| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-ටීකා • Nettippakaraṇa-ṭīkā |
2. උද්‌දෙසවාරවණ්‌ණනා
2. Uddesavāravaṇṇanā
1. විභාගෙනාති සරූපවිභාගෙන. අදිට්‌ඨං ජොතීයති එතායාති අදිට්‌ඨජොතනා. දිට්‌ඨං සංසන්‌දීයති එතායාති දිට්‌ඨසංසන්‌දනා, සංසන්‌දනං චෙත්‌ථ සාකච්‌ඡාවසෙන විනිච්‌ඡයකරණං. විමති ඡිජ්‌ජති එතායාති විමතිච්‌ඡෙදනා. අනුමතියා පුච්‌ඡා අනුමතිපුච්‌ඡා. ‘‘තං කිං මඤ්‌ඤථා’’ති හි කා තුම්‌හාකං අනුමතීති අනුමති පුච්‌ඡිතා. කථෙතුකම්‍යතාති කථෙතුකම්‍යතාය.
1.Vibhāgenāti sarūpavibhāgena. Adiṭṭhaṃ jotīyati etāyāti adiṭṭhajotanā. Diṭṭhaṃ saṃsandīyati etāyāti diṭṭhasaṃsandanā, saṃsandanaṃ cettha sākacchāvasena vinicchayakaraṇaṃ. Vimati chijjati etāyāti vimaticchedanā. Anumatiyā pucchā anumatipucchā. ‘‘Taṃ kiṃ maññathā’’ti hi kā tumhākaṃ anumatīti anumati pucchitā. Kathetukamyatāti kathetukamyatāya.
‘‘හරීයන්‌ති එතෙහී’’තිආදිනා කරණාධිකරණකත්‌තුභාවකම්‌මසාධනානං වසෙන හාර-සද්‌දස්‌ස අත්‌ථං වත්‌වා සදිසකප්‌පනාවසෙන දස්‌සෙතුං ‘‘හාරා වියා’’තිආදි වුත්‌තං. පුන ගන්‌ථකරණාදිඅත්‌ථෙන ගන්‌ථාදිසද්‌දානං විය හාරකරණාදිඅත්‌ථෙන හාරසද්‌දසිද්‌ධිං දස්‌සෙතුං ‘‘හාරයන්‌තී’’තිආදිමාහ. ‘‘හරණතො, රමණතො චා’’ති ඉමිනා මනොහරා මනොරමා චෙතෙ සංවණ්‌ණනාවිසෙසාති දස්‌සෙති.
‘‘Harīyanti etehī’’tiādinā karaṇādhikaraṇakattubhāvakammasādhanānaṃ vasena hāra-saddassa atthaṃ vatvā sadisakappanāvasena dassetuṃ ‘‘hārā viyā’’tiādi vuttaṃ. Puna ganthakaraṇādiatthena ganthādisaddānaṃ viya hārakaraṇādiatthena hārasaddasiddhiṃ dassetuṃ ‘‘hārayantī’’tiādimāha. ‘‘Haraṇato, ramaṇato cā’’ti iminā manoharā manoramā cete saṃvaṇṇanāvisesāti dasseti.
උපපත්‌තිසාධනයුත්‌තීති ලක්‌ඛණහෙතු. වුත්‌තනයෙනාති ‘‘නනු ච අඤ්‌ඤෙපි හාරා යුත්‌තිසහිතා එවා’’තිආදිනා දෙසනාහාරෙ වුත්‌තනයානුසාරෙන.
Upapattisādhanayuttīti lakkhaṇahetu. Vuttanayenāti ‘‘nanu ca aññepi hārā yuttisahitā evā’’tiādinā desanāhāre vuttanayānusārena.
චතුන්‌නං බ්‍යූහො එත්‌ථාති භින්‌නාධිකරණානම්‌පි පදානං අඤ්‌ඤපදත්‌ථසමාසො ලබ්‌භති ‘‘උරසිලොමො’’තිආදීනං (දී. නි. ටී. 3.54, 303) වියාති වුත්‌තං.
Catunnaṃ byūho etthāti bhinnādhikaraṇānampi padānaṃ aññapadatthasamāso labbhati ‘‘urasilomo’’tiādīnaṃ (dī. ni. ṭī. 3.54, 303) viyāti vuttaṃ.
සෙසන්‌ති ‘‘විවචනමෙව වෙවචන’’න්‌ති එවමාදි.
Sesanti ‘‘vivacanameva vevacana’’nti evamādi.
අනුප්‌පවෙසීයන්‌තීති අවගාහීයන්‌ති. සමාධීයන්‌තීති පරිහරීයන්‌ති. විනා විකප්‌පෙනාති ජාති සාමඤ්‌ඤං, භෙදො සාමඤ්‌ඤං, සම්‌බන්‌ධො සාමඤ්‌ඤන්‌තිආදිනා පදත්‌ථන්‌තරභාවවිකප්‌පනමන්‌තරෙන.
Anuppavesīyantīti avagāhīyanti. Samādhīyantīti pariharīyanti. Vinā vikappenāti jāti sāmaññaṃ, bhedo sāmaññaṃ, sambandho sāmaññantiādinā padatthantarabhāvavikappanamantarena.
පදට්‌ඨානාදිමුඛෙනාති පදට්‌ඨානවෙවචනභාවනාපහානමුඛෙන. කෙචීති පදට්‌ඨානපරික්‌ඛාරආවට්‌ටපරිවත්‌තනපඤ්‌ඤත්‌තිඔතරණෙ සන්‌ධාය වදති.
Padaṭṭhānādimukhenāti padaṭṭhānavevacanabhāvanāpahānamukhena. Kecīti padaṭṭhānaparikkhāraāvaṭṭaparivattanapaññattiotaraṇe sandhāya vadati.
2. සම්‌බන්‌ධොති හෙතුඵලභාවයොගො. තථාභූතානඤ්‌හි ධම්‌මානං එකසන්‌තානසිද්‌ධතා එකත්‌තනයො. විභාගො සතිපි නෙසං හෙතුඵලභාවෙ විභත්‌තසභාවතා. අඤ්‌ඤො එව හි හෙතු, අඤ්‌ඤං ඵලන්‌ති. බ්‍යාපාරවිරහො නිරීහතා. න හි හෙතුඵලානං එවං හොති ‘‘අහං ඉමං නිබ්‌බත්‌තෙමි, ඉමිනාහං නිබ්‌බත්‌තො’’ති. අනුරූපඵලතා පච්‌චයුප්‌පන්‌නානං පච්‌චයානුකූලතා. සමූහාදිං උපාදාය ලොකසඞ්‌කෙතසිද්‌ධා වොහාරමත්‌තතා සම්‌මුතිසභාවො. පථවීඵස්‌සාදීනං කක්‌ඛළඵුසනාදිලක්‌ඛණං පරමත්‌ථසභාවො. අයඤ්‌හෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො – යස්‌මිං භින්‌නෙ, ඉතරාපොහෙ වා චිත්‌තෙන කතෙන තථා බුද්‌ධි, ඉදං සම්‌මුතිසච්‌චං යථා ඝටෙ, සසම්‌භාරජලෙ ච, තබ්‌බිපරියායෙන පරමත්‌ථසච්‌චන්‌ති. පරමත්‌ථසච්‌චප්‌පටිවෙධායාති නිබ්‌බානාධිගමාය.
2.Sambandhoti hetuphalabhāvayogo. Tathābhūtānañhi dhammānaṃ ekasantānasiddhatā ekattanayo. Vibhāgo satipi nesaṃ hetuphalabhāve vibhattasabhāvatā. Añño eva hi hetu, aññaṃ phalanti. Byāpāraviraho nirīhatā. Na hi hetuphalānaṃ evaṃ hoti ‘‘ahaṃ imaṃ nibbattemi, imināhaṃ nibbatto’’ti. Anurūpaphalatā paccayuppannānaṃ paccayānukūlatā. Samūhādiṃ upādāya lokasaṅketasiddhā vohāramattatā sammutisabhāvo. Pathavīphassādīnaṃ kakkhaḷaphusanādilakkhaṇaṃ paramatthasabhāvo. Ayañhettha saṅkhepo – yasmiṃ bhinne, itarāpohe vā cittena katena tathā buddhi, idaṃ sammutisaccaṃ yathā ghaṭe, sasambhārajale ca, tabbipariyāyena paramatthasaccanti. Paramatthasaccappaṭivedhāyāti nibbānādhigamāya.
අන්‌තොති අබ්‌භන්‌තරො. පධානාවයවෙනාති මූලභාවෙන. ‘‘නන්‌දී දුක්‌ඛස්‌ස මූල’’න්‌තිආදීසු (ම. නි. 1.13) තණ්‌හා ‘‘නන්‌දී’’ති වුත්‌තා. ‘‘සඞ්‌ගාමෙ ච නන්‌දිං චරතී’’තිආදීසු පමොදොති ආහ ‘‘තණ්‌හාය, පමොදස්‌ස වා’’ති.
Antoti abbhantaro. Padhānāvayavenāti mūlabhāvena. ‘‘Nandī dukkhassa mūla’’ntiādīsu (ma. ni. 1.13) taṇhā ‘‘nandī’’ti vuttā. ‘‘Saṅgāme ca nandiṃ caratī’’tiādīsu pamodoti āha ‘‘taṇhāya, pamodassa vā’’ti.
3. ජාතිභෙදතොති කුසලා, අකුසලාති ඉමස්‌මා විසෙසා. යුජ්‌ජන්‌තීති එත්‌ථ හෙතුඅත්‌ථො අන්‌තොනීතො වෙදිතබ්‌බොති ආහ ‘‘යොජීයන්‌තී’’ති. කෙහි යොජීයන්‌ති? සංවණ්‌ණනකෙහීති අධිප්‌පායො. යුජ්‌ජන්‌තීති වා යුත්‌තා හොන්‌ති, තෙහි සමානයොගක්‌ඛමා තග්‌ගහණෙනෙව ගහිතා හොන්‌තීති අත්‌ථො තදෙකට්‌ඨභාවතො. ඉමස්‌මිං අත්‌ථෙ ‘‘නවහි පදෙහී’’ති සහයොගෙ කරණවචනං, පුරිමස්‌මිං කරණෙ. ‘‘එතෙ ඛො’’ති ච පාඨො. තත්‌ථ ඛො-සද්‌දස්‌ස පදපූරණතා, අවධාරණත්‌ථතා වා වෙදිතබ්‌බා. එතෙ එවාති එතෙ තණ්‌හාදයො එව, න ඉතො අඤ්‌ඤෙති අත්‌ථො. අට්‌ඨාරසෙව න තතො උද්‌ධං, අධො වාති. පුරිමස්‌මිං පක්‌ඛෙ මූලපදන්‌තරාභාවො, දුතියස්‌මිං තෙසං අනූනාධිකතා දීපිතා හොති.
3.Jātibhedatoti kusalā, akusalāti imasmā visesā. Yujjantīti ettha hetuattho antonīto veditabboti āha ‘‘yojīyantī’’ti. Kehi yojīyanti? Saṃvaṇṇanakehīti adhippāyo. Yujjantīti vā yuttā honti, tehi samānayogakkhamā taggahaṇeneva gahitā hontīti attho tadekaṭṭhabhāvato. Imasmiṃ atthe ‘‘navahi padehī’’ti sahayoge karaṇavacanaṃ, purimasmiṃ karaṇe. ‘‘Ete kho’’ti ca pāṭho. Tattha kho-saddassa padapūraṇatā, avadhāraṇatthatā vā veditabbā. Ete evāti ete taṇhādayo eva, na ito aññeti attho. Aṭṭhāraseva na tato uddhaṃ, adho vāti. Purimasmiṃ pakkhe mūlapadantarābhāvo, dutiyasmiṃ tesaṃ anūnādhikatā dīpitā hoti.
උද්‌දෙසවාරවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Uddesavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / නෙත්‌තිප්‌පකරණපාළි • Nettippakaraṇapāḷi / 2. උද්‌දෙසවාරො • 2. Uddesavāro
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-අට්‌ඨකථා • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / 2. උද්‌දෙසවාරවණ්‌ණනා • 2. Uddesavāravaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්‌දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්‌තිවිභාවිනී • Nettivibhāvinī / 2. උද්‌දෙසවාරඅත්‌ථවිභාවනා • 2. Uddesavāraatthavibhāvanā
