrahmacārī pana ahosi, supinantenapi methunadhammaṃ na jānāti, na tassa kilesesu cittaṃ allīyi. Rājā puttaṃ rajje abhisiñcitukāmo ‘‘kumārassa idāni rajjasukhasevanakālo, nāṭakāpissa paccupaṭṭhāpessāmī’’ti sāsanaṃ pesesi. Bodhisatto ‘‘na mayhaṃ rajjenattho, kilesesu me cittaṃ na allīyatī’’ti paṭikkhipitvā punappunaṃ vuccamāno rattajambunadamayaṃ itthirūpaṃ kāretvā ‘‘evarūpaṃ itthiṃ labhamāno rajjaṃ sampaṭicchissāmī’’ti mātāpitūnaṃ pesesi. Te taṃ suvaṇṇarūpakaṃ sakalajambudīpaṃ parihārāpetvā tathārūpaṃ itthiṃ alabhantā udayabhaddaṃ alaṅkāretvā tassa santike ṭhapesuṃ. Sā taṃ suvaṇṇarūpakaṃ abhibhavitvā aṭṭhāsi. Atha nesaṃ anicchamānānaññeva vemātikaṃ bhaginiṃ udayabhaddakumāriṃ aggamahesiṃ katvā bodhisattaṃ rajje abhisiñciṃsu. Te pana dvepi brahmacariyavāsameva vasiṃsu.
अपरभागे मातापितूनं अच्चयेन बोधिसत्तो रज्जं कारेसि। उभो एकगब्भे वसमानापि लोभवसेन इन्द्रियानि भिन्दित्वा अञ्ञमञ्ञं न ओलोकेसुं, अपिच खो पन ‘‘यो अम्हेसु पठमतरं कालं करोति, सो निब्बत्तट्ठानतो आगन्त्वा ‘असुकट्ठाने निब्बत्तोस्मी’ति आरोचेतू’’ति सङ्गरमकंसु। अथ खो बोधिसत्तो अभिसेकतो सत्तवस्ससतच्चयेन कालमकासि। अञ्ञो राजा नाहोसि, उदयभद्दाययेव आणा पवत्ति। अमच्चा रज्जं अनुसासिंसु। बोधिसत्तोपि चुतिक्खणे तावतिंसभवने सक्कत्तं पत्वा यसमहन्तताय सत्ताहं अनुस्सरितुं नासक्खि। इति सो मनुस्सगणनाय सत्तवस्ससतच्चयेन आवज्जेत्वा ‘‘उदयभद्दं राजधीतरं धनेन वीमंसित्वा सीहनादं नदापेत्वा धम्मं देसेत्वा सङ्गरं मोचेत्वा आगमिस्सामी’’ति चिन्तेसि। तदा किर मनुस्सानं दसवस्ससहस्सायुककालो होति। राजधीतापि तं दिवसं रत्तिभागे पिहितेसु द्वारेसु ठपितआरक्खे सत्तभूमिकपासादवरतले अलङ्कतसिरिगब्भे एकिकाव निच्चला अत्तनो सीलं आवज्जमाना निसीदि। अथ सक्को सुवण्णमासकपूरं एकं सुवण्णपातिं आदाय आगन्त्वा सयनगब्भेयेव पातुभवित्वा एकमन्तं ठितो ताय सद्धिं सल्लपन्तो पठमं गाथमाह –
Aparabhāge mātāpitūnaṃ accayena bodhisatto rajjaṃ kāresi. Ubho ekagabbhe vasamānāpi lobhavasena indriyāni bhinditvā aññamaññaṃ na olokesuṃ, apica kho pana ‘‘yo amhesu paṭhamataraṃ kālaṃ karoti, so nibbattaṭṭhānato āgantvā ‘asukaṭṭhāne nibbattosmī’ti ārocetū’’ti saṅgaramakaṃsu. Atha kho bodhisatto abhisekato sattavassasataccayena kālamakāsi. Añño rājā nāhosi, udayabhaddāyayeva āṇā pavatti. Amaccā rajjaṃ anusāsiṃsu. Bodhisattopi cutikkhaṇe tāvatiṃsabhavane sakkattaṃ patvā yasamahantatāya sattāhaṃ anussarituṃ nāsakkhi. Iti so manussagaṇanāya sattavassasataccayena āvajjetvā ‘‘udayabhaddaṃ rājadhītaraṃ dhanena vīmaṃsitvā sīhanādaṃ nadāpetvā dhammaṃ desetvā saṅgaraṃ mocetvā āgamissāmī’’ti cintesi. Tadā kira manussānaṃ dasavassasahassāyukakālo hoti. Rājadhītāpi taṃ divasaṃ rattibhāge pihitesu dvāresu ṭhapitaārakkhe sattabhūmikapāsādavaratale alaṅkatasirigabbhe ekikāva niccalā attano sīlaṃ āvajjamānā nisīdi. Atha sakko suvaṇṇamāsakapūraṃ ekaṃ suvaṇṇapātiṃ ādāya āgantvā sayanagabbheyeva pātubhavitvā ekamantaṃ ṭhito tāya saddhiṃ sallapanto paṭhamaṃ gāthamāha –
३७.
37.
‘‘एका निसिन्ना सुचि सञ्ञतूरू, पासादमारुय्ह अनिन्दितङ्गी।
‘‘Ekā nisinnā suci saññatūrū, pāsādamāruyha aninditaṅgī;
याचामि तं किन्नरनेत्तचक्खु, इमेकरत्तिं उभयो वसेमा’’ति॥
Yācāmi taṃ kinnaranettacakkhu, imekarattiṃ ubhayo vasemā’’ti.
तत्थ सुचीति सुचिवत्थनिवत्था। सञ्ञतूरूति सुट्ठु ठपितऊरू, इरियापथं सण्ठपेत्वा सुचिवत्था एकिकाव निसिन्नासीति वुत्तं होति। अनिन्दितङ्गीति पादन्ततो याव केसग्गा अनिन्दितसरीरा परमसोभग्गप्पत्तसरीरा। किन्नरनेत्तचक्खूति तीहि मण्डलेहि पञ्चहि च पसादेहि उपसोभितत्ता किन्नरानं नेत्तसदिसेहि चक्खूहि समन्नागते। इमेकरत्तिन्ति इमं एकरत्तं अज्ज इमस्मिं अलङ्कतसयनगब्भे एकतो वसेय्यामाति याचति।
Tattha sucīti sucivatthanivatthā. Saññatūrūti suṭṭhu ṭhapitaūrū, iriyāpathaṃ saṇṭhapetvā sucivatthā ekikāva nisinnāsīti vuttaṃ hoti. Aninditaṅgīti pādantato yāva kesaggā aninditasarīrā paramasobhaggappattasarīrā. Kinnaranettacakkhūti tīhi maṇḍalehi pañcahi ca pasādehi upasobhitattā kinnarānaṃ nettasadisehi cakkhūhi samannāgate. Imekarattinti imaṃ ekarattaṃ ajja imasmiṃ alaṅkatasayanagabbhe ekato vaseyyāmāti yācati.
ततो राजधीता द्वे गाथा अभासि –
Tato rājadhītā dve gāthā abhāsi –
३८.
38.
‘‘ओकिण्णन्तरपरिखं, दळ्हमट्टालकोट्ठकं।
‘‘Okiṇṇantaraparikhaṃ, daḷhamaṭṭālakoṭṭhakaṃ;
रक्खितं खग्गहत्थेहि, दुप्पवेसमिदं पुरं॥
Rakkhitaṃ khaggahatthehi, duppavesamidaṃ puraṃ.
३९.
39.
‘‘दहरस्स युविनो चापि, आगमो च न विज्जति।
‘‘Daharassa yuvino cāpi, āgamo ca na vijjati;
अथ केन नु वण्णेन, सङ्गमं इच्छसे मया’’ति॥
Atha kena nu vaṇṇena, saṅgamaṃ icchase mayā’’ti.
तत्थ ओकिण्णन्तरपरिखन्ति इदं द्वादसयोजनिकं सुरुन्धनपुरं अन्तरन्तरा उदकपरिखानं कद्दमपरिखानं सुक्खपरिखानं ओकिण्णत्ता ओकिण्णन्तरपरिखं। दळ्हमट्टालकोट्ठकन्ति थिरतरेहि अट्टालकेहि द्वारकोट्ठकेहि च समन्नागतं। खग्गहत्थेहीति आवुधहत्थेहि दसहि योधसहस्सेहि रक्खितं। दुप्पवेसमिदं पुरन्ति इदं सकलपुरम्पि तस्स अन्तो मापितं मय्हं निवासपुरम्पि उभयं कस्सचि पविसितुं न सक्का। आगमो चाति इध इमाय वेलाय तरुणस्स वा योब्बनप्पत्तस्स वा थामसम्पन्नयोधस्स वा अञ्ञस्स वा महन्तम्पि पण्णाकारं गहेत्वा आगच्छन्तस्स आगमो नाम नत्थि। सङ्गमन्ति अथ त्वं केन कारणेन इमाय वेलाय मया सह समागमं इच्छसीति।
Tattha okiṇṇantaraparikhanti idaṃ dvādasayojanikaṃ surundhanapuraṃ antarantarā udakaparikhānaṃ kaddamaparikhānaṃ sukkhaparikhānaṃ okiṇṇattā okiṇṇantaraparikhaṃ. Daḷhamaṭṭālakoṭṭhakanti thiratarehi aṭṭālakehi dvārakoṭṭhakehi ca samannāgataṃ. Khaggahatthehīti āvudhahatthehi dasahi yodhasahassehi rakkhitaṃ. Duppavesamidaṃ puranti idaṃ sakalapurampi tassa anto māpitaṃ mayhaṃ nivāsapurampi ubhayaṃ kassaci pavisituṃ na sakkā. Āgamo cāti idha imāya velāya taruṇassa vā yobbanappattassa vā thāmasampannayodhassa vā aññassa vā mahantampi paṇṇākāraṃ gahetvā āgacchantassa āgamo nāma natthi. Saṅgamanti atha tvaṃ kena kāraṇena imāya velāya mayā saha samāgamaṃ icchasīti.
अथ सक्को चतुत्थं गाथमाह –
Atha sakko catutthaṃ gāthamāha –
४०.
40.
‘‘यक्खोहमस्मि कल्याणि, आगतोस्मि तवन्तिके।
‘‘Yakkhohamasmi kalyāṇi, āgatosmi tavantike;
त्वं मं नन्दय भद्दन्ते, पुण्णकंसं ददामि ते’’ति॥
Tvaṃ maṃ nandaya bhaddante, puṇṇakaṃsaṃ dadāmi te’’ti.
तस्सत्थो – कल्याणि, सुन्दरदस्सने अहमेको देवपुत्तो देवतानुभावेन इधागतो, त्वं अज्ज मं नन्दय तोसेहि, अहं ते इमं सुवण्णमासकपुण्णं सुवण्णपातिं ददामीति।
Tassattho – kalyāṇi, sundaradassane ahameko devaputto devatānubhāvena idhāgato, tvaṃ ajja maṃ nandaya tosehi, ahaṃ te imaṃ suvaṇṇamāsakapuṇṇaṃ suvaṇṇapātiṃ dadāmīti.
तं सुत्वा राजधीता पञ्चमं गाथमाह –
Taṃ sutvā rājadhītā pañcamaṃ gāthamāha –
४१.
41.
‘‘देवंव यक्खं अथ वा मनुस्सं, न पत्थये उदयमतिच्च अञ्ञं।
‘‘Devaṃva yakkhaṃ atha vā manussaṃ, na patthaye udayamaticca aññaṃ;
गच्छेव त्वं यक्ख महानुभाव, मा चस्सु गन्त्वा पुनरावजित्था’’ति॥
Gaccheva tvaṃ yakkha mahānubhāva, mā cassu gantvā punarāvajitthā’’ti.
तस्सत्थो – अहं देवराज, देवं वा यक्खं वा उदयं अतिक्कमित्वा अञ्ञं न पत्थेमि, सो त्वं गच्छेव, मा इध अट्ठासि, न मे तया आभतेन पण्णाकारेन अत्थो, गन्त्वा च मा इमं ठानं पुनरावजित्थाति।
Tassattho – ahaṃ devarāja, devaṃ vā yakkhaṃ vā udayaṃ atikkamitvā aññaṃ na patthemi, so tvaṃ gaccheva, mā idha aṭṭhāsi, na me tayā ābhatena paṇṇākārena attho, gantvā ca mā imaṃ ṭhānaṃ punarāvajitthāti.
सो तस्सा सीहनादं सुत्वा अट्ठत्वा गतसदिसो हुत्वा तत्थेव अन्तरहितो अट्ठासि। सो पुनदिवसे ताय वेलायमेव सुवण्णमासकपूरं रजतपातिं आदाय ताय सद्धिं सल्लपन्तो छट्ठं गाथमाह –
So tassā sīhanādaṃ sutvā aṭṭhatvā gatasadiso hutvā tattheva antarahito aṭṭhāsi. So punadivase tāya velāyameva suvaṇṇamāsakapūraṃ rajatapātiṃ ādāya tāya saddhiṃ sallapanto chaṭṭhaṃ gāthamāha –
४२.
42.
‘‘या सा रति उत्तमा कामभोगिनं, यंहेतु सत्ता विसमं चरन्ति।
‘‘Yā sā rati uttamā kāmabhoginaṃ, yaṃhetu sattā visamaṃ caranti;
मा तं रतिं जीयि तुवं सुचिम्हिते, ददामि ते रूपियं कंसपूर’’न्ति॥
Mā taṃ ratiṃ jīyi tuvaṃ sucimhite, dadāmi te rūpiyaṃ kaṃsapūra’’nti.
तस्सत्थो – भद्दे, राजधीते या एसा कामभोगिसत्तानं रतीसु मेथुनकामरति नाम उत्तमा रति, यस्सा रतिया कारणा सत्ता कायदुच्चरितादिविसमं चरन्ति, तं रतिं त्वं भद्दे, सुचिम्हिते मनापहसिते मा जीयि, अहम्पि आगच्छन्तो न तुच्छहत्थो आगतो, हिय्यो सुवण्णमासकपूरं सुवण्णपातिं आहरिं, अज्ज रूपियपातिं, इमं ते अहं रूपियपातिं सुवण्णपूरं ददामीति।
Tassattho – bhadde, rājadhīte yā esā kāmabhogisattānaṃ ratīsu methunakāmarati nāma uttamā rati, yassā ratiyā kāraṇā sattā kāyaduccaritādivisamaṃ caranti, taṃ ratiṃ tvaṃ bhadde, sucimhite manāpahasite mā jīyi, ahampi āgacchanto na tucchahattho āgato, hiyyo suvaṇṇamāsakapūraṃ suvaṇṇapātiṃ āhariṃ, ajja rūpiyapātiṃ, imaṃ te ahaṃ rūpiyapātiṃ suvaṇṇapūraṃ dadāmīti.
राजधीता चिन्तेसि ‘‘अयं कथासल्लापं लभन्तो पुनप्पुनं आगमिस्सति, न दानि तेन सद्धिं कथेस्सामी’’ति। सा किञ्चि न कथेसि।
Rājadhītā cintesi ‘‘ayaṃ kathāsallāpaṃ labhanto punappunaṃ āgamissati, na dāni tena saddhiṃ kathessāmī’’ti. Sā kiñci na kathesi.
सक्को तस्सा अकथितभावं ञत्वा तत्थेव अन्तरहितो हुत्वा पुनदिवसे तायमेव वेलाय लोहपातिं कहापणपूरं आदाय ‘‘भद्दे, त्वं मं कामरतिया सन्तप्पेहि, इमं ते कहापणपूरं लोहपातिं दस्सामी’’ति आह। तं दिस्वा राजधीता सत्तमं गाथमाह –
Sakko tassā akathitabhāvaṃ ñatvā tattheva antarahito hutvā punadivase tāyameva velāya lohapātiṃ kahāpaṇapūraṃ ādāya ‘‘bhadde, tvaṃ maṃ kāmaratiyā santappehi, imaṃ te kahāpaṇapūraṃ lohapātiṃ dassāmī’’ti āha. Taṃ disvā rājadhītā sattamaṃ gāthamāha –
४३.
43.
‘‘नारिं नरो निज्झपयं धनेन, उक्कंसती यत्थ करोति छन्दं।
‘‘Nāriṃ naro nijjhapayaṃ dhanena, ukkaṃsatī yattha karoti chandaṃ;
विपच्चनीको तव देवधम्मो, पच्चक्खतो थोकतरेन एसी’’ति॥
Vipaccanīko tava devadhammo, paccakkhato thokatarena esī’’ti.
तस्सत्थो – भो पुरिस, त्वं जळो। नरो हि नाम नारिं किलेसरतिकारणा धनेन निज्झापेन्तो सञ्ञापेन्तो यत्थ नारिया छन्दं करोति, तं उक्कंसति वण्णेत्वा थोमेत्वा बहुतरेन धनेन पलोभेति, तुय्हं पनेसो देवसभावो विपच्चनीको, त्वञ्हि मया पच्चक्खतो थोकतरेन एसि, पठमदिवसे सुवण्णपूरं सुवण्णपातिं आहरित्वा, दुतियदिवसे सुवण्णपूरं रूपियपातिं, ततियदिवसे कहापणपूरं लोहपातिं आहरसीति।
Tassattho – bho purisa, tvaṃ jaḷo. Naro hi nāma nāriṃ kilesaratikāraṇā dhanena nijjhāpento saññāpento yattha nāriyā chandaṃ karoti, taṃ ukkaṃsati vaṇṇetvā thometvā bahutarena dhanena palobheti, tuyhaṃ paneso devasabhāvo vipaccanīko, tvañhi mayā paccakkhato thokatarena esi, paṭhamadivase suvaṇṇapūraṃ suvaṇṇapātiṃ āharitvā, dutiyadivase suvaṇṇapūraṃ rūpiyapātiṃ, tatiyadivase kahāpaṇapūraṃ lohapātiṃ āharasīti.
तं सुत्वा सक्को ‘‘भद्दे राजकुमारि, अहं छेकवाणिजो न निरत्थकेन अत्थं नासेमि, सचे त्वं आयुना वा वण्णेन वा वड्ढेय्यासि, अहं ते पण्णाकारं वड्ढेत्वा आहरेय्यं, त्वं पन परिहायसेव, तेनाहम्पि धनं परिहापेमी’’ति वत्वा तिस्सो गाथा अभासि –
Taṃ sutvā sakko ‘‘bhadde rājakumāri, ahaṃ chekavāṇijo na niratthakena atthaṃ nāsemi, sace tvaṃ āyunā vā vaṇṇena vā vaḍḍheyyāsi, ahaṃ te paṇṇākāraṃ vaḍḍhetvā āhareyyaṃ, tvaṃ pana parihāyaseva, tenāhampi dhanaṃ parihāpemī’’ti vatvā tisso gāthā abhāsi –
४४.
44.
‘‘आयु च वण्णो च मनुस्सलोके, निहीयति मनुजानं सुगत्ते।
‘‘Āyu ca vaṇṇo ca manussaloke, nihīyati manujānaṃ sugatte;
तेनेव वण्णेन धनम्पि तुय्हं, निहीयति जिण्णतरासि अज्ज॥
Teneva vaṇṇena dhanampi tuyhaṃ, nihīyati jiṇṇatarāsi ajja.
४५.
45.
‘‘एवं मे पेक्खमानस्स, राजपुत्ति यसस्सिनि।
‘‘Evaṃ me pekkhamānassa, rājaputti yasassini;
हायतेव तव वण्णो, अहोरत्तानमच्चये॥
Hāyateva tava vaṇṇo, ahorattānamaccaye.
४६.
46.
‘‘इमिनाव त्वं वयसा, राजपुत्ति सुमेधसे।
‘‘Imināva tvaṃ vayasā, rājaputti sumedhase;
ब्रह्मचरियं चरेय्यासि, भिय्यो वण्णवती सिया’’ति॥
Brahmacariyaṃ careyyāsi, bhiyyo vaṇṇavatī siyā’’ti.
तत्थ निहीयतीति परिस्सावने आसित्तउदकं विय परिहायति। मनुस्सलोकस्मिञ्हि सत्ता जीवितेन वण्णेन चक्खुपसादादीहि च दिने दिने परिहायन्तेव। जिण्णतरासीति मम पठमं आगतदिवसे पवत्तञ्हि ते आयु हिय्यो दिवसं न पापुणि, कुठारिया छिन्नं विय तत्थेव निरुज्झि, हिय्यो पवत्तम्पि अज्जदिवसं न पापुणि, हिय्योव कुठारिया छिन्नं विय निरुज्झि, तस्मा अज्ज जिण्णतरासि जाता। एवं मेति तिट्ठतु हिय्यो च परहिय्यो च, अज्जेव पन मय्हं एवं पेक्खमानस्सेव हायतेव तव वण्णो। अहोरत्तानमच्चयेति इतो पट्ठाय रत्तिन्दिवेसु वीतिवत्तेसु अहोरत्तानं अच्चयेन अपण्णत्तिकभावमेव गमिस्ससीति दस्सेति। इमिनावाति तस्मा भद्दे, सचे त्वं इमिना वयेनेव इमस्मिं सुवण्णवण्णे सरीरे रजाय अविलुत्तेयेव सेट्ठचरियं चरेय्यासि, पब्बजित्वा समणधम्मं करेय्यासि। भिय्यो वण्णवती सियाति अतिरेकतरवण्णा भवेय्यासीति।
Tattha nihīyatīti parissāvane āsittaudakaṃ viya parihāyati. Manussalokasmiñhi sattā jīvitena vaṇṇena cakkhupasādādīhi ca dine dine parihāyanteva. Jiṇṇatarāsīti mama paṭhamaṃ āgatadivase pavattañhi te āyu hiyyo divasaṃ na pāpuṇi, kuṭhāriyā chinnaṃ viya tattheva nirujjhi, hiyyo pavattampi ajjadivasaṃ na pāpuṇi, hiyyova kuṭhāriyā chinnaṃ viya nirujjhi, tasmā ajja jiṇṇatarāsi jātā. Evaṃ meti tiṭṭhatu hiyyo ca parahiyyo ca, ajjeva pana mayhaṃ evaṃ pekkhamānasseva hāyateva tava vaṇṇo. Ahorattānamaccayeti ito paṭṭhāya rattindivesu vītivattesu ahorattānaṃ accayena apaṇṇattikabhāvameva gamissasīti dasseti. Imināvāti tasmā bhadde, sace tvaṃ iminā vayeneva imasmiṃ suvaṇṇavaṇṇe sarīre rajāya avilutteyeva seṭṭhacariyaṃ careyyāsi, pabbajitvā samaṇadhammaṃ kareyyāsi. Bhiyyo vaṇṇavatī siyāti atirekataravaṇṇā bhaveyyāsīti.
ततो राजधीता इतरं गाथमाह –
Tato rājadhītā itaraṃ gāthamāha –
४७.
47.
‘‘देवा न जीरन्ति यथा मनुस्सा, गत्तेसु तेसं वलियो न होन्ति।
‘‘Devā na jīranti yathā manussā, gattesu tesaṃ valiyo na honti;
पुच्छामि तं यक्ख महानुभाव, कथं नु देवान सरीरदेहो’’ति॥
Pucchāmi taṃ yakkha mahānubhāva, kathaṃ nu devāna sarīradeho’’ti.
तत्थ सरीरदेहोति सरीरसङ्खातो देहो, देवानं सरीरं कथं न जीरति, इदं अहं तं पुच्छामीति वदति।
Tattha sarīradehoti sarīrasaṅkhāto deho, devānaṃ sarīraṃ kathaṃ na jīrati, idaṃ ahaṃ taṃ pucchāmīti vadati.
अथस्सा कथेन्तो सक्को इतरं गाथमाह –
Athassā kathento sakko itaraṃ gāthamāha –
४८.
48.
‘‘देवा न जीरन्ति यथा मनुस्सा, गत्तेसु तेसं वलियो न होन्ति।
‘‘Devā na jīranti yathā manussā, gattesu tesaṃ valiyo na honti;
सुवे सुवे भिय्यतरोव तेसं, दिब्बो च वण्णो विपुला च भोगा’’ति॥
Suve suve bhiyyatarova tesaṃ, dibbo ca vaṇṇo vipulā ca bhogā’’ti.
तत्थ यथा मनुस्साति यथा मनुस्सा जीरन्ता रूपेन वण्णेन भोगेन चक्खुपसादादीहि च जीरन्ति, न एवं देवा। तेसञ्हि गत्तेसु वलियोपि न सन्ति, मट्ठकञ्चनपट्टमिव सरीरं होति। सुवे सुवेति दिवसे दिवसे। भिय्यतरोवाति अतिरेकतरोव तेसं दिब्बो च वण्णो विपुला च भोगा होन्ति, मनुस्सेसु हि रूपपरिहानि चिरजातभावस्स सक्खि, देवेसु अतिरेकरूपसम्पत्ति च अतिरेकपरिवारसम्पत्ति च। एवं अपरिहानधम्मो नामेस देवलोको । तस्मा त्वं जरं अप्पत्वाव निक्खमित्वा पब्बज, एवं परिहानियसभावा मनुस्सलोका चवित्वा अपरिहानियसभावं एवरूपं देवलोकं गमिस्ससीति।
Tattha yathā manussāti yathā manussā jīrantā rūpena vaṇṇena bhogena cakkhupasādādīhi ca jīranti, na evaṃ devā. Tesañhi gattesu valiyopi na santi, maṭṭhakañcanapaṭṭamiva sarīraṃ hoti. Suve suveti divase divase. Bhiyyatarovāti atirekatarova tesaṃ dibbo ca vaṇṇo vipulā ca bhogā honti, manussesu hi rūpaparihāni cirajātabhāvassa sakkhi, devesu atirekarūpasampatti ca atirekaparivārasampatti ca. Evaṃ aparihānadhammo nāmesa devaloko . Tasmā tvaṃ jaraṃ appatvāva nikkhamitvā pabbaja, evaṃ parihāniyasabhāvā manussalokā cavitvā aparihāniyasabhāvaṃ evarūpaṃ devalokaṃ gamissasīti.
सा देवलोकस्स वण्णं सुत्वा तस्स गमनमग्गं पुच्छन्ती इतरं गाथमाह –
Sā devalokassa vaṇṇaṃ sutvā tassa gamanamaggaṃ pucchantī itaraṃ gāthamāha –
४९.
49.
‘‘किंसूध भीता जनता अनेका, मग्गो च नेकायतनं पवुत्तो।
‘‘Kiṃsūdha bhītā janatā anekā, maggo ca nekāyatanaṃ pavutto;
पुच्छामि तं यक्ख महानुभाव, कत्थट्ठितो परलोकं न भाये’’ति॥
Pucchāmi taṃ yakkha mahānubhāva, katthaṭṭhito paralokaṃ na bhāye’’ti.
तत्थ किंसूध भीताति देवराज, अयं खत्तियादिभेदा अनेका जनता किंभीता कस्स भयेन परिहानियसभावा मनुस्सलोका देवलोकं न गच्छतीति पुच्छति। मग्गोति देवलोकगामिमग्गो। इध पन ‘‘कि’’न्ति आहरित्वा ‘‘को’’ति पुच्छा कातब्बा। अयञ्हेत्थ अत्थो ‘‘अनेकतित्थायतनवसेन पण्डितेहि पवुत्तो देवलोकमग्गो को कतरो’’ति वुत्तो। कत्थट्ठितोति परलोकं गच्छन्तो कतरस्मिं मग्गे ठितो न भायतीति।
Tattha kiṃsūdha bhītāti devarāja, ayaṃ khattiyādibhedā anekā janatā kiṃbhītā kassa bhayena parihāniyasabhāvā manussalokā devalokaṃ na gacchatīti pucchati. Maggoti devalokagāmimaggo. Idha pana ‘‘ki’’nti āharitvā ‘‘ko’’ti pucchā kātabbā. Ayañhettha attho ‘‘anekatitthāyatanavasena paṇḍitehi pavutto devalokamaggo ko kataro’’ti vutto. Katthaṭṭhitoti paralokaṃ gacchanto katarasmiṃ magge ṭhito na bhāyatīti.
अथस्सा कथेन्तो सक्को इतरं गाथमाह –
Athassā kathento sakko itaraṃ gāthamāha –
५०.
50.
‘‘वाचं मनञ्च पणिधाय सम्मा, कायेन पापानि अकुब्बमानो।
‘‘Vācaṃ manañca paṇidhāya sammā, kāyena pāpāni akubbamāno;
बहुन्नपानं घरमावसन्तो, सद्धो मुदू संविभागी वदञ्ञू।
Bahunnapānaṃ gharamāvasanto, saddho mudū saṃvibhāgī vadaññū;
सङ्गाहको सखिलो सण्हवाचो, एत्थट्ठितो परलोकं न भाये’’ति॥
Saṅgāhako sakhilo saṇhavāco, etthaṭṭhito paralokaṃ na bhāye’’ti.
तस्सत्थो – भद्दे, उदये वाचं मनञ्च सम्मा ठपेत्वा कायेन पापानि अकरोन्तो इमे दस कुसलकम्मपथे समादाय वत्तन्तो बहुअन्नपाने पहूतदेय्यधम्मे घरे वसन्तो ‘‘दानस्स विपाको अत्थी’’ति सद्धाय समन्नागतो मुदुचित्तो दानसंविभागताय संविभागी पब्बजिता भिक्खाय चरमाना वदन्ति नाम, तेसं पच्चयदानेन तस्स वादस्स जाननतो वदञ्ञू चतूहि सङ्गहवत्थूहि सङ्गहताय सङ्गाहको पियवादिताय सखिलो मट्ठवचनताय सण्हवाचो एत्थ एत्तके गुणरासिम्हि ठितो परलोकं गच्छन्तो न भायतीति।
Tassattho – bhadde, udaye vācaṃ manañca sammā ṭhapetvā kāyena pāpāni akaronto ime dasa kusalakammapathe samādāya vattanto bahuannapāne pahūtadeyyadhamme ghare vasanto ‘‘dānassa vipāko atthī’’ti saddhāya samannāgato muducitto dānasaṃvibhāgatāya saṃvibhāgī pabbajitā bhikkhāya caramānā vadanti nāma, tesaṃ paccayadānena tassa vādassa jānanato vadaññū catūhi saṅgahavatthūhi saṅgahatāya saṅgāhako piyavāditāya sakhilo maṭṭhavacanatāya saṇhavāco ettha ettake guṇarāsimhi ṭhito paralokaṃ gacchanto na bhāyatīti.
ततो राजधीता तं तस्स वचनं सुत्वा थुतिं करोन्ती इतरं गाथमाह –
Tato rājadhītā taṃ tassa vacanaṃ sutvā thutiṃ karontī itaraṃ gāthamāha –
५१.
51.
‘‘अनुसाससि मं यक्ख, यथा माता यथा पिता।
‘‘Anusāsasi maṃ yakkha, yathā mātā yathā pitā;
उळारवण्ण पुच्छामि, को नु त्वमसि सुब्रहा’’ति॥
Uḷāravaṇṇa pucchāmi, ko nu tvamasi subrahā’’ti.
तस्सत्थो – यथा मातापितरो पुत्तके अनुसासन्ति, तथा मं अनुसाससि। उळारवण्ण सोभग्गप्पत्तरूपदारक को नु असि त्वं एवं अच्चुग्गतसरीरोति।
Tassattho – yathā mātāpitaro puttake anusāsanti, tathā maṃ anusāsasi. Uḷāravaṇṇa sobhaggappattarūpadāraka ko nu asi tvaṃ evaṃ accuggatasarīroti.
ततो बोधिसत्तो इतरं गाथमाह –
Tato bodhisatto itaraṃ gāthamāha –
५२.
52.
‘‘उदयोहमस्मि कल्याणि, सङ्गरत्ता इधागतो।
‘‘Udayohamasmi kalyāṇi, saṅgarattā idhāgato;
आमन्त खो तं गच्छामि, मुत्तोस्मि तव सङ्गरा’’ति॥
Āmanta kho taṃ gacchāmi, muttosmi tava saṅgarā’’ti.
तस्सत्थो – कल्याणदस्सने अहं पुरिमभवे तव सामिको उदयो नाम तावतिंसभवने सक्को हुत्वा निब्बत्तो, इधागच्छन्तो न किलेसवसेनागतो, तं वीमंसित्वा पन सङ्गरं मोचेस्सामीति सङ्गरत्ता पुब्बे सङ्गरस्स कतत्ता आगतोस्मि, इदानि तं आमन्तेत्वा गच्छामि, मुत्तोस्मि तव सङ्गराति।
Tassattho – kalyāṇadassane ahaṃ purimabhave tava sāmiko udayo nāma tāvatiṃsabhavane sakko hutvā nibbatto, idhāgacchanto na kilesavasenāgato, taṃ vīmaṃsitvā pana saṅgaraṃ mocessāmīti saṅgarattā pubbe saṅgarassa katattā āgatosmi, idāni taṃ āmantetvā gacchāmi, muttosmi tava saṅgarāti.
राजधीता अस्ससित्वा ‘‘सामि, त्वं उदयभद्दराजा’’ति अस्सुधारा पवत्तयमाना ‘‘अहं तुम्हेहि विना वसितुं न सक्कोमि, यथा तुम्हाकं सन्तिके वसामि, तथा मं अनुसासथा’’ति वत्वा इतरं गाथं अभासि –
Rājadhītā assasitvā ‘‘sāmi, tvaṃ udayabhaddarājā’’ti assudhārā pavattayamānā ‘‘ahaṃ tumhehi vinā vasituṃ na sakkomi, yathā tumhākaṃ santike vasāmi, tathā maṃ anusāsathā’’ti vatvā itaraṃ gāthaṃ abhāsi –
५३.
53.
‘‘सचे खो त्वं उदयोसि, सङ्गरत्ता इधागतो।
‘‘Sace kho tvaṃ udayosi, saṅgarattā idhāgato;
अनुसास मं राजपुत्त, यथास्स पुन सङ्गमो’’ति॥
Anusāsa maṃ rājaputta, yathāssa puna saṅgamo’’ti.
अथ नं अनुसासन्तो महासत्तो चतस्सो गाथा अभासि –
Atha naṃ anusāsanto mahāsatto catasso gāthā abhāsi –
५४.
54.
‘‘अतिपतति वयो खणो तथेव, ठानं नत्थि धुवं चवन्ति सत्ता।
‘‘Atipatati vayo khaṇo tatheva, ṭhānaṃ natthi dhuvaṃ cavanti sattā;
परिजीयति अद्धुवं सरीरं, उदये मा पमाद चरस्सु धम्मं॥
Parijīyati addhuvaṃ sarīraṃ, udaye mā pamāda carassu dhammaṃ.
५५.
55.
‘‘कसिणा पथवी धनस्स पूरा, एकस्सेव सिया अनञ्ञधेय्या।
‘‘Kasiṇā pathavī dhanassa pūrā, ekasseva siyā anaññadheyyā;
तं चापि जहति अवीतरागो, उदये मा पमाद चरस्सु धम्मं॥
Taṃ cāpi jahati avītarāgo, udaye mā pamāda carassu dhammaṃ.
५६.
56.
‘‘माता च पिता च भातरो च, भरिया यापि धनेन होति कीता।
‘‘Mātā ca pitā ca bhātaro ca, bhariyā yāpi dhanena hoti kītā;
ते चापि जहन्ति अञ्ञमञ्ञं, उदये मा पमाद चरस्सु धम्मं॥
Te cāpi jahanti aññamaññaṃ, udaye mā pamāda carassu dhammaṃ.
५७.
57.
‘‘कायो परभोजनन्ति ञत्वा, संसारे सुगतिञ्च दुग्गतिञ्च।
‘‘Kāyo parabhojananti ñatvā, saṃsāre sugatiñca duggatiñca;
इत्तरवासोति जानियान, उदये मा पमाद चरस्सु धम्म’’न्ति॥
Ittaravāsoti jāniyāna, udaye mā pamāda carassu dhamma’’nti.
तत्थ अतिपततीति अतिविय पतति, सीघं अतिक्कमति। वयोति पठमवयादितिविधोपि वयो। खणो तथेवाति उप्पादट्ठितिभङ्गक्खणोपि तथेव अतिपतति। उभयेनपि भिन्नो इमेसं सत्तानं आयुसङ्खारो नाम सीघसोता नदी विय अनिवत्तन्तो सीघं अतिक्कमतीति दस्सेति। ठानं नत्थीति ‘‘उप्पन्ना सङ्खारा अभिज्जित्वा तिट्ठन्तू’’ति पत्थनायपि तेसं ठानं नाम नत्थि, धुवं एकंसेनेव बुद्धं भगवन्तं आदिं कत्वा सब्बेपि सत्ता चवन्ति, ‘‘धुवं मरणं, अद्धुवं जीवित’’न्ति एवं मरणस्सतिं भावेहीति दीपेति। परिजीयतीति इदं सुवण्णवण्णम्पि सरीरं जीरतेव, एवं जानाहि। मा पमादन्ति तस्मा त्वं उदयभद्दे मा पमादं आपज्जि, अप्पमत्ता हुत्वा दसकुसलकम्मपथधम्मं चराहीति।
Tattha atipatatīti ativiya patati, sīghaṃ atikkamati. Vayoti paṭhamavayāditividhopi vayo. Khaṇo tathevāti uppādaṭṭhitibhaṅgakkhaṇopi tatheva atipatati. Ubhayenapi bhinno imesaṃ sattānaṃ āyusaṅkhāro nāma sīghasotā nadī viya anivattanto sīghaṃ atikkamatīti dasseti. Ṭhānaṃ natthīti ‘‘uppannā saṅkhārā abhijjitvā tiṭṭhantū’’ti patthanāyapi tesaṃ ṭhānaṃ nāma natthi, dhuvaṃ ekaṃseneva buddhaṃ bhagavantaṃ ādiṃ katvā sabbepi sattā cavanti, ‘‘dhuvaṃ maraṇaṃ, addhuvaṃ jīvita’’nti evaṃ maraṇassatiṃ bhāvehīti dīpeti. Parijīyatīti idaṃ suvaṇṇavaṇṇampi sarīraṃ jīrateva, evaṃ jānāhi. Mā pamādanti tasmā tvaṃ udayabhadde mā pamādaṃ āpajji, appamattā hutvā dasakusalakammapathadhammaṃ carāhīti.
कसिणाति सकला। एकस्सेवाति यदि एकस्सेव रञ्ञो, तस्मिं एकस्मिंयेव अनञ्ञाधीना अस्स। तं चापि जहति अवीतरागोति तण्हावसिको पुग्गलो एत्तकेनपि यसेन अतित्तो मरणकाले अवीतरागोव तं विजहति। एवं तण्हाय अपूरणीयभावं जानाहीति दीपेति। ते चापीति माता पुत्तं, पुत्तो मातरं, पिता पुत्तं, पुत्तो पितरं, भाता भगिनिं, भगिनी भातरं, भरिया सामिकं, सामिको भरियन्ति एते अञ्ञमञ्ञं जहन्ति, नाना होन्ति। एवं सत्तानं नानाभावविनाभावं जानाहीति दीपेति।
Kasiṇāti sakalā. Ekassevāti yadi ekasseva rañño, tasmiṃ ekasmiṃyeva anaññādhīnā assa. Taṃ cāpi jahati avītarāgoti taṇhāvasiko puggalo ettakenapi yasena atitto maraṇakāle avītarāgova taṃ vijahati. Evaṃ taṇhāya apūraṇīyabhāvaṃ jānāhīti dīpeti. Te cāpīti mātā puttaṃ, putto mātaraṃ, pitā puttaṃ, putto pitaraṃ, bhātā bhaginiṃ, bhaginī bhātaraṃ, bhariyā sāmikaṃ, sāmiko bhariyanti ete aññamaññaṃ jahanti, nānā honti. Evaṃ sattānaṃ nānābhāvavinābhāvaṃ jānāhīti dīpeti.
परभोजनन्ति विविधानं काकादीनं परसत्तानं भोजनं। इत्तरवासोति या एसा इमस्मिं संसारे मनुस्सभूता सुग्गति च तिरच्छानभूता दुग्गति च, एतं उभयम्पि ‘‘इत्तरवासो’’ति जानित्वा मा पमादं, चरस्सु धम्मं। इमेसं सत्तानं नानाठानतो आगन्त्वा एकस्मिं ठाने समागमो परित्तो, इमे सत्ता अप्पकस्मिंयेव काले एकतो वसन्ति, तस्मा अप्पमत्ता होहीति।
Parabhojananti vividhānaṃ kākādīnaṃ parasattānaṃ bhojanaṃ. Ittaravāsoti yā esā imasmiṃ saṃsāre manussabhūtā suggati ca tiracchānabhūtā duggati ca, etaṃ ubhayampi ‘‘ittaravāso’’ti jānitvā mā pamādaṃ, carassu dhammaṃ. Imesaṃ sattānaṃ nānāṭhānato āgantvā ekasmiṃ ṭhāne samāgamo paritto, ime sattā appakasmiṃyeva kāle ekato vasanti, tasmā appamattā hohīti.
एवं महासत्तो तस्सा ओवादमदासि। सापि तस्स धम्मकथाय पसीदित्वा थुतिं करोन्ती ओसानगाथमाह –
Evaṃ mahāsatto tassā ovādamadāsi. Sāpi tassa dhammakathāya pasīditvā thutiṃ karontī osānagāthamāha –
५८.
58.
‘‘साधु भासतियं यक्खो, अप्पं मच्चान जीवितं।
‘‘Sādhu bhāsatiyaṃ yakkho, appaṃ maccāna jīvitaṃ;
कसिरञ्च परित्तञ्च, तञ्च दुक्खेन संयुतं।
Kasirañca parittañca, tañca dukkhena saṃyutaṃ;
साहं एका पब्बजिस्सामि, हित्वा कासिं सुरुन्धन’’न्ति॥
Sāhaṃ ekā pabbajissāmi, hitvā kāsiṃ surundhana’’nti.
तत्थ साधूति ‘‘अप्पं मच्चान जीवित’’न्ति भासमानो अयं देवराजा साधु भासति। किंकारणा? इदञ्हि कसिरञ्च दुक्खं अस्सादरहितं, परित्तञ्च न बहुकं इत्तरकालं। सचे हि कसिरम्पि समानं दीघकालं पवत्तेय्य, परित्तकम्पि समानं सुखं भवेय्य, इदं पन कसिरञ्चेव परित्तञ्च सकलेन वट्टदुक्खेन संयुतं सन्निहितं। साहन्ति सा अहं। सुरुन्धनन्ति सुरुन्धननगरञ्च कासिरट्ठञ्च छड्डेत्वा एकिकाव पब्बजिस्सामीति आह।
Tattha sādhūti ‘‘appaṃ maccāna jīvita’’nti bhāsamāno ayaṃ devarājā sādhu bhāsati. Kiṃkāraṇā? Idañhi kasirañca dukkhaṃ assādarahitaṃ, parittañca na bahukaṃ ittarakālaṃ. Sace hi kasirampi samānaṃ dīghakālaṃ pavatteyya, parittakampi samānaṃ sukhaṃ bhaveyya, idaṃ pana kasirañceva parittañca sakalena vaṭṭadukkhena saṃyutaṃ sannihitaṃ. Sāhanti sā ahaṃ. Surundhananti surundhananagarañca kāsiraṭṭhañca chaḍḍetvā ekikāva pabbajissāmīti āha.
बोधिसत्तो तस्सा ओवादं दत्वा सकट्ठानमेव गतो। सापि पुनदिवसे अमच्चे रज्जं पटिच्छापेत्वा अन्तोनगरेयेव रमणीये उय्याने इसिपब्बज्जं पब्बजित्वा धम्मं चरित्वा आयुपरियोसाने तावतिंसभवने बोधिसत्तस्स पादपरिचारिका हुत्वा निब्बत्ति।
Bodhisatto tassā ovādaṃ datvā sakaṭṭhānameva gato. Sāpi punadivase amacce rajjaṃ paṭicchāpetvā antonagareyeva ramaṇīye uyyāne isipabbajjaṃ pabbajitvā dhammaṃ caritvā āyupariyosāne tāvatiṃsabhavane bodhisattassa pādaparicārikā hutvā nibbatti.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा सच्चानि पकासेत्वा जातकं समोधानेसि, सच्चपरियोसाने उक्कण्ठितभिक्खु सोतापत्तिफले पतिट्ठहि। तदा राजधीता राहुलमाता अहोसि, सक्को पन अहमेव अहोसिन्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tadā rājadhītā rāhulamātā ahosi, sakko pana ahameva ahosinti.
उदयजातकवण्णना चतुत्था।
Udayajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ४५८. उदयजातकं • 458. Udayajātakaṃ
