Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണി-അട്ഠകഥാ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
൨. രൂപകണ്ഡോ
2. Rūpakaṇḍo
ഉദ്ദേസവണ്ണനാ
Uddesavaṇṇanā
ഇദാനി രൂപകണ്ഡം ഭാജേത്വാ ദസ്സേതും പുന കതമേ ധമ്മാ അബ്യാകതാതിആദി ആരദ്ധം. തത്ഥ കിഞ്ചാപി ഹേട്ഠാ ചിത്തുപ്പാദകണ്ഡേ വിപാകാബ്യാകതഞ്ചേവ കിരിയാബ്യാകതഞ്ച നിസ്സേസം കത്വാ ഭാജിതം, രൂപാബ്യാകതനിബ്ബാനാബ്യാകതാനി പന അകഥിതാനി, താനി കഥേതും ചതുബ്ബിധമ്പി അബ്യാകതം സമോധാനേത്വാ ദസ്സേന്തോ കുസലാകുസലാനം ധമ്മാനം വിപാകാതിആദിമാഹ. തത്ഥ കുസലാകുസലാനന്തി ചതുഭൂമകകുസലാനഞ്ചേവ അകുസലാനഞ്ച. ഏവം താവ വിപാകാബ്യാകതം കുസലവിപാകാകുസലവിപാകവസേന ദ്വീഹി പദേഹി പരിയാദിയിത്വാ ദസ്സിതം. യസ്മാ പന തം സബ്ബമ്പി കാമാവചരം വാ ഹോതി, രൂപാവചരാദീസു വാ അഞ്ഞതരം, തസ്മാ ‘കാമാവചരാ’തിആദിനാ നയേന തദേവ വിപാകാബ്യാകതം ഭൂമന്തരവസേന പരിയാദിയിത്വാ ദസ്സിതം. യസ്മാ പന തം വേദനാക്ഖന്ധോപി ഹോതി…പേ॰… വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോപി, തസ്മാ പുന സമ്പയുത്തചതുക്ഖന്ധവസേന പരിയാദിയിത്വാ ദസ്സിതം.
Idāni rūpakaṇḍaṃ bhājetvā dassetuṃ puna katame dhammā abyākatātiādi āraddhaṃ. Tattha kiñcāpi heṭṭhā cittuppādakaṇḍe vipākābyākatañceva kiriyābyākatañca nissesaṃ katvā bhājitaṃ, rūpābyākatanibbānābyākatāni pana akathitāni, tāni kathetuṃ catubbidhampi abyākataṃ samodhānetvā dassento kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākātiādimāha. Tattha kusalākusalānanti catubhūmakakusalānañceva akusalānañca. Evaṃ tāva vipākābyākataṃ kusalavipākākusalavipākavasena dvīhi padehi pariyādiyitvā dassitaṃ. Yasmā pana taṃ sabbampi kāmāvacaraṃ vā hoti, rūpāvacarādīsu vā aññataraṃ, tasmā ‘kāmāvacarā’tiādinā nayena tadeva vipākābyākataṃ bhūmantaravasena pariyādiyitvā dassitaṃ. Yasmā pana taṃ vedanākkhandhopi hoti…pe… viññāṇakkhandhopi, tasmā puna sampayuttacatukkhandhavasena pariyādiyitvā dassitaṃ.
ഏവം വിപാകാബ്യാകതം കുസലാകുസലവസേന ഭൂമന്തരവസേന സമ്പയുത്തക്ഖന്ധവസേനാതി തീഹി നയേഹി പരിയാദായ ദസ്സേത്വാ, പുന കിരിയാബ്യാകതം ദസ്സേന്തോ യേ ച ധമ്മാ കിരിയാതിആദിമാഹ. തത്ഥ ‘കാമാവചരാ രൂപാവചരാ അരൂപാവചരാ വേദനാക്ഖന്ധോ…പേ॰… വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോ’തി വത്തബ്ബം ഭവേയ്യ. ഹേട്ഠാ പന ഗഹിതമേവാതി നയം ദസ്സേത്വാ നിസ്സജ്ജിതം. ഇദാനി അവിഭത്തം ദസ്സേന്തോ സബ്ബഞ്ച രൂപം അസങ്ഖതാ ച ധാതൂതി ആഹ. തത്ഥ ‘സബ്ബഞ്ച രൂപ’ന്തി പദേന പഞ്ചവീസതി രൂപാനി ഛന്നവുതിരൂപകോട്ഠാസാ നിപ്പദേസതോ ഗഹിതാതി വേദിതബ്ബാ. ‘അസങ്ഖതാ ച ധാതൂ’തി പദേന നിബ്ബാനം നിപ്പദേസതോ ഗഹിതന്തി. ഏത്താവതാ ‘അബ്യാകതാ ധമ്മാ’തി പദം നിട്ഠിതം ഹോതി.
Evaṃ vipākābyākataṃ kusalākusalavasena bhūmantaravasena sampayuttakkhandhavasenāti tīhi nayehi pariyādāya dassetvā, puna kiriyābyākataṃ dassento ye ca dhammā kiriyātiādimāha. Tattha ‘kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho’ti vattabbaṃ bhaveyya. Heṭṭhā pana gahitamevāti nayaṃ dassetvā nissajjitaṃ. Idāni avibhattaṃ dassento sabbañca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātūti āha. Tattha ‘sabbañca rūpa’nti padena pañcavīsati rūpāni channavutirūpakoṭṭhāsā nippadesato gahitāti veditabbā. ‘Asaṅkhatā cadhātū’ti padena nibbānaṃ nippadesato gahitanti. Ettāvatā ‘abyākatā dhammā’ti padaṃ niṭṭhitaṃ hoti.
൫൮൪. തത്ഥ കതമം സബ്ബം രൂപന്തി ഇദം കസ്മാ ഗഹിതം? ഹേട്ഠാ രൂപാബ്യാകതം സങ്ഖേപേന കഥിതം. ഇദാനി തം ഏകകദുകതികചതുക്ക…പേ॰… ഏകാദസകവസേന വിത്ഥാരതോ ഭാജേത്വാ ദസ്സേതും ഇദം ഗഹിതം. തസ്സത്ഥോ – യം വുത്തം ‘സബ്ബഞ്ച രൂപം, അസങ്ഖതാ ച ധാതൂ’തി, തസ്മിം പദദ്വയേ ‘കതമം സബ്ബം രൂപം നാമ’? ഇദാനി തം ദസ്സേന്തോ ചത്താരോ ച മഹാഭൂതാതിആദിമാഹ . തത്ഥ ചത്താരോതി ഗണനപരിച്ഛേദോ. തേന തേസം ഊനാധികഭാവം നിവാരേതി. ‘ച’-സദ്ദോ സമ്പിണ്ഡനത്ഥോ. തേന ന കേവലം ‘ചത്താരോ മഹാഭൂതാവ’ രൂപം, അഞ്ഞമ്പി അത്ഥീതി ‘ഉപാദാരൂപം’ സമ്പിണ്ഡേതി.
584. Tattha katamaṃ sabbaṃ rūpanti idaṃ kasmā gahitaṃ? Heṭṭhā rūpābyākataṃ saṅkhepena kathitaṃ. Idāni taṃ ekakadukatikacatukka…pe… ekādasakavasena vitthārato bhājetvā dassetuṃ idaṃ gahitaṃ. Tassattho – yaṃ vuttaṃ ‘sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātū’ti, tasmiṃ padadvaye ‘katamaṃ sabbaṃ rūpaṃ nāma’? Idāni taṃ dassento cattāro ca mahābhūtātiādimāha . Tattha cattāroti gaṇanaparicchedo. Tena tesaṃ ūnādhikabhāvaṃ nivāreti. ‘Ca’-saddo sampiṇḍanattho. Tena na kevalaṃ ‘cattāro mahābhūtāva’ rūpaṃ, aññampi atthīti ‘upādārūpaṃ’ sampiṇḍeti.
മഹാഭൂതാതി ഏത്ഥ മഹന്തപാതുഭാവാദീഹി കാരണേഹി മഹാഭൂതതാ വേദിതബ്ബാ. ഏതാനി ഹി മഹന്തപാതുഭാവതോ, മഹാഭൂതസാമഞ്ഞതോ, മഹാപരിഹാരതോ, മഹാവികാരതോ, മഹന്തഭൂതത്താ ചാതി ഇമേഹി കാരണേഹി മഹാഭൂതാനീതി വുച്ചന്തി. തത്ഥ ‘മഹന്തപാതുഭാവതോ’തി, ഏതാനി ഹി അനുപാദിന്നകസന്താനേപി ഉപാദിന്നകസന്താനേപി മഹന്താനി പാതുഭൂതാനി. തേസം അനുപാദിന്നകസന്താനേ ഏവം മഹന്തപാതുഭാവതാ വേദിതബ്ബാ – ഏകഞ്ഹി ചക്കവാളം ആയാമതോ ച വിത്ഥാരതോ ച യോജനാനം ദ്വാദസ സതസഹസ്സാനി തീണി സഹസ്സാനി ചത്താരി സതാനി പഞ്ഞാസഞ്ച യോജനാനി. പരിക്ഖേപതോ –
Mahābhūtāti ettha mahantapātubhāvādīhi kāraṇehi mahābhūtatā veditabbā. Etāni hi mahantapātubhāvato, mahābhūtasāmaññato, mahāparihārato, mahāvikārato, mahantabhūtattā cāti imehi kāraṇehi mahābhūtānīti vuccanti. Tattha ‘mahantapātubhāvato’ti, etāni hi anupādinnakasantānepi upādinnakasantānepi mahantāni pātubhūtāni. Tesaṃ anupādinnakasantāne evaṃ mahantapātubhāvatā veditabbā – ekañhi cakkavāḷaṃ āyāmato ca vitthārato ca yojanānaṃ dvādasa satasahassāni tīṇi sahassāni cattāri satāni paññāsañca yojanāni. Parikkhepato –
സബ്ബം സതസഹസ്സാനി, ഛത്തിംസ പരിമണ്ഡലം;
Sabbaṃ satasahassāni, chattiṃsa parimaṇḍalaṃ;
ദസ ചേവ സഹസ്സാനി, അഡ്ഢുഡ്ഢാനി സതാനി ച. (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൧.൧; വിസുദ്ധി॰ ൧.൧൩൭);
Dasa ceva sahassāni, aḍḍhuḍḍhāni satāni ca. (pārā. aṭṭha. 1.1; visuddhi. 1.137);
തത്ഥ –
Tattha –
ദുവേ സതസഹസ്സാനി, ചത്താരി നഹുതാനി ച;
Duve satasahassāni, cattāri nahutāni ca;
ഏത്തകം ബഹലത്തേന, സങ്ഖാതായം വസുന്ധരാ. (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൧.൧; വിസുദ്ധി॰ ൧.൧൩൭);
Ettakaṃ bahalattena, saṅkhātāyaṃ vasundharā. (pārā. aṭṭha. 1.1; visuddhi. 1.137);
തസ്സായേവ സന്ധാരകം –
Tassāyeva sandhārakaṃ –
ചത്താരി സതസഹസ്സാനി, അട്ഠേവ നഹുതാനി ച;
Cattāri satasahassāni, aṭṭheva nahutāni ca;
ഏത്തകം ബഹലത്തേന, ജലം വാതേ പതിട്ഠിതം.
Ettakaṃ bahalattena, jalaṃ vāte patiṭṭhitaṃ.
തസ്സാപി സന്ധാരകോ –
Tassāpi sandhārako –
നവസതസഹസ്സാനി, മാലുതോ നഭമുഗ്ഗതോ;
Navasatasahassāni, māluto nabhamuggato;
സട്ഠി ചേവ സഹസ്സാനി, ഏസാ ലോകസ്സ സണ്ഠിതി.
Saṭṭhi ceva sahassāni, esā lokassa saṇṭhiti.
ഏവം സണ്ഠിതേ ചേത്ഥ യോജനാനം –
Evaṃ saṇṭhite cettha yojanānaṃ –
ചതുരാസീതിസഹസ്സാനി, അജ്ഝോഗാള്ഹോ മഹണ്ണവേ;
Caturāsītisahassāni, ajjhogāḷho mahaṇṇave;
അച്ചുഗ്ഗതോ താവദേവ, സിനേരു പബ്ബതുത്തമോ.
Accuggato tāvadeva, sineru pabbatuttamo.
തതോ ഉപഡ്ഢുപഡ്ഢേന, പമാണേന യഥാക്കമം;
Tato upaḍḍhupaḍḍhena, pamāṇena yathākkamaṃ;
അജ്ഝോഗാള്ഹുഗ്ഗതാ ദിബ്ബാ, നാനാരതനചിത്തിതാ.
Ajjhogāḷhuggatā dibbā, nānāratanacittitā.
യുഗന്ധരോ ഈസധരോ, കരവീകോ സുദസ്സനോ;
Yugandharo īsadharo, karavīko sudassano;
നേമിന്ധരോ വിനതകോ, അസ്സകണ്ണോ ഗിരി ബ്രഹാ.
Nemindharo vinatako, assakaṇṇo giri brahā.
ഏതേ സത്ത മഹാസേലാ, സിനേരുസ്സ സമന്തതോ;
Ete satta mahāselā, sinerussa samantato;
മഹാരാജാനമാവാസാ ദേവയക്ഖനിസേവിതാ.
Mahārājānamāvāsā devayakkhanisevitā.
യോജനാനം സതാനുച്ചോ, ഹിമവാ പഞ്ച പബ്ബതോ;
Yojanānaṃ satānucco, himavā pañca pabbato;
യോജനാനം സഹസ്സാനി, തീണി ആയതവിത്ഥതോ;
Yojanānaṃ sahassāni, tīṇi āyatavitthato;
ചതുരാസീതിസഹസ്സേഹി, കൂടേഹി പടിമണ്ഡിതോ.
Caturāsītisahassehi, kūṭehi paṭimaṇḍito.
തിപഞ്ചയോജനക്ഖന്ധപരിക്ഖേപാ നഗവ്ഹയാ;
Tipañcayojanakkhandhaparikkhepā nagavhayā;
പഞ്ഞാസയോജനക്ഖന്ധസാഖായാമാ സമന്തതോ.
Paññāsayojanakkhandhasākhāyāmā samantato.
സതയോജനവിത്ഥിണ്ണാ , താവദേവ ച ഉഗ്ഗതാ;
Satayojanavitthiṇṇā , tāvadeva ca uggatā;
ജമ്ബൂ യസ്സാനുഭാവേന, ജമ്ബുദീപോ പകാസിതോ. (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൧.൧; വിസുദ്ധി॰ ൧.൧൩൭);
Jambū yassānubhāvena, jambudīpo pakāsito. (pārā. aṭṭha. 1.1; visuddhi. 1.137);
യഞ്ചേതം ജമ്ബുയാ പമാണം തദേവ അസുരാനം ചിത്തപാടലിയാ, ഗരുളാനം സിമ്ബലിരുക്ഖസ്സ, അപരഗോയാനേ കദമ്ബരുക്ഖസ്സ, ഉത്തരകുരുമ്ഹി കപ്പരുക്ഖസ്സ, പുബ്ബവിദേഹേ സിരീസസ്സ, താവതിംസേസു പാരിച്ഛത്തകസ്സാതി. തേനാഹു പോരാണാ –
Yañcetaṃ jambuyā pamāṇaṃ tadeva asurānaṃ cittapāṭaliyā, garuḷānaṃ simbalirukkhassa, aparagoyāne kadambarukkhassa, uttarakurumhi kapparukkhassa, pubbavidehe sirīsassa, tāvatiṃsesu pāricchattakassāti. Tenāhu porāṇā –
പാടലീ സിമ്ബലീ ജമ്ബൂ, ദേവാനം പാരിച്ഛത്തകോ;
Pāṭalī simbalī jambū, devānaṃ pāricchattako;
കദമ്ബോ കപ്പരുക്ഖോ ച, സിരീസേന ഭവതി സത്തമന്തി.
Kadambo kapparukkho ca, sirīsena bhavati sattamanti.
ദ്വേഅസീതിസഹസ്സാനി, അജ്ഝോഗാള്ഹോ മഹണ്ണവേ;
Dveasītisahassāni, ajjhogāḷho mahaṇṇave;
ഉഅച്ചുഗ്ഗതോ താവദേവ, ചക്കവാളസിലുച്ചയോ;
Uaccuggato tāvadeva, cakkavāḷasiluccayo;
പരിക്ഖിപിത്വാ തം സബ്ബം, ലോകധാതുമയം ഠിതോതി.
Parikkhipitvā taṃ sabbaṃ, lokadhātumayaṃ ṭhitoti.
ഉപാദിന്നകസന്താനേപി മച്ഛകച്ഛപദേവദാനവാദിസരീരവസേന മഹന്താനേവ പാതുഭൂതാനി. വുത്തഞ്ഹേതം ഭഗവതാ – ‘‘സന്തി, ഭിക്ഖവേ, മഹാസമുദ്ദേ യോജനസതികാപി അത്തഭാവാതി’’ആദി.
Upādinnakasantānepi macchakacchapadevadānavādisarīravasena mahantāneva pātubhūtāni. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘santi, bhikkhave, mahāsamudde yojanasatikāpi attabhāvāti’’ādi.
‘മഹാഭൂതസാമഞ്ഞതോ’തി ഏതാനി ഹി യഥാ മായാകാരോ അമണിംയേവ ഉദകം മണിം കത്വാ ദസ്സേതി, അസുവണ്ണംയേവ ലേഡ്ഡും സുവണ്ണം കത്വാ ദസ്സേതി, യഥാ ച സയം നേവ യക്ഖോ ന പക്ഖീ സമാനോ യക്ഖഭാവമ്പി പക്ഖിഭാവമ്പി ദസ്സേതി, ഏവമേവ സയം അനീലാനേവ ഹുത്വാ നീലം ഉപാദാരൂപം ദസ്സേന്തി, അപീതാനി… അലോഹിതാനി… അനോദാതാനേവ ഹുത്വാ ഓദാതം ഉപാദാരൂപം ദസ്സേന്തീതി മായാകാരമഹാഭൂതസാമഞ്ഞതോ മഹാഭൂതാനി. യഥാ ച യക്ഖാദീനി മഹാഭൂതാനി യം ഗണ്ഹന്തി നേവ തേസം തസ്സ അന്തോ ന ബഹിഠാനം ഉപലബ്ഭതി, ന ച തം നിസ്സായ ന തിട്ഠന്തി, ഏവമേവ ഏതാനിപി നേവ അഞ്ഞമഞ്ഞസ്സ അന്തോ ന ബഹി ഠിതാനി ഹുത്വാ ഉപലബ്ഭന്തി, ന ച അഞ്ഞമഞ്ഞം നിസ്സായ ന തിട്ഠന്തീതി. അചിന്തേയ്യട്ഠാനതായ യക്ഖാദിമഹാഭൂതസാമഞ്ഞതോപി മഹാഭൂതാനി.
‘Mahābhūtasāmaññato’ti etāni hi yathā māyākāro amaṇiṃyeva udakaṃ maṇiṃ katvā dasseti, asuvaṇṇaṃyeva leḍḍuṃ suvaṇṇaṃ katvā dasseti, yathā ca sayaṃ neva yakkho na pakkhī samāno yakkhabhāvampi pakkhibhāvampi dasseti, evameva sayaṃ anīlāneva hutvā nīlaṃ upādārūpaṃ dassenti, apītāni… alohitāni… anodātāneva hutvā odātaṃ upādārūpaṃ dassentīti māyākāramahābhūtasāmaññato mahābhūtāni. Yathā ca yakkhādīni mahābhūtāni yaṃ gaṇhanti neva tesaṃ tassa anto na bahiṭhānaṃ upalabbhati, na ca taṃ nissāya na tiṭṭhanti, evameva etānipi neva aññamaññassa anto na bahi ṭhitāni hutvā upalabbhanti, na ca aññamaññaṃ nissāya na tiṭṭhantīti. Acinteyyaṭṭhānatāya yakkhādimahābhūtasāmaññatopi mahābhūtāni.
യഥാ ച യക്ഖിനീസങ്ഖാതാനി മഹാഭൂതാനി മനാപേഹി വണ്ണസണ്ഠാനവിക്ഖേപേഹി അത്തനോ ഭയാനകഭാവം പടിച്ഛാദേത്വാ സത്തേ വഞ്ചേന്തി, ഏവമേവ ഏതാനിപി ഇത്ഥിപുരിസസരീരാദീസു മനാപേന ഛവിവണ്ണേന, മനാപേന അങ്ഗപച്ചങ്ഗസണ്ഠാനേന, മനാപേന ച ഹത്ഥപാദങ്ഗുലിഭമുകവിക്ഖേപേന അത്തനോ കക്ഖളതാദിഭേദം സരസലക്ഖണം പടിച്ഛാദേത്വാ ബാലജനം വഞ്ചേന്തി, അത്തനോ സഭാവം ദട്ഠും ന ദേന്തി. ഇതി വഞ്ചകട്ഠേന യക്ഖിനീമഹാഭൂതസാമഞ്ഞതോപി മഹാഭൂതാനി.
Yathā ca yakkhinīsaṅkhātāni mahābhūtāni manāpehi vaṇṇasaṇṭhānavikkhepehi attano bhayānakabhāvaṃ paṭicchādetvā satte vañcenti, evameva etānipi itthipurisasarīrādīsu manāpena chavivaṇṇena, manāpena aṅgapaccaṅgasaṇṭhānena, manāpena ca hatthapādaṅgulibhamukavikkhepena attano kakkhaḷatādibhedaṃ sarasalakkhaṇaṃ paṭicchādetvā bālajanaṃ vañcenti, attano sabhāvaṃ daṭṭhuṃ na denti. Iti vañcakaṭṭhena yakkhinīmahābhūtasāmaññatopi mahābhūtāni.
‘മഹാപരിഹാരതോ’തി മഹന്തേഹി പച്ചയേഹി പരിഹരിതബ്ബതോ. ഏതാനി ഹി ദിവസേ ദിവസേ ഉപനേതബ്ബത്താ മഹന്തേഹി ഘാസച്ഛാദനാദീഹി ഭൂതാനി പവത്താനീതി മഹാഭൂതാനി. മഹാപരിഹാരാനി വാ ഭൂതാനീതി മഹാഭൂതാനി.
‘Mahāparihārato’ti mahantehi paccayehi pariharitabbato. Etāni hi divase divase upanetabbattā mahantehi ghāsacchādanādīhi bhūtāni pavattānīti mahābhūtāni. Mahāparihārāni vā bhūtānīti mahābhūtāni.
‘മഹാവികാരതോ’തി ഭൂതാനം മഹാവികാരതോ. ഏതാനി ഹി ഉപാദിണ്ണാനിപി അനുപാദിണ്ണാനിപി മഹാവികാരാനി ഹോന്തി. തത്ഥ അനുപാദിണ്ണാനം കപ്പവുട്ഠാനേ വികാരമഹത്തം പാകടം ഹോതി, ഉപാദിണ്ണാനം ധാതുക്ഖോഭകാലേ. തഥാ ഹി –
‘Mahāvikārato’ti bhūtānaṃ mahāvikārato. Etāni hi upādiṇṇānipi anupādiṇṇānipi mahāvikārāni honti. Tattha anupādiṇṇānaṃ kappavuṭṭhāne vikāramahattaṃ pākaṭaṃ hoti, upādiṇṇānaṃ dhātukkhobhakāle. Tathā hi –
ഭൂമിതോ വുട്ഠിതാ യാവ, ബ്രഹ്മലോകാ വിധാവതി;
Bhūmito vuṭṭhitā yāva, brahmalokā vidhāvati;
അച്ചി അച്ചിമതോ ലോകേ, ദയ്ഹമാനമ്ഹി തേജസാ.
Acci accimato loke, dayhamānamhi tejasā.
കോടിസതസഹസ്സേകം, ചക്കവാളം വിലീയതി;
Koṭisatasahassekaṃ, cakkavāḷaṃ vilīyati;
കുപിതേന യദാ ലോകോ, സലിലേന വിനസ്സതി.
Kupitena yadā loko, salilena vinassati.
കോടിസതസഹസ്സേകം , ചക്കവാളം വികീരതി;
Koṭisatasahassekaṃ , cakkavāḷaṃ vikīrati;
വായോധാതുപ്പകോപേന, യദാ ലോകോ വിനസ്സതി.
Vāyodhātuppakopena, yadā loko vinassati.
പത്ഥദ്ധോ ഭവതി കായോ, ദട്ഠോ കട്ഠമുഖേന വാ;
Patthaddho bhavati kāyo, daṭṭho kaṭṭhamukhena vā;
പഥവീധാതുപ്പകോപേന, ഹോതി കട്ഠമുഖേവ സോ.
Pathavīdhātuppakopena, hoti kaṭṭhamukheva so.
പൂതിയോ ഭവതി കായോ, ദട്ഠോ പൂതിമുഖേന വാ;
Pūtiyo bhavati kāyo, daṭṭho pūtimukhena vā;
ആപോധാതുപ്പകോപേന, ഹോതി പൂതിമുഖേവ സോ.
Āpodhātuppakopena, hoti pūtimukheva so.
സന്തത്തോ ഭവതി കായോ, ദട്ഠോ അഗ്ഗിമുഖേന വാ;
Santatto bhavati kāyo, daṭṭho aggimukhena vā;
തേജോധാതുപ്പകോപേന, ഹോതി അഗ്ഗിമുഖേവ സോ.
Tejodhātuppakopena, hoti aggimukheva so.
സഞ്ഛിന്നോ ഭവതി കായോ, ദട്ഠോ സത്ഥമുഖേന വാ;
Sañchinno bhavati kāyo, daṭṭho satthamukhena vā;
വായോധാതുപ്പകോപേന, ഹോതി സത്ഥമുഖേവ സോ. (സം॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൩.൪.൨൩൮);
Vāyodhātuppakopena, hoti satthamukheva so. (saṃ. ni. aṭṭha. 3.4.238);
ഇതി മഹാവികാരാനി ഭൂതാനീതി മഹാഭൂതാനി.
Iti mahāvikārāni bhūtānīti mahābhūtāni.
‘മഹന്തഭൂതത്താ ചാ’തി ഏതാനി ഹി മഹന്താനി മഹതാ വായാമേന പരിഗ്ഗഹേതബ്ബത്താ, ഭൂതാനി വിജ്ജമാനത്താതി, മഹന്തഭൂതത്താ ച മഹാഭൂതാനി. ഏവം മഹന്തപാതുഭാവാദീഹി കാരണേഹി മഹാഭൂതാനി.
‘Mahantabhūtattā cā’ti etāni hi mahantāni mahatā vāyāmena pariggahetabbattā, bhūtāni vijjamānattāti, mahantabhūtattā ca mahābhūtāni. Evaṃ mahantapātubhāvādīhi kāraṇehi mahābhūtāni.
ചതുന്നഞ്ച മഹാഭൂതാനം ഉപാദായ രൂപന്തി ഉപയോഗത്ഥേ സാമിവചനം. ചത്താരി മഹാഭൂതാനി ഉപാദായ, നിസ്സായ, അമുഞ്ചിത്വാ പവത്തരൂപന്തി അത്ഥോ. ഇദം വുച്ചതി സബ്ബം രൂപന്തി ഇദം ചത്താരി മഹാഭൂതാനി, പദപടിപാടിയാ നിദ്ദിട്ഠാനി തേവീസതി ഉപാദാരൂപാനീതി, സത്തവീസതിപ്പഭേദം സബ്ബം രൂപം നാമ.
Catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpanti upayogatthe sāmivacanaṃ. Cattāri mahābhūtāni upādāya, nissāya, amuñcitvā pavattarūpanti attho. Idaṃ vuccati sabbaṃ rūpanti idaṃ cattāri mahābhūtāni, padapaṭipāṭiyā niddiṭṭhāni tevīsati upādārūpānīti, sattavīsatippabhedaṃ sabbaṃ rūpaṃ nāma.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണീപാളി • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / മാതികാ • Mātikā
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ധമ്മസങ്ഗണീ-മൂലടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ഉദ്ദേസവണ്ണനാ • Uddesavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ധമ്മസങ്ഗണീ-അനുടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ഉദ്ദേസവണ്ണനാ • Uddesavaṇṇanā