| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
२. उदयसुत्तवण्णना
2. Udayasuttavaṇṇanā
१९८. दुतिये ओदनेन पूरेसीति अत्तनो अत्थाय सम्पादितेन सूपब्यञ्जनेन ओदनेन पूरेत्वा अदासि। भगवा किर पच्चूससमये लोकं ओलोकेन्तोव तं ब्राह्मणं दिस्वा, पातोव सरीरपटिजग्गनं कत्वा, गन्धकुटिं पविसित्वा, द्वारं पिधाय, निसिन्नो तस्स भोजनं उपसंहरियमानं दिस्वा, एककोव पत्तं अंसकूटे लग्गेत्वा, गन्धकुटितो निक्खम्म, नगरद्वारे पत्तं नीहरित्वा, अन्तोनगरं पविसित्वा, पटिपाटिया गच्छन्तो ब्राह्मणस्स द्वारकोट्ठके अट्ठासि। ब्राह्मणो भगवन्तं दिस्वा, अत्तनो सज्जितं भोजनं अदासि। तं सन्धायेतं वुत्तं। दुतियम्पीति दुतियदिवसेपि। ततियम्पीति ततियदिवसेपि। तानि किर तीणि दिवसानि निरन्तरं ब्राह्मणस्स घरद्वारं गच्छन्तस्स भगवतो अन्तरा अञ्ञो कोचि उट्ठाय पत्तं गहेतुं समत्थो नाम नाहोसि, महाजनो ओलोकेन्तोव अट्ठासि।
198. Dutiye odanena pūresīti attano atthāya sampāditena sūpabyañjanena odanena pūretvā adāsi. Bhagavā kira paccūsasamaye lokaṃ olokentova taṃ brāhmaṇaṃ disvā, pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā, gandhakuṭiṃ pavisitvā, dvāraṃ pidhāya, nisinno tassa bhojanaṃ upasaṃhariyamānaṃ disvā, ekakova pattaṃ aṃsakūṭe laggetvā, gandhakuṭito nikkhamma, nagaradvāre pattaṃ nīharitvā, antonagaraṃ pavisitvā, paṭipāṭiyā gacchanto brāhmaṇassa dvārakoṭṭhake aṭṭhāsi. Brāhmaṇo bhagavantaṃ disvā, attano sajjitaṃ bhojanaṃ adāsi. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Dutiyampīti dutiyadivasepi. Tatiyampīti tatiyadivasepi. Tāni kira tīṇi divasāni nirantaraṃ brāhmaṇassa gharadvāraṃ gacchantassa bhagavato antarā añño koci uṭṭhāya pattaṃ gahetuṃ samattho nāma nāhosi, mahājano olokentova aṭṭhāsi.
एतदवोचाति ब्राह्मणो तीणि दिवसानि पत्तं पूरेत्वा देन्तोपि न सद्धाय अदासि, ‘‘घरद्वारं आगन्त्वा ठितस्स पब्बजितस्स भिक्खामत्तम्पि अदत्वा भुञ्जती’’ति उपारम्भभयेन अदासि। ददन्तो च द्वे दिवसानि दत्वा किञ्चि अवत्वाव निवत्तो। भगवापि किञ्चि अवत्वाव पक्कन्तो। ततियदिवसे पन अधिवासेतुं असक्कोन्तो एतं ‘‘पकट्ठको’’तिआदिवचनं अवोच। भगवापि एतं वचनं निच्छारापनत्थमेव याव ततियमगमासि। तत्थ पकट्ठकोति रसगिद्धो।
Etadavocāti brāhmaṇo tīṇi divasāni pattaṃ pūretvā dentopi na saddhāya adāsi, ‘‘gharadvāraṃ āgantvā ṭhitassa pabbajitassa bhikkhāmattampi adatvā bhuñjatī’’ti upārambhabhayena adāsi. Dadanto ca dve divasāni datvā kiñci avatvāva nivatto. Bhagavāpi kiñci avatvāva pakkanto. Tatiyadivase pana adhivāsetuṃ asakkonto etaṃ ‘‘pakaṭṭhako’’tiādivacanaṃ avoca. Bhagavāpi etaṃ vacanaṃ nicchārāpanatthameva yāva tatiyamagamāsi. Tattha pakaṭṭhakoti rasagiddho.
पुनप्पुनं चेव वपन्ति बीजन्ति सत्था ब्राह्मणस्स वचनं सुत्वा, ‘‘ब्राह्मण, त्वं तीणि दिवसानि पिण्डपातं दत्वा ओसक्कसि, पुनप्पुनं कातब्बा नाम लोकस्मिं सोळस धम्मा’’ति वत्वा ते धम्मे दस्सेतुं इमं देसनं आरभि। तत्थ पुनप्पुनं चेव वपन्तीति एकस्मिं सस्सवारे वुत्तं ‘‘अलमेत्तावता’’ति अनोसक्कित्वा अपरापरेसुपि सस्सवारेसु च वपन्तियेव। पुनप्पुनं वस्सतीति न एकदिवसं वस्सित्वा तिट्ठति, पुनप्पुनदिवसेसुपि पुनप्पुनसंवच्छरेसुपि वस्सतियेव, एवं जनपदा इद्धा होन्ति। एतेनुपायेन सब्बत्थ नयो वेदितब्बो।
Punappunaṃ ceva vapanti bījanti satthā brāhmaṇassa vacanaṃ sutvā, ‘‘brāhmaṇa, tvaṃ tīṇi divasāni piṇḍapātaṃ datvā osakkasi, punappunaṃ kātabbā nāma lokasmiṃ soḷasa dhammā’’ti vatvā te dhamme dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi. Tattha punappunaṃ ceva vapantīti ekasmiṃ sassavāre vuttaṃ ‘‘alamettāvatā’’ti anosakkitvā aparāparesupi sassavāresu ca vapantiyeva. Punappunaṃ vassatīti na ekadivasaṃ vassitvā tiṭṭhati, punappunadivasesupi punappunasaṃvaccharesupi vassatiyeva, evaṃ janapadā iddhā honti. Etenupāyena sabbattha nayo veditabbo.
याचकाति इमस्मिं पदे सत्था देसनाकुसलताय अत्तानम्पि पक्खिपित्वा दस्सेति। खीरनिकाति खीरकारका गोदोहका। न हि ते एकवारमेव थनं अञ्छन्ति, पुनप्पुनं अञ्छन्ता धेनुं दुहन्तीति अत्थो। किलमति फन्दति चाति अयं सत्तो तेन इरियापथेन किलमति चेव फन्दति च। गब्भन्ति सोणसिङ्गालादीनम्पि तिरच्छानगतानं कुच्छिं। सिवथिकन्ति सुसानं, मतं मतं सत्तं तत्थ पुनप्पुनं हरन्तीति अत्थो। मग्गञ्च लद्धा अपुनब्भवायाति अपुनब्भवाय मग्गो नाम निब्बानं, तं लभित्वाति अत्थो।
Yācakāti imasmiṃ pade satthā desanākusalatāya attānampi pakkhipitvā dasseti. Khīranikāti khīrakārakā godohakā. Na hi te ekavārameva thanaṃ añchanti, punappunaṃ añchantā dhenuṃ duhantīti attho. Kilamati phandati cāti ayaṃ satto tena iriyāpathena kilamati ceva phandati ca. Gabbhanti soṇasiṅgālādīnampi tiracchānagatānaṃ kucchiṃ. Sivathikanti susānaṃ, mataṃ mataṃ sattaṃ tattha punappunaṃ harantīti attho. Maggañca laddhā apunabbhavāyāti apunabbhavāya maggo nāma nibbānaṃ, taṃ labhitvāti attho.
एवं वुत्तेति एवं भगवता अन्तरवीथियं ठत्वाव सोळस पुनप्पुनधम्मे देसेन्तेन वुत्ते। एतदवोचाति देसनापरियोसाने पसन्नो सद्धिं पुत्तदारमित्तञातिवग्गेन भगवतो पादे वन्दित्वा एतं ‘‘अभिक्कन्तं भो’’तिआदिवचनं अवोच। दुतियं।
Evaṃ vutteti evaṃ bhagavatā antaravīthiyaṃ ṭhatvāva soḷasa punappunadhamme desentena vutte. Etadavocāti desanāpariyosāne pasanno saddhiṃ puttadāramittañātivaggena bhagavato pāde vanditvā etaṃ ‘‘abhikkantaṃ bho’’tiādivacanaṃ avoca. Dutiyaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / २. उदयसुत्तं • 2. Udayasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / २. उदयसुत्तवण्णना • 2. Udayasuttavaṇṇanā
