| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สุตฺตนิปาต-อฎฺฐกถา • Suttanipāta-aṭṭhakathā |
๑๓. อุทยสุตฺตวณฺณนา
13. Udayasuttavaṇṇanā
๑๑๑๒-๓. ฌายินฺติ อุทยสุตฺตํฯ ตตฺถ อญฺญาวิโมกฺขนฺติ ปญฺญานุภาวนิชฺฌาตํ วิโมกฺขํ ปุจฺฉติฯ อถ ภควา ยสฺมา อุทโย จตุตฺถชฺฌานลาภี, ตสฺมาสฺส ปฎิลทฺธชฺฌานวเสน นานปฺปการโต อญฺญาวิโมกฺขํ ทเสฺสโนฺต คาถาทฺวยมาหฯ ตตฺถ ปหานํ กามจฺฉนฺทานนฺติ ยมิทํ ปฐมชฺฌานํ นิพฺพเตฺตนฺตสฺส กามจฺฉนฺทปฺปหานํ, ตมฺปิ อญฺญาวิโมกฺขํ ปพฺรูมิฯ เอวํ สพฺพปทานิ โยเชตพฺพานิฯ
1112-3.Jhāyinti udayasuttaṃ. Tattha aññāvimokkhanti paññānubhāvanijjhātaṃ vimokkhaṃ pucchati. Atha bhagavā yasmā udayo catutthajjhānalābhī, tasmāssa paṭiladdhajjhānavasena nānappakārato aññāvimokkhaṃ dassento gāthādvayamāha. Tattha pahānaṃ kāmacchandānanti yamidaṃ paṭhamajjhānaṃ nibbattentassa kāmacchandappahānaṃ, tampi aññāvimokkhaṃ pabrūmi. Evaṃ sabbapadāni yojetabbāni.
๑๑๑๔. อุเปกฺขาสติสํสุทฺธนฺติ จตุตฺถชฺฌานอุเปกฺขาสตีหิ สํสุทฺธํฯ ธมฺมตกฺกปุเรชวนฺติ อิมินา ตสฺมิํ จตุตฺถชฺฌานวิโมเกฺข ฐตฺวา ฌานงฺคานิ วิปสฺสิตฺวา อธิคตํ อรหตฺตวิโมกฺขํ วทติฯ อรหตฺตวิโมกฺขสฺส หิ มคฺคสมฺปยุตฺตสมฺมาสงฺกปฺปาทิเภโท ธมฺมตโกฺก ปุเรชโว โหติฯ เตนาห – ‘‘ธมฺมตกฺกปุเรชว’’นฺติฯ อวิชฺชาย ปเภทนนฺติ เอตเมว จ อญฺญาวิโมกฺขํ อวิชฺชาปเภทนสงฺขาตํ นิพฺพานํ นิสฺสาย ชาตตฺตา การโณปจาเรน ‘‘อวิชฺชาย ปเภทน’’นฺติ ปพฺรูมีติฯ
1114.Upekkhāsatisaṃsuddhanti catutthajjhānaupekkhāsatīhi saṃsuddhaṃ. Dhammatakkapurejavanti iminā tasmiṃ catutthajjhānavimokkhe ṭhatvā jhānaṅgāni vipassitvā adhigataṃ arahattavimokkhaṃ vadati. Arahattavimokkhassa hi maggasampayuttasammāsaṅkappādibhedo dhammatakko purejavo hoti. Tenāha – ‘‘dhammatakkapurejava’’nti. Avijjāya pabhedananti etameva ca aññāvimokkhaṃ avijjāpabhedanasaṅkhātaṃ nibbānaṃ nissāya jātattā kāraṇopacārena ‘‘avijjāya pabhedana’’nti pabrūmīti.
๑๑๑๕-๖. เอวํ อวิชฺชาปเภทนวจเนน วุตฺตํ นิพฺพานํ สุตฺวา ‘‘ตํ กิสฺส วิปฺปหาเนน วุจฺจตี’’ติ ปุจฺฉโนฺต ‘‘กิํสุ สํโยชโน’’ติ คาถมาหฯ ตตฺถ กิํสุ สํโยชโนติ กิํ สํโยชโนฯ วิจารณนฺติ วิจรณการณํฯ กิสฺสสฺส วิปฺปหาเนนาติ กิํ นามกสฺส อสฺส ธมฺมสฺส วิปฺปหาเนนฯ อถสฺส ภควา ตมตฺถํ พฺยากโรโนฺต ‘‘นนฺทิสํโยชโน’’ติ คาถมาหฯ ตตฺถ วิตกฺกสฺสาติ กามวิตกฺกาทิโก วิตโกฺก อสฺสฯ
1115-6. Evaṃ avijjāpabhedanavacanena vuttaṃ nibbānaṃ sutvā ‘‘taṃ kissa vippahānena vuccatī’’ti pucchanto ‘‘kiṃsu saṃyojano’’ti gāthamāha. Tattha kiṃsu saṃyojanoti kiṃ saṃyojano. Vicāraṇanti vicaraṇakāraṇaṃ. Kissassa vippahānenāti kiṃ nāmakassa assa dhammassa vippahānena. Athassa bhagavā tamatthaṃ byākaronto ‘‘nandisaṃyojano’’ti gāthamāha. Tattha vitakkassāti kāmavitakkādiko vitakko assa.
๑๑๑๗-๘. อิทานิ ตสฺส นิพฺพานสฺส มคฺคํ ปุจฺฉโนฺต ‘‘กถํ สตสฺสา’’ติ คาถมาหฯ ตตฺถ วิญฺญาณนฺติ อภิสงฺขารวิญฺญาณํฯ อถสฺส มคฺคํ กเถโนฺต ภควา ‘‘อชฺฌตฺตญฺจา’’ติ คาถมาหฯ ตตฺถ เอวํ สตสฺสาติ เอวํ สตสฺส สมฺปชานสฺสฯ เสสํ สพฺพตฺถ ปากฎเมวฯ
1117-8. Idāni tassa nibbānassa maggaṃ pucchanto ‘‘kathaṃ satassā’’ti gāthamāha. Tattha viññāṇanti abhisaṅkhāraviññāṇaṃ. Athassa maggaṃ kathento bhagavā ‘‘ajjhattañcā’’ti gāthamāha. Tattha evaṃ satassāti evaṃ satassa sampajānassa. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva.
เอวํ ภควา อิมมฺปิ สุตฺตํ อรหตฺตนิกูเฎเนว เทเสสิฯ เทสนาปริโยสาเน จ ปุพฺพสทิโส เอว ธมฺมาภิสมโย อโหสีติฯ
Evaṃ bhagavā imampi suttaṃ arahattanikūṭeneva desesi. Desanāpariyosāne ca pubbasadiso eva dhammābhisamayo ahosīti.
ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทก-อฎฺฐกถาย
Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya
สุตฺตนิปาต-อฎฺฐกถาย อุทยสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Suttanipāta-aṭṭhakathāya udayasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / สุตฺตนิปาตปาฬิ • Suttanipātapāḷi / ๑๓. อุทยมาณวปุจฺฉา • 13. Udayamāṇavapucchā
