Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Cūḷaniddesapāḷi |
੧੩. ਉਦਯਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸੋ
13. Udayamāṇavapucchāniddeso
੭੪.
74.
ਝਾਯਿਂ વਿਰਜਮਾਸੀਨਂ, [ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਉਦਯੋ]
Jhāyiṃvirajamāsīnaṃ, [iccāyasmā udayo]
ਕਤਕਿਚ੍ਚਂ ਅਨਾਸવਂ।
Katakiccaṃ anāsavaṃ;
ਪਾਰਗੁਂ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਞ੍ਹੇਨ ਆਗਮਂ।
Pāraguṃ sabbadhammānaṃ, atthi pañhena āgamaṃ;
ਝਾਯਿਂ વਿਰਜਮਾਸੀਨਨ੍ਤਿ। ਝਾਯਿਨ੍ਤਿ ਝਾਯੀ ਭਗવਾ। ਪਠਮੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਦੁਤਿਯੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਤਤਿਯੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਚਤੁਤ੍ਥੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਸવਿਤਕ੍ਕਸવਿਚਾਰੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਅવਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਮਤ੍ਤੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਅવਿਤਕ੍ਕਅવਿਚਾਰੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਸਪ੍ਪੀਤਿਕੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਨਿਪ੍ਪੀਤਿਕੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਸਾਤਸਹਗਤੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਸੁਞ੍ਞਤੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਅਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਲੋਕਿਯੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ ਝਾਨਰਤੋ ਏਕਤ੍ਤਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਸਦਤ੍ਥਗਰੁਕੋਤਿ – ਝਾਯਿਂ। વਿਰਜਨ੍ਤਿ ਰਾਗੋ ਰਜੋ, ਦੋਸੋ ਰਜੋ, ਮੋਹੋ ਰਜੋ, ਕੋਧੋ ਰਜੋ, ਉਪਨਾਹੋ ਰਜੋ…ਪੇ॰… ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾ ਰਜਾ। ਤੇ ਰਜਾ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਪਹੀਨਾ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲਾ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨਭਾવਂਕਤਾ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਰਜੋ વਿਰਜੋ ਨਿਰਜੋ ਰਜਾਪਗਤੋ ਰਜવਿਪ੍ਪਹੀਨੋ ਰਜવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਰਜવੀਤਿવਤ੍ਤੋ।
Jhāyiṃ virajamāsīnanti. Jhāyinti jhāyī bhagavā. Paṭhamenapi jhānena jhāyī, dutiyenapi jhānena jhāyī, tatiyenapi jhānena jhāyī, catutthenapi jhānena jhāyī, savitakkasavicārenapi jhānena jhāyī, avitakkavicāramattenapi jhānena jhāyī, avitakkaavicārenapi jhānena jhāyī, sappītikenapi jhānena jhāyī, nippītikenapi jhānena jhāyī, sātasahagatenapi jhānena jhāyī, upekkhāsahagatenapi jhānena jhāyī, suññatenapi jhānena jhāyī, animittenapi jhānena jhāyī, appaṇihitenapi jhānena jhāyī, lokiyenapi jhānena jhāyī, lokuttarenapi jhānena jhāyī jhānarato ekattamanuyutto sadatthagarukoti – jhāyiṃ. Virajanti rāgo rajo, doso rajo, moho rajo, kodho rajo, upanāho rajo…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā rajā. Te rajā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho arajo virajo nirajo rajāpagato rajavippahīno rajavippayutto sabbarajavītivatto.
ਰਾਗੋ ਰਜੋ ਨ ਚ ਪਨ ਰੇਣੁ વੁਚ੍ਚਤਿ,
Rāgo rajo na ca pana reṇu vuccati,
ਰਾਗਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ ਰਜੋਤਿ।
Rāgassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;
ਏਤਂ ਰਜਂ વਿਪ੍ਪਜਹਿਤ੍વਾ 3 ਚਕ੍ਖੁਮਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਜਿਨੋ વਿਗਤਰਜੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Etaṃ rajaṃ vippajahitvā 4 cakkhumā, tasmā jino vigatarajoti vuccati.
ਦੋਸੋ ਰਜੋ ਨ ਚ ਪਨ ਰੇਣੁ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਦੋਸਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ ਰਜੋਤਿ।
Doso rajo na ca pana reṇu vuccati, dosassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;
ਏਤਂ ਰਜਂ વਿਪ੍ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਚਕ੍ਖੁਮਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਜਿਨੋ વਿਗਤਰਜੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Etaṃ rajaṃ vippajahitvā cakkhumā, tasmā jino vigatarajoti vuccati.
ਮੋਹੋ ਰਜੋ ਨ ਚ ਪਨ ਰੇਣੁ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਮੋਹਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ ਰਜੋਤਿ।
Moho rajo na ca pana reṇu vuccati, mohassetaṃ adhivacanaṃ rajoti;
ਏਤਂ ਰਜਂ વਿਪ੍ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਚਕ੍ਖੁਮਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਜਿਨੋ વਿਗਤਰਜੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ॥ –
Etaṃ rajaṃ vippajahitvā cakkhumā, tasmā jino vigatarajoti vuccatīti. –
વਿਰਜਂ …ਪੇ॰…।
Virajaṃ …pe….
ਆਸੀਨਨ੍ਤਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਭਗવਾ ਪਾਸਾਣਕੇ ਚੇਤਿਯੇਤਿ – ਆਸੀਨੋ।
Āsīnanti nisinno bhagavā pāsāṇake cetiyeti – āsīno.
ਸਾવਕਾ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨ੍ਤਿ, ਤੇવਿਜ੍ਜਾ ਮਚ੍ਚੁਹਾਯਿਨੋਤਿ॥
Sāvakā payirupāsanti, tevijjā maccuhāyinoti.
ਏવਮ੍ਪਿ ਭਗવਾ ਆਸੀਨੋ। ਅਥ વਾ, ਭਗવਾ ਸਬ੍ਬੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਆਸੀਨੋ વੁਤ੍ਥવਾਸੋ ਚਿਣ੍ਣਚਰਣੋ…ਪੇ॰… ਜਾਤਿਮਰਣਸਂਸਾਰੋ ਨਤ੍ਥਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਨਬ੍ਭવੋਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਭਗવਾ ਆਸੀਨੋਤਿ – ਝਾਯਿਂ વਿਰਜਮਾਸੀਨਂ ।
Evampi bhagavā āsīno. Atha vā, bhagavā sabbossukkapaṭippassaddhattā āsīno vutthavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti. Evampi bhagavā āsīnoti – jhāyiṃ virajamāsīnaṃ .
ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਉਦਯੋਤਿ। ਇਚ੍ਚਾਤਿ ਪਦਸਨ੍ਧਿ…ਪੇ॰… ਆਯਸ੍ਮਾਤਿ ਪਿਯવਚਨਂ…ਪੇ॰… ਉਦਯੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਨਾਮਂ…ਪੇ॰… ਅਭਿਲਾਪੋਤਿ – ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਉਦਯੋ।
Iccāyasmā udayoti. Iccāti padasandhi…pe… āyasmāti piyavacanaṃ…pe… udayoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā udayo.
ਕਤਕਿਚ੍ਚਂ ਅਨਾਸવਨ੍ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਿਚ੍ਚਾਕਿਚ੍ਚਂ ਕਰਣੀਯਾਕਰਣੀਯਂ ਪਹੀਨਂ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲਂ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤਂ ਅਨਭਾવਂਕਤਂ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਕਤਕਿਚ੍ਚੋ।
Katakiccaṃ anāsavanti buddhassa bhagavato kiccākiccaṃ karaṇīyākaraṇīyaṃ pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Tasmā buddho katakicco.
ਕਿਚ੍ਚਾਕਿਚ੍ਚਪ੍ਪਹੀਨਸ੍ਸ, ਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਨ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ॥
Kiccākiccappahīnassa, pariḷāho na vijjatīti.
ਕਤਕਿਚ੍ਚਂ ਅਨਾਸવਨ੍ਤਿ। ਆਸવਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਸવਾ – ਕਾਮਾਸવੋ, ਭવਾਸવੋ, ਦਿਟ੍ਠਾਸવੋ, ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋ। ਤੇ ਆਸવਾ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਪਹੀਨਾ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲਾ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨਭਾવਂਕਤਾ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਨਾਸવੋਤਿ – ਕਤਕਿਚ੍ਚਂ ਅਨਾਸવਂ।
Katakiccaṃ anāsavanti. Āsavāti cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo. Te āsavā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Tasmā buddho anāsavoti – katakiccaṃ anāsavaṃ.
ਪਾਰਗੁਂ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ ਭਗવਾ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਾਰਗੂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਾਰਗੂ ਪਹਾਨਪਾਰਗੂ ਭਾવਨਾਪਾਰਗੂ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਾਰਗੂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਾਰਗੂ। ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਾਰਗੂ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ, ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਾਰਗੂ ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਾਨਂ, ਪਹਾਨਪਾਰਗੂ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਾਨਂ, ਭਾવਨਾਪਾਰਗੂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਗ੍ਗਾਨਂ, ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਪਾਰਗੂ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ, ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਾਰਗੂ ਸਬ੍ਬਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ। ਸੋ વਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪਾਰਮਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਰਿਯਸ੍ਮਿਂ ਸੀਲਸ੍ਮਿਂ; વਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪਾਰਮਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਰਿਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਾਧਿਸ੍ਮਿਂ; વਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪਾਰਮਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਰਿਯਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ; વਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪਾਰਮਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਰਿਯਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ। ਸੋ ਪਾਰਗਤੋ ਪਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਗਤੋ ਅਨ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਕੋਟਿਗਤੋ ਕੋਟਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪਰਿਯਨ੍ਤਗਤੋ ਪਰਿਯਨ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વੋਸਾਨਗਤੋ વੋਸਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਤਾਣਗਤੋ ਤਾਣਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਲੇਣਗਤੋ ਲੇਣਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸਰਣਗਤੋ ਸਰਣਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਭਯਗਤੋ ਅਭਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਚ੍ਚੁਤਗਤੋ ਅਚ੍ਚੁਤਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਮਤਗਤੋ ਅਮਤਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਸੋ વੁਤ੍ਤવਾਸੋ ਚਿਣ੍ਣਚਰਣੋ…ਪੇ॰… ਜਾਤਿਮਰਣਸਂਸਾਰੋ ਨਤ੍ਥਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਨਬ੍ਭવੋਤਿ – ਪਾਰਗੁਂ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ।
Pāraguṃ sabbadhammānanti bhagavā sabbadhammānaṃ abhiññāpāragū pariññāpāragū pahānapāragū bhāvanāpāragū sacchikiriyāpāragū samāpattipāragū. Abhiññāpāragū sabbadhammānaṃ, pariññāpāragū sabbadukkhānaṃ, pahānapāragū sabbakilesānaṃ, bhāvanāpāragū catunnaṃ maggānaṃ, sacchikiriyāpāragū nirodhassa, samāpattipāragū sabbasamāpattīnaṃ. So vasippatto pāramippatto ariyasmiṃ sīlasmiṃ; vasippatto pāramippatto ariyasmiṃ samādhismiṃ; vasippatto pāramippatto ariyāya paññāya; vasippatto pāramippatto ariyāya vimuttiyā. So pāragato pārappatto antagato antappatto koṭigato koṭippatto pariyantagato pariyantappatto vosānagato vosānappatto tāṇagato tāṇappatto leṇagato leṇappatto saraṇagato saraṇappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbānagato nibbānappatto. So vuttavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti – pāraguṃ sabbadhammānaṃ.
ਅਤ੍ਥਿ ਪਞ੍ਹੇਨ ਆਗਮਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹੇਨ ਅਤ੍ਥਿਕੋ ਆਗਤੋਮ੍ਹਿ, ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਕਾਮੋ ਆਗਤੋਮ੍ਹਿ, ਪਞ੍ਹਂ ਸੋਤੁਕਾਮੋ ਆਗਤੋਮ੍ਹੀਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਞ੍ਹੇਨ ਆਗਮਂ। ਅਥ વਾ, ਪਞ੍ਹਤ੍ਥਿਕਾਨਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਕਾਮਾਨਂ ਪਞ੍ਹਂ ਸੋਤੁਕਾਮਾਨਂ ਆਗਮਨਂ ਅਭਿਕ੍ਕਮਨਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਞ੍ਹੇਨ ਆਗਮਂ। ਅਥ વਾ, ਪਞ੍ਹਾਗਮੋ ਤੁਯ੍ਹਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਪਹੁ ਤ੍વਮਸਿ ਅਲਮਤ੍ਤੋ ਮਯਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤਂ ਕਥੇਤੁਂ વਿਸਜ੍ਜੇਤੁਂ, વਹਸ੍ਸੇਤਂ ਭਾਰਨ੍ਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਞ੍ਹੇਨ ਆਗਮਂ।
Atthi pañhena āgamanti pañhena atthiko āgatomhi, pañhaṃ pucchitukāmo āgatomhi, pañhaṃ sotukāmo āgatomhīti, evampi atthi pañhena āgamaṃ. Atha vā, pañhatthikānaṃ pañhaṃ pucchitukāmānaṃ pañhaṃ sotukāmānaṃ āgamanaṃ abhikkamanaṃ upasaṅkamanaṃ payirupāsanaṃ atthīti, evampi atthi pañhena āgamaṃ. Atha vā, pañhāgamo tuyhaṃ atthi, tvampi pahu tvamasi alamatto mayā pucchitaṃ kathetuṃ visajjetuṃ, vahassetaṃ bhāranti, evampi atthi pañhena āgamaṃ.
ਅਞ੍ਞਾવਿਮੋਕ੍ਖਂ ਪਬ੍ਰੂਹੀਤਿ ਅਞ੍ਞਾવਿਮੋਕ੍ਖੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤવਿਮੋਕ੍ਖੋ। ਅਰਹਤ੍ਤવਿਮੋਕ੍ਖਂ ਪਬ੍ਰੂਹਿ ਆਚਿਕ੍ਖਾਹਿ ਦੇਸੇਹਿ ਪਞ੍ਞਪੇਹਿ ਪਟ੍ਠਪੇਹਿ વਿવਰਾਹਿ વਿਭਜਾਹਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਹਿ ਪਕਾਸੇਹੀਤਿ – ਅਞ੍ਞਾવਿਮੋਕ੍ਖਂ ਪਬ੍ਰੂਹਿ।
Aññāvimokkhaṃ pabrūhīti aññāvimokkho vuccati arahattavimokkho. Arahattavimokkhaṃ pabrūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – aññāvimokkhaṃ pabrūhi.
ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਪਭੇਦਨਨ੍ਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਭੇਦਨਂ ਪਭੇਦਨਂ ਪਹਾਨਂ વੂਪਸਮਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਂ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ – ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਪਭੇਦਨਂ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ –
Avijjāyapabhedananti avijjāya bhedanaṃ pabhedanaṃ pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhaṃ amataṃ nibbānanti – avijjāya pabhedanaṃ. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ਝਾਯਿਂ વਿਰਜਮਾਸੀਨਂ, [ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਉਦਯੋ]
‘‘Jhāyiṃ virajamāsīnaṃ, [iccāyasmā udayo]
ਕਤਕਿਚ੍ਚਂ ਅਨਾਸવਂ।
Katakiccaṃ anāsavaṃ;
ਪਾਰਗੁਂ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਞ੍ਹੇਨ ਆਗਮਂ।
Pāraguṃ sabbadhammānaṃ, atthi pañhena āgamaṃ;
ਅਞ੍ਞਾવਿਮੋਕ੍ਖਂ ਪਬ੍ਰੂਹਿ, ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਪਭੇਦਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
Aññāvimokkhaṃ pabrūhi, avijjāya pabhedana’’nti.
੭੫.
75.
ਪਹਾਨਂ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਾਨਂ, [ਉਦਯਾਤਿ ਭਗવਾ]
Pahānaṃkāmacchandānaṃ, [udayāti bhagavā]
ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨ ਚੂਭਯਂ।
Domanassāna cūbhayaṃ;
ਪਹਾਨਂ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਾਨਨ੍ਤਿ। ਛਨ੍ਦੋਤਿ ਯੋ ਕਾਮੇਸੁ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਕਾਮਰਾਗੋ ਕਾਮਨਨ੍ਦੀ ਕਾਮਤਣ੍ਹਾ ਕਾਮਸਿਨੇਹੋ ਕਾਮਪਿਪਾਸਾ ਕਾਮਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਕਾਮਮੁਚ੍ਛਾ ਕਾਮਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਕਾਮੋਘੋ ਕਾਮਯੋਗੋ ਕਾਮੁਪਾਦਾਨਂ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਂ। ਪਹਾਨਂ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਾਨਨ੍ਤਿ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਾਨਂ ਪਹਾਨਂ વੂਪਸਮਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ – ਪਹਾਨਂ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਾਨਂ। ਉਦਯਾਤਿ ਭਗવਾਤਿ। ਉਦਯਾਤਿ ਭਗવਾ ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਨਾਮੇਨ ਆਲਪਤਿ। ਭਗવਾਤਿ ਗਾਰવਾਧਿવਚਨਮੇਤਂ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਯਦਿਦਂ ਭਗવਾਤਿ – ਉਦਯਾਤਿ ਭਗવਾ।
Pahānaṃ kāmacchandānanti. Chandoti yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapipāsā kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ kāmogho kāmayogo kāmupādānaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ. Pahānaṃ kāmacchandānanti kāmacchandānaṃ pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – pahānaṃ kāmacchandānaṃ. Udayāti bhagavāti. Udayāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – udayāti bhagavā.
ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨ ਚੂਭਯਨ੍ਤਿ। ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਤਿ ਯਂ ਚੇਤਸਿਕਂ ਅਸਾਤਂ ਚੇਤਸਿਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਚੇਤੋਸਮ੍ਫਸ੍ਸਜਂ ਅਸਾਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ વੇਦਯਿਤਂ, ਚੇਤੋਸਮ੍ਫਸ੍ਸਜਾ ਅਸਾਤਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ। ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨ ਚੂਭਯਨ੍ਤਿ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਚ ਦੋਮਨਸ੍ਸਸ੍ਸ ਚ ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਪਹਾਨਂ વੂਪਸਮਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ – ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨ ਚੂਭਯਂ।
Domanassāna cūbhayanti. Domanassāti yaṃ cetasikaṃ asātaṃ cetasikaṃ dukkhaṃ cetosamphassajaṃ asātaṃ dukkhaṃ vedayitaṃ, cetosamphassajā asātā dukkhā vedanā. Domanassāna cūbhayanti kāmacchandassa ca domanassassa ca ubhinnaṃ pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – domanassāna cūbhayaṃ.
ਥਿਨਸ੍ਸ ਚ ਪਨੂਦਨਨ੍ਤਿ। ਥਿਨਨ੍ਤਿ ਯਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਕਲ੍ਯਤਾ ਅਕਮ੍ਮਞ੍ਞਤਾ ਓਲੀਯਨਾ ਸਲ੍ਲੀਯਨਾ ਲੀਨਾ ਲੀਯਨਾ ਲੀਯਿਤਤ੍ਤਂ ਥਿਨਂ ਥਿਯਨਾ 11 ਥਿਯਿਤਤ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਪਨੂਦਨਨ੍ਤਿ ਥਿਨਸ੍ਸ ਚ ਪਨੂਦਨਂ ਪਹਾਨਂ વੂਪਸਮਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ – ਥਿਨਸ੍ਸ ਚ ਪਨੂਦਨਂ।
Thinassa ca panūdananti. Thinanti yā cittassa akalyatā akammaññatā olīyanā sallīyanā līnā līyanā līyitattaṃ thinaṃ thiyanā 12 thiyitattaṃ cittassa. Panūdananti thinassa ca panūdanaṃ pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – thinassa ca panūdanaṃ.
ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਨਂ ਨਿવਾਰਣਨ੍ਤਿ। ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਹਤ੍ਥਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਮ੍ਪਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ, ਪਾਦਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਮ੍ਪਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ, ਹਤ੍ਥਪਾਦਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਮ੍ਪਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ। ਅਕਪ੍ਪਿਯੇ ਕਪ੍ਪਿਯਸਞ੍ਞਿਤਾ, ਕਪ੍ਪਿਯੇ ਅਕਪ੍ਪਿਯਸਞ੍ਞਿਤਾ…ਪੇ॰… ਅવਜ੍ਜੇ વਜ੍ਜਸਞ੍ਞਿਤਾ, વਜ੍ਜੇ ਅવਜ੍ਜਸਞ੍ਞਿਤਾ। ਯਂ ਏવਰੂਪਂ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਨਾ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਿਤਤ੍ਤਂ ਚੇਤਸੋ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਮਨੋવਿਲੇਖੋ, ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ। ਅਪਿ ਚ, ਦ੍વੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਚੇਤਸੋ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਮਨੋવਿਲੇਖੋ – ਕਤਤ੍ਤਾ ਚ ਅਕਤਤ੍ਤਾ ਚ। ਕਥਂ ਕਤਤ੍ਤਾ ਚ ਅਕਤਤ੍ਤਾ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਚੇਤਸੋ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਮਨੋવਿਲੇਖੋ? ‘‘ਕਤਂ ਮੇ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, ਅਕਤਂ ਮੇ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਚੇਤਸੋ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਮਨੋવਿਲੇਖੋ । ‘‘ਕਤਂ ਮੇ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, ਅਕਤਂ ਮੇ વਚੀਸੁਚਰਿਤ’’ਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਕਤਂ ਮੇ ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, ਅਕਤਂ ਮੇ ਮਨੋਸੁਚਰਿਤ’’ਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਕਤੋ ਮੇ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ, ਅਕਤਾ ਮੇ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ વੇਰਮਣੀ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਕਤਂ ਮੇ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ, ਅਕਤਾ ਮੇ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ વੇਰਮਣੀ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਕਤੋ ਮੇ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੋ, ਅਕਤਾ ਮੇ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ વੇਰਮਣੀ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਕਤੋ ਮੇ ਮੁਸਾવਾਦੋ, ਅਕਤਾ ਮੇ ਮੁਸਾવਾਦਾ વੇਰਮਣੀ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਕਤਾ ਮੇ ਪਿਸੁਣਾ વਾਚਾ 13, ਅਕਤਾ ਮੇ ਪਿਸੁਣਾਯ વਾਚਾਯ વੇਰਮਣੀ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਕਤਾ ਮੇ ਫਰੁਸਾ વਾਚਾ, ਅਕਤਾ ਮੇ ਫਰੁਸਾਯ વਾਚਾਯ વੇਰਮਣੀ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਕਤੋ ਮੇ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੋ, ਅਕਤਾ ਮੇ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਾ વੇਰਮਣੀ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਕਤਾ ਮੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾ, ਅਕਤਾ ਮੇ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਕਤੋ ਮੇ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ, ਅਕਤੋ ਮੇ ਅਬ੍ਯਾਪਾਦੋ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਕਤਾ ਮੇ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ, ਅਕਤਾ ਮੇ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀ’’ਤਿ , ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਚੇਤਸੋ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਮਨੋવਿਲੇਖੋ। ਏવਂ ਕਤਤ੍ਤਾ ਚ ਅਕਤਤ੍ਤਾ ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਚੇਤਸੋ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਮਨੋવਿਲੇਖੋ।
Kukkuccānaṃ nivāraṇanti. Kukkuccanti hatthakukkuccampi kukkuccaṃ, pādakukkuccampi kukkuccaṃ, hatthapādakukkuccampi kukkuccaṃ. Akappiye kappiyasaññitā, kappiye akappiyasaññitā…pe… avajje vajjasaññitā, vajje avajjasaññitā. Yaṃ evarūpaṃ kukkuccaṃ kukkuccāyanā kukkuccāyitattaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho, idaṃ vuccati kukkuccaṃ. Api ca, dvīhi kāraṇehi uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho – katattā ca akatattā ca. Kathaṃ katattā ca akatattā ca uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho? ‘‘Kataṃ me kāyaduccaritaṃ, akataṃ me kāyasucarita’’nti uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho . ‘‘Kataṃ me vacīduccaritaṃ, akataṃ me vacīsucarita’’nti…pe… ‘‘kataṃ me manoduccaritaṃ, akataṃ me manosucarita’’nti…pe… ‘‘kato me pāṇātipāto, akatā me pāṇātipātā veramaṇī’’ti…pe… ‘‘kataṃ me adinnādānaṃ, akatā me adinnādānā veramaṇī’’ti…pe… ‘‘kato me kāmesumicchācāro, akatā me kāmesumicchācārā veramaṇī’’ti…pe… ‘‘kato me musāvādo, akatā me musāvādā veramaṇī’’ti…pe… ‘‘katā me pisuṇā vācā 14, akatā me pisuṇāya vācāya veramaṇī’’ti…pe… ‘‘katā me pharusā vācā, akatā me pharusāya vācāya veramaṇī’’ti…pe… ‘‘kato me samphappalāpo, akatā me samphappalāpā veramaṇī’’ti…pe… ‘‘katā me abhijjhā, akatā me anabhijjhā’’ti…pe… ‘‘kato me byāpādo, akato me abyāpādo’’ti…pe… ‘‘katā me micchādiṭṭhi, akatā me sammādiṭṭhī’’ti , uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho. Evaṃ katattā ca akatattā ca uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho.
ਅਥ વਾ, ‘‘ਸੀਲੇਸੁਮ੍ਹਿ ਅਪਰਿਪੂਰਕਾਰੀ’’ਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਚੇਤਸੋ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਮਨੋવਿਲੇਖੋ; ‘‘ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁਮ੍ਹਿ ਅਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰੋ’’ਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਭੋਜਨੇ ਅਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਮ੍ਹੀ’’ਤਿ… ‘‘ਜਾਗਰਿਯਂ ਅਨਨੁਯੁਤ੍ਤੋਮ੍ਹੀ’’ਤਿ… ‘‘ਨ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਮ੍ਹੀ’’ਤਿ… ‘‘ਅਭਾવਿਤਾ ਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਤਿ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾਤਿ, ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨੀਤਿ, ਪਞ੍ਚ ਬਲਾਨੀਤਿ, ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਤਿ, ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ… ‘‘ਦੁਕ੍ਖਂ ਮੇ ਅਪਰਿਞ੍ਞਾਤਂ, ਸਮੁਦਯੋ ਮੇ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋ, ਮਗ੍ਗੋ ਮੇ ਅਭਾવਿਤੋ, ਨਿਰੋਧੋ ਮੇ ਅਸਚ੍ਛਿਕਤੋ’’ਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਚੇਤਸੋ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਮਨੋવਿਲੇਖੋ।
Atha vā, ‘‘sīlesumhi aparipūrakārī’’ti uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho; ‘‘indriyesumhi aguttadvāro’’ti…pe… ‘‘bhojane amattaññumhī’’ti… ‘‘jāgariyaṃ ananuyuttomhī’’ti… ‘‘na satisampajaññena samannāgatomhī’’ti… ‘‘abhāvitā me cattāro satipaṭṭhānāti, cattāro sammappadhānāti cattāro iddhipādāti, pañcindriyānīti, pañca balānīti, satta bojjhaṅgāti, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo’’ti… ‘‘dukkhaṃ me apariññātaṃ, samudayo me appahīno, maggo me abhāvito, nirodho me asacchikato’’ti uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho.
ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਨਂ ਨਿવਾਰਣਨ੍ਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਨਂ ਆવਰਣਂ ਨੀવਰਣਂ ਪਹਾਨਂ ਉਪਸਮਂ વੂਪਸਮਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ – ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਨਂ ਨਿવਾਰਣਂ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Kukkuccānaṃ nivāraṇanti kukkuccānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ pahānaṃ upasamaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – kukkuccānaṃ nivāraṇaṃ. Tenāha bhagavā –
‘‘ਪਹਾਨਂ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਾਨਂ, [ਉਦਯਾਤਿ ਭਗવਾ]
‘‘Pahānaṃ kāmacchandānaṃ, [udayāti bhagavā]
ਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨ ਚੂਭਯਂ।
Domanassāna cūbhayaṃ;
ਥਿਨਸ੍ਸ ਚ ਪਨੂਦਨਂ, ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਨਂ ਨਿવਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ॥
Thinassa ca panūdanaṃ, kukkuccānaṃ nivāraṇa’’nti.
੭੬.
76.
ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਸਂਸੁਦ੍ਧਂ , ਧਮ੍ਮਤਕ੍ਕਪੁਰੇਜવਂ।
Upekkhāsatisaṃsuddhaṃ, dhammatakkapurejavaṃ;
ਅਞ੍ਞਾવਿਮੋਕ੍ਖਂ ਪਬ੍ਰੂਮਿ, ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਪਭੇਦਨਂ॥
Aññāvimokkhaṃ pabrūmi, avijjāya pabhedanaṃ.
ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਸਂਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ। ਉਪੇਕ੍ਖਾਤਿ ਯਾ ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਝਾਨੇ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਉਪੇਕ੍ਖਨਾ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਨਾ ਚਿਤ੍ਤਸਮਤਾ 15 ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਤਾ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਤਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਸਤੀਤਿ ਯਾ ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਝਾਨੇ ਉਪੇਕ੍ਖਂ ਆਰਬ੍ਭ ਸਤਿ ਅਨੁਸ੍ਸਤਿ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮਾਸਤਿ। ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਸਂਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਝਾਨੇ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਚ ਸਤਿ ਚ ਸੁਦ੍ਧਾ ਹੋਨ੍ਤਿ વਿਸੁਦ੍ਧਾ ਸਂਸੁਦ੍ਧਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ ਪਰਿਯੋਦਾਤਾ ਅਨਙ੍ਗਣਾ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸਾ ਮੁਦੁਭੂਤਾ ਕਮ੍ਮਨਿਯਾ ਠਿਤਾ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤਾਤਿ – ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਸਂਸੁਦ੍ਧਂ।
Upekkhāsatisaṃsuddhanti. Upekkhāti yā catutthe jhāne upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā cittasamatā 16 cittappassaddhatā majjhattatā cittassa. Satīti yā catutthe jhāne upekkhaṃ ārabbha sati anussati…pe… sammāsati. Upekkhāsatisaṃsuddhanti catutthe jhāne upekkhā ca sati ca suddhā honti visuddhā saṃsuddhā parisuddhā pariyodātā anaṅgaṇā vigatūpakkilesā mudubhūtā kammaniyā ṭhitā āneñjappattāti – upekkhāsatisaṃsuddhaṃ.
ਧਮ੍ਮਤਕ੍ਕਪੁਰੇਜવਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਤਕ੍ਕੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ। ਸੋ ਆਦਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਪੁਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ ਹੋਤਿ ਅਞ੍ਞਾવਿਮੋਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਤਕ੍ਕਪੁਰੇਜવਂ। ਅਥ વਾ, ਧਮ੍ਮਤਕ੍ਕੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਸਾ ਆਦਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਪੁਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ ਹੋਤਿ ਅਞ੍ਞਾવਿਮੋਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ , ਏવਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਤਕ੍ਕਪੁਰੇਜવਂ। ਅਥ વਾ, ਧਮ੍ਮਤਕ੍ਕੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਗ੍ਗਾਨਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗવਿਪਸ੍ਸਨਾ। ਸਾ ਆਦਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਪੁਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮੋ ਹੋਤਿ ਅਞ੍ਞਾવਿਮੋਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ – ਏવਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਤਕ੍ਕਪੁਰੇਜવਂ।
Dhammatakkapurejavanti dhammatakko vuccati sammāsaṅkappo. So ādito hoti, purato hoti, pubbaṅgamo hoti aññāvimokkhassāti, evampi dhammatakkapurejavaṃ. Atha vā, dhammatakko vuccati sammādiṭṭhi. Sā ādito hoti, purato hoti, pubbaṅgamo hoti aññāvimokkhassāti , evampi dhammatakkapurejavaṃ. Atha vā, dhammatakko vuccati catunnaṃ maggānaṃ pubbabhāgavipassanā. Sā ādito hoti, purato hoti, pubbaṅgamo hoti aññāvimokkhassāti – evampi dhammatakkapurejavaṃ.
ਅਞ੍ਞਾવਿਮੋਕ੍ਖਂ ਪਬ੍ਰੂਮੀਤਿ ਅਞ੍ਞਾવਿਮੋਕ੍ਖੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤવਿਮੋਕ੍ਖੋ। ਅਰਹਤ੍ਤવਿਮੋਕ੍ਖਂ ਪਬ੍ਰੂਮਿ ਆਚਿਕ੍ਖਾਮਿ ਦੇਸੇਮਿ ਪਞ੍ਞਪੇਮਿ ਪਟ੍ਠਪੇਮਿ વਿવਰਾਮਿ વਿਭਜਾਮਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਮਿ ਪਕਾਸੇਮੀਤਿ – ਅਞ੍ਞਾવਿਮੋਕ੍ਖਂ ਪਬ੍ਰੂਮਿ।
Aññāvimokkhaṃ pabrūmīti aññāvimokkho vuccati arahattavimokkho. Arahattavimokkhaṃ pabrūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – aññāvimokkhaṃ pabrūmi.
ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਪਭੇਦਨਨ੍ਤਿ। ਅવਿਜ੍ਜਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖੇ ਅਞ੍ਞਾਣਂ…ਪੇ॰… ਅવਿਜ੍ਜਾ ਮੋਹੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ। ਪਭੇਦਨਨ੍ਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਪਭੇਦਨਂ ਪਹਾਨਂ વੂਪਸਮਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ – ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਪਭੇਦਨਂ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Avijjāya pabhedananti. Avijjāti dukkhe aññāṇaṃ…pe… avijjā moho akusalamūlaṃ. Pabhedananti avijjāya pabhedanaṃ pahānaṃ vūpasamaṃ paṭinissaggaṃ paṭippassaddhiṃ amataṃ nibbānanti – avijjāya pabhedanaṃ. Tenāha bhagavā –
‘‘ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਸਂਸੁਦ੍ਧਂ, ਧਮ੍ਮਤਕ੍ਕਪੁਰੇਜવਂ।
‘‘Upekkhāsatisaṃsuddhaṃ, dhammatakkapurejavaṃ;
ਅਞ੍ਞਾવਿਮੋਕ੍ਖਂ ਪਬ੍ਰੂਮਿ, ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਪਭੇਦਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
Aññāvimokkhaṃ pabrūmi, avijjāya pabhedana’’nti.
੭੭.
77.
ਕਿਂਸੁ ਸਂਯੋਜਨੋ ਲੋਕੋ, ਕਿਂਸੁ ਤਸ੍ਸ વਿਚਾਰਣਂ।
Kiṃsu saṃyojano loko, kiṃsu tassa vicāraṇaṃ;
ਕਿਸ੍ਸਸ੍ਸ વਿਪ੍ਪਹਾਨੇਨ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Kissassa vippahānena, nibbānaṃ iti vuccati.
ਕਿਂਸੁ ਸਂਯੋਜਨੋ ਲੋਕੋਤਿ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸਂਯੋਜਨਂ ਲਗ੍ਗਨਂ ਬਨ੍ਧਨਂ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੋ। ਕੇਨ ਲੋਕੋ ਯੁਤ੍ਤੋ ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਆਯੁਤ੍ਤੋ ਸਮਾਯੁਤ੍ਤੋ ਲਗ੍ਗੋ ਲਗ੍ਗਿਤੋ ਪਲਿਬੁਦ੍ਧੋਤਿ – ਕਿਂਸੁ ਸਂਯੋਜਨੋ ਲੋਕੋ।
Kiṃsusaṃyojano lokoti lokassa saṃyojanaṃ lagganaṃ bandhanaṃ upakkileso. Kena loko yutto payutto āyutto samāyutto laggo laggito palibuddhoti – kiṃsu saṃyojano loko.
ਕਿਂਸੁ ਤਸ੍ਸ વਿਚਾਰਣਨ੍ਤਿ ਕਿਂਸੁ ਤਸ੍ਸ ਚਾਰਣਂ વਿਚਾਰਣਂ ਪਟਿવਿਚਾਰਣਂ। ਕੇਨ ਲੋਕੋ ਚਰਤਿ વਿਚਰਤਿ ਪਟਿવਿਚਰਤੀਤਿ – ਕਿਂਸੁ ਤਸ੍ਸ વਿਚਾਰਣਂ। ਕਿਸ੍ਸਸ੍ਸ વਿਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਕਿਸ੍ਸਸ੍ਸ વਿਪ੍ਪਹਾਨੇਨ વੂਪਸਮੇਨ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੇਨ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ ਕਥੀਯਤਿ ਭਣੀਯਤਿ ਦੀਪੀਯਤਿ વੋਹਰੀਯਤੀਤਿ – ਕਿਸ੍ਸਸ੍ਸ વਿਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ –
Kiṃsu tassa vicāraṇanti kiṃsu tassa cāraṇaṃ vicāraṇaṃ paṭivicāraṇaṃ. Kena loko carati vicarati paṭivicaratīti – kiṃsu tassa vicāraṇaṃ. Kissassa vippahānena nibbānaṃ iti vuccatīti kissassa vippahānena vūpasamena paṭinissaggena paṭippassaddhiyā nibbānaṃ iti vuccati pavuccati kathīyati bhaṇīyati dīpīyati voharīyatīti – kissassa vippahānena nibbānaṃ iti vuccati. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ਕਿਂਸੁ ਸਂਯੋਜਨੋ ਲੋਕੋ, ਕਿਂਸੁ ਤਸ੍ਸ વਿਚਾਰਣਂ।
‘‘Kiṃsu saṃyojano loko, kiṃsu tassa vicāraṇaṃ;
ਕਿਸ੍ਸਸ੍ਸ વਿਪ੍ਪਹਾਨੇਨ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
Kissassa vippahānena, nibbānaṃ iti vuccatī’’ti.
੭੮.
78.
ਨਨ੍ਦਿਸਂਯੋਜਨੋ ਲੋਕੋ, વਿਤਕ੍ਕਸ੍ਸ વਿਚਾਰਣਾ।
Nandisaṃyojanoloko, vitakkassa vicāraṇā;
ਤਣ੍ਹਾਯ વਿਪ੍ਪਹਾਨੇਨ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Taṇhāya vippahānena, nibbānaṃ iti vuccati.
ਨਨ੍ਦਿਸਂਯੋਜਨੋ ਲੋਕੋਤਿ ਨਨ੍ਦੀ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਣ੍ਹਾ। ਯੋ ਰਾਗੋ ਸਾਰਾਗੋ…ਪੇ॰… ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਲੋਭੋ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਨਨ੍ਦੀ। ਯਾ ਨਨ੍ਦੀ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸਂਯੋਜਨਂ ਲਗ੍ਗਨਂ ਬਨ੍ਧਨਂ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੋ, ਇਮਾਯ ਨਨ੍ਦਿਯਾ ਲੋਕੋ ਯੁਤ੍ਤੋ ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਆਯੁਤ੍ਤੋ ਸਮਾਯੁਤ੍ਤੋ ਲਗ੍ਗੋ ਲਗ੍ਗਿਤੋ ਪਲਿਬੁਦ੍ਧੋਤਿ – ਨਨ੍ਦਿਸਂਯੋਜਨੋ ਲੋਕੋ।
Nandisaṃyojano lokoti nandī vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ, ayaṃ vuccati nandī. Yā nandī lokassa saṃyojanaṃ lagganaṃ bandhanaṃ upakkileso, imāya nandiyā loko yutto payutto āyutto samāyutto laggo laggito palibuddhoti – nandisaṃyojano loko.
વਿਤਕ੍ਕਸ੍ਸ વਿਚਾਰਣਾਤਿ। વਿਤਕ੍ਕਾਤਿ ਨવ વਿਤਕ੍ਕਾ – ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕੋ, ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕੋ, વਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕੋ, ਞਾਤਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਜਨਪਦવਿਤਕ੍ਕੋ , ਅਮਰਾવਿਤਕ੍ਕੋ, ਪਰਾਨੁਦਯਤਾਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ, ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ, ਅਨવਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ। ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਨવ વਿਤਕ੍ਕਾ। ਇਮੇ ਨવ વਿਤਕ੍ਕਾ ਲੋਕਸ੍ਸ ਚਾਰਣਾ વਿਚਾਰਣਾ ਪਟਿવਿਚਾਰਣਾ। ਇਮੇਹਿ ਨવਹਿ વਿਤਕ੍ਕੇਹਿ ਲੋਕੋ ਚਰਤਿ વਿਚਰਤਿ ਪਟਿવਿਚਰਤੀਤਿ – વਿਤਕ੍ਕਸ੍ਸ વਿਚਾਰਣਾ।
Vitakkassa vicāraṇāti. Vitakkāti nava vitakkā – kāmavitakko, byāpādavitakko, vihiṃsāvitakko, ñātivitakko janapadavitakko , amarāvitakko, parānudayatāpaṭisaṃyutto vitakko, lābhasakkārasilokapaṭisaṃyutto vitakko, anavaññattipaṭisaṃyutto vitakko. Ime vuccanti nava vitakkā. Ime nava vitakkā lokassa cāraṇā vicāraṇā paṭivicāraṇā. Imehi navahi vitakkehi loko carati vicarati paṭivicaratīti – vitakkassa vicāraṇā.
ਤਣ੍ਹਾਯ વਿਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ। ਤਣ੍ਹਾਤਿ ਰੂਪਤਣ੍ਹਾ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮਤਣ੍ਹਾ। ਤਣ੍ਹਾਯ વਿਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਤਣ੍ਹਾਯ વਿਪ੍ਪਹਾਨੇਨ વੂਪਸਮੇਨ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੇਨ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ ਕਥੀਯਤਿ ਭਣੀਯਤਿ ਦੀਪੀਯਤਿ વੋਹਰੀਯਤੀਤਿ – ਤਣ੍ਹਾਯ વਿਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Taṇhāya vippahānena nibbānaṃ iti vuccatīti. Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā. Taṇhāya vippahānena nibbānaṃ iti vuccatīti taṇhāya vippahānena vūpasamena paṭinissaggena paṭippassaddhiyā nibbānaṃ iti vuccati pavuccati kathīyati bhaṇīyati dīpīyati voharīyatīti – taṇhāya vippahānena nibbānaṃ iti vuccati. Tenāha bhagavā –
‘‘ਨਨ੍ਦਿਸਂਯੋਜਨੋ ਲੋਕੋ, વਿਤਕ੍ਕਸ੍ਸ વਿਚਾਰਣਾ।
‘‘Nandisaṃyojano loko, vitakkassa vicāraṇā;
ਤਣ੍ਹਾਯ વਿਪ੍ਪਹਾਨੇਨ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਇਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
Taṇhāya vippahānena, nibbānaṃ iti vuccatī’’ti.
੭੯.
79.
ਕਥਂ ਸਤਸ੍ਸ ਚਰਤੋ, વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤਿ।
Kathaṃ satassa carato, viññāṇaṃ uparujjhati;
ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪੁਟ੍ਠੁਮਾਗਮਾ, ਤਂ ਸੁਣੋਮ વਚੋ ਤવ॥
Bhagavantaṃ puṭṭhumāgamā, taṃ suṇoma vaco tava.
ਕਥਂ ਸਤਸ੍ਸ ਚਰਤੋਤਿ ਕਥਂ ਸਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਜਾਨਸ੍ਸ ਚਰਤੋ વਿਹਰਤੋ ਇਰਿਯਤੋ વਤ੍ਤਯਤੋ ਪਾਲਯਤੋ ਯਪਯਤੋ ਯਾਪਯਤੋਤਿ – ਕਥਂ ਸਤਸ੍ਸ ਚਰਤੋ।
Kathaṃ satassa caratoti kathaṃ satassa sampajānassa carato viharato iriyato vattayato pālayato yapayato yāpayatoti – kathaṃ satassa carato.
વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ વੂਪਸਮ੍ਮਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤੀਤਿ – વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤਿ।
Viññāṇaṃuparujjhatīti viññāṇaṃ nirujjhati vūpasammati atthaṃ gacchati paṭippassambhatīti – viññāṇaṃ uparujjhati.
ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪੁਟ੍ਠੁਮਾਗਮਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪੁਟ੍ਠੁਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਂ ਯਾਚਿਤੁਂ ਅਜ੍ਝੇਸਿਤੁਂ ਪਸਾਦੇਤੁਂ ਆਗਮ੍ਹਾ ਆਗਤਮ੍ਹਾ ਉਪਾਗਤਮ੍ਹਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਮ੍ਹਾ, ‘‘ਤਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮਾਗਤਮ੍ਹਾ’’ਤਿ – ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪੁਟ੍ਠੁਮਾਗਮਾ।
Bhagavantaṃ puṭṭhumāgamāti buddhaṃ bhagavantaṃ puṭṭhuṃ pucchituṃ yācituṃ ajjhesituṃ pasādetuṃ āgamhā āgatamhā upāgatamhā sampattamhā, ‘‘tayā saddhiṃ samāgatamhā’’ti – bhagavantaṃ puṭṭhumāgamā.
ਤਂ ਸੁਣੋਮ વਚੋ ਤવਾਤਿ। ਤਨ੍ਤਿ ਤੁਯ੍ਹਂ વਚਨਂ ਬ੍ਯਪ੍ਪਥਂ ਦੇਸਨਂ ਅਨੁਸਾਸਨਂ ਅਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਸੁਣੋਮ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਮ ਧਾਰੇਮ ਉਪਧਾਰੇਮ ਉਪਲਕ੍ਖੇਮਾਤਿ – ਤਂ ਸੁਣੋਮ વਚੋ ਤવ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ –
Taṃ suṇoma vaco tavāti. Tanti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ suṇoma uggaṇhāma dhārema upadhārema upalakkhemāti – taṃ suṇoma vaco tava. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ਕਥਂ ਸਤਸ੍ਸ ਚਰਤੋ, વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤਿ।
‘‘Kathaṃ satassa carato, viññāṇaṃ uparujjhati;
ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪੁਟ੍ਠੁਮਾਗਮਾ, ਤਂ ਸੁਣੋਮ વਚੋ ਤવਾ’’ਤਿ॥
Bhagavantaṃ puṭṭhumāgamā, taṃ suṇoma vaco tavā’’ti.
੮੦.
80.
ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ, વੇਦਨਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤੋ।
Ajjhattañca bahiddhā ca, vedanaṃ nābhinandato;
ਏવਂ ਸਤਸ੍ਸ ਚਰਤੋ, વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤਿ॥
Evaṃ satassa carato, viññāṇaṃ uparujjhati.
ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ વੇਦਨਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤੋਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ વੇਦਨਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਨਾਭਿવਦਤਿ ਨ ਅਜ੍ਝੋਸੇਤਿ 17, ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਂ ਅਭਿવਦਨਂ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਗਾਹਂ ਪਰਾਮਾਸਂ ਅਭਿਨਿવੇਸਂ ਪਜਹਤਿ વਿਨੋਦੇਤਿ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਕਰੋਤਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਤਿ; ਬਹਿਦ੍ਧਾ વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ વੇਦਨਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਨਾਭਿવਦਤਿ ਨ ਅਜ੍ਝੋਸੇਤਿ, ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਂ ਅਭਿવਦਨਂ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਗਾਹਂ ਪਰਾਮਾਸਂ ਅਭਿਨਿવੇਸਂ ਪਜਹਤਿ વਿਨੋਦੇਤਿ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਕਰੋਤਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਤਿ; ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾ વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ વੇਦਨਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਨਾਭਿવਦਤਿ ਨ ਅਜ੍ਝੋਸੇਤਿ, ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਂ ਅਭਿવਦਨਂ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਗਾਹਂ ਪਰਾਮਾਸਂ ਅਭਿਨਿવੇਸਂ ਪਜਹਤਿ વਿਨੋਦੇਤਿ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਕਰੋਤਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਤਿ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ 18 વਿਹਰਨ੍ਤੋ વੇਦਨਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਨਾਭਿવਦਤਿ ਨ ਅਜ੍ਝੋਸੇਤਿ, ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਂ ਅਭਿવਦਨਂ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਗਾਹਂ ਪਰਾਮਾਸਂ ਅਭਿਨਿવੇਸਂ ਪਜਹਤਿ વਿਨੋਦੇਤਿ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਕਰੋਤਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਤਿ; ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ વਯਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ…ਪੇ॰… ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਸਮੁਦਯવਯਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ…ਪੇ॰… ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ વੇਦਨਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਨਾਭਿવਦਤਿ ਨ ਅਜ੍ਝੋਸੇਤਿ, ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਂ ਅਭਿવਦਨਂ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਗਾਹਂ ਪਰਾਮਾਸਂ ਅਭਿਨਿવੇਸਂ ਪਜਹਤਿ વਿਨੋਦੇਤਿ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਕਰੋਤਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਤਿ; ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਯਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ…ਪੇ॰… ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਸਮੁਦਯવਯਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ…ਪੇ॰… ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ…ਪੇ॰… ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾ વਯਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ…ਪੇ॰… ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾ ਸਮੁਦਯવਯਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ વੇਦਨਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਨਾਭਿવਦਤਿ ਨ ਅਜ੍ਝੋਸੇਤਿ, ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਂ ਅਭਿવਦਨਂ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਗਾਹਂ ਪਰਾਮਾਸਂ ਅਭਿਨਿવੇਸਂ ਪਜਹਤਿ વਿਨੋਦੇਤਿ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਕਰੋਤਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਤਿ। ਇਮੇਹਿ ਦ੍વਾਦਸਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ…ਪੇ॰… ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਤਿ।
Ajjhattañca bahiddhā ca vedanaṃ nābhinandatoti ajjhattaṃ vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti 19, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti; bahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti; ajjhattabahiddhā vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti. Ajjhattaṃ samudayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī 20 viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti; ajjhattaṃ vayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… ajjhattaṃ samudayavayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… bahiddhā samudayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti; bahiddhā vayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… bahiddhā samudayavayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… ajjhattabahiddhā samudayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… ajjhattabahiddhā vayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… ajjhattabahiddhā samudayavayadhammānupassī vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti. Imehi dvādasahi ākārehi vedanāsu vedanānupassī viharanto…pe… anabhāvaṃ gameti.
ਅਥ વਾ, વੇਦਨਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વੇਦਨਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਨਾਭਿવਦਤਿ ਨ ਅਜ੍ਝੋਸੇਤਿ, ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਂ ਅਭਿવਦਨਂ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਗਾਹਂ ਪਰਾਮਾਸਂ ਅਭਿਨਿવੇਸਂ ਪਜਹਤਿ વਿਨੋਦੇਤਿ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਕਰੋਤਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਤਿ। વੇਦਨਂ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਰੋਗਤੋ ਗਣ੍ਡਤੋ ਸਲ੍ਲਤੋ ਅਘਤੋ ਆਬਾਧਤੋ…ਪੇ॰… ਨਿਸ੍ਸਰਣਤੋ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ વੇਦਨਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਨਾਭਿવਦਤਿ ਨ ਅਜ੍ਝੋਸੇਤਿ, ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਂ ਅਭਿવਦਨਂ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਗਾਹਂ ਪਰਾਮਾਸਂ ਅਭਿਨਿવੇਸਂ ਪਜਹਤਿ વਿਨੋਦੇਤਿ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਕਰੋਤਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਤਿ। ਇਮੇਹਿ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਯ 21 ਆਕਾਰੇਹਿ વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ વੇਦਨਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤਿ ਨਾਭਿવਦਤਿ ਨ ਅਜ੍ਝੋਸੇਤਿ, ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਂ ਅਭਿવਦਨਂ ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਂ ਗਾਹਂ ਪਰਾਮਾਸਂ ਅਭਿਨਿવੇਸਂ ਪਜਹਤਿ વਿਨੋਦੇਤਿ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਕਰੋਤਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਤੀਤਿ – ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ વੇਦਨਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤੋ।
Atha vā, vedanaṃ aniccato passanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti. Vedanaṃ dukkhato rogato gaṇḍato sallato aghato ābādhato…pe… nissaraṇato passanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti. Imehi cattālīsāya 22 ākārehi vedanāsu vedanānupassī viharanto vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhoseti, abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti – ajjhattañca bahiddhā ca vedanaṃ nābhinandato.
ਏવਂ ਸਤਸ੍ਸ ਚਰਤੋਤਿ ਏવਂ ਸਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਜਾਨਸ੍ਸ ਚਰਤੋ વਿਹਰਤੋ ਇਰਿਯਤੋ વਤ੍ਤਯਤੋ ਪਾਲਯਤੋ ਯਪਯਤੋ ਯਾਪਯਤੋਤਿ – ਏવਂ ਸਤਸ੍ਸ ਚਰਤੋ।
Evaṃsatassa caratoti evaṃ satassa sampajānassa carato viharato iriyato vattayato pālayato yapayato yāpayatoti – evaṃ satassa carato.
વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਸਹਗਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਸਹਗਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਆਨੇਞ੍ਜਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਸਹਗਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ વੂਪਸਮ੍ਮਤਿ ਅਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤੀਤਿ – વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤੀ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
Viññāṇaṃ uparujjhatīti puññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ apuññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ nirujjhati vūpasammati atthaṃ gacchati paṭippassambhatīti – viññāṇaṃ uparujjhatī. Tenāha bhagavā –
‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ, વੇਦਨਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦਤੋ।
‘‘Ajjhattañca bahiddhā ca, vedanaṃ nābhinandato;
ਏવਂ ਸਤਸ੍ਸ ਚਰਤੋ, વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ॥
Evaṃ satassa carato, viññāṇaṃ uparujjhatī’’ti.
ਸਹ ਗਾਥਾਪਰਿਯੋਸਾਨਾ…ਪੇ॰… ਸਤ੍ਥਾ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਾ, ਸਾવਕੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ।
Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.
ਉਦਯਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਤੇਰਸਮੋ।
Udayamāṇavapucchāniddeso terasamo.
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / ੧੩. ਉਦਯਮਾਣવਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 13. Udayamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā