| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / චූළනිද්‌දෙස-අට්‌ඨකථා • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā |
13. උදයමාණවසුත්‌තනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
13. Udayamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā
74. තෙරසමෙ උදයසුත්‌තෙ – අඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛන්‌ති පඤ්‌ඤානුභාවනිජ්‌ඣානං තං විමොක්‌ඛං පුච්‌ඡති.
74. Terasame udayasutte – aññāvimokkhanti paññānubhāvanijjhānaṃ taṃ vimokkhaṃ pucchati.
පඨමෙනපි ඣානෙන ඣායීති විතක්‌කවිචාරපීතිසුඛචිත්‌තෙකග්‌ගතාසම්‌පයුත්‌තෙන පඤ්‌චඞ්‌ගිකෙන පඨමජ්‌ඣානෙන ඣායතීති ඣායී. දුතියෙනාති පීතිසුඛචිත්‌තෙකග්‌ගතාසම්‌පයුත්‌තෙන. තතියෙනාති සුඛචිත්‌තෙකග්‌ගතාසම්‌පයුත්‌තෙන. චතුත්‌ථෙනාති උපෙක්‌ඛාචිත්‌තෙකග්‌ගතාසම්‌පයුත්‌තෙන. සවිතක්‌කසවිචාරෙනපි ඣානෙන ඣායීති චතුක්‌කනයපඤ්‌චකනයෙසු පඨමජ්‌ඣානෙන සවිතක්‌කසවිචාරෙනපි ඣානෙන ඣායතීති ඣායී. අවිතක්‌කවිචාරමත්‌තෙනාති පඤ්‌චකනයෙ දුතියෙන ඣානෙන. අවිතක්‌කඅවිචාරෙනාති දුතියතතියාදිඅවසෙසඣානෙන. සප්‌පීතිකෙනාති පීතිසම්‌පයුත්‌තෙන දුකතිකඣානෙන. නිප්‌පීතිකෙනාති පීතිවිරහිතෙන තදවසෙසඣානෙන. සාතසහගතෙනාති සුඛසහගතෙන තිකචතුක්‌කඣානෙන. උපෙක්‌ඛාසහගතෙනාති චතුක්‌කපඤ්‌චකෙන. සුඤ්‌ඤතෙනපීති සුඤ්‌ඤතවිමොක්‌ඛසම්‌පයුත්‌තෙන. අනිමිත්‌තෙනපීති අනිච්‌චනිමිත්‌තං ධුවනිමිත්‌තං අනිමිත්‌තඤ්‌ච උග්‌ඝාටෙත්‌වා පටිලද්‌ධෙන අනිමිත්‌තෙනපි ඣානෙන ඣායතීති ඣායී. අප්‌පණිහිතෙනපීති මග්‌ගාගමනවසෙන පණිධිං සොධෙත්‌වා පරියාදියිත්‌වා ඵලසමාපත්‌තිවසෙන අප්‌පණිහිතෙනපි. ලොකියෙනපීති ලොකියෙන පඨමදුතියතතියචතුත්‌ථෙන.
Paṭhamenapi jhānena jhāyīti vitakkavicārapītisukhacittekaggatāsampayuttena pañcaṅgikena paṭhamajjhānena jhāyatīti jhāyī. Dutiyenāti pītisukhacittekaggatāsampayuttena. Tatiyenāti sukhacittekaggatāsampayuttena. Catutthenāti upekkhācittekaggatāsampayuttena. Savitakkasavicārenapi jhānena jhāyīti catukkanayapañcakanayesu paṭhamajjhānena savitakkasavicārenapi jhānena jhāyatīti jhāyī. Avitakkavicāramattenāti pañcakanaye dutiyena jhānena. Avitakkaavicārenāti dutiyatatiyādiavasesajhānena. Sappītikenāti pītisampayuttena dukatikajhānena. Nippītikenāti pītivirahitena tadavasesajhānena. Sātasahagatenāti sukhasahagatena tikacatukkajhānena. Upekkhāsahagatenāti catukkapañcakena. Suññatenapīti suññatavimokkhasampayuttena. Animittenapīti aniccanimittaṃ dhuvanimittaṃ animittañca ugghāṭetvā paṭiladdhena animittenapi jhānena jhāyatīti jhāyī. Appaṇihitenapīti maggāgamanavasena paṇidhiṃ sodhetvā pariyādiyitvā phalasamāpattivasena appaṇihitenapi. Lokiyenapīti lokiyena paṭhamadutiyatatiyacatutthena.
ලොකුත්‌තරෙනපීති තෙනෙව ලොකුත්‌තරසම්‌පයුත්‌තෙන. ඣානරතොති ඣානෙසු අභිරතො. එකත්‌තමනුයුත්‌තොති එකත්‌තං එකීභාවං අනුයුත්‌තො පයුත්‌තො. සදත්‌ථගරුකොති සකත්‌ථගරුකො, ක-කාරස්‌සායං ද-කාරො කතො. සදත්‌ථොති ච අරහත්‌තං වෙදිතබ්‌බං. තඤ්‌හි අත්‌තූපනිබද්‌ධට්‌ඨෙන අත්‌තානං අවිජහනට්‌ඨෙන අත්‌තනො පරමත්‌ථට්‌ඨෙන ච අත්‌තනො අත්‌ථත්‌තා සකත්‌ථොති වුච්‌චති. ඵලසමාපත්‌තිසමාපජ්‌ජනවසෙන සකත්‌ථගරුකො, ‘‘නිබ්‌බානගරුකො’’ති එකෙ. අරජොති නික්‌කිලෙසො. විරජොති විගතකිලෙසො. නිරජොති අපනීතකිලෙසො , ‘‘විතරජො’’තිපි පාඨො, සොයෙවත්‌ථො. රජාපගතොති කිලෙසෙහි දූරීභූතො. රජවිප්‌පහීනොති කිලෙසප්‌පහීනො. රජවිප්‌පයුත්‌තොති කිලෙසෙහි මුත්‌තො.
Lokuttarenapīti teneva lokuttarasampayuttena. Jhānaratoti jhānesu abhirato. Ekattamanuyuttoti ekattaṃ ekībhāvaṃ anuyutto payutto. Sadatthagarukoti sakatthagaruko, ka-kārassāyaṃ da-kāro kato. Sadatthoti ca arahattaṃ veditabbaṃ. Tañhi attūpanibaddhaṭṭhena attānaṃ avijahanaṭṭhena attano paramatthaṭṭhena ca attano atthattā sakatthoti vuccati. Phalasamāpattisamāpajjanavasena sakatthagaruko, ‘‘nibbānagaruko’’ti eke. Arajoti nikkileso. Virajoti vigatakileso. Nirajoti apanītakileso , ‘‘vitarajo’’tipi pāṭho, soyevattho. Rajāpagatoti kilesehi dūrībhūto. Rajavippahīnoti kilesappahīno. Rajavippayuttoti kilesehi mutto.
පාසාණකෙ චෙතියෙති පාසාණපිට්‌ඨෙ පාරායනසුත්‌තන්‌තදෙසිතට්‌ඨානෙ. සබ්‌බොස්‌සුක්‌කපටිප්‌පස්‌සද්‌ධත්‌තාති සබ්‌බෙසං කිලෙසඋස්‌සුක්‌කානං පටිප්‌පස්‌සද්‌ධත්‌තා, නාසිතත්‌තා ආසීනො.
Pāsāṇake cetiyeti pāsāṇapiṭṭhe pārāyanasuttantadesitaṭṭhāne. Sabbossukkapaṭippassaddhattāti sabbesaṃ kilesaussukkānaṃ paṭippassaddhattā, nāsitattā āsīno.
කිච්‌චාකිච්‌චන්‌ති ‘‘ඉදං කත්‌තබ්‌බං, ඉදං න කත්‌තබ්‌බ’’න්‌ති එවං මනසා චින්‌තෙතබ්‌බං. කරණීයාකරණීයන්‌ති කායද්‌වාරෙන අවස්‌සං ඉදං කරණීයං, ඉදං න කරණීයන්‌ති එවං කරණීයාකරණීයං. පහීනන්‌ති විස්‌සට්‌ඨං. වසිප්‌පත්‌තොති පගුණභාවප්‌පත්‌තො.
Kiccākiccanti ‘‘idaṃ kattabbaṃ, idaṃ na kattabba’’nti evaṃ manasā cintetabbaṃ. Karaṇīyākaraṇīyanti kāyadvārena avassaṃ idaṃ karaṇīyaṃ, idaṃ na karaṇīyanti evaṃ karaṇīyākaraṇīyaṃ. Pahīnanti vissaṭṭhaṃ. Vasippattoti paguṇabhāvappatto.
75. අථ භගවා යස්‌මා උදයො චතුත්‌ථජ්‌ඣානලාභී, තස්‌මාස්‌ස පටිලද්‌ධඣානවසෙන නානප්‌පකාරතො අඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛං දස්‌සෙන්‌තො උපරූපරිගාථමාහ. තත්‌ථ පහානං කාමච්‌ඡන්‌දානන්‌ති යදිදං පඨමං ඣානං නිබ්‌බත්‌තෙන්‌තස්‌ස කාමච්‌ඡන්‌දපහානං, තම්‌පි අඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛන්‌ති පබ්‍රූමි. එවං සබ්‌බපදානි යොජෙතබ්‌බානි.
75. Atha bhagavā yasmā udayo catutthajjhānalābhī, tasmāssa paṭiladdhajhānavasena nānappakārato aññāvimokkhaṃ dassento uparūparigāthamāha. Tattha pahānaṃ kāmacchandānanti yadidaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ nibbattentassa kāmacchandapahānaṃ, tampi aññāvimokkhanti pabrūmi. Evaṃ sabbapadāni yojetabbāni.
යා චිත්‌තස්‌ස අකල්‍යතාති චිත්‌තස්‌ස ගිලානභාවො. ගිලානො හි අකල්‌ලකොති වුච්‌චති. විනයෙපි වුත්‌තං – ‘‘නාහං, භන්‌තෙ, අකල්‌ලකො’’ති (පාරා. 151). අකම්‌මඤ්‌ඤතාති චිත්‌තගෙලඤ්‌ඤසඞ්‌ඛාතොව අකම්‌මඤ්‌ඤතාකාරො. ඔලීයනාති ඔලීයනාකාරො. ඉරියාපථිකචිත්‌තඤ්‌හි ඉරියාපථං සන්‌ධාරෙතුං අසක්‌කොන්‌තං රුක්‌ඛෙ වග්‌ගුලි විය ඛීලෙ ලග්‌ගිතඵාණිතවාරකො විය ච ඔලීයති, තස්‌ස තං ආකාරං සන්‌ධාය ‘‘ඔලීයනා’’ති වුත්‌තං. දුතියපදං උපසග්‌ගවසෙන වඩ්‌ඪිතං. ලීනාති අවිප්‌ඵාරිකතාය පටිකුටිතං. ඉතරෙ ද්‌වෙ ආකාරභාවනිද්‌දෙසා. ථිනන්‌ති සප්‌පිපිණ්‌ඩො විය අවිප්‌ඵාරිකතාය ඝනභාවෙන ඨිතං. ථියනාති ආකාරනිද්‌දෙසො. ථියිතභාවො ථියිතත්‌තං, අවිප්‌ඵාරවසෙනෙව ථද්‌ධතාති අත්‌ථො (ධ. ස. අට්‌ඨ. 1162).
Yā cittassa akalyatāti cittassa gilānabhāvo. Gilāno hi akallakoti vuccati. Vinayepi vuttaṃ – ‘‘nāhaṃ, bhante, akallako’’ti (pārā. 151). Akammaññatāti cittagelaññasaṅkhātova akammaññatākāro. Olīyanāti olīyanākāro. Iriyāpathikacittañhi iriyāpathaṃ sandhāretuṃ asakkontaṃ rukkhe vagguli viya khīle laggitaphāṇitavārako viya ca olīyati, tassa taṃ ākāraṃ sandhāya ‘‘olīyanā’’ti vuttaṃ. Dutiyapadaṃ upasaggavasena vaḍḍhitaṃ. Līnāti avipphārikatāya paṭikuṭitaṃ. Itare dve ākārabhāvaniddesā. Thinanti sappipiṇḍo viya avipphārikatāya ghanabhāvena ṭhitaṃ. Thiyanāti ākāraniddeso. Thiyitabhāvo thiyitattaṃ, avipphāravaseneva thaddhatāti attho (dha. sa. aṭṭha. 1162).
76. උපෙක්‌ඛාසතිසංසුද්‌ධන්‌ති චතුත්‌ථජ්‌ඣානඋපෙක්‌ඛාසතීහි සංසුද්‌ධං. ධම්‌මතක්‌කපුරෙජවන්‌ති ඉමිනා තස්‌මිං චතුත්‌ථජ්‌ඣානවිමොක්‌ඛෙ ඨත්‌වා ඣානඞ්‌ගානි විපස්‌සිත්‌වා අධිගතං අරහත්‌තවිමොක්‌ඛං වදති. අරහත්‌තවිමොක්‌ඛස්‌ස හි මග්‌ගසම්‌පයුත්‌තසම්‌මාසඞ්‌කප්‌පාදිභෙදො ධම්‌මතක්‌කො පුරෙජවො හොති. තෙනාහ ‘‘ධම්‌මතක්‌කපුරෙජව’’න්‌ති. අවිජ්‌ජාය පභෙදනන්‌ති එතමෙව ච අඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛං අවිජ්‌ජාපභෙදනසඞ්‌ඛාතං නිබ්‌බානං නිස්‌සාය ජාතත්‌තා කාරණොපචාරෙන ‘‘අවිජ්‌ජාය පභෙදන’’න්‌ති බ්‍රූමීති.
76.Upekkhāsatisaṃsuddhanti catutthajjhānaupekkhāsatīhi saṃsuddhaṃ. Dhammatakkapurejavanti iminā tasmiṃ catutthajjhānavimokkhe ṭhatvā jhānaṅgāni vipassitvā adhigataṃ arahattavimokkhaṃ vadati. Arahattavimokkhassa hi maggasampayuttasammāsaṅkappādibhedo dhammatakko purejavo hoti. Tenāha ‘‘dhammatakkapurejava’’nti. Avijjāya pabhedananti etameva ca aññāvimokkhaṃ avijjāpabhedanasaṅkhātaṃ nibbānaṃ nissāya jātattā kāraṇopacārena ‘‘avijjāya pabhedana’’nti brūmīti.
යා චතුත්‌ථෙ ඣානෙ උපෙක්‌ඛාති එත්‌ථ උපපත්‌තිතො ඉක්‌ඛතීති උපෙක්‌ඛා, සමං පස්‌සති අපක්‌ඛපතිතා හුත්‌වා පස්‌සතීති අත්‌ථො. උපෙක්‌ඛනාති ආකාරනිද්‌දෙසො. අජ්‌ඣුපෙක්‌ඛනාති උපසග්‌ගවසෙන පදං වඩ්‌ඪිතං. චිත්‌තසමතාති චිත්‌තස්‌සෙකග්‌ගභාවො. චිත්‌තප්‌පස්‌සද්‌ධතාති චිත්‌තස්‌ස ඌනාතිරිත්‌තවජ්‌ජිතභාවො. මජ්‌ඣත්‌තතාති චිත්‌තස්‌ස මජ්‌ඣෙ ඨිතභාවො.
Yā catutthe jhāne upekkhāti ettha upapattito ikkhatīti upekkhā, samaṃ passati apakkhapatitā hutvā passatīti attho. Upekkhanāti ākāraniddeso. Ajjhupekkhanāti upasaggavasena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Cittasamatāti cittassekaggabhāvo. Cittappassaddhatāti cittassa ūnātirittavajjitabhāvo. Majjhattatāti cittassa majjhe ṭhitabhāvo.
77. එවං අවිජ්‌ජාපභෙදවචනෙන වුත්‌තං නිබ්‌බානං සුත්‌වා ‘‘තං කිස්‌ස විප්‌පහානෙන වුච්‌චතී’’ති පුච්‌ඡන්‌තො ‘‘කිංසු සංයොජනො’’ති ගාථමාහ. තත්‌ථ කිංසු සංයොජනොති කිංසංයොජනො. විචාරණන්‌ති විචාරණකාරණං. කිස්‌සස්‌ස විප්‌පහානෙනාති කිංනාමකස්‌ස අස්‌ස ධම්‌මස්‌ස විප්‌පහානෙන.
77. Evaṃ avijjāpabhedavacanena vuttaṃ nibbānaṃ sutvā ‘‘taṃ kissa vippahānena vuccatī’’ti pucchanto ‘‘kiṃsu saṃyojano’’ti gāthamāha. Tattha kiṃsu saṃyojanoti kiṃsaṃyojano. Vicāraṇanti vicāraṇakāraṇaṃ. Kissassa vippahānenāti kiṃnāmakassa assa dhammassa vippahānena.
78. අථස්‌ස භගවා තමත්‌ථං බ්‍යාකරොන්‌තො ‘‘නන්‌දිසංයොජනො’’ති ගාථමාහ. තත්‌ථ විතක්‌කස්‌සාති කාමවිතක්‌කාදිකො විතක්‌කො අස්‌ස.
78. Athassa bhagavā tamatthaṃ byākaronto ‘‘nandisaṃyojano’’ti gāthamāha. Tattha vitakkassāti kāmavitakkādiko vitakko assa.
79. ඉදානි තස්‌ස නිබ්‌බානස්‌ස මග්‌ගං පුච්‌ඡන්‌තො ‘‘කථං සතස්‌සා’’ති ගාථමාහ. තත්‌ථ විඤ්‌ඤාණන්‌ති අභිසඞ්‌ඛාරවිඤ්‌ඤාණං.
79. Idāni tassa nibbānassa maggaṃ pucchanto ‘‘kathaṃ satassā’’ti gāthamāha. Tattha viññāṇanti abhisaṅkhāraviññāṇaṃ.
80.
80.
අථස්‌ස මග්‌ගං කථෙන්‌තො භගවා ‘‘අජ්‌ඣත්‌තඤ්‌චා’’ති ගාථමාහ. තත්‌ථ එවං සතස්‌සාති එවං සතස්‌ස සම්‌පජානස්‌ස. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ පාකටමෙව.
Athassa maggaṃ kathento bhagavā ‘‘ajjhattañcā’’ti gāthamāha. Tattha evaṃ satassāti evaṃ satassa sampajānassa. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva.
එවං භගවා ඉදම්‌පි සුත්‌තං අරහත්‌තනිකූටෙනෙව දෙසෙසි, දෙසනාපරියොසානෙ ච පුබ්‌බසදිසොව ධම්‌මාභිසමයො අහොසීති.
Evaṃ bhagavā idampi suttaṃ arahattanikūṭeneva desesi, desanāpariyosāne ca pubbasadisova dhammābhisamayo ahosīti.
සද්‌ධම්‌මප්‌පජ්‌ජොතිකාය චූළනිද්‌දෙස-අට්‌ඨකථාය
Saddhammappajjotikāya cūḷaniddesa-aṭṭhakathāya
උදයමාණවසුත්‌තනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Udayamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / චූළනිද්‌දෙසපාළි • Cūḷaniddesapāḷi
13. උදයමාණවපුච්‌ඡා • 13. Udayamāṇavapucchā
13. උදයමාණවපුච්‌ඡානිද්‌දෙසො • 13. Udayamāṇavapucchāniddeso
