Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ೨. ಉದಾಯಿತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ

    2. Udāyittheragāthāvaṇṇanā

    ಮನುಸ್ಸಭೂತನ್ತಿಆದಿಕಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಉದಾಯಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಪುಞ್ಞಂ ಉಪಚಿನಿತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕಪಿಲವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಉದಾಯೀತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ, ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತಯೋ ಹಿ ಇಮೇ ಉದಾಯಿತ್ಥೇರಾ ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಆಗತೋ ಕಾಳುದಾಯೀ, ಕೋವರಿಯಪುತ್ತೋ ಲಾಲುದಾಯೀ, ಅಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪುತ್ತೋ ಮಹಾಉದಾಯೀತಿ। ಸ್ವಾಯಂ ಏಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾರಾ ಸೇತವಾರಣಂ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಮಹಾಜನೇನ ಪಸಂಸಿಯಮಾನಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ನಾಗೋಪಮಸುತ್ತನ್ತೇ (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೪೩) ದೇಸಿತೇ ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಬಲಾನುರೂಪಂ ಸತ್ಥು ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ, ಬುದ್ಧಾರಮ್ಮಣಾಯ ಪೀತಿಯಾ ಸಮುಸ್ಸಾಹಿತಮಾನಸೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾಜನೋ ಇಮಂ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಂ ನಾಗಂ ಪಸಂಸತಿ, ನ ಬುದ್ಧಮಹಾನಾಗಂ। ಹನ್ದಾಹಂ ಬುದ್ಧಮಹಾಗನ್ಧಹತ್ಥಿನೋ ಗುಣೇ ಪಾಕಟೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಥೋಮೇನ್ತೋ –

    Manussabhūtantiādikā āyasmato udāyittherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinitvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ brāhmaṇakule nibbattitvā udāyīti laddhanāmo vayappatto satthu ñātisamāgame buddhānubhāvaṃ disvā, paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tayo hi ime udāyittherā amaccaputto pubbe āgato kāḷudāyī, kovariyaputto lāludāyī, ayaṃ brāhmaṇaputto mahāudāyīti. Svāyaṃ ekadivasaṃ satthārā setavāraṇaṃ sabbālaṅkārapaṭimaṇḍitaṃ mahājanena pasaṃsiyamānaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā nāgopamasuttante (a. ni. 6.43) desite desanāpariyosāne attano ñāṇabalānurūpaṃ satthu guṇe anussaritvā, buddhārammaṇāya pītiyā samussāhitamānaso ‘‘ayaṃ mahājano imaṃ tiracchānagataṃ nāgaṃ pasaṃsati, na buddhamahānāgaṃ. Handāhaṃ buddhamahāgandhahatthino guṇe pākaṭe karissāmī’’ti satthāraṃ thomento –

    ೬೮೯.

    689.

    ‘‘ಮನುಸ್ಸಭೂತಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಅತ್ತದನ್ತಂ ಸಮಾಹಿತಂ।

    ‘‘Manussabhūtaṃ sambuddhaṃ, attadantaṃ samāhitaṃ;

    ಇರಿಯಮಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮಪಥೇ, ಚಿತ್ತಸ್ಸೂಪಸಮೇ ರತಂ॥

    Iriyamānaṃ brahmapathe, cittassūpasame rataṃ.

    ೬೯೦.

    690.

    ‘‘ಯಂ ಮನುಸ್ಸಾ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನ ಪಾರಗುಂ।

    ‘‘Yaṃ manussā namassanti, sabbadhammāna pāraguṃ;

    ದೇವಾಪಿ ತಂ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ, ಇತಿ ಮೇ ಅರಹತೋ ಸುತಂ॥

    Devāpi taṃ namassanti, iti me arahato sutaṃ.

    ೬೯೧.

    691.

    ‘‘ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಾತೀತಂ , ವನಾ ನಿಬ್ಬನಮಾಗತಂ।

    ‘‘Sabbasaṃyojanātītaṃ , vanā nibbanamāgataṃ;

    ಕಾಮೇಹಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮರತಂ, ಮುತ್ತಂ ಸೇಲಾವ ಕಞ್ಚನಂ॥

    Kāmehi nekkhammarataṃ, muttaṃ selāva kañcanaṃ.

    ೬೯೨.

    692.

    ‘‘ಸ ವೇ ಅಚ್ಚರುಚಿ ನಾಗೋ, ಹಿಮವಾವಞ್ಞೇ ಸಿಲುಚ್ಚಯೇ।

    ‘‘Sa ve accaruci nāgo, himavāvaññe siluccaye;

    ಸಬ್ಬೇಸಂ ನಾಗನಾಮಾನಂ, ಸಚ್ಚನಾಮೋ ಅನುತ್ತರೋ॥

    Sabbesaṃ nāganāmānaṃ, saccanāmo anuttaro.

    ೬೯೩.

    693.

    ‘‘ನಾಗಂ ವೋ ಕಿತ್ತಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ನ ಹಿ ಆಗುಂ ಕರೋತಿ ಸೋ।

    ‘‘Nāgaṃ vo kittayissāmi, na hi āguṃ karoti so;

    ಸೋರಚ್ಚಂ ಅವಿಹಿಂಸಾ ಚ, ಪಾದಾ ನಾಗಸ್ಸ ತೇ ದುವೇ॥

    Soraccaṃ avihiṃsā ca, pādā nāgassa te duve.

    ೬೯೪.

    694.

    ‘‘ಸತಿ ಚ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ, ಚರಣಾ ನಾಗಸ್ಸ ತೇಪರೇ।

    ‘‘Sati ca sampajaññañca, caraṇā nāgassa tepare;

    ಸದ್ಧಾಹತ್ಥೋ ಮಹಾನಾಗೋ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸೇತದನ್ತವಾ॥

    Saddhāhattho mahānāgo, upekkhāsetadantavā.

    ೬೯೫.

    695.

    ‘‘ಸತಿ ಗೀವಾ ಸಿರೋ ಪಞ್ಞಾ, ವೀಮಂಸಾ ಧಮ್ಮಚಿನ್ತನಾ।

    ‘‘Sati gīvā siro paññā, vīmaṃsā dhammacintanā;

    ಧಮ್ಮಕುಚ್ಛಿಸಮಾವಾಸೋ, ವಿವೇಕೋ ತಸ್ಸ ವಾಲಧಿ॥

    Dhammakucchisamāvāso, viveko tassa vāladhi.

    ೬೯೬.

    696.

    ‘‘ಸೋ ಝಾಯೀ ಅಸ್ಸಾಸರತೋ, ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸುಸಮಾಹಿತೋ।

    ‘‘So jhāyī assāsarato, ajjhattaṃ susamāhito;

    ಗಚ್ಛಂ ಸಮಾಹಿತೋ ನಾಗೋ, ಠಿತೋ ನಾಗೋ ಸಮಾಹಿತೋ॥

    Gacchaṃ samāhito nāgo, ṭhito nāgo samāhito.

    ೬೯೭.

    697.

    ‘‘ಸಯಂ ಸಮಾಹಿತೋ ನಾಗೋ, ನಿಸಿನ್ನೋಪಿ ಸಮಾಹಿತೋ।

    ‘‘Sayaṃ samāhito nāgo, nisinnopi samāhito;

    ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಂವುತೋ ನಾಗೋ, ಏಸಾ ನಾಗಸ್ಸ ಸಮ್ಪದಾ॥

    Sabbattha saṃvuto nāgo, esā nāgassa sampadā.

    ೬೯೮.

    698.

    ‘‘ಭುಞ್ಜತಿ ಅನವಜ್ಜಾನಿ, ಸಾವಜ್ಜಾನಿ ನ ಭುಞ್ಜತಿ।

    ‘‘Bhuñjati anavajjāni, sāvajjāni na bhuñjati;

    ಘಾಸಮಚ್ಛಾದನಂ ಲದ್ಧಾ, ಸನ್ನಿಧಿಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಂ॥

    Ghāsamacchādanaṃ laddhā, sannidhiṃ parivajjayaṃ.

    ೬೯೯.

    699.

    ‘‘ಸಂಯೋಜನಂ ಅಣುಂ ಥೂಲಂ, ಸಬ್ಬಂ ಛೇತ್ವಾನ ಬನ್ಧನಂ।

    ‘‘Saṃyojanaṃ aṇuṃ thūlaṃ, sabbaṃ chetvāna bandhanaṃ;

    ಯೇನ ಯೇನೇವ ಗಚ್ಛತಿ, ಅನಪೇಕ್ಖೋವ ಗಚ್ಛತಿ॥

    Yena yeneva gacchati, anapekkhova gacchati.

    ೭೦೦.

    700.

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ಉದಕೇ ಜಾತಂ, ಪುಣ್ಡರೀಕಂ ಪವಡ್ಢತಿ।

    ‘‘Yathāpi udake jātaṃ, puṇḍarīkaṃ pavaḍḍhati;

    ನೋಪಲಿಪ್ಪತಿ ತೋಯೇನ, ಸುಚಿಗನ್ಧಂ ಮನೋರಮಂ॥

    Nopalippati toyena, sucigandhaṃ manoramaṃ.

    ೭೦೧.

    701.

    ‘‘ತಥೇವ ಚ ಲೋಕೇ ಜಾತೋ, ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ವಿಹರತಿ।

    ‘‘Tatheva ca loke jāto, buddho loke viharati;

    ನೋಪಲಿಪ್ಪತಿ ಲೋಕೇನ, ತೋಯೇನ ಪದುಮಂ ಯಥಾ॥

    Nopalippati lokena, toyena padumaṃ yathā.

    ೭೦೨.

    702.

    ‘‘ಮಹಾಗಿನಿ ಪಜ್ಜಲಿತೋ, ಅನಾಹಾರೋಪಸಮ್ಮತಿ।

    ‘‘Mahāgini pajjalito, anāhāropasammati;

    ಅಙ್ಗಾರೇಸು ಚ ಸನ್ತೇಸು, ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ಪವುಚ್ಚತಿ॥

    Aṅgāresu ca santesu, nibbutoti pavuccati.

    ೭೦೩.

    703.

    ‘‘ಅತ್ಥಸ್ಸಾಯಂ ವಿಞ್ಞಾಪನೀ, ಉಪಮಾ ವಿಞ್ಞೂಹಿ ದೇಸಿತಾ।

    ‘‘Atthassāyaṃ viññāpanī, upamā viññūhi desitā;

    ವಿಞ್ಞಿಸ್ಸನ್ತಿ ಮಹಾನಾಗಾ, ನಾಗಂ ನಾಗೇನ ದೇಸಿತಂ॥

    Viññissanti mahānāgā, nāgaṃ nāgena desitaṃ.

    ೭೦೪.

    704.

    ‘‘ವೀತರಾಗೋ ವೀತದೋಸೋ, ವೀತಮೋಹೋ ಅನಾಸವೋ।

    ‘‘Vītarāgo vītadoso, vītamoho anāsavo;

    ಸರೀರಂ ವಿಜಹಂ ನಾಗೋ, ಪರಿನಿಬ್ಬಿಸ್ಸತ್ಯನಾಸವೋ’’ತಿ॥ – ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ।

    Sarīraṃ vijahaṃ nāgo, parinibbissatyanāsavo’’ti. – imā gāthā abhāsi;

    ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಭೂತನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಭೂತಂ, ನಿಬ್ಬತ್ತಂ; ಮನುಸ್ಸತ್ತಭಾವಂ ವಾ ಪತ್ತಂ। ಸತ್ಥಾ ಹಿ ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣಾಧಿಗಮೇನ ಸಬ್ಬಗತಿವಿಮುತ್ತೋಪಿ ಚರಿಮತ್ತಭಾವೇ ಗಹಿತಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ‘‘ಮನುಸ್ಸೋ’’ತ್ವೇವ ವೋಹರೀಯತೀತಿ। ಗುಣವಸೇನ ಪನ ದೇವಾನಂ ಅತಿದೇವೋ, ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಅತಿಬ್ರಹ್ಮಾ। ಸಮ್ಬುದ್ಧನ್ತಿ ಸಯಮೇವ ಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬಬುದ್ಧವನ್ತಂ। ಅತ್ತದನ್ತನ್ತಿ ಅತ್ತನಾಯೇವ ದನ್ತಂ। ಭಗವಾ ಹಿ ಅತ್ತನಾಯೇವ ಉಪ್ಪಾದಿತೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಚಕ್ಖುತೋಪಿ…ಪೇ॰… ಮನತೋಪಿ ಉತ್ತಮೇನ ದಮಥೇನ ದನ್ತೋ। ಸಮಾಹಿತನ್ತಿ ಅಟ್ಠವಿಧೇನ ಸಮಾಧಿನಾ ಮಗ್ಗಫಲಸಮಾಧಿನಾ ಚ ಸಮಾಹಿತಂ। ಇರಿಯಮಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮಪಥೇತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೇಪಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಪಥೇ, ಬ್ರಹ್ಮೇ ವಾ ಸೇಟ್ಠೇ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಪಥೇ ಸಮಾಪಜ್ಜನವಸೇನ ಪವತ್ತಮಾನಂ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಭಗವಾ ನ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಯಥಾವುತ್ತೇ ಬ್ರಹ್ಮಪಥೇ ಇರಿಯತಿ, ತತ್ಥ ಇರಿಯಸಾಮತ್ಥಿಯಂ ಪನ ತನ್ನಿನ್ನತಞ್ಚ ಉಪಾದಾಯ ‘‘ಇರಿಯಮಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಚಿತ್ತಸ್ಸೂಪಸಮೇ ರತನ್ತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪಸಮಹೇತುಭೂತೇ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಸಮಥೇ, ನಿಬ್ಬಾನೇ, ಅಭಿರತಂ। ಯಂ ಮನುಸ್ಸಾ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನ ಪಾರಗುನ್ತಿ ಯಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಖನ್ಧಾಯತನಾದಿಧಮ್ಮಾನಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಪಾರಗೂ, ಪರಿಞ್ಞಾಪಾರಗೂ, ಪಹಾನಪಾರಗೂ, ಭಾವನಾಪಾರಗೂ, ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಪಾರಗೂ, ಸಮಾಪತ್ತಿಪಾರಗೂತಿ ಛಧಾ ಪಾರಗುಂ ಪರಮುಕ್ಕಂಸಗತಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಖತ್ತಿಯಪಣ್ಡಿತಾದಯೋ ಮನುಸ್ಸಾ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ। ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಪೂಜೇನ್ತಾ ಕಾಯೇನ ವಾಚಾಯ ಮನಸಾ ಚ ತನ್ನಿನ್ನಾ ತಪ್ಪೋಣಾ ತಪ್ಪಬ್ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ। ದೇವಾಪಿ ತಂ ನಮಸ್ಸನ್ತೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಮನುಸ್ಸಾ ಏವ, ಅಥ ಖೋ ಅಪರಿಮಾಣಾಸು ಲೋಕಧಾತೂಸು ದೇವಾಪಿ ತಂ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ। ಇತಿ ಮೇ ಅರಹತೋ ಸುತನ್ತಿ ಏವಂ ಮಯಾ ಆರಕತ್ತಾದೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಅರಹತೋ, ಭಗವತೋ, ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಆದೀನಞ್ಚ ‘‘ಸತ್ಥಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಕಂ ವದನ್ತಾನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಏವಂ ಸುತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।

    Tattha manussabhūtanti manussesu bhūtaṃ, nibbattaṃ; manussattabhāvaṃ vā pattaṃ. Satthā hi āsavakkhayañāṇādhigamena sabbagativimuttopi carimattabhāve gahitapaṭisandhivasena ‘‘manusso’’tveva voharīyatīti. Guṇavasena pana devānaṃ atidevo, brahmānaṃ atibrahmā. Sambuddhanti sayameva bujjhitabbabuddhavantaṃ. Attadantanti attanāyeva dantaṃ. Bhagavā hi attanāyeva uppāditena ariyamaggena cakkhutopi…pe… manatopi uttamena damathena danto. Samāhitanti aṭṭhavidhena samādhinā maggaphalasamādhinā ca samāhitaṃ. Iriyamānaṃ brahmapatheti catubbidhepi brahmavihārapathe, brahme vā seṭṭhe phalasamāpattipathe samāpajjanavasena pavattamānaṃ. Kiñcāpi bhagavā na sabbakālaṃ yathāvutte brahmapathe iriyati, tattha iriyasāmatthiyaṃ pana tanninnatañca upādāya ‘‘iriyamāna’’nti vuttaṃ. Cittassūpasame ratanti cittassa upasamahetubhūte sabbasaṅkhārasamathe, nibbāne, abhirataṃ. Yaṃ manussā namassanti, sabbadhammāna pāragunti yaṃ sammāsambuddhaṃ sabbesaṃ khandhāyatanādidhammānaṃ abhiññāpāragū, pariññāpāragū, pahānapāragū, bhāvanāpāragū, sacchikiriyapāragū, samāpattipāragūti chadhā pāraguṃ paramukkaṃsagatasampattiṃ khattiyapaṇḍitādayo manussā namassanti. Dhammānudhammapaṭipattiyā pūjentā kāyena vācāya manasā ca tanninnā tappoṇā tappabbhārā honti. Devāpi taṃ namassantīti na kevalaṃ manussā eva, atha kho aparimāṇāsu lokadhātūsu devāpi taṃ namassanti. Iti me arahato sutanti evaṃ mayā ārakattādīhi kāraṇehi arahato, bhagavato, dhammasenāpatiādīnañca ‘‘satthā devamanussāna’’ntiādikaṃ vadantānaṃ santike evaṃ sutanti dasseti.

    ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಾತೀತನ್ತಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ದಸಪಿ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಯಥಾರಹಂ ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಸಹ ವಾಸನಾಯ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಂ। ವನಾ ನಿಬ್ಬನಮಾಗತನ್ತಿ ಕಿಲೇಸವನತೋ ತಬ್ಬಿರಹಿತಂ ನಿಬ್ಬನಂ ಉಪಗತಂ। ಕಾಮೇಹಿ ನೇಕ್ಖಮ್ಮರತನ್ತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಕಾಮೇಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾದಿಭೇದೇ ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಅಭಿರತಂ। ಮುತ್ತಂ ಸೇಲಾವ ಕಞ್ಚನನ್ತಿ ಅಸಾರತೋ ನಿಸ್ಸಟಸಾರಸಭಾವತ್ತಾ ಸೇಲತೋ ನಿಸ್ಸಟಕಞ್ಚನಸದಿಸಂ ದೇವಾಪಿ ತಂ ನಮಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ।

    Sabbasaṃyojanātītanti sabbāni dasapi saṃyojanāni yathārahaṃ catūhi maggehi saha vāsanāya atikkantaṃ. Vanā nibbanamāgatanti kilesavanato tabbirahitaṃ nibbanaṃ upagataṃ. Kāmehi nekkhammaratanti sabbaso kāmehi nikkhamitvā pabbajjājhānavipassanādibhede nekkhamme abhirataṃ. Muttaṃ selāva kañcananti asārato nissaṭasārasabhāvattā selato nissaṭakañcanasadisaṃ devāpi taṃ namassantīti yojanā.

    ವೇ ಅಚ್ಚರುಚಿ ನಾಗೋತಿ ಸೋ ಏಕಂಸತೋ ಆಗುಂ ನ ಕರೋತಿ, ಪುನಬ್ಭವಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ; ನಾಗೋ ವಿಯ ಬಲವಾತಿ। ‘‘ನಾಗೋ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಅಚ್ಚರುಚೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯರುಚಿಯಾ ಞಾಣರುಚಿಯಾ ಚ ಸದೇವಕಂ ಲೋಕಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ರುಚಿ, ಸೋಭಿ। ಯಥಾ ಕಿಂ? ಹಿಮವಾವಞ್ಞೇ ಸಿಲುಚ್ಚಯೇ, ಯಥಾ ಹಿ ಹಿಮವಾ ಪಬ್ಬತರಾಜಾ ಅತ್ತನೋ ಥಿರಗರುಮಹಾಸಾರಭಾವಾದೀಹಿ ಗುಣೇಹಿ ಅಞ್ಞೇ ಪಬ್ಬತೇ ಅತಿರೋಚತಿ, ಏವಂ ಅತಿರೋಚತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬೇಸಂ ನಾಗನಾಮಾನನ್ತಿ ಅಹಿನಾಗಹತ್ಥಿನಾಗಪುರಿಸನಾಗಾನಂ , ಸೇಖಾಸೇಖಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧನಾಗಾನಂ ವಾ। ಸಚ್ಚನಾಮೋತಿ ಸಚ್ಚೇನೇವ ನಾಗನಾಮೋ। ತಂ ಪನ ಸಚ್ಚನಾಮತಂ ‘‘ನ ಹಿ ಆಗುಂ ಕರೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಯಮೇವ ವಕ್ಖತಿ।

    Save accaruci nāgoti so ekaṃsato āguṃ na karoti, punabbhavaṃ na gacchati; nāgo viya balavāti. ‘‘Nāgo’’ti laddhanāmo sammāsambuddho, accarucīti attano kāyaruciyā ñāṇaruciyā ca sadevakaṃ lokaṃ atikkamitvā ruci, sobhi. Yathā kiṃ? Himavāvaññe siluccaye, yathā hi himavā pabbatarājā attano thiragarumahāsārabhāvādīhi guṇehi aññe pabbate atirocati, evaṃ atirocatīti attho. Sabbesaṃ nāganāmānanti ahināgahatthināgapurisanāgānaṃ , sekhāsekhapaccekabuddhanāgānaṃ vā. Saccanāmoti sacceneva nāganāmo. Taṃ pana saccanāmataṃ ‘‘na hi āguṃ karotī’’tiādinā sayameva vakkhati.

    ಇದಾನಿ ಬುದ್ಧನಾಗಂ ಅವಯವತೋ ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ನಾಮತೋ ತಾವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನ ಹಿ ಆಗುಂ ಕರೋತಿ ಸೋ’’ತಿ ಆಹ। ಯಸ್ಮಾ ಆಗುಂ, ಪಾಪಂ, ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ನ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಾಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋರಚ್ಚನ್ತಿ ಸೀಲಂ। ಅವಿಹಿಂಸಾತಿ ಕರುಣಾ। ತದುಭಯಂ ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಗುಣರಾಸಿಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮನ್ತಿ, ಕತ್ವಾ ಬುದ್ಧನಾಗಸ್ಸ ಪುರಿಮಪಾದಭಾವೋ ತಸ್ಸ ಯುತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಾದಾ ನಾಗಸ್ಸ ತೇ ದುವೇ’’ತಿ।

    Idāni buddhanāgaṃ avayavato ca dassento nāmato tāva dassetuṃ ‘‘na hi āguṃ karoti so’’ti āha. Yasmā āguṃ, pāpaṃ, sabbena sabbaṃ na karoti, tasmā nāgoti attho. Soraccanti sīlaṃ. Avihiṃsāti karuṇā. Tadubhayaṃ sabbassapi guṇarāsissa pubbaṅgamanti, katvā buddhanāgassa purimapādabhāvo tassa yuttoti āha ‘‘pādā nāgassa te duve’’ti.

    ಅಪರಪಾದಭಾವೇನ ವದನ್ತೋ ‘‘ಸತಿ ಚ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ, ಚರಣಾ ನಾಗಸ್ಸ ತೇಪರೇ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ತ್ಯಾಪರೇ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ। ತೇ ಅಪರೇತ್ವೇವ ಪದವಿಭಾಗೋ। ಅನವಜ್ಜಧಮ್ಮಾನಂ ಆದಾನೇ ಸದ್ಧಾ ಹತ್ಥೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ, ಸದ್ಧಾಹತ್ಥೋ। ಸುಪರಿಸುದ್ಧವೇದನಾ ಞಾಣಪ್ಪಭೇದಾ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಸೇತದನ್ತಾ ತೇ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸೇತದನ್ತವಾ

    Aparapādabhāvena vadanto ‘‘sati ca sampajaññañca, caraṇā nāgassa tepare’’ti āha. ‘‘Tyāpare’’ti vā pāṭho. Te aparetveva padavibhāgo. Anavajjadhammānaṃ ādāne saddhā hattho etassāti, saddhāhattho. Suparisuddhavedanā ñāṇappabhedā upekkhā setadantā te etassa atthīti, upekkhāsetadantavā.

    ಉತ್ತಮಙ್ಗಂ ಪಞ್ಞಾ, ತಸ್ಸಾ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಸತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸತಿ ಗೀವಾ ಸಿರೋ ಪಞ್ಞಾ’’ತಿ। ವೀಮಂಸಾ ಧಮ್ಮಚಿನ್ತನಾತಿ ಯಥಾ ಖಾದಿತಬ್ಬಾಖಾದಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಪರಾಮಸನಂ ಘಾಯನಞ್ಚ ಹತ್ಥಿನಾಗಸ್ಸ ವೀಮಂಸಾ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಬುದ್ಧನಾಗಸ್ಸ ಕುಸಲಾದಿಧಮ್ಮಚಿನ್ತನಾ ವೀಮಂಸಾ। ಸಮಾ ವಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ, ಸಮಾವಾಸೋ, ಭಾಜನಂ ಕುಚ್ಛಿ ಏವ ಸಮಾವಾಸೋ, ಅಭಿಞ್ಞಾಸಮಥಾನಂ ಆಧಾನಭಾವತೋ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಸಙ್ಖಾತೋ ಧಮ್ಮೋ ಕುಚ್ಛಿಸಮಾವಾಸೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಧಮ್ಮಕುಚ್ಛಿಸಮಾವಾಸೋ। ವಿವೇಕೋತಿ ಉಪಧಿವಿವೇಕೋ। ತಸ್ಸಾತಿ ಬುದ್ಧನಾಗಸ್ಸ। ವಾಲಧಿ, ಪರಿಯೋಸಾನಙ್ಗಭಾವತೋ।

    Uttamaṅgaṃ paññā, tassā adhiṭṭhānaṃ satīti āha ‘‘sati gīvā siro paññā’’ti. Vīmaṃsā dhammacintanāti yathā khāditabbākhāditabbassa soṇḍāya parāmasanaṃ ghāyanañca hatthināgassa vīmaṃsā nāma hoti, evaṃ buddhanāgassa kusalādidhammacintanā vīmaṃsā. Samā vasanti etthāti, samāvāso, bhājanaṃ kucchi eva samāvāso, abhiññāsamathānaṃ ādhānabhāvato samathavipassanāsaṅkhāto dhammo kucchisamāvāso etassāti dhammakucchisamāvāso. Vivekoti upadhiviveko. Tassāti buddhanāgassa. Vāladhi, pariyosānaṅgabhāvato.

    ಝಾಯೀತಿ ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಜ್ಝಾನೇನ ಚ ಝಾಯನಸೀಲೋ। ಅಸ್ಸಾಸರತೋತಿ ಪರಮಸ್ಸಾಸಭೂತೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ರತೋ। ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸುಸಮಾಹಿತೋತಿ ವಿಸಯಜ್ಝತ್ತೇ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಸುಟ್ಠು ಸಮಾಹಿತೋ ತದಿದಂ ಸಮಾಧಾನಂ ಸುಟ್ಠು ಸಬ್ಬಕಾಲಿಕನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಗಚ್ಛಂ ಸಮಾಹಿತೋ ನಾಗೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಭಗವಾ ಹಿ ಸವಾಸನಸ್ಸ ಉದ್ಧಚ್ಚಸ್ಸ ಪಹೀನತ್ತಾ ವಿಕ್ಖೇಪಾಭಾವತೋ ನಿಚ್ಚಂ ಸಮಾಹಿತೋವ। ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಯಂ ಇರಿಯಾಪಥಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ತಂ ತಂ ಸಮಾಹಿತೋವ ಕಪ್ಪೇಸೀತಿ।

    Jhāyīti ārammaṇūpanijjhānena ca jhāyanasīlo. Assāsaratoti paramassāsabhūte nibbāne rato. Ajjhattaṃ susamāhitoti visayajjhatte phalasamāpattiyaṃ suṭṭhu samāhito tadidaṃ samādhānaṃ suṭṭhu sabbakālikanti dassetuṃ ‘‘gacchaṃ samāhito nāgo’’tiādi vuttaṃ. Bhagavā hi savāsanassa uddhaccassa pahīnattā vikkhepābhāvato niccaṃ samāhitova. Tasmā yaṃ yaṃ iriyāpathaṃ kappeti, taṃ taṃ samāhitova kappesīti.

    ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ, ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ಗೋಚರೇ, ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಞ್ಚ ದ್ವಾರೇ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಿಹಿತವುತ್ತಿ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಞಾಣಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ೧೫)। ಏಸಾ ನಾಗಸ್ಸ ಸಮ್ಪದಾತಿ ಏಸಾ ‘‘ನ ಹಿ ಆಗುಂ ಕರೋತಿ ಸೋ’’ತಿಆದಿನಾ ‘‘ಸಮ್ಬುದ್ಧ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಏವ ವಾ ಯಥಾವುತ್ತಾ ವಕ್ಖಮಾನಾ ಚ ಬುದ್ಧಗನ್ಧಹತ್ಥಿನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಗುಣಪರಿಪುಣ್ಣಾ।

    Sabbatthāti, sabbasmiṃ gocare, sabbasmiñca dvāre sabbaso pihitavutti. Tenāha – ‘‘sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatta’’ntiādi (netti. 15). Esā nāgassa sampadāti esā ‘‘na hi āguṃ karoti so’’tiādinā ‘‘sambuddha’’ntiādinā eva vā yathāvuttā vakkhamānā ca buddhagandhahatthino sampatti guṇaparipuṇṇā.

    ಭುಞ್ಜತಿ ಅನವಜ್ಜಾನೀತಿ ಸಮ್ಮಾಜೀವಸ್ಸ ಉಕ್ಕಂಸಪಾರಮಿಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಭುಞ್ಜತಿ ಅಗರಹಿತಬ್ಬಾನಿ, ಮಿಚ್ಛಾಜೀವಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸೋ ಸವಾಸನಾನಞ್ಚ ಪಹೀನತ್ತಾ ಸಾವಜ್ಜಾನಿ ಗರಹಿತಬ್ಬಾನಿ ನ ಭುಞ್ಜತಿ ಅನವಜ್ಜಾನಿ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಚ ಸನ್ನಿಧಿಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಂ ಭುಞ್ಜತೀತಿ ಯೋಜನಾ।

    Bhuñjatianavajjānīti sammājīvassa ukkaṃsapāramippattiyā bhuñjati agarahitabbāni, micchājīvassa sabbaso savāsanānañca pahīnattā sāvajjāni garahitabbāni na bhuñjati anavajjāni bhuñjanto ca sannidhiṃ parivajjayaṃ bhuñjatīti yojanā.

    ಸಂಯೋಜನನ್ತಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ತಾನಂ ಸಂಯೋಜನತೋ ವಟ್ಟೇ ಓಸೀದಾಪನಸಮತ್ಥಂ ದಸವಿಧಮ್ಪಿ ಸಂಯೋಜನಂ। ಅಣುಂ ಥೂಲನ್ತಿ ಖುದ್ದಕಞ್ಚೇವ ಮಹನ್ತಞ್ಚ। ಸಬ್ಬಂ ಛೇತ್ವಾನ ಬನ್ಧನನ್ತಿ ಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ಅನವಸೇಸಂ ಕಿಲೇಸಬನ್ಧನಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ। ಯೇನ ಯೇನಾತಿ ಯೇನ ಯೇನ ದಿಸಾಭಾಗೇನ।

    Saṃyojananti vaṭṭadukkhena saddhiṃ santānaṃ saṃyojanato vaṭṭe osīdāpanasamatthaṃ dasavidhampi saṃyojanaṃ. Aṇuṃ thūlanti khuddakañceva mahantañca. Sabbaṃ chetvāna bandhananti maggañāṇena anavasesaṃ kilesabandhanaṃ chinditvā. Yena yenāti yena yena disābhāgena.

    ಯಥಾ ಹಿ ಉದಕೇ ಜಾತಂ ಪುಣ್ಡರೀಕಂ ಉದಕೇ ಪವಡ್ಢತಿ ನೋಪಲಿಪ್ಪತಿ ತೋಯೇನ, ಅನುಪಲೇಪಸಭಾವತ್ತಾ, ತಥೇವ ಲೋಕೇ ಜಾತೋ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ವಿಹರತಿ, ನೋಪಲಿಪ್ಪತಿ ಲೋಕೇನ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಮಾನಲೇಪಾಭಾವತೋತಿ ಯೋಜನಾ।

    Yathā hi udake jātaṃ puṇḍarīkaṃ udake pavaḍḍhati nopalippati toyena, anupalepasabhāvattā, tatheva loke jāto buddho loke viharati, nopalippati lokena taṇhādiṭṭhimānalepābhāvatoti yojanā.

    ಗಿನೀತಿ ಅಗ್ಗಿ। ಅನಾಹಾರೋತಿ ಅನಿನ್ಧನೋ।

    Ginīti aggi. Anāhāroti anindhano.

    ಅತ್ಥಸ್ಸಾಯಂ ವಿಞ್ಞಾಪನೀತಿ ಸತ್ಥು ಗುಣಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಉಪಮೇಯ್ಯತ್ಥಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಪನೀ, ಪಕಾಸನೀ ಅಯಂ ನಾಗೂಪಮಾ। ವಿಞ್ಞೂಹೀತಿ ಸತ್ಥು ಪಟಿವಿದ್ಧಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ ಪರಿಜಾನನ್ತೇಹಿ ಅತ್ತಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ವಿಞ್ಞಿಸ್ಸನ್ತೀತಿಆದಿ ಕಾರಣವಚನಂ, ಯಸ್ಮಾ ನಾಗೇನ ಮಯಾ ದೇಸಿತಂ ನಾಗಂ ತಥಾಗತಗನ್ಧಹತ್ಥಿಂ ಮಹಾನಾಗಾ ಖೀಣಾಸವಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಸಯೇ ಠತ್ವಾ ವಿಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಞಾಪನತ್ಥಂ ಅಯಂ ಉಪಮಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಭಾಸಿತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।

    Atthassāyaṃ viññāpanīti satthu guṇasaṅkhātassa upameyyatthassa viññāpanī, pakāsanī ayaṃ nāgūpamā. Viññūhīti satthu paṭividdhacatusaccadhammaṃ parijānantehi attānaṃ sandhāya vadati. Viññissantītiādi kāraṇavacanaṃ, yasmā nāgena mayā desitaṃ nāgaṃ tathāgatagandhahatthiṃ mahānāgā khīṇāsavā attano visaye ṭhatvā vijānissanti, tasmā aññesaṃ puthujjanānaṃ ñāpanatthaṃ ayaṃ upamā amhehi bhāsitāti adhippāyo.

    ಸರೀರಂ ವಿಜಹಂ ನಾಗೋ, ಪರಿನಿಬ್ಬಿಸ್ಸತ್ಯನಾಸವೋತಿ ಬೋಧಿಮೂಲೇ ಸಉಪಾದಿಸೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಅನಾಸವೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧನಾಗೋ, ಇದಾನಿ ಸರೀರಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ವಿಜಹನ್ತೋ ಖನ್ಧಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತೀತಿ।

    Sarīraṃvijahaṃ nāgo, parinibbissatyanāsavoti bodhimūle saupādisesaparinibbānena anāsavo sammāsambuddhanāgo, idāni sarīraṃ attabhāvaṃ vijahanto khandhaparinibbānena parinibbāyissatīti.

    ಏವಂ ಚುದ್ದಸಹಿ ಉಪಮಾಹಿ ಮಣ್ಡೇತ್ವಾ, ಸೋಳಸಹಿ ಗಾಥಾಹಿ, ಚತುಸಟ್ಠಿಯಾ ಪಾದೇಹಿ ಸತ್ಥು ಗುಣೇ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ।

    Evaṃ cuddasahi upamāhi maṇḍetvā, soḷasahi gāthāhi, catusaṭṭhiyā pādehi satthu guṇe vaṇṇento anupādisesāya nibbānadhātuyā desanaṃ niṭṭhāpesi.

    ಉದಾಯಿತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Udāyittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಸೋಳಸಕನಿಪಾತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Soḷasakanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೨. ಉದಾಯಿತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 2. Udāyittheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact