Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā)

    ९. उदायीसुत्तवण्णना

    9. Udāyīsuttavaṇṇanā

    २९. नवमे दिट्ठधम्मो वुच्‍चति पच्‍चक्खो अत्तभावोति आह ‘‘इमस्मिंयेव अत्तभावे’’ति। सुखविहारत्थायाति निक्‍किलेसताय निरामिसेन सुखेन विहारत्थाय। आलोकसञ्‍ञं मनसि करोतीति सूरियचन्दपज्‍जोतमणिउक्‍काविज्‍जुआदीनं आलोको दिवा रत्तिञ्‍च उपलद्धो, यथालद्धवसेनेव आलोकं मनसि करोति, चित्ते ठपेति। तथा च नं मनसि करोति, यथास्स सुभावितालोककसिणस्स विय कसिणालोको यथिच्छकं यावदिच्छकञ्‍च सो आलोको रत्तियं उपतिट्ठति। येन तत्थ दिवासञ्‍ञं ठपेति, दिवारिव विगतथिनमिद्धो होति। तेनाह ‘‘यथा दिवा तथा रत्ति’’न्ति। दिवाति सञ्‍ञं ठपेतीति वुत्तनयेन मनसि कत्वा दिवारिव सञ्‍ञं उप्पादेति। यथानेन दिवा…पे॰… तथेव तं मनसि करोतीति यथानेन दिवा उपलद्धो सूरियालोको, एवं रत्तिम्पि दिवा दिट्ठाकारेनेव तं आलोकं मनसि करोति। यथा चनेन रत्तिं…पे॰… मनसि करोतीति यथा रत्तियं चन्दालोको उपलद्धो, एवं दिवापि रत्तिं दिट्ठाकारेनेव तं आलोकं मनसि करोति, चित्ते ठपेति। विवटेनाति थिनमिद्धेन अपिहितत्ता विवटेन। अनोनद्धेनाति असञ्छादितेन। सहोभासकन्ति सञ्‍ञाणोभासं। दिब्बचक्खुञाणं रूपगतस्स दिब्बस्स इतरस्स च दस्सनट्ठेन इध ञाणदस्सनन्ति अधिप्पेतन्ति आह ‘‘दिब्बचक्खुसङ्खातस्सा’’तिआदि।

    29. Navame diṭṭhadhammo vuccati paccakkho attabhāvoti āha ‘‘imasmiṃyeva attabhāve’’ti. Sukhavihāratthāyāti nikkilesatāya nirāmisena sukhena vihāratthāya. Ālokasaññaṃ manasi karotīti sūriyacandapajjotamaṇiukkāvijjuādīnaṃ āloko divā rattiñca upaladdho, yathāladdhavaseneva ālokaṃ manasi karoti, citte ṭhapeti. Tathā ca naṃ manasi karoti, yathāssa subhāvitālokakasiṇassa viya kasiṇāloko yathicchakaṃ yāvadicchakañca so āloko rattiyaṃ upatiṭṭhati. Yena tattha divāsaññaṃ ṭhapeti, divāriva vigatathinamiddho hoti. Tenāha ‘‘yathā divā tathā ratti’’nti. Divāti saññaṃ ṭhapetīti vuttanayena manasi katvā divāriva saññaṃ uppādeti. Yathānena divā…pe… tatheva taṃ manasi karotīti yathānena divā upaladdho sūriyāloko, evaṃ rattimpi divā diṭṭhākāreneva taṃ ālokaṃ manasi karoti. Yathā canena rattiṃ…pe… manasi karotīti yathā rattiyaṃ candāloko upaladdho, evaṃ divāpi rattiṃ diṭṭhākāreneva taṃ ālokaṃ manasi karoti, citte ṭhapeti. Vivaṭenāti thinamiddhena apihitattā vivaṭena. Anonaddhenāti asañchāditena. Sahobhāsakanti saññāṇobhāsaṃ. Dibbacakkhuñāṇaṃ rūpagatassa dibbassa itarassa ca dassanaṭṭhena idha ñāṇadassananti adhippetanti āha ‘‘dibbacakkhusaṅkhātassā’’tiādi.

    उद्धं जीवितपरियादानाति जीवितक्खयतो उपरि मरणतो परं। समुग्गतेनाति उट्ठितेन। धुमातत्ताति उद्धं उद्धं धुमातत्ता सूनत्ता । सेतरत्तेहि विपरिभिन्‍नं विमिस्सितं नीलं, पुरिमवण्णविपरिणामभूतं वा नीलं विनीलं, विनीलमेव विनीलकन्ति क-कारेन पदवड्ढनमाह अनत्थन्तरतो यथा ‘‘पीतकं लोहितक’’न्ति। पटिकूलत्ताति जिगुच्छनीयत्ता। कुच्छितं विनीलं विनीलकन्ति कुच्छनत्थो वा अयं क-कारोति दस्सेतुं वुत्तं यथा ‘‘पापको कित्तिसद्दो अब्भुग्गच्छती’’ति (दी॰ नि॰ ३.३१६; अ॰ नि॰ ५.२१३)। परिभिन्‍नट्ठानेहि काकधङ्कादीहि । विस्सन्दमानं पुब्बन्ति विस्सवन्तपुब्बं, तहं तहं पग्घरन्तपुब्बन्ति अत्थो। तथाभावन्ति विस्सन्दमानपुब्बतं।

    Uddhaṃ jīvitapariyādānāti jīvitakkhayato upari maraṇato paraṃ. Samuggatenāti uṭṭhitena. Dhumātattāti uddhaṃ uddhaṃ dhumātattā sūnattā . Setarattehi viparibhinnaṃ vimissitaṃ nīlaṃ, purimavaṇṇavipariṇāmabhūtaṃ vā nīlaṃ vinīlaṃ, vinīlameva vinīlakanti ka-kārena padavaḍḍhanamāha anatthantarato yathā ‘‘pītakaṃ lohitaka’’nti. Paṭikūlattāti jigucchanīyattā. Kucchitaṃ vinīlaṃ vinīlakanti kucchanattho vā ayaṃ ka-kāroti dassetuṃ vuttaṃ yathā ‘‘pāpako kittisaddo abbhuggacchatī’’ti (dī. ni. 3.316; a. ni. 5.213). Paribhinnaṭṭhānehi kākadhaṅkādīhi . Vissandamānaṃ pubbanti vissavantapubbaṃ, tahaṃ tahaṃ paggharantapubbanti attho. Tathābhāvanti vissandamānapubbataṃ.

    सो भिक्खूति यो ‘‘पस्सेय्य सरीरं सीवथिकाय छड्डित’’न्ति वुत्तो, सो भिक्खु। उपसंहरति सदिसतं। अयम्पि खोतिआदि उपसंहरणाकारदस्सनं। आयूति रूपजीवितिन्द्रियं। अरूपजीवितिन्द्रियं पनेत्थ विञ्‍ञाणगतिकमेव। उस्माति कम्मजतेजो। एवंपूतिकसभावोति एवं अतिविय पूतिसभावो आयुआदिविगमे वियाति अधिप्पायो। एदिसो भविस्सतीति एवंभावीति आह ‘‘एवमेवं उद्धुमातादिभेदो भविस्सती’’ति।

    So bhikkhūti yo ‘‘passeyya sarīraṃ sīvathikāya chaḍḍita’’nti vutto, so bhikkhu. Upasaṃharati sadisataṃ. Ayampi khotiādi upasaṃharaṇākāradassanaṃ. Āyūti rūpajīvitindriyaṃ. Arūpajīvitindriyaṃ panettha viññāṇagatikameva. Usmāti kammajatejo. Evaṃpūtikasabhāvoti evaṃ ativiya pūtisabhāvo āyuādivigame viyāti adhippāyo. Ediso bhavissatīti evaṃbhāvīti āha ‘‘evamevaṃ uddhumātādibhedo bhavissatī’’ti.

    लुञ्‍चित्वा लुञ्‍चित्वाति उप्पाटेत्वा उप्पाटेत्वा। सेसावसेसमंसलोहितयुत्तन्ति सब्बसो अक्खादितत्ता तहं तहं सेसेन अप्पावसेसेन मंसलोहितेन युत्तं। अञ्‍ञेन हत्थट्ठिकन्ति अविसेसेन हत्थट्ठिकानं विप्पकिण्णता जोतिताति अनवसेसतो तेसं विप्पकिण्णतं दस्सेन्तो ‘‘चतुसट्ठिभेदम्पी’’तिआदिमाह। तेरोवस्सिकानीति तिरोवस्सगतानि। तानि पन संवच्छरं वीतिवत्तानि होन्तीति आह ‘‘अतिक्‍कन्तसंवच्छरानी’’ति। पुराणताय घनभावविगमेन विचुण्णता इध पूतिभावो। सो यथा होति, तं दस्सेन्तो ‘‘अब्भोकासे’’तिआदिमाह। अनेकधातूनन्ति चक्खुधातुआदीनं, कामधातुआदीनं वा। सतिया च ञाणस्स च अत्थायाति ‘‘अभिक्‍कन्ते पटिक्‍कन्ते सम्पजानकारी होती’’तिआदिना (दी॰ नि॰ १.२१४; २.३७६; म॰ नि॰ १.१०९) वुत्ताय सत्तट्ठानिकाय सतिया चेव तंसम्पयुत्तञाणस्स च अत्थाय।

    Luñcitvā luñcitvāti uppāṭetvā uppāṭetvā. Sesāvasesamaṃsalohitayuttanti sabbaso akkhāditattā tahaṃ tahaṃ sesena appāvasesena maṃsalohitena yuttaṃ. Aññena hatthaṭṭhikanti avisesena hatthaṭṭhikānaṃ vippakiṇṇatā jotitāti anavasesato tesaṃ vippakiṇṇataṃ dassento ‘‘catusaṭṭhibhedampī’’tiādimāha. Terovassikānīti tirovassagatāni. Tāni pana saṃvaccharaṃ vītivattāni hontīti āha ‘‘atikkantasaṃvaccharānī’’ti. Purāṇatāya ghanabhāvavigamena vicuṇṇatā idha pūtibhāvo. So yathā hoti, taṃ dassento ‘‘abbhokāse’’tiādimāha. Anekadhātūnanti cakkhudhātuādīnaṃ, kāmadhātuādīnaṃ vā. Satiyā ca ñāṇassa ca atthāyāti ‘‘abhikkante paṭikkante sampajānakārī hotī’’tiādinā (dī. ni. 1.214; 2.376; ma. ni. 1.109) vuttāya sattaṭṭhānikāya satiyā ceva taṃsampayuttañāṇassa ca atthāya.

    उदायीसुत्तवण्णना निट्ठिता।

    Udāyīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ९. उदायीसुत्तं • 9. Udāyīsuttaṃ

    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ९. उदायीसुत्तवण्णना • 9. Udāyīsuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact