| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៩. ឧទាយីសុត្តវណ្ណនា
9. Udāyīsuttavaṇṇanā
២៩. នវមេ ទិដ្ឋធម្មោ វុច្ចតិ បច្ចក្ខោ អត្តភាវោតិ អាហ ‘‘ឥមស្មិំយេវ អត្តភាវេ’’តិ។ សុខវិហារត្ថាយាតិ និក្កិលេសតាយ និរាមិសេន សុខេន វិហារត្ថាយ។ អាលោកសញ្ញំ មនសិ ករោតីតិ សូរិយចន្ទបជ្ជោតមណិឧក្កាវិជ្ជុអាទីនំ អាលោកោ ទិវា រត្តិញ្ច ឧបលទ្ធោ, យថាលទ្ធវសេនេវ អាលោកំ មនសិ ករោតិ, ចិត្តេ ឋបេតិ។ តថា ច នំ មនសិ ករោតិ, យថាស្ស សុភាវិតាលោកកសិណស្ស វិយ កសិណាលោកោ យថិច្ឆកំ យាវទិច្ឆកញ្ច សោ អាលោកោ រត្តិយំ ឧបតិដ្ឋតិ។ យេន តត្ថ ទិវាសញ្ញំ ឋបេតិ, ទិវារិវ វិគតថិនមិទ្ធោ ហោតិ។ តេនាហ ‘‘យថា ទិវា តថា រត្តិ’’ន្តិ។ ទិវាតិ សញ្ញំ ឋបេតីតិ វុត្តនយេន មនសិ កត្វា ទិវារិវ សញ្ញំ ឧប្បាទេតិ។ យថានេន ទិវា…បេ.… តថេវ តំ មនសិ ករោតីតិ យថានេន ទិវា ឧបលទ្ធោ សូរិយាលោកោ, ឯវំ រត្តិម្បិ ទិវា ទិដ្ឋាការេនេវ តំ អាលោកំ មនសិ ករោតិ។ យថា ចនេន រត្តិំ…បេ.… មនសិ ករោតីតិ យថា រត្តិយំ ចន្ទាលោកោ ឧបលទ្ធោ, ឯវំ ទិវាបិ រត្តិំ ទិដ្ឋាការេនេវ តំ អាលោកំ មនសិ ករោតិ, ចិត្តេ ឋបេតិ។ វិវដេនាតិ ថិនមិទ្ធេន អបិហិតត្តា វិវដេន។ អនោនទ្ធេនាតិ អសញ្ឆាទិតេន។ សហោភាសកន្តិ សញ្ញាណោភាសំ។ ទិព្ពចក្ខុញាណំ រូបគតស្ស ទិព្ពស្ស ឥតរស្ស ច ទស្សនដ្ឋេន ឥធ ញាណទស្សនន្តិ អធិប្បេតន្តិ អាហ ‘‘ទិព្ពចក្ខុសង្ខាតស្សា’’តិអាទិ។
29. Navame diṭṭhadhammo vuccati paccakkho attabhāvoti āha ‘‘imasmiṃyeva attabhāve’’ti. Sukhavihāratthāyāti nikkilesatāya nirāmisena sukhena vihāratthāya. Ālokasaññaṃ manasi karotīti sūriyacandapajjotamaṇiukkāvijjuādīnaṃ āloko divā rattiñca upaladdho, yathāladdhavaseneva ālokaṃ manasi karoti, citte ṭhapeti. Tathā ca naṃ manasi karoti, yathāssa subhāvitālokakasiṇassa viya kasiṇāloko yathicchakaṃ yāvadicchakañca so āloko rattiyaṃ upatiṭṭhati. Yena tattha divāsaññaṃ ṭhapeti, divāriva vigatathinamiddho hoti. Tenāha ‘‘yathā divā tathā ratti’’nti. Divāti saññaṃ ṭhapetīti vuttanayena manasi katvā divāriva saññaṃ uppādeti. Yathānena divā…pe… tatheva taṃ manasi karotīti yathānena divā upaladdho sūriyāloko, evaṃ rattimpi divā diṭṭhākāreneva taṃ ālokaṃ manasi karoti. Yathā canena rattiṃ…pe… manasi karotīti yathā rattiyaṃ candāloko upaladdho, evaṃ divāpi rattiṃ diṭṭhākāreneva taṃ ālokaṃ manasi karoti, citte ṭhapeti. Vivaṭenāti thinamiddhena apihitattā vivaṭena. Anonaddhenāti asañchāditena. Sahobhāsakanti saññāṇobhāsaṃ. Dibbacakkhuñāṇaṃ rūpagatassa dibbassa itarassa ca dassanaṭṭhena idha ñāṇadassananti adhippetanti āha ‘‘dibbacakkhusaṅkhātassā’’tiādi.
ឧទ្ធំ ជីវិតបរិយាទានាតិ ជីវិតក្ខយតោ ឧបរិ មរណតោ បរំ។ សមុគ្គតេនាតិ ឧដ្ឋិតេន។ ធុមាតត្តាតិ ឧទ្ធំ ឧទ្ធំ ធុមាតត្តា សូនត្តា ។ សេតរត្តេហិ វិបរិភិន្នំ វិមិស្សិតំ នីលំ, បុរិមវណ្ណវិបរិណាមភូតំ វា នីលំ វិនីលំ, វិនីលមេវ វិនីលកន្តិ ក-ការេន បទវឌ្ឍនមាហ អនត្ថន្តរតោ យថា ‘‘បីតកំ លោហិតក’’ន្តិ។ បដិកូលត្តាតិ ជិគុច្ឆនីយត្តា។ កុច្ឆិតំ វិនីលំ វិនីលកន្តិ កុច្ឆនត្ថោ វា អយំ ក-ការោតិ ទស្សេតុំ វុត្តំ យថា ‘‘បាបកោ កិត្តិសទ្ទោ អព្ភុគ្គច្ឆតី’’តិ (ទី. និ. ៣.៣១៦; អ. និ. ៥.២១៣)។ បរិភិន្នដ្ឋានេហិ កាកធង្កាទីហិ ។ វិស្សន្ទមានំ បុព្ពន្តិ វិស្សវន្តបុព្ពំ, តហំ តហំ បគ្ឃរន្តបុព្ពន្តិ អត្ថោ។ តថាភាវន្តិ វិស្សន្ទមានបុព្ពតំ។
Uddhaṃ jīvitapariyādānāti jīvitakkhayato upari maraṇato paraṃ. Samuggatenāti uṭṭhitena. Dhumātattāti uddhaṃ uddhaṃ dhumātattā sūnattā . Setarattehi viparibhinnaṃ vimissitaṃ nīlaṃ, purimavaṇṇavipariṇāmabhūtaṃ vā nīlaṃ vinīlaṃ, vinīlameva vinīlakanti ka-kārena padavaḍḍhanamāha anatthantarato yathā ‘‘pītakaṃ lohitaka’’nti. Paṭikūlattāti jigucchanīyattā. Kucchitaṃ vinīlaṃ vinīlakanti kucchanattho vā ayaṃ ka-kāroti dassetuṃ vuttaṃ yathā ‘‘pāpako kittisaddo abbhuggacchatī’’ti (dī. ni. 3.316; a. ni. 5.213). Paribhinnaṭṭhānehi kākadhaṅkādīhi . Vissandamānaṃ pubbanti vissavantapubbaṃ, tahaṃ tahaṃ paggharantapubbanti attho. Tathābhāvanti vissandamānapubbataṃ.
សោ ភិក្ខូតិ យោ ‘‘បស្សេយ្យ សរីរំ សីវថិកាយ ឆឌ្ឌិត’’ន្តិ វុត្តោ, សោ ភិក្ខុ។ ឧបសំហរតិ សទិសតំ។ អយម្បិ ខោតិអាទិ ឧបសំហរណាការទស្សនំ។ អាយូតិ រូបជីវិតិន្ទ្រិយំ។ អរូបជីវិតិន្ទ្រិយំ បនេត្ថ វិញ្ញាណគតិកមេវ។ ឧស្មាតិ កម្មជតេជោ។ ឯវំបូតិកសភាវោតិ ឯវំ អតិវិយ បូតិសភាវោ អាយុអាទិវិគមេ វិយាតិ អធិប្បាយោ។ ឯទិសោ ភវិស្សតីតិ ឯវំភាវីតិ អាហ ‘‘ឯវមេវំ ឧទ្ធុមាតាទិភេទោ ភវិស្សតី’’តិ។
So bhikkhūti yo ‘‘passeyya sarīraṃ sīvathikāya chaḍḍita’’nti vutto, so bhikkhu. Upasaṃharati sadisataṃ. Ayampi khotiādi upasaṃharaṇākāradassanaṃ. Āyūti rūpajīvitindriyaṃ. Arūpajīvitindriyaṃ panettha viññāṇagatikameva. Usmāti kammajatejo. Evaṃpūtikasabhāvoti evaṃ ativiya pūtisabhāvo āyuādivigame viyāti adhippāyo. Ediso bhavissatīti evaṃbhāvīti āha ‘‘evamevaṃ uddhumātādibhedo bhavissatī’’ti.
លុញ្ចិត្វា លុញ្ចិត្វាតិ ឧប្បាដេត្វា ឧប្បាដេត្វា។ សេសាវសេសមំសលោហិតយុត្តន្តិ សព្ពសោ អក្ខាទិតត្តា តហំ តហំ សេសេន អប្បាវសេសេន មំសលោហិតេន យុត្តំ។ អញ្ញេន ហត្ថដ្ឋិកន្តិ អវិសេសេន ហត្ថដ្ឋិកានំ វិប្បកិណ្ណតា ជោតិតាតិ អនវសេសតោ តេសំ វិប្បកិណ្ណតំ ទស្សេន្តោ ‘‘ចតុសដ្ឋិភេទម្បី’’តិអាទិមាហ។ តេរោវស្សិកានីតិ តិរោវស្សគតានិ។ តានិ បន សំវច្ឆរំ វីតិវត្តានិ ហោន្តីតិ អាហ ‘‘អតិក្កន្តសំវច្ឆរានី’’តិ។ បុរាណតាយ ឃនភាវវិគមេន វិចុណ្ណតា ឥធ បូតិភាវោ។ សោ យថា ហោតិ, តំ ទស្សេន្តោ ‘‘អព្ភោកាសេ’’តិអាទិមាហ។ អនេកធាតូនន្តិ ចក្ខុធាតុអាទីនំ, កាមធាតុអាទីនំ វា។ សតិយា ច ញាណស្ស ច អត្ថាយាតិ ‘‘អភិក្កន្តេ បដិក្កន្តេ សម្បជានការី ហោតី’’តិអាទិនា (ទី. និ. ១.២១៤; ២.៣៧៦; ម. និ. ១.១០៩) វុត្តាយ សត្តដ្ឋានិកាយ សតិយា ចេវ តំសម្បយុត្តញាណស្ស ច អត្ថាយ។
Luñcitvā luñcitvāti uppāṭetvā uppāṭetvā. Sesāvasesamaṃsalohitayuttanti sabbaso akkhāditattā tahaṃ tahaṃ sesena appāvasesena maṃsalohitena yuttaṃ. Aññena hatthaṭṭhikanti avisesena hatthaṭṭhikānaṃ vippakiṇṇatā jotitāti anavasesato tesaṃ vippakiṇṇataṃ dassento ‘‘catusaṭṭhibhedampī’’tiādimāha. Terovassikānīti tirovassagatāni. Tāni pana saṃvaccharaṃ vītivattāni hontīti āha ‘‘atikkantasaṃvaccharānī’’ti. Purāṇatāya ghanabhāvavigamena vicuṇṇatā idha pūtibhāvo. So yathā hoti, taṃ dassento ‘‘abbhokāse’’tiādimāha. Anekadhātūnanti cakkhudhātuādīnaṃ, kāmadhātuādīnaṃ vā. Satiyā ca ñāṇassa ca atthāyāti ‘‘abhikkante paṭikkante sampajānakārī hotī’’tiādinā (dī. ni. 1.214; 2.376; ma. ni. 1.109) vuttāya sattaṭṭhānikāya satiyā ceva taṃsampayuttañāṇassa ca atthāya.
ឧទាយីសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Udāyīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៩. ឧទាយីសុត្តំ • 9. Udāyīsuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៩. ឧទាយីសុត្តវណ្ណនា • 9. Udāyīsuttavaṇṇanā
