| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
9. උදායීසුත්‌තවණ්‌ණනා
9. Udāyīsuttavaṇṇanā
29. නවමෙ දිට්‌ඨධම්‌මො වුච්‌චති පච්‌චක්‌ඛො අත්‌තභාවොති ආහ ‘‘ඉමස්‌මිංයෙව අත්‌තභාවෙ’’ති. සුඛවිහාරත්‌ථායාති නික්‌කිලෙසතාය නිරාමිසෙන සුඛෙන විහාරත්‌ථාය. ආලොකසඤ්‌ඤං මනසි කරොතීති සූරියචන්‌දපජ්‌ජොතමණිඋක්‌කාවිජ්‌ජුආදීනං ආලොකො දිවා රත්‌තිඤ්‌ච උපලද්‌ධො, යථාලද්‌ධවසෙනෙව ආලොකං මනසි කරොති, චිත්‌තෙ ඨපෙති. තථා ච නං මනසි කරොති, යථාස්‌ස සුභාවිතාලොකකසිණස්‌ස විය කසිණාලොකො යථිච්‌ඡකං යාවදිච්‌ඡකඤ්‌ච සො ආලොකො රත්‌තියං උපතිට්‌ඨති. යෙන තත්‌ථ දිවාසඤ්‌ඤං ඨපෙති, දිවාරිව විගතථිනමිද්‌ධො හොති. තෙනාහ ‘‘යථා දිවා තථා රත්‌ති’’න්‌ති. දිවාති සඤ්‌ඤං ඨපෙතීති වුත්‌තනයෙන මනසි කත්‌වා දිවාරිව සඤ්‌ඤං උප්‌පාදෙති. යථානෙන දිවා…පෙ.… තථෙව තං මනසි කරොතීති යථානෙන දිවා උපලද්‌ධො සූරියාලොකො, එවං රත්‌තිම්‌පි දිවා දිට්‌ඨාකාරෙනෙව තං ආලොකං මනසි කරොති. යථා චනෙන රත්‌තිං…පෙ.… මනසි කරොතීති යථා රත්‌තියං චන්‌දාලොකො උපලද්‌ධො, එවං දිවාපි රත්‌තිං දිට්‌ඨාකාරෙනෙව තං ආලොකං මනසි කරොති, චිත්‌තෙ ඨපෙති. විවටෙනාති ථිනමිද්‌ධෙන අපිහිතත්‌තා විවටෙන. අනොනද්‌ධෙනාති අසඤ්‌ඡාදිතෙන. සහොභාසකන්‌ති සඤ්‌ඤාණොභාසං. දිබ්‌බචක්‌ඛුඤාණං රූපගතස්‌ස දිබ්‌බස්‌ස ඉතරස්‌ස ච දස්‌සනට්‌ඨෙන ඉධ ඤාණදස්‌සනන්‌ති අධිප්‌පෙතන්‌ති ආහ ‘‘දිබ්‌බචක්‌ඛුසඞ්‌ඛාතස්‌සා’’තිආදි.
29. Navame diṭṭhadhammo vuccati paccakkho attabhāvoti āha ‘‘imasmiṃyeva attabhāve’’ti. Sukhavihāratthāyāti nikkilesatāya nirāmisena sukhena vihāratthāya. Ālokasaññaṃ manasi karotīti sūriyacandapajjotamaṇiukkāvijjuādīnaṃ āloko divā rattiñca upaladdho, yathāladdhavaseneva ālokaṃ manasi karoti, citte ṭhapeti. Tathā ca naṃ manasi karoti, yathāssa subhāvitālokakasiṇassa viya kasiṇāloko yathicchakaṃ yāvadicchakañca so āloko rattiyaṃ upatiṭṭhati. Yena tattha divāsaññaṃ ṭhapeti, divāriva vigatathinamiddho hoti. Tenāha ‘‘yathā divā tathā ratti’’nti. Divāti saññaṃ ṭhapetīti vuttanayena manasi katvā divāriva saññaṃ uppādeti. Yathānena divā…pe… tatheva taṃ manasi karotīti yathānena divā upaladdho sūriyāloko, evaṃ rattimpi divā diṭṭhākāreneva taṃ ālokaṃ manasi karoti. Yathā canena rattiṃ…pe… manasi karotīti yathā rattiyaṃ candāloko upaladdho, evaṃ divāpi rattiṃ diṭṭhākāreneva taṃ ālokaṃ manasi karoti, citte ṭhapeti. Vivaṭenāti thinamiddhena apihitattā vivaṭena. Anonaddhenāti asañchāditena. Sahobhāsakanti saññāṇobhāsaṃ. Dibbacakkhuñāṇaṃ rūpagatassa dibbassa itarassa ca dassanaṭṭhena idha ñāṇadassananti adhippetanti āha ‘‘dibbacakkhusaṅkhātassā’’tiādi.
උද්‌ධං ජීවිතපරියාදානාති ජීවිතක්‌ඛයතො උපරි මරණතො පරං. සමුග්‌ගතෙනාති උට්‌ඨිතෙන. ධුමාතත්‌තාති උද්‌ධං උද්‌ධං ධුමාතත්‌තා සූනත්‌තා . සෙතරත්‌තෙහි විපරිභින්‌නං විමිස්‌සිතං නීලං, පුරිමවණ්‌ණවිපරිණාමභූතං වා නීලං විනීලං, විනීලමෙව විනීලකන්‌ති ක-කාරෙන පදවඩ්‌ඪනමාහ අනත්‌ථන්‌තරතො යථා ‘‘පීතකං ලොහිතක’’න්‌ති. පටිකූලත්‌තාති ජිගුච්‌ඡනීයත්‌තා. කුච්‌ඡිතං විනීලං විනීලකන්‌ති කුච්‌ඡනත්‌ථො වා අයං ක-කාරොති දස්‌සෙතුං වුත්‌තං යථා ‘‘පාපකො කිත්‌තිසද්‌දො අබ්‌භුග්‌ගච්‌ඡතී’’ති (දී. නි. 3.316; අ. නි. 5.213). පරිභින්‌නට්‌ඨානෙහි කාකධඞ්‌කාදීහි . විස්‌සන්‌දමානං පුබ්‌බන්‌ති විස්‌සවන්‌තපුබ්‌බං, තහං තහං පග්‌ඝරන්‌තපුබ්‌බන්‌ති අත්‌ථො. තථාභාවන්‌ති විස්‌සන්‌දමානපුබ්‌බතං.
Uddhaṃ jīvitapariyādānāti jīvitakkhayato upari maraṇato paraṃ. Samuggatenāti uṭṭhitena. Dhumātattāti uddhaṃ uddhaṃ dhumātattā sūnattā . Setarattehi viparibhinnaṃ vimissitaṃ nīlaṃ, purimavaṇṇavipariṇāmabhūtaṃ vā nīlaṃ vinīlaṃ, vinīlameva vinīlakanti ka-kārena padavaḍḍhanamāha anatthantarato yathā ‘‘pītakaṃ lohitaka’’nti. Paṭikūlattāti jigucchanīyattā. Kucchitaṃ vinīlaṃ vinīlakanti kucchanattho vā ayaṃ ka-kāroti dassetuṃ vuttaṃ yathā ‘‘pāpako kittisaddo abbhuggacchatī’’ti (dī. ni. 3.316; a. ni. 5.213). Paribhinnaṭṭhānehi kākadhaṅkādīhi . Vissandamānaṃ pubbanti vissavantapubbaṃ, tahaṃ tahaṃ paggharantapubbanti attho. Tathābhāvanti vissandamānapubbataṃ.
සො භික්‌ඛූති යො ‘‘පස්‌සෙය්‍ය සරීරං සීවථිකාය ඡඩ්‌ඩිත’’න්‌ති වුත්‌තො, සො භික්‌ඛු. උපසංහරති සදිසතං. අයම්‌පි ඛොතිආදි උපසංහරණාකාරදස්‌සනං. ආයූති රූපජීවිතින්‌ද්‍රියං. අරූපජීවිතින්‌ද්‍රියං පනෙත්‌ථ විඤ්‌ඤාණගතිකමෙව. උස්‌මාති කම්‌මජතෙජො. එවංපූතිකසභාවොති එවං අතිවිය පූතිසභාවො ආයුආදිවිගමෙ වියාති අධිප්‌පායො. එදිසො භවිස්‌සතීති එවංභාවීති ආහ ‘‘එවමෙවං උද්‌ධුමාතාදිභෙදො භවිස්‌සතී’’ති.
So bhikkhūti yo ‘‘passeyya sarīraṃ sīvathikāya chaḍḍita’’nti vutto, so bhikkhu. Upasaṃharati sadisataṃ. Ayampi khotiādi upasaṃharaṇākāradassanaṃ. Āyūti rūpajīvitindriyaṃ. Arūpajīvitindriyaṃ panettha viññāṇagatikameva. Usmāti kammajatejo. Evaṃpūtikasabhāvoti evaṃ ativiya pūtisabhāvo āyuādivigame viyāti adhippāyo. Ediso bhavissatīti evaṃbhāvīti āha ‘‘evamevaṃ uddhumātādibhedo bhavissatī’’ti.
ලුඤ්‌චිත්‌වා ලුඤ්‌චිත්‌වාති උප්‌පාටෙත්‌වා උප්‌පාටෙත්‌වා. සෙසාවසෙසමංසලොහිතයුත්‌තන්‌ති සබ්‌බසො අක්‌ඛාදිතත්‌තා තහං තහං සෙසෙන අප්‌පාවසෙසෙන මංසලොහිතෙන යුත්‌තං. අඤ්‌ඤෙන හත්‌ථට්‌ඨිකන්‌ති අවිසෙසෙන හත්‌ථට්‌ඨිකානං විප්‌පකිණ්‌ණතා ජොතිතාති අනවසෙසතො තෙසං විප්‌පකිණ්‌ණතං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘චතුසට්‌ඨිභෙදම්‌පී’’තිආදිමාහ. තෙරොවස්‌සිකානීති තිරොවස්‌සගතානි. තානි පන සංවච්‌ඡරං වීතිවත්‌තානි හොන්‌තීති ආහ ‘‘අතික්‌කන්‌තසංවච්‌ඡරානී’’ති. පුරාණතාය ඝනභාවවිගමෙන විචුණ්‌ණතා ඉධ පූතිභාවො. සො යථා හොති, තං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘අබ්‌භොකාසෙ’’තිආදිමාහ. අනෙකධාතූනන්‌ති චක්‌ඛුධාතුආදීනං, කාමධාතුආදීනං වා. සතියා ච ඤාණස්‌ස ච අත්‌ථායාති ‘‘අභික්‌කන්‌තෙ පටික්‌කන්‌තෙ සම්‌පජානකාරී හොතී’’තිආදිනා (දී. නි. 1.214; 2.376; ම. නි. 1.109) වුත්‌තාය සත්‌තට්‌ඨානිකාය සතියා චෙව තංසම්‌පයුත්‌තඤාණස්‌ස ච අත්‌ථාය.
Luñcitvā luñcitvāti uppāṭetvā uppāṭetvā. Sesāvasesamaṃsalohitayuttanti sabbaso akkhāditattā tahaṃ tahaṃ sesena appāvasesena maṃsalohitena yuttaṃ. Aññena hatthaṭṭhikanti avisesena hatthaṭṭhikānaṃ vippakiṇṇatā jotitāti anavasesato tesaṃ vippakiṇṇataṃ dassento ‘‘catusaṭṭhibhedampī’’tiādimāha. Terovassikānīti tirovassagatāni. Tāni pana saṃvaccharaṃ vītivattāni hontīti āha ‘‘atikkantasaṃvaccharānī’’ti. Purāṇatāya ghanabhāvavigamena vicuṇṇatā idha pūtibhāvo. So yathā hoti, taṃ dassento ‘‘abbhokāse’’tiādimāha. Anekadhātūnanti cakkhudhātuādīnaṃ, kāmadhātuādīnaṃ vā. Satiyā ca ñāṇassa ca atthāyāti ‘‘abhikkante paṭikkante sampajānakārī hotī’’tiādinā (dī. ni. 1.214; 2.376; ma. ni. 1.109) vuttāya sattaṭṭhānikāya satiyā ceva taṃsampayuttañāṇassa ca atthāya.
උදායීසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Udāyīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 9. උදායීසුත්‌තං • 9. Udāyīsuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 9. උදායීසුත්‌තවණ්‌ණනා • 9. Udāyīsuttavaṇṇanā
