Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[൪൫൮] ൪. ഉദയജാതകവണ്ണനാ
[458] 4. Udayajātakavaṇṇanā
ഏകാ നിസിന്നാതി ഇദം സത്ഥാ ജേതവനേ വിഹരന്തോ ഏകം ഉക്കണ്ഠിതഭിക്ഖും ആരബ്ഭ കഥേസി. വത്ഥു കുസജാതകേ (ജാ॰ ൨.൨൦.൧ ആദയോ) ആവി ഭവിസ്സതി. സത്ഥാ പന തം ഭിക്ഖും ‘‘സച്ചം കിര ത്വം ഉക്കണ്ഠിതോസീ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘സച്ചം, ഭന്തേ’’തി വുത്തേ ‘‘ഭിക്ഖു കസ്മാ കിലേസവസേന ഏവരൂപേ നിയ്യാനികസാസനേ പബ്ബജിത്വാ ഉക്കണ്ഠിതോസി? പോരാണകപണ്ഡിതാ സമിദ്ധേ ദ്വാദസയോജനികേ സുരുന്ധനനഗരേ രജ്ജം കാരേന്താ ദേവച്ഛരപടിഭാഗായ ഇത്ഥിയാ സദ്ധിം സത്ത വസ്സസതാനി ഏകഗബ്ഭേ വസന്താപി ഇന്ദ്രിയാനി ഭിന്ദിത്വാ ലോഭവസേന ന ഓലോകേസു’’ന്തി വത്വാ അതീതം ആഹരി.
Ekā nisinnāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ ukkaṇṭhitabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Vatthu kusajātake (jā. 2.20.1 ādayo) āvi bhavissati. Satthā pana taṃ bhikkhuṃ ‘‘saccaṃ kira tvaṃ ukkaṇṭhitosī’’ti pucchitvā ‘‘saccaṃ, bhante’’ti vutte ‘‘bhikkhu kasmā kilesavasena evarūpe niyyānikasāsane pabbajitvā ukkaṇṭhitosi? Porāṇakapaṇḍitā samiddhe dvādasayojanike surundhananagare rajjaṃ kārentā devaccharapaṭibhāgāya itthiyā saddhiṃ satta vassasatāni ekagabbhe vasantāpi indriyāni bhinditvā lobhavasena na olokesu’’nti vatvā atītaṃ āhari.
അതീതേ കാസിരട്ഠേ സുരുന്ധനനഗരേ കാസിരാജാ രജ്ജം കാരേസി, തസ്സ നേവ പുത്തോ, ന ധീതാ അഹോസി. സോ അത്തനോ ദേവിയോ ‘‘പുത്തേ പത്ഥേഥാ’’തി ആഹ. അഗ്ഗമഹേസീപി രഞ്ഞോ വചനം സമ്പടിച്ഛിത്വാ തഥാ അകാസി. തദാ ബോധിസത്തോ ബ്രഹ്മലോകാ ചവിത്വാ തസ്സേവ രഞ്ഞോ അഗ്ഗമഹേസിയാ കുച്ഛിമ്ഹി നിബ്ബത്തി. അഥസ്സ മഹാജനസ്സ ഹദയം വഡ്ഢേത്വാ ജാതഭാവേന ‘‘ഉദയഭദ്ദോ’’തി നാമം കരിംസു. കുമാരസ്സ പദസാ ചരണകാലേ അഞ്ഞോപി സത്തോ ബ്രഹ്മലോകാ ചവിത്വാ തസ്സേവ രഞ്ഞോ അഞ്ഞതരായ ദേവിയാ കുച്ഛിമ്ഹി കുമാരികാ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി, തസ്സാപി ‘‘ഉദയഭദ്ദാ’’തി നാമം കരിംസു. കുമാരോ വയപ്പത്തോ സബ്ബസിപ്പനിപ്ഫത്തിം പാപുണി , ജാതബ്രഹ്മചാരീ പന അഹോസി, സുപിനന്തേനപി മേഥുനധമ്മം ന ജാനാതി, ന തസ്സ കിലേസേസു ചിത്തം അല്ലീയി. രാജാ പുത്തം രജ്ജേ അഭിസിഞ്ചിതുകാമോ ‘‘കുമാരസ്സ ഇദാനി രജ്ജസുഖസേവനകാലോ, നാടകാപിസ്സ പച്ചുപട്ഠാപേസ്സാമീ’’തി സാസനം പേസേസി. ബോധിസത്തോ ‘‘ന മയ്ഹം രജ്ജേനത്ഥോ, കിലേസേസു മേ ചിത്തം ന അല്ലീയതീ’’തി പടിക്ഖിപിത്വാ പുനപ്പുനം വുച്ചമാനോ രത്തജമ്ബുനദമയം ഇത്ഥിരൂപം കാരേത്വാ ‘‘ഏവരൂപം ഇത്ഥിം ലഭമാനോ രജ്ജം സമ്പടിച്ഛിസ്സാമീ’’തി മാതാപിതൂനം പേസേസി. തേ തം സുവണ്ണരൂപകം സകലജമ്ബുദീപം പരിഹാരാപേത്വാ തഥാരൂപം ഇത്ഥിം അലഭന്താ ഉദയഭദ്ദം അലങ്കാരേത്വാ തസ്സ സന്തികേ ഠപേസും. സാ തം സുവണ്ണരൂപകം അഭിഭവിത്വാ അട്ഠാസി. അഥ നേസം അനിച്ഛമാനാനഞ്ഞേവ വേമാതികം ഭഗിനിം ഉദയഭദ്ദകുമാരിം അഗ്ഗമഹേസിം കത്വാ ബോധിസത്തം രജ്ജേ അഭിസിഞ്ചിംസു. തേ പന ദ്വേപി ബ്രഹ്മചരിയവാസമേവ വസിംസു.
Atīte kāsiraṭṭhe surundhananagare kāsirājā rajjaṃ kāresi, tassa neva putto, na dhītā ahosi. So attano deviyo ‘‘putte patthethā’’ti āha. Aggamahesīpi rañño vacanaṃ sampaṭicchitvā tathā akāsi. Tadā bodhisatto brahmalokā cavitvā tasseva rañño aggamahesiyā kucchimhi nibbatti. Athassa mahājanassa hadayaṃ vaḍḍhetvā jātabhāvena ‘‘udayabhaddo’’ti nāmaṃ kariṃsu. Kumārassa padasā caraṇakāle aññopi satto brahmalokā cavitvā tasseva rañño aññatarāya deviyā kucchimhi kumārikā hutvā nibbatti, tassāpi ‘‘udayabhaddā’’ti nāmaṃ kariṃsu. Kumāro vayappatto sabbasippanipphattiṃ pāpuṇi , jātabrahmacārī pana ahosi, supinantenapi methunadhammaṃ na jānāti, na tassa kilesesu cittaṃ allīyi. Rājā puttaṃ rajje abhisiñcitukāmo ‘‘kumārassa idāni rajjasukhasevanakālo, nāṭakāpissa paccupaṭṭhāpessāmī’’ti sāsanaṃ pesesi. Bodhisatto ‘‘na mayhaṃ rajjenattho, kilesesu me cittaṃ na allīyatī’’ti paṭikkhipitvā punappunaṃ vuccamāno rattajambunadamayaṃ itthirūpaṃ kāretvā ‘‘evarūpaṃ itthiṃ labhamāno rajjaṃ sampaṭicchissāmī’’ti mātāpitūnaṃ pesesi. Te taṃ suvaṇṇarūpakaṃ sakalajambudīpaṃ parihārāpetvā tathārūpaṃ itthiṃ alabhantā udayabhaddaṃ alaṅkāretvā tassa santike ṭhapesuṃ. Sā taṃ suvaṇṇarūpakaṃ abhibhavitvā aṭṭhāsi. Atha nesaṃ anicchamānānaññeva vemātikaṃ bhaginiṃ udayabhaddakumāriṃ aggamahesiṃ katvā bodhisattaṃ rajje abhisiñciṃsu. Te pana dvepi brahmacariyavāsameva vasiṃsu.
അപരഭാഗേ മാതാപിതൂനം അച്ചയേന ബോധിസത്തോ രജ്ജം കാരേസി. ഉഭോ ഏകഗബ്ഭേ വസമാനാപി ലോഭവസേന ഇന്ദ്രിയാനി ഭിന്ദിത്വാ അഞ്ഞമഞ്ഞം ന ഓലോകേസും, അപിച ഖോ പന ‘‘യോ അമ്ഹേസു പഠമതരം കാലം കരോതി, സോ നിബ്ബത്തട്ഠാനതോ ആഗന്ത്വാ ‘അസുകട്ഠാനേ നിബ്ബത്തോസ്മീ’തി ആരോചേതൂ’’തി സങ്ഗരമകംസു. അഥ ഖോ ബോധിസത്തോ അഭിസേകതോ സത്തവസ്സസതച്ചയേന കാലമകാസി. അഞ്ഞോ രാജാ നാഹോസി, ഉദയഭദ്ദായയേവ ആണാ പവത്തി. അമച്ചാ രജ്ജം അനുസാസിംസു. ബോധിസത്തോപി ചുതിക്ഖണേ താവതിംസഭവനേ സക്കത്തം പത്വാ യസമഹന്തതായ സത്താഹം അനുസ്സരിതും നാസക്ഖി. ഇതി സോ മനുസ്സഗണനായ സത്തവസ്സസതച്ചയേന ആവജ്ജേത്വാ ‘‘ഉദയഭദ്ദം രാജധീതരം ധനേന വീമംസിത്വാ സീഹനാദം നദാപേത്വാ ധമ്മം ദേസേത്വാ സങ്ഗരം മോചേത്വാ ആഗമിസ്സാമീ’’തി ചിന്തേസി. തദാ കിര മനുസ്സാനം ദസവസ്സസഹസ്സായുകകാലോ ഹോതി. രാജധീതാപി തം ദിവസം രത്തിഭാഗേ പിഹിതേസു ദ്വാരേസു ഠപിതആരക്ഖേ സത്തഭൂമികപാസാദവരതലേ അലങ്കതസിരിഗബ്ഭേ ഏകികാവ നിച്ചലാ അത്തനോ സീലം ആവജ്ജമാനാ നിസീദി. അഥ സക്കോ സുവണ്ണമാസകപൂരം ഏകം സുവണ്ണപാതിം ആദായ ആഗന്ത്വാ സയനഗബ്ഭേയേവ പാതുഭവിത്വാ ഏകമന്തം ഠിതോ തായ സദ്ധിം സല്ലപന്തോ പഠമം ഗാഥമാഹ –
Aparabhāge mātāpitūnaṃ accayena bodhisatto rajjaṃ kāresi. Ubho ekagabbhe vasamānāpi lobhavasena indriyāni bhinditvā aññamaññaṃ na olokesuṃ, apica kho pana ‘‘yo amhesu paṭhamataraṃ kālaṃ karoti, so nibbattaṭṭhānato āgantvā ‘asukaṭṭhāne nibbattosmī’ti ārocetū’’ti saṅgaramakaṃsu. Atha kho bodhisatto abhisekato sattavassasataccayena kālamakāsi. Añño rājā nāhosi, udayabhaddāyayeva āṇā pavatti. Amaccā rajjaṃ anusāsiṃsu. Bodhisattopi cutikkhaṇe tāvatiṃsabhavane sakkattaṃ patvā yasamahantatāya sattāhaṃ anussarituṃ nāsakkhi. Iti so manussagaṇanāya sattavassasataccayena āvajjetvā ‘‘udayabhaddaṃ rājadhītaraṃ dhanena vīmaṃsitvā sīhanādaṃ nadāpetvā dhammaṃ desetvā saṅgaraṃ mocetvā āgamissāmī’’ti cintesi. Tadā kira manussānaṃ dasavassasahassāyukakālo hoti. Rājadhītāpi taṃ divasaṃ rattibhāge pihitesu dvāresu ṭhapitaārakkhe sattabhūmikapāsādavaratale alaṅkatasirigabbhe ekikāva niccalā attano sīlaṃ āvajjamānā nisīdi. Atha sakko suvaṇṇamāsakapūraṃ ekaṃ suvaṇṇapātiṃ ādāya āgantvā sayanagabbheyeva pātubhavitvā ekamantaṃ ṭhito tāya saddhiṃ sallapanto paṭhamaṃ gāthamāha –
൩൭.
37.
‘‘ഏകാ നിസിന്നാ സുചി സഞ്ഞതൂരൂ, പാസാദമാരുയ്ഹ അനിന്ദിതങ്ഗീ;
‘‘Ekā nisinnā suci saññatūrū, pāsādamāruyha aninditaṅgī;
യാചാമി തം കിന്നരനേത്തചക്ഖു, ഇമേകരത്തിം ഉഭയോ വസേമാ’’തി.
Yācāmi taṃ kinnaranettacakkhu, imekarattiṃ ubhayo vasemā’’ti.
തത്ഥ സുചീതി സുചിവത്ഥനിവത്ഥാ. സഞ്ഞതൂരൂതി സുട്ഠു ഠപിതഊരൂ, ഇരിയാപഥം സണ്ഠപേത്വാ സുചിവത്ഥാ ഏകികാവ നിസിന്നാസീതി വുത്തം ഹോതി. അനിന്ദിതങ്ഗീതി പാദന്തതോ യാവ കേസഗ്ഗാ അനിന്ദിതസരീരാ പരമസോഭഗ്ഗപ്പത്തസരീരാ. കിന്നരനേത്തചക്ഖൂതി തീഹി മണ്ഡലേഹി പഞ്ചഹി ച പസാദേഹി ഉപസോഭിതത്താ കിന്നരാനം നേത്തസദിസേഹി ചക്ഖൂഹി സമന്നാഗതേ. ഇമേകരത്തിന്തി ഇമം ഏകരത്തം അജ്ജ ഇമസ്മിം അലങ്കതസയനഗബ്ഭേ ഏകതോ വസേയ്യാമാതി യാചതി.
Tattha sucīti sucivatthanivatthā. Saññatūrūti suṭṭhu ṭhapitaūrū, iriyāpathaṃ saṇṭhapetvā sucivatthā ekikāva nisinnāsīti vuttaṃ hoti. Aninditaṅgīti pādantato yāva kesaggā aninditasarīrā paramasobhaggappattasarīrā. Kinnaranettacakkhūti tīhi maṇḍalehi pañcahi ca pasādehi upasobhitattā kinnarānaṃ nettasadisehi cakkhūhi samannāgate. Imekarattinti imaṃ ekarattaṃ ajja imasmiṃ alaṅkatasayanagabbhe ekato vaseyyāmāti yācati.
തതോ രാജധീതാ ദ്വേ ഗാഥാ അഭാസി –
Tato rājadhītā dve gāthā abhāsi –
൩൮.
38.
‘‘ഓകിണ്ണന്തരപരിഖം, ദള്ഹമട്ടാലകോട്ഠകം;
‘‘Okiṇṇantaraparikhaṃ, daḷhamaṭṭālakoṭṭhakaṃ;
രക്ഖിതം ഖഗ്ഗഹത്ഥേഹി, ദുപ്പവേസമിദം പുരം.
Rakkhitaṃ khaggahatthehi, duppavesamidaṃ puraṃ.
൩൯.
39.
‘‘ദഹരസ്സ യുവിനോ ചാപി, ആഗമോ ച ന വിജ്ജതി;
‘‘Daharassa yuvino cāpi, āgamo ca na vijjati;
അഥ കേന നു വണ്ണേന, സങ്ഗമം ഇച്ഛസേ മയാ’’തി.
Atha kena nu vaṇṇena, saṅgamaṃ icchase mayā’’ti.
തത്ഥ ഓകിണ്ണന്തരപരിഖന്തി ഇദം ദ്വാദസയോജനികം സുരുന്ധനപുരം അന്തരന്തരാ ഉദകപരിഖാനം കദ്ദമപരിഖാനം സുക്ഖപരിഖാനം ഓകിണ്ണത്താ ഓകിണ്ണന്തരപരിഖം. ദള്ഹമട്ടാലകോട്ഠകന്തി ഥിരതരേഹി അട്ടാലകേഹി ദ്വാരകോട്ഠകേഹി ച സമന്നാഗതം. ഖഗ്ഗഹത്ഥേഹീതി ആവുധഹത്ഥേഹി ദസഹി യോധസഹസ്സേഹി രക്ഖിതം. ദുപ്പവേസമിദം പുരന്തി ഇദം സകലപുരമ്പി തസ്സ അന്തോ മാപിതം മയ്ഹം നിവാസപുരമ്പി ഉഭയം കസ്സചി പവിസിതും ന സക്കാ. ആഗമോ ചാതി ഇധ ഇമായ വേലായ തരുണസ്സ വാ യോബ്ബനപ്പത്തസ്സ വാ ഥാമസമ്പന്നയോധസ്സ വാ അഞ്ഞസ്സ വാ മഹന്തമ്പി പണ്ണാകാരം ഗഹേത്വാ ആഗച്ഛന്തസ്സ ആഗമോ നാമ നത്ഥി. സങ്ഗമന്തി അഥ ത്വം കേന കാരണേന ഇമായ വേലായ മയാ സഹ സമാഗമം ഇച്ഛസീതി.
Tattha okiṇṇantaraparikhanti idaṃ dvādasayojanikaṃ surundhanapuraṃ antarantarā udakaparikhānaṃ kaddamaparikhānaṃ sukkhaparikhānaṃ okiṇṇattā okiṇṇantaraparikhaṃ. Daḷhamaṭṭālakoṭṭhakanti thiratarehi aṭṭālakehi dvārakoṭṭhakehi ca samannāgataṃ. Khaggahatthehīti āvudhahatthehi dasahi yodhasahassehi rakkhitaṃ. Duppavesamidaṃ puranti idaṃ sakalapurampi tassa anto māpitaṃ mayhaṃ nivāsapurampi ubhayaṃ kassaci pavisituṃ na sakkā. Āgamo cāti idha imāya velāya taruṇassa vā yobbanappattassa vā thāmasampannayodhassa vā aññassa vā mahantampi paṇṇākāraṃ gahetvā āgacchantassa āgamo nāma natthi. Saṅgamanti atha tvaṃ kena kāraṇena imāya velāya mayā saha samāgamaṃ icchasīti.
അഥ സക്കോ ചതുത്ഥം ഗാഥമാഹ –
Atha sakko catutthaṃ gāthamāha –
൪൦.
40.
‘‘യക്ഖോഹമസ്മി കല്യാണി, ആഗതോസ്മി തവന്തികേ;
‘‘Yakkhohamasmi kalyāṇi, āgatosmi tavantike;
ത്വം മം നന്ദയ ഭദ്ദന്തേ, പുണ്ണകംസം ദദാമി തേ’’തി.
Tvaṃ maṃ nandaya bhaddante, puṇṇakaṃsaṃ dadāmi te’’ti.
തസ്സത്ഥോ – കല്യാണി, സുന്ദരദസ്സനേ അഹമേകോ ദേവപുത്തോ ദേവതാനുഭാവേന ഇധാഗതോ, ത്വം അജ്ജ മം നന്ദയ തോസേഹി, അഹം തേ ഇമം സുവണ്ണമാസകപുണ്ണം സുവണ്ണപാതിം ദദാമീതി.
Tassattho – kalyāṇi, sundaradassane ahameko devaputto devatānubhāvena idhāgato, tvaṃ ajja maṃ nandaya tosehi, ahaṃ te imaṃ suvaṇṇamāsakapuṇṇaṃ suvaṇṇapātiṃ dadāmīti.
തം സുത്വാ രാജധീതാ പഞ്ചമം ഗാഥമാഹ –
Taṃ sutvā rājadhītā pañcamaṃ gāthamāha –
൪൧.
41.
‘‘ദേവംവ യക്ഖം അഥ വാ മനുസ്സം, ന പത്ഥയേ ഉദയമതിച്ച അഞ്ഞം;
‘‘Devaṃva yakkhaṃ atha vā manussaṃ, na patthaye udayamaticca aññaṃ;
ഗച്ഛേവ ത്വം യക്ഖ മഹാനുഭാവ, മാ ചസ്സു ഗന്ത്വാ പുനരാവജിത്ഥാ’’തി.
Gaccheva tvaṃ yakkha mahānubhāva, mā cassu gantvā punarāvajitthā’’ti.
തസ്സത്ഥോ – അഹം ദേവരാജ, ദേവം വാ യക്ഖം വാ ഉദയം അതിക്കമിത്വാ അഞ്ഞം ന പത്ഥേമി, സോ ത്വം ഗച്ഛേവ, മാ ഇധ അട്ഠാസി, ന മേ തയാ ആഭതേന പണ്ണാകാരേന അത്ഥോ, ഗന്ത്വാ ച മാ ഇമം ഠാനം പുനരാവജിത്ഥാതി.
Tassattho – ahaṃ devarāja, devaṃ vā yakkhaṃ vā udayaṃ atikkamitvā aññaṃ na patthemi, so tvaṃ gaccheva, mā idha aṭṭhāsi, na me tayā ābhatena paṇṇākārena attho, gantvā ca mā imaṃ ṭhānaṃ punarāvajitthāti.
സോ തസ്സാ സീഹനാദം സുത്വാ അട്ഠത്വാ ഗതസദിസോ ഹുത്വാ തത്ഥേവ അന്തരഹിതോ അട്ഠാസി. സോ പുനദിവസേ തായ വേലായമേവ സുവണ്ണമാസകപൂരം രജതപാതിം ആദായ തായ സദ്ധിം സല്ലപന്തോ ഛട്ഠം ഗാഥമാഹ –
So tassā sīhanādaṃ sutvā aṭṭhatvā gatasadiso hutvā tattheva antarahito aṭṭhāsi. So punadivase tāya velāyameva suvaṇṇamāsakapūraṃ rajatapātiṃ ādāya tāya saddhiṃ sallapanto chaṭṭhaṃ gāthamāha –
൪൨.
42.
‘‘യാ സാ രതി ഉത്തമാ കാമഭോഗിനം, യംഹേതു സത്താ വിസമം ചരന്തി;
‘‘Yā sā rati uttamā kāmabhoginaṃ, yaṃhetu sattā visamaṃ caranti;
മാ തം രതിം ജീയി തുവം സുചിമ്ഹിതേ, ദദാമി തേ രൂപിയം കംസപൂര’’ന്തി.
Mā taṃ ratiṃ jīyi tuvaṃ sucimhite, dadāmi te rūpiyaṃ kaṃsapūra’’nti.
തസ്സത്ഥോ – ഭദ്ദേ, രാജധീതേ യാ ഏസാ കാമഭോഗിസത്താനം രതീസു മേഥുനകാമരതി നാമ ഉത്തമാ രതി, യസ്സാ രതിയാ കാരണാ സത്താ കായദുച്ചരിതാദിവിസമം ചരന്തി, തം രതിം ത്വം ഭദ്ദേ, സുചിമ്ഹിതേ മനാപഹസിതേ മാ ജീയി, അഹമ്പി ആഗച്ഛന്തോ ന തുച്ഛഹത്ഥോ ആഗതോ, ഹിയ്യോ സുവണ്ണമാസകപൂരം സുവണ്ണപാതിം ആഹരിം, അജ്ജ രൂപിയപാതിം, ഇമം തേ അഹം രൂപിയപാതിം സുവണ്ണപൂരം ദദാമീതി.
Tassattho – bhadde, rājadhīte yā esā kāmabhogisattānaṃ ratīsu methunakāmarati nāma uttamā rati, yassā ratiyā kāraṇā sattā kāyaduccaritādivisamaṃ caranti, taṃ ratiṃ tvaṃ bhadde, sucimhite manāpahasite mā jīyi, ahampi āgacchanto na tucchahattho āgato, hiyyo suvaṇṇamāsakapūraṃ suvaṇṇapātiṃ āhariṃ, ajja rūpiyapātiṃ, imaṃ te ahaṃ rūpiyapātiṃ suvaṇṇapūraṃ dadāmīti.
രാജധീതാ ചിന്തേസി ‘‘അയം കഥാസല്ലാപം ലഭന്തോ പുനപ്പുനം ആഗമിസ്സതി, ന ദാനി തേന സദ്ധിം കഥേസ്സാമീ’’തി. സാ കിഞ്ചി ന കഥേസി.
Rājadhītā cintesi ‘‘ayaṃ kathāsallāpaṃ labhanto punappunaṃ āgamissati, na dāni tena saddhiṃ kathessāmī’’ti. Sā kiñci na kathesi.
സക്കോ തസ്സാ അകഥിതഭാവം ഞത്വാ തത്ഥേവ അന്തരഹിതോ ഹുത്വാ പുനദിവസേ തായമേവ വേലായ ലോഹപാതിം കഹാപണപൂരം ആദായ ‘‘ഭദ്ദേ, ത്വം മം കാമരതിയാ സന്തപ്പേഹി, ഇമം തേ കഹാപണപൂരം ലോഹപാതിം ദസ്സാമീ’’തി ആഹ. തം ദിസ്വാ രാജധീതാ സത്തമം ഗാഥമാഹ –
Sakko tassā akathitabhāvaṃ ñatvā tattheva antarahito hutvā punadivase tāyameva velāya lohapātiṃ kahāpaṇapūraṃ ādāya ‘‘bhadde, tvaṃ maṃ kāmaratiyā santappehi, imaṃ te kahāpaṇapūraṃ lohapātiṃ dassāmī’’ti āha. Taṃ disvā rājadhītā sattamaṃ gāthamāha –
൪൩.
43.
‘‘നാരിം നരോ നിജ്ഝപയം ധനേന, ഉക്കംസതീ യത്ഥ കരോതി ഛന്ദം;
‘‘Nāriṃ naro nijjhapayaṃ dhanena, ukkaṃsatī yattha karoti chandaṃ;
വിപച്ചനീകോ തവ ദേവധമ്മോ, പച്ചക്ഖതോ ഥോകതരേന ഏസീ’’തി.
Vipaccanīko tava devadhammo, paccakkhato thokatarena esī’’ti.
തസ്സത്ഥോ – ഭോ പുരിസ, ത്വം ജളോ. നരോ ഹി നാമ നാരിം കിലേസരതികാരണാ ധനേന നിജ്ഝാപേന്തോ സഞ്ഞാപേന്തോ യത്ഥ നാരിയാ ഛന്ദം കരോതി, തം ഉക്കംസതി വണ്ണേത്വാ ഥോമേത്വാ ബഹുതരേന ധനേന പലോഭേതി, തുയ്ഹം പനേസോ ദേവസഭാവോ വിപച്ചനീകോ, ത്വഞ്ഹി മയാ പച്ചക്ഖതോ ഥോകതരേന ഏസി, പഠമദിവസേ സുവണ്ണപൂരം സുവണ്ണപാതിം ആഹരിത്വാ, ദുതിയദിവസേ സുവണ്ണപൂരം രൂപിയപാതിം, തതിയദിവസേ കഹാപണപൂരം ലോഹപാതിം ആഹരസീതി.
Tassattho – bho purisa, tvaṃ jaḷo. Naro hi nāma nāriṃ kilesaratikāraṇā dhanena nijjhāpento saññāpento yattha nāriyā chandaṃ karoti, taṃ ukkaṃsati vaṇṇetvā thometvā bahutarena dhanena palobheti, tuyhaṃ paneso devasabhāvo vipaccanīko, tvañhi mayā paccakkhato thokatarena esi, paṭhamadivase suvaṇṇapūraṃ suvaṇṇapātiṃ āharitvā, dutiyadivase suvaṇṇapūraṃ rūpiyapātiṃ, tatiyadivase kahāpaṇapūraṃ lohapātiṃ āharasīti.
തം സുത്വാ സക്കോ ‘‘ഭദ്ദേ രാജകുമാരി, അഹം ഛേകവാണിജോ ന നിരത്ഥകേന അത്ഥം നാസേമി, സചേ ത്വം ആയുനാ വാ വണ്ണേന വാ വഡ്ഢേയ്യാസി, അഹം തേ പണ്ണാകാരം വഡ്ഢേത്വാ ആഹരേയ്യം, ത്വം പന പരിഹായസേവ, തേനാഹമ്പി ധനം പരിഹാപേമീ’’തി വത്വാ തിസ്സോ ഗാഥാ അഭാസി –
Taṃ sutvā sakko ‘‘bhadde rājakumāri, ahaṃ chekavāṇijo na niratthakena atthaṃ nāsemi, sace tvaṃ āyunā vā vaṇṇena vā vaḍḍheyyāsi, ahaṃ te paṇṇākāraṃ vaḍḍhetvā āhareyyaṃ, tvaṃ pana parihāyaseva, tenāhampi dhanaṃ parihāpemī’’ti vatvā tisso gāthā abhāsi –
൪൪.
44.
‘‘ആയു ച വണ്ണോ ച മനുസ്സലോകേ, നിഹീയതി മനുജാനം സുഗത്തേ;
‘‘Āyu ca vaṇṇo ca manussaloke, nihīyati manujānaṃ sugatte;
തേനേവ വണ്ണേന ധനമ്പി തുയ്ഹം, നിഹീയതി ജിണ്ണതരാസി അജ്ജ.
Teneva vaṇṇena dhanampi tuyhaṃ, nihīyati jiṇṇatarāsi ajja.
൪൫.
45.
‘‘ഏവം മേ പേക്ഖമാനസ്സ, രാജപുത്തി യസസ്സിനി;
‘‘Evaṃ me pekkhamānassa, rājaputti yasassini;
ഹായതേവ തവ വണ്ണോ, അഹോരത്താനമച്ചയേ.
Hāyateva tava vaṇṇo, ahorattānamaccaye.
൪൬.
46.
‘‘ഇമിനാവ ത്വം വയസാ, രാജപുത്തി സുമേധസേ;
‘‘Imināva tvaṃ vayasā, rājaputti sumedhase;
ബ്രഹ്മചരിയം ചരേയ്യാസി, ഭിയ്യോ വണ്ണവതീ സിയാ’’തി.
Brahmacariyaṃ careyyāsi, bhiyyo vaṇṇavatī siyā’’ti.
തത്ഥ നിഹീയതീതി പരിസ്സാവനേ ആസിത്തഉദകം വിയ പരിഹായതി. മനുസ്സലോകസ്മിഞ്ഹി സത്താ ജീവിതേന വണ്ണേന ചക്ഖുപസാദാദീഹി ച ദിനേ ദിനേ പരിഹായന്തേവ. ജിണ്ണതരാസീതി മമ പഠമം ആഗതദിവസേ പവത്തഞ്ഹി തേ ആയു ഹിയ്യോ ദിവസം ന പാപുണി, കുഠാരിയാ ഛിന്നം വിയ തത്ഥേവ നിരുജ്ഝി, ഹിയ്യോ പവത്തമ്പി അജ്ജദിവസം ന പാപുണി, ഹിയ്യോവ കുഠാരിയാ ഛിന്നം വിയ നിരുജ്ഝി, തസ്മാ അജ്ജ ജിണ്ണതരാസി ജാതാ. ഏവം മേതി തിട്ഠതു ഹിയ്യോ ച പരഹിയ്യോ ച, അജ്ജേവ പന മയ്ഹം ഏവം പേക്ഖമാനസ്സേവ ഹായതേവ തവ വണ്ണോ. അഹോരത്താനമച്ചയേതി ഇതോ പട്ഠായ രത്തിന്ദിവേസു വീതിവത്തേസു അഹോരത്താനം അച്ചയേന അപണ്ണത്തികഭാവമേവ ഗമിസ്സസീതി ദസ്സേതി. ഇമിനാവാതി തസ്മാ ഭദ്ദേ, സചേ ത്വം ഇമിനാ വയേനേവ ഇമസ്മിം സുവണ്ണവണ്ണേ സരീരേ രജായ അവിലുത്തേയേവ സേട്ഠചരിയം ചരേയ്യാസി, പബ്ബജിത്വാ സമണധമ്മം കരേയ്യാസി. ഭിയ്യോ വണ്ണവതീ സിയാതി അതിരേകതരവണ്ണാ ഭവേയ്യാസീതി.
Tattha nihīyatīti parissāvane āsittaudakaṃ viya parihāyati. Manussalokasmiñhi sattā jīvitena vaṇṇena cakkhupasādādīhi ca dine dine parihāyanteva. Jiṇṇatarāsīti mama paṭhamaṃ āgatadivase pavattañhi te āyu hiyyo divasaṃ na pāpuṇi, kuṭhāriyā chinnaṃ viya tattheva nirujjhi, hiyyo pavattampi ajjadivasaṃ na pāpuṇi, hiyyova kuṭhāriyā chinnaṃ viya nirujjhi, tasmā ajja jiṇṇatarāsi jātā. Evaṃ meti tiṭṭhatu hiyyo ca parahiyyo ca, ajjeva pana mayhaṃ evaṃ pekkhamānasseva hāyateva tava vaṇṇo. Ahorattānamaccayeti ito paṭṭhāya rattindivesu vītivattesu ahorattānaṃ accayena apaṇṇattikabhāvameva gamissasīti dasseti. Imināvāti tasmā bhadde, sace tvaṃ iminā vayeneva imasmiṃ suvaṇṇavaṇṇe sarīre rajāya avilutteyeva seṭṭhacariyaṃ careyyāsi, pabbajitvā samaṇadhammaṃ kareyyāsi. Bhiyyo vaṇṇavatī siyāti atirekataravaṇṇā bhaveyyāsīti.
തതോ രാജധീതാ ഇതരം ഗാഥമാഹ –
Tato rājadhītā itaraṃ gāthamāha –
൪൭.
47.
‘‘ദേവാ ന ജീരന്തി യഥാ മനുസ്സാ, ഗത്തേസു തേസം വലിയോ ന ഹോന്തി;
‘‘Devā na jīranti yathā manussā, gattesu tesaṃ valiyo na honti;
പുച്ഛാമി തം യക്ഖ മഹാനുഭാവ, കഥം നു ദേവാന സരീരദേഹോ’’തി.
Pucchāmi taṃ yakkha mahānubhāva, kathaṃ nu devāna sarīradeho’’ti.
തത്ഥ സരീരദേഹോതി സരീരസങ്ഖാതോ ദേഹോ, ദേവാനം സരീരം കഥം ന ജീരതി, ഇദം അഹം തം പുച്ഛാമീതി വദതി.
Tattha sarīradehoti sarīrasaṅkhāto deho, devānaṃ sarīraṃ kathaṃ na jīrati, idaṃ ahaṃ taṃ pucchāmīti vadati.
അഥസ്സാ കഥേന്തോ സക്കോ ഇതരം ഗാഥമാഹ –
Athassā kathento sakko itaraṃ gāthamāha –
൪൮.
48.
‘‘ദേവാ ന ജീരന്തി യഥാ മനുസ്സാ, ഗത്തേസു തേസം വലിയോ ന ഹോന്തി;
‘‘Devā na jīranti yathā manussā, gattesu tesaṃ valiyo na honti;
സുവേ സുവേ ഭിയ്യതരോവ തേസം, ദിബ്ബോ ച വണ്ണോ വിപുലാ ച ഭോഗാ’’തി.
Suve suve bhiyyatarova tesaṃ, dibbo ca vaṇṇo vipulā ca bhogā’’ti.
തത്ഥ യഥാ മനുസ്സാതി യഥാ മനുസ്സാ ജീരന്താ രൂപേന വണ്ണേന ഭോഗേന ചക്ഖുപസാദാദീഹി ച ജീരന്തി, ന ഏവം ദേവാ. തേസഞ്ഹി ഗത്തേസു വലിയോപി ന സന്തി, മട്ഠകഞ്ചനപട്ടമിവ സരീരം ഹോതി. സുവേ സുവേതി ദിവസേ ദിവസേ. ഭിയ്യതരോവാതി അതിരേകതരോവ തേസം ദിബ്ബോ ച വണ്ണോ വിപുലാ ച ഭോഗാ ഹോന്തി, മനുസ്സേസു ഹി രൂപപരിഹാനി ചിരജാതഭാവസ്സ സക്ഖി, ദേവേസു അതിരേകരൂപസമ്പത്തി ച അതിരേകപരിവാരസമ്പത്തി ച. ഏവം അപരിഹാനധമ്മോ നാമേസ ദേവലോകോ . തസ്മാ ത്വം ജരം അപ്പത്വാവ നിക്ഖമിത്വാ പബ്ബജ, ഏവം പരിഹാനിയസഭാവാ മനുസ്സലോകാ ചവിത്വാ അപരിഹാനിയസഭാവം ഏവരൂപം ദേവലോകം ഗമിസ്സസീതി.
Tattha yathā manussāti yathā manussā jīrantā rūpena vaṇṇena bhogena cakkhupasādādīhi ca jīranti, na evaṃ devā. Tesañhi gattesu valiyopi na santi, maṭṭhakañcanapaṭṭamiva sarīraṃ hoti. Suve suveti divase divase. Bhiyyatarovāti atirekatarova tesaṃ dibbo ca vaṇṇo vipulā ca bhogā honti, manussesu hi rūpaparihāni cirajātabhāvassa sakkhi, devesu atirekarūpasampatti ca atirekaparivārasampatti ca. Evaṃ aparihānadhammo nāmesa devaloko . Tasmā tvaṃ jaraṃ appatvāva nikkhamitvā pabbaja, evaṃ parihāniyasabhāvā manussalokā cavitvā aparihāniyasabhāvaṃ evarūpaṃ devalokaṃ gamissasīti.
സാ ദേവലോകസ്സ വണ്ണം സുത്വാ തസ്സ ഗമനമഗ്ഗം പുച്ഛന്തീ ഇതരം ഗാഥമാഹ –
Sā devalokassa vaṇṇaṃ sutvā tassa gamanamaggaṃ pucchantī itaraṃ gāthamāha –
൪൯.
49.
‘‘കിംസൂധ ഭീതാ ജനതാ അനേകാ, മഗ്ഗോ ച നേകായതനം പവുത്തോ;
‘‘Kiṃsūdha bhītā janatā anekā, maggo ca nekāyatanaṃ pavutto;
പുച്ഛാമി തം യക്ഖ മഹാനുഭാവ, കത്ഥട്ഠിതോ പരലോകം ന ഭായേ’’തി.
Pucchāmi taṃ yakkha mahānubhāva, katthaṭṭhito paralokaṃ na bhāye’’ti.
തത്ഥ കിംസൂധ ഭീതാതി ദേവരാജ, അയം ഖത്തിയാദിഭേദാ അനേകാ ജനതാ കിംഭീതാ കസ്സ ഭയേന പരിഹാനിയസഭാവാ മനുസ്സലോകാ ദേവലോകം ന ഗച്ഛതീതി പുച്ഛതി. മഗ്ഗോതി ദേവലോകഗാമിമഗ്ഗോ. ഇധ പന ‘‘കി’’ന്തി ആഹരിത്വാ ‘‘കോ’’തി പുച്ഛാ കാതബ്ബാ. അയഞ്ഹേത്ഥ അത്ഥോ ‘‘അനേകതിത്ഥായതനവസേന പണ്ഡിതേഹി പവുത്തോ ദേവലോകമഗ്ഗോ കോ കതരോ’’തി വുത്തോ. കത്ഥട്ഠിതോതി പരലോകം ഗച്ഛന്തോ കതരസ്മിം മഗ്ഗേ ഠിതോ ന ഭായതീതി.
Tattha kiṃsūdha bhītāti devarāja, ayaṃ khattiyādibhedā anekā janatā kiṃbhītā kassa bhayena parihāniyasabhāvā manussalokā devalokaṃ na gacchatīti pucchati. Maggoti devalokagāmimaggo. Idha pana ‘‘ki’’nti āharitvā ‘‘ko’’ti pucchā kātabbā. Ayañhettha attho ‘‘anekatitthāyatanavasena paṇḍitehi pavutto devalokamaggo ko kataro’’ti vutto. Katthaṭṭhitoti paralokaṃ gacchanto katarasmiṃ magge ṭhito na bhāyatīti.
അഥസ്സാ കഥേന്തോ സക്കോ ഇതരം ഗാഥമാഹ –
Athassā kathento sakko itaraṃ gāthamāha –
൫൦.
50.
‘‘വാചം മനഞ്ച പണിധായ സമ്മാ, കായേന പാപാനി അകുബ്ബമാനോ;
‘‘Vācaṃ manañca paṇidhāya sammā, kāyena pāpāni akubbamāno;
ബഹുന്നപാനം ഘരമാവസന്തോ, സദ്ധോ മുദൂ സംവിഭാഗീ വദഞ്ഞൂ;
Bahunnapānaṃ gharamāvasanto, saddho mudū saṃvibhāgī vadaññū;
സങ്ഗാഹകോ സഖിലോ സണ്ഹവാചോ, ഏത്ഥട്ഠിതോ പരലോകം ന ഭായേ’’തി.
Saṅgāhako sakhilo saṇhavāco, etthaṭṭhito paralokaṃ na bhāye’’ti.
തസ്സത്ഥോ – ഭദ്ദേ, ഉദയേ വാചം മനഞ്ച സമ്മാ ഠപേത്വാ കായേന പാപാനി അകരോന്തോ ഇമേ ദസ കുസലകമ്മപഥേ സമാദായ വത്തന്തോ ബഹുഅന്നപാനേ പഹൂതദേയ്യധമ്മേ ഘരേ വസന്തോ ‘‘ദാനസ്സ വിപാകോ അത്ഥീ’’തി സദ്ധായ സമന്നാഗതോ മുദുചിത്തോ ദാനസംവിഭാഗതായ സംവിഭാഗീ പബ്ബജിതാ ഭിക്ഖായ ചരമാനാ വദന്തി നാമ, തേസം പച്ചയദാനേന തസ്സ വാദസ്സ ജാനനതോ വദഞ്ഞൂ ചതൂഹി സങ്ഗഹവത്ഥൂഹി സങ്ഗഹതായ സങ്ഗാഹകോ പിയവാദിതായ സഖിലോ മട്ഠവചനതായ സണ്ഹവാചോ ഏത്ഥ ഏത്തകേ ഗുണരാസിമ്ഹി ഠിതോ പരലോകം ഗച്ഛന്തോ ന ഭായതീതി.
Tassattho – bhadde, udaye vācaṃ manañca sammā ṭhapetvā kāyena pāpāni akaronto ime dasa kusalakammapathe samādāya vattanto bahuannapāne pahūtadeyyadhamme ghare vasanto ‘‘dānassa vipāko atthī’’ti saddhāya samannāgato muducitto dānasaṃvibhāgatāya saṃvibhāgī pabbajitā bhikkhāya caramānā vadanti nāma, tesaṃ paccayadānena tassa vādassa jānanato vadaññū catūhi saṅgahavatthūhi saṅgahatāya saṅgāhako piyavāditāya sakhilo maṭṭhavacanatāya saṇhavāco ettha ettake guṇarāsimhi ṭhito paralokaṃ gacchanto na bhāyatīti.
തതോ രാജധീതാ തം തസ്സ വചനം സുത്വാ ഥുതിം കരോന്തീ ഇതരം ഗാഥമാഹ –
Tato rājadhītā taṃ tassa vacanaṃ sutvā thutiṃ karontī itaraṃ gāthamāha –
൫൧.
51.
‘‘അനുസാസസി മം യക്ഖ, യഥാ മാതാ യഥാ പിതാ;
‘‘Anusāsasi maṃ yakkha, yathā mātā yathā pitā;
ഉളാരവണ്ണ പുച്ഛാമി, കോ നു ത്വമസി സുബ്രഹാ’’തി.
Uḷāravaṇṇa pucchāmi, ko nu tvamasi subrahā’’ti.
തസ്സത്ഥോ – യഥാ മാതാപിതരോ പുത്തകേ അനുസാസന്തി, തഥാ മം അനുസാസസി. ഉളാരവണ്ണ സോഭഗ്ഗപ്പത്തരൂപദാരക കോ നു അസി ത്വം ഏവം അച്ചുഗ്ഗതസരീരോതി.
Tassattho – yathā mātāpitaro puttake anusāsanti, tathā maṃ anusāsasi. Uḷāravaṇṇa sobhaggappattarūpadāraka ko nu asi tvaṃ evaṃ accuggatasarīroti.
തതോ ബോധിസത്തോ ഇതരം ഗാഥമാഹ –
Tato bodhisatto itaraṃ gāthamāha –
൫൨.
52.
‘‘ഉദയോഹമസ്മി കല്യാണി, സങ്ഗരത്താ ഇധാഗതോ;
‘‘Udayohamasmi kalyāṇi, saṅgarattā idhāgato;
ആമന്ത ഖോ തം ഗച്ഛാമി, മുത്തോസ്മി തവ സങ്ഗരാ’’തി.
Āmanta kho taṃ gacchāmi, muttosmi tava saṅgarā’’ti.
തസ്സത്ഥോ – കല്യാണദസ്സനേ അഹം പുരിമഭവേ തവ സാമികോ ഉദയോ നാമ താവതിംസഭവനേ സക്കോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തോ, ഇധാഗച്ഛന്തോ ന കിലേസവസേനാഗതോ, തം വീമംസിത്വാ പന സങ്ഗരം മോചേസ്സാമീതി സങ്ഗരത്താ പുബ്ബേ സങ്ഗരസ്സ കതത്താ ആഗതോസ്മി, ഇദാനി തം ആമന്തേത്വാ ഗച്ഛാമി, മുത്തോസ്മി തവ സങ്ഗരാതി.
Tassattho – kalyāṇadassane ahaṃ purimabhave tava sāmiko udayo nāma tāvatiṃsabhavane sakko hutvā nibbatto, idhāgacchanto na kilesavasenāgato, taṃ vīmaṃsitvā pana saṅgaraṃ mocessāmīti saṅgarattā pubbe saṅgarassa katattā āgatosmi, idāni taṃ āmantetvā gacchāmi, muttosmi tava saṅgarāti.
രാജധീതാ അസ്സസിത്വാ ‘‘സാമി, ത്വം ഉദയഭദ്ദരാജാ’’തി അസ്സുധാരാ പവത്തയമാനാ ‘‘അഹം തുമ്ഹേഹി വിനാ വസിതും ന സക്കോമി, യഥാ തുമ്ഹാകം സന്തികേ വസാമി, തഥാ മം അനുസാസഥാ’’തി വത്വാ ഇതരം ഗാഥം അഭാസി –
Rājadhītā assasitvā ‘‘sāmi, tvaṃ udayabhaddarājā’’ti assudhārā pavattayamānā ‘‘ahaṃ tumhehi vinā vasituṃ na sakkomi, yathā tumhākaṃ santike vasāmi, tathā maṃ anusāsathā’’ti vatvā itaraṃ gāthaṃ abhāsi –
൫൩.
53.
‘‘സചേ ഖോ ത്വം ഉദയോസി, സങ്ഗരത്താ ഇധാഗതോ;
‘‘Sace kho tvaṃ udayosi, saṅgarattā idhāgato;
അനുസാസ മം രാജപുത്ത, യഥാസ്സ പുന സങ്ഗമോ’’തി.
Anusāsa maṃ rājaputta, yathāssa puna saṅgamo’’ti.
അഥ നം അനുസാസന്തോ മഹാസത്തോ ചതസ്സോ ഗാഥാ അഭാസി –
Atha naṃ anusāsanto mahāsatto catasso gāthā abhāsi –
൫൪.
54.
‘‘അതിപതതി വയോ ഖണോ തഥേവ, ഠാനം നത്ഥി ധുവം ചവന്തി സത്താ;
‘‘Atipatati vayo khaṇo tatheva, ṭhānaṃ natthi dhuvaṃ cavanti sattā;
പരിജീയതി അദ്ധുവം സരീരം, ഉദയേ മാ പമാദ ചരസ്സു ധമ്മം.
Parijīyati addhuvaṃ sarīraṃ, udaye mā pamāda carassu dhammaṃ.
൫൫.
55.
‘‘കസിണാ പഥവീ ധനസ്സ പൂരാ, ഏകസ്സേവ സിയാ അനഞ്ഞധേയ്യാ;
‘‘Kasiṇā pathavī dhanassa pūrā, ekasseva siyā anaññadheyyā;
തം ചാപി ജഹതി അവീതരാഗോ, ഉദയേ മാ പമാദ ചരസ്സു ധമ്മം.
Taṃ cāpi jahati avītarāgo, udaye mā pamāda carassu dhammaṃ.
൫൬.
56.
‘‘മാതാ ച പിതാ ച ഭാതരോ ച, ഭരിയാ യാപി ധനേന ഹോതി കീതാ;
‘‘Mātā ca pitā ca bhātaro ca, bhariyā yāpi dhanena hoti kītā;
തേ ചാപി ജഹന്തി അഞ്ഞമഞ്ഞം, ഉദയേ മാ പമാദ ചരസ്സു ധമ്മം.
Te cāpi jahanti aññamaññaṃ, udaye mā pamāda carassu dhammaṃ.
൫൭.
57.
‘‘കായോ പരഭോജനന്തി ഞത്വാ, സംസാരേ സുഗതിഞ്ച ദുഗ്ഗതിഞ്ച;
‘‘Kāyo parabhojananti ñatvā, saṃsāre sugatiñca duggatiñca;
ഇത്തരവാസോതി ജാനിയാന, ഉദയേ മാ പമാദ ചരസ്സു ധമ്മ’’ന്തി.
Ittaravāsoti jāniyāna, udaye mā pamāda carassu dhamma’’nti.
തത്ഥ അതിപതതീതി അതിവിയ പതതി, സീഘം അതിക്കമതി. വയോതി പഠമവയാദിതിവിധോപി വയോ. ഖണോ തഥേവാതി ഉപ്പാദട്ഠിതിഭങ്ഗക്ഖണോപി തഥേവ അതിപതതി. ഉഭയേനപി ഭിന്നോ ഇമേസം സത്താനം ആയുസങ്ഖാരോ നാമ സീഘസോതാ നദീ വിയ അനിവത്തന്തോ സീഘം അതിക്കമതീതി ദസ്സേതി. ഠാനം നത്ഥീതി ‘‘ഉപ്പന്നാ സങ്ഖാരാ അഭിജ്ജിത്വാ തിട്ഠന്തൂ’’തി പത്ഥനായപി തേസം ഠാനം നാമ നത്ഥി, ധുവം ഏകംസേനേവ ബുദ്ധം ഭഗവന്തം ആദിം കത്വാ സബ്ബേപി സത്താ ചവന്തി, ‘‘ധുവം മരണം, അദ്ധുവം ജീവിത’’ന്തി ഏവം മരണസ്സതിം ഭാവേഹീതി ദീപേതി. പരിജീയതീതി ഇദം സുവണ്ണവണ്ണമ്പി സരീരം ജീരതേവ, ഏവം ജാനാഹി. മാ പമാദന്തി തസ്മാ ത്വം ഉദയഭദ്ദേ മാ പമാദം ആപജ്ജി, അപ്പമത്താ ഹുത്വാ ദസകുസലകമ്മപഥധമ്മം ചരാഹീതി.
Tattha atipatatīti ativiya patati, sīghaṃ atikkamati. Vayoti paṭhamavayāditividhopi vayo. Khaṇo tathevāti uppādaṭṭhitibhaṅgakkhaṇopi tatheva atipatati. Ubhayenapi bhinno imesaṃ sattānaṃ āyusaṅkhāro nāma sīghasotā nadī viya anivattanto sīghaṃ atikkamatīti dasseti. Ṭhānaṃ natthīti ‘‘uppannā saṅkhārā abhijjitvā tiṭṭhantū’’ti patthanāyapi tesaṃ ṭhānaṃ nāma natthi, dhuvaṃ ekaṃseneva buddhaṃ bhagavantaṃ ādiṃ katvā sabbepi sattā cavanti, ‘‘dhuvaṃ maraṇaṃ, addhuvaṃ jīvita’’nti evaṃ maraṇassatiṃ bhāvehīti dīpeti. Parijīyatīti idaṃ suvaṇṇavaṇṇampi sarīraṃ jīrateva, evaṃ jānāhi. Mā pamādanti tasmā tvaṃ udayabhadde mā pamādaṃ āpajji, appamattā hutvā dasakusalakammapathadhammaṃ carāhīti.
കസിണാതി സകലാ. ഏകസ്സേവാതി യദി ഏകസ്സേവ രഞ്ഞോ, തസ്മിം ഏകസ്മിംയേവ അനഞ്ഞാധീനാ അസ്സ. തം ചാപി ജഹതി അവീതരാഗോതി തണ്ഹാവസികോ പുഗ്ഗലോ ഏത്തകേനപി യസേന അതിത്തോ മരണകാലേ അവീതരാഗോവ തം വിജഹതി. ഏവം തണ്ഹായ അപൂരണീയഭാവം ജാനാഹീതി ദീപേതി. തേ ചാപീതി മാതാ പുത്തം, പുത്തോ മാതരം, പിതാ പുത്തം, പുത്തോ പിതരം, ഭാതാ ഭഗിനിം, ഭഗിനീ ഭാതരം, ഭരിയാ സാമികം, സാമികോ ഭരിയന്തി ഏതേ അഞ്ഞമഞ്ഞം ജഹന്തി, നാനാ ഹോന്തി. ഏവം സത്താനം നാനാഭാവവിനാഭാവം ജാനാഹീതി ദീപേതി.
Kasiṇāti sakalā. Ekassevāti yadi ekasseva rañño, tasmiṃ ekasmiṃyeva anaññādhīnā assa. Taṃ cāpi jahati avītarāgoti taṇhāvasiko puggalo ettakenapi yasena atitto maraṇakāle avītarāgova taṃ vijahati. Evaṃ taṇhāya apūraṇīyabhāvaṃ jānāhīti dīpeti. Te cāpīti mātā puttaṃ, putto mātaraṃ, pitā puttaṃ, putto pitaraṃ, bhātā bhaginiṃ, bhaginī bhātaraṃ, bhariyā sāmikaṃ, sāmiko bhariyanti ete aññamaññaṃ jahanti, nānā honti. Evaṃ sattānaṃ nānābhāvavinābhāvaṃ jānāhīti dīpeti.
പരഭോജനന്തി വിവിധാനം കാകാദീനം പരസത്താനം ഭോജനം. ഇത്തരവാസോതി യാ ഏസാ ഇമസ്മിം സംസാരേ മനുസ്സഭൂതാ സുഗ്ഗതി ച തിരച്ഛാനഭൂതാ ദുഗ്ഗതി ച, ഏതം ഉഭയമ്പി ‘‘ഇത്തരവാസോ’’തി ജാനിത്വാ മാ പമാദം, ചരസ്സു ധമ്മം. ഇമേസം സത്താനം നാനാഠാനതോ ആഗന്ത്വാ ഏകസ്മിം ഠാനേ സമാഗമോ പരിത്തോ, ഇമേ സത്താ അപ്പകസ്മിംയേവ കാലേ ഏകതോ വസന്തി, തസ്മാ അപ്പമത്താ ഹോഹീതി.
Parabhojananti vividhānaṃ kākādīnaṃ parasattānaṃ bhojanaṃ. Ittaravāsoti yā esā imasmiṃ saṃsāre manussabhūtā suggati ca tiracchānabhūtā duggati ca, etaṃ ubhayampi ‘‘ittaravāso’’ti jānitvā mā pamādaṃ, carassu dhammaṃ. Imesaṃ sattānaṃ nānāṭhānato āgantvā ekasmiṃ ṭhāne samāgamo paritto, ime sattā appakasmiṃyeva kāle ekato vasanti, tasmā appamattā hohīti.
ഏവം മഹാസത്തോ തസ്സാ ഓവാദമദാസി. സാപി തസ്സ ധമ്മകഥായ പസീദിത്വാ ഥുതിം കരോന്തീ ഓസാനഗാഥമാഹ –
Evaṃ mahāsatto tassā ovādamadāsi. Sāpi tassa dhammakathāya pasīditvā thutiṃ karontī osānagāthamāha –
൫൮.
58.
‘‘സാധു ഭാസതിയം യക്ഖോ, അപ്പം മച്ചാന ജീവിതം;
‘‘Sādhu bhāsatiyaṃ yakkho, appaṃ maccāna jīvitaṃ;
കസിരഞ്ച പരിത്തഞ്ച, തഞ്ച ദുക്ഖേന സംയുതം;
Kasirañca parittañca, tañca dukkhena saṃyutaṃ;
സാഹം ഏകാ പബ്ബജിസ്സാമി, ഹിത്വാ കാസിം സുരുന്ധന’’ന്തി.
Sāhaṃ ekā pabbajissāmi, hitvā kāsiṃ surundhana’’nti.
തത്ഥ സാധൂതി ‘‘അപ്പം മച്ചാന ജീവിത’’ന്തി ഭാസമാനോ അയം ദേവരാജാ സാധു ഭാസതി. കിംകാരണാ? ഇദഞ്ഹി കസിരഞ്ച ദുക്ഖം അസ്സാദരഹിതം, പരിത്തഞ്ച ന ബഹുകം ഇത്തരകാലം. സചേ ഹി കസിരമ്പി സമാനം ദീഘകാലം പവത്തേയ്യ, പരിത്തകമ്പി സമാനം സുഖം ഭവേയ്യ, ഇദം പന കസിരഞ്ചേവ പരിത്തഞ്ച സകലേന വട്ടദുക്ഖേന സംയുതം സന്നിഹിതം. സാഹന്തി സാ അഹം. സുരുന്ധനന്തി സുരുന്ധനനഗരഞ്ച കാസിരട്ഠഞ്ച ഛഡ്ഡേത്വാ ഏകികാവ പബ്ബജിസ്സാമീതി ആഹ.
Tattha sādhūti ‘‘appaṃ maccāna jīvita’’nti bhāsamāno ayaṃ devarājā sādhu bhāsati. Kiṃkāraṇā? Idañhi kasirañca dukkhaṃ assādarahitaṃ, parittañca na bahukaṃ ittarakālaṃ. Sace hi kasirampi samānaṃ dīghakālaṃ pavatteyya, parittakampi samānaṃ sukhaṃ bhaveyya, idaṃ pana kasirañceva parittañca sakalena vaṭṭadukkhena saṃyutaṃ sannihitaṃ. Sāhanti sā ahaṃ. Surundhananti surundhananagarañca kāsiraṭṭhañca chaḍḍetvā ekikāva pabbajissāmīti āha.
ബോധിസത്തോ തസ്സാ ഓവാദം ദത്വാ സകട്ഠാനമേവ ഗതോ. സാപി പുനദിവസേ അമച്ചേ രജ്ജം പടിച്ഛാപേത്വാ അന്തോനഗരേയേവ രമണീയേ ഉയ്യാനേ ഇസിപബ്ബജ്ജം പബ്ബജിത്വാ ധമ്മം ചരിത്വാ ആയുപരിയോസാനേ താവതിംസഭവനേ ബോധിസത്തസ്സ പാദപരിചാരികാ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി.
Bodhisatto tassā ovādaṃ datvā sakaṭṭhānameva gato. Sāpi punadivase amacce rajjaṃ paṭicchāpetvā antonagareyeva ramaṇīye uyyāne isipabbajjaṃ pabbajitvā dhammaṃ caritvā āyupariyosāne tāvatiṃsabhavane bodhisattassa pādaparicārikā hutvā nibbatti.
സത്ഥാ ഇമം ധമ്മദേസനം ആഹരിത്വാ സച്ചാനി പകാസേത്വാ ജാതകം സമോധാനേസി, സച്ചപരിയോസാനേ ഉക്കണ്ഠിതഭിക്ഖു സോതാപത്തിഫലേ പതിട്ഠഹി. തദാ രാജധീതാ രാഹുലമാതാ അഹോസി, സക്കോ പന അഹമേവ അഹോസിന്തി.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu sotāpattiphale patiṭṭhahi. Tadā rājadhītā rāhulamātā ahosi, sakko pana ahameva ahosinti.
ഉദയജാതകവണ്ണനാ ചതുത്ഥാ.
Udayajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi / ൪൫൮. ഉദയജാതകം • 458. Udayajātakaṃ