| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ឧទ្ទេសភត្តកថាវណ្ណនា
Uddesabhattakathāvaṇṇanā
អត្តនោ វិហារទ្វារេតិ វិហារស្ស ទ្វារកោដ្ឋកសមីបំ សន្ធាយ វុត្តំ។ ភោជនសាលាយាតិ ភត្តុទ្ទេសដ្ឋានភូតាយ ភោជនសាលាយ។ ‘‘ទិន្នំ បនា’’តិ វត្វា យថា សោ ទាយកោ ទេតិ, តំ វិធិំ ទស្សេតុំ ‘‘សង្ឃតោ ភន្តេ’’តិអាទិមាហ។ អន្តរឃរេតិ អន្តោគេហេ។ អន្តោឧបចារគតានន្តិ ឯត្ថ គាមទ្វារវីថិចតុក្កេសុ ទ្វាទសហត្ថព្ភន្តរំ អន្តោឧបចារោ នាម។ អន្តរឃរស្ស ឧបចារេ បន លព្ភមានវិសេសំ ទស្សេតុំ ‘‘ឃរូបចារោ ចេត្ថា’’តិអាទិមាហ។ ឯកវឡញ្ជន្តិ ឯកេន ទ្វារេន វឡញ្ជិតព្ពំ។ នានានិវេសនេសូតិ នានាកុលស្ស និវេសនេសុ។ លជ្ជី បេសលោ អគតិគមនំ វជ្ជេត្វា មេធាវី ច ឧបបរិក្ខិត្វា ឧទ្ទិសិស្សតីតិ អាហ ‘‘បេសលោ លជ្ជី មេធាវី ឥច្ឆិតព្ពោ’’តិ។ និសិន្នស្សបិ និទ្ទាយន្តស្សបីតិ អនាទរេ សាមិវចនំ។ តិចីវរបរិវារន្តិ ឯត្ថ ‘‘ឧទកបត្តលាភី វិយ អញ្ញោបិ ឧទ្ទេសភត្តំ អលភិត្វា វត្ថាទិមនេកប្បការកំ លភតិ ចេ, តស្សេវ ត’’ន្តិ គណ្ឋិបទេសុ វុត្តំ។ អត្តនោ រុចិវសេន យំ កិញ្ចិ វត្វា អាហរិតុំ វិស្សជ្ជិតត្តា វិស្សដ្ឋទូតោ នាម។ យំ ឥច្ឆតីតិ ‘‘ឧទ្ទេសបត្តំ ទេថា’’តិអាទីនិ វទន្តោ យំ ឥច្ឆតិ។ បុច្ឆាសភាគេនាតិ បុច្ឆាសទិសេន។
Attano vihāradvāreti vihārassa dvārakoṭṭhakasamīpaṃ sandhāya vuttaṃ. Bhojanasālāyāti bhattuddesaṭṭhānabhūtāya bhojanasālāya. ‘‘Dinnaṃ panā’’ti vatvā yathā so dāyako deti, taṃ vidhiṃ dassetuṃ ‘‘saṅghato bhante’’tiādimāha. Antaraghareti antogehe. Antoupacāragatānanti ettha gāmadvāravīthicatukkesu dvādasahatthabbhantaraṃ antoupacāro nāma. Antaragharassa upacāre pana labbhamānavisesaṃ dassetuṃ ‘‘gharūpacāro cetthā’’tiādimāha. Ekavaḷañjanti ekena dvārena vaḷañjitabbaṃ. Nānānivesanesūti nānākulassa nivesanesu. Lajjī pesalo agatigamanaṃ vajjetvā medhāvī ca upaparikkhitvā uddisissatīti āha ‘‘pesalo lajjī medhāvī icchitabbo’’ti. Nisinnassapi niddāyantassapīti anādare sāmivacanaṃ. Ticīvaraparivāranti ettha ‘‘udakapattalābhī viya aññopi uddesabhattaṃ alabhitvā vatthādimanekappakārakaṃ labhati ce, tasseva ta’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Attano rucivasena yaṃ kiñci vatvā āharituṃ vissajjitattā vissaṭṭhadūto nāma. Yaṃ icchatīti ‘‘uddesapattaṃ dethā’’tiādīni vadanto yaṃ icchati. Pucchāsabhāgenāti pucchāsadisena.
‘‘ឯកា កូដដ្ឋិតិកា នាម ហោតី’’តិ វត្វា តមេវ ឋិតិកំ វិភាវេន្តោ ‘‘រញ្ញោ វា ហី’’តិអាទិមាហ។ អញ្ញេហិ ឧទ្ទេសភត្តេហិ អមិស្សេត្វា វិសុំយេវ ឋិតិកាយ គហេតព្ពត្តា ‘‘ឯកចារិកភត្តានី’’តិ វុត្តំ។ ថេយ្យាយ ហរន្តីតិ បត្តហារកា ហរន្តិ។ គីវា ហោតីតិ អាណាបកស្ស គីវា ហោតិ។ ‘‘មនុស្សានំ វចនំ កាតុំ វដ្ដតី’’តិ គច្ឆន្តីតិ ‘‘មនុស្សានំ វចនំ កាតុំ វដ្ដតី’’តិ តេន ភិក្ខុនា វុត្តា គច្ឆន្តិ។ អកតភាគោ នាមាតិ អាគន្តុកភាគោ នាម។ ‘‘សព្ពោ សង្ឃោ បរិភុញ្ជតូ’’តិ វុត្តេតិ ឯត្ថ ‘‘បឋមមេវ ‘សព្ពំ សង្ឃិកំ បត្តំ ទេថា’តិ វត្វា បច្ឆា ‘សព្ពោ សង្ឃោ បរិភុញ្ជតូ’តិ អវុត្តេបិ ភាជេត្វាវ បរិភុញ្ជិតព្ព’’ន្តិ គណ្ឋិបទេសុ វុត្តំ។
‘‘Ekā kūṭaṭṭhitikā nāma hotī’’ti vatvā tameva ṭhitikaṃ vibhāvento ‘‘rañño vā hī’’tiādimāha. Aññehi uddesabhattehi amissetvā visuṃyeva ṭhitikāya gahetabbattā ‘‘ekacārikabhattānī’’ti vuttaṃ. Theyyāya harantīti pattahārakā haranti. Gīvā hotīti āṇāpakassa gīvā hoti. ‘‘Manussānaṃ vacanaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti gacchantīti ‘‘manussānaṃ vacanaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti tena bhikkhunā vuttā gacchanti. Akatabhāgo nāmāti āgantukabhāgo nāma. ‘‘Sabbo saṅgho paribhuñjatū’’tivutteti ettha ‘‘paṭhamameva ‘sabbaṃ saṅghikaṃ pattaṃ dethā’ti vatvā pacchā ‘sabbo saṅgho paribhuñjatū’ti avuttepi bhājetvāva paribhuñjitabba’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
