| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
੨. ਉਦ੍ਦੇਸવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
2. Uddesavāravaṇṇanā
੧. ਏવਂ ਸਙ੍ਗਹવਾਰੇਨ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤੇ ਹਾਰਾਦਯੋ ਇਦਾਨਿ વਿਭਾਗੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਸੋਲ਼ਸ ਹਾਰਾ’’ਤਿਆਦਿਦੇਸਨਾ ਆਰਦ੍ਧਾ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸੋਲ਼ਸਹਾਰਾ ਨੇਤ੍ਤੀ’’ਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ વਚਨੇ, ਤਿਸ੍ਸਂ વਾ ਗਾਥਾਯਂ, ਯਾਨਿ ਹਾਰਨਯਮੂਲਪਦਾਨਿ ਉਦ੍ਧਟਾਨਿ, ਤੇਸੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਤਮੇਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾવਚਨਂ। ਪੁਚ੍ਛਾ ਚ ਨਾਮੇਸਾ ਪਞ੍ਚવਿਧਾ ਅਦਿਟ੍ਠਜੋਤਨਾਪੁਚ੍ਛਾ ਦਿਟ੍ਠਸਂਸਨ੍ਦਨਾਪੁਚ੍ਛਾ વਿਮਤਿਚ੍ਛੇਦਨਾਪੁਚ੍ਛਾ ਅਨੁਮਤਿਪੁਚ੍ਛਾ ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਪੁਚ੍ਛਾਤਿ। ਤਾਸੁ ਅਯਂ ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਪੁਚ੍ਛਾ। ਸੋਲ਼ਸਾਤਿ ਗਣਨવਸੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। ਤੇਨ ਨੇਸਂ ਨ ਤਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਚਾਤਿ ਏਤਪਰਮਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਾ ਚੇਤਪਰਮਤਾ ਪਰਤੋ ਆવਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਹਾਰਾਤਿ ਗਣਨવਸੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਨਂ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਦਸ੍ਸਨਂ। ਦੇਸਨਾ વਿਚਯੋਤਿਆਦਿ ਸਰੂਪਦਸ੍ਸਨਂ।
1. Evaṃ saṅgahavārena saṅkhepato dassite hārādayo idāni vibhāgena dassetuṃ ‘‘tattha katame soḷasa hārā’’tiādidesanā āraddhā. Tattha tatthāti yaṃ vuttaṃ – ‘‘soḷasahārā nettī’’ti, tasmiṃ vacane, tissaṃ vā gāthāyaṃ, yāni hāranayamūlapadāni uddhaṭāni, tesūti attho. Katameti pucchāvacanaṃ. Pucchā ca nāmesā pañcavidhā adiṭṭhajotanāpucchā diṭṭhasaṃsandanāpucchā vimaticchedanāpucchā anumatipucchā kathetukamyatāpucchāti. Tāsu ayaṃ kathetukamyatāpucchā. Soḷasāti gaṇanavasena paricchedo. Tena nesaṃ na tato uddhaṃ adho cāti etaparamataṃ dasseti. Sā cetaparamatā parato āvi bhavissati. Hārāti gaṇanavasena paricchinnānaṃ sāmaññato dassanaṃ. Desanā vicayotiādi sarūpadassanaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਕੇਨਟ੍ਠੇਨ ਹਾਰਾ? ਹਰੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਹਿ, ਏਤ੍ਥ વਾ ਸੁਤ੍ਤਗੇਯ੍ਯਾਦਿવਿਸਯਾ ਅਞ੍ਞਾਣਸਂਸਯવਿਪਲ੍ਲਾਸਾਤਿ ਹਾਰਾ, ਹਰਨ੍ਤਿ વਾ ਸਯਂ ਤਾਨਿ, ਹਰਣਮਤ੍ਤਮੇવ વਾਤਿ ਹਾਰਾ ਫਲੂਪਚਾਰੇਨ। ਅਥ વਾ ਹਰੀਯਨ੍ਤਿ વੋਹਰੀਯਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਸਂવਣ੍ਣਕਧਮ੍ਮਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕੇਹਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਦਾਨਗ੍ਗਹਣવਸੇਨਾਤਿ ਹਾਰਾ। ਅਥ વਾ ਹਾਰਾ વਿਯਾਤਿ ਹਾਰਾ। ਯਥਾ ਹਿ ਅਨੇਕਰਤਨਾવਲਿਸਮੂਹੋ ਹਾਰਸਙ੍ਖਾਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅવਯવਭੂਤਰਤਨਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇਹਿ ਸਮੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨੀਯਮਾਨਹਿਲਾਦਸੁਖੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤਦੁਪਭੋਗੀਜਨਸਰੀਰਸਨ੍ਤਾਪਂ ਨਿਦਾਘਪਰਿਲ਼ਾਹੁਪਜਨਿਤਂ વੂਪਸਮੇਤਿ, ਏવਮੇਤੇਪਿ ਨਾਨਾવਿਧਪਰਮਤ੍ਥਰਤਨਪ੍ਪਬਨ੍ਧਾ ਸਂવਣ੍ਣਨਾવਿਸੇਸਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅવਯવਭੂਤਪਰਮਤ੍ਥਰਤਨਾਧਿਗਮੇਨ ਸਮੁਪ੍ਪਾਦਿਯਮਾਨਨਿਬ੍ਬੁਤਿਸੁਖਾ ਧਮ੍ਮਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਜਨਹਦਯਪਰਿਤਾਪਂ ਕਾਮਰਾਗਾਦਿਕਿਲੇਸਹੇਤੁਕਂ વੂਪਸਮੇਨ੍ਤੀਤਿ। ਅਥ વਾ ਹਾਰਯਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਂ ਹਾਰਂ ਅਪਗਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿ વਾ ਹਾਰਾ। ਅਥ વਾ ਸੋਤੁਜਨਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਰਣਤੋ ਰਮਣਤੋ ਚ ਹਾਰਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਨਯੇਨ, ਯਥਾ – ‘‘ਭવੇਸੁ વਨ੍ਤਗਮਨੋ ਭਗવਾ’’ਤਿ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੧੪੪; ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧ વੇਰਞ੍ਜਕਣ੍ਡવਣ੍ਣਨਾ)। ਅਯਂ ਤਾવ ਹਾਰਾਨਂ ਸਾਧਾਰਣਤੋ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha kenaṭṭhena hārā? Harīyanti etehi, ettha vā suttageyyādivisayā aññāṇasaṃsayavipallāsāti hārā, haranti vā sayaṃ tāni, haraṇamattameva vāti hārā phalūpacārena. Atha vā harīyanti voharīyanti dhammasaṃvaṇṇakadhammapaṭiggāhakehi dhammassa dānaggahaṇavasenāti hārā. Atha vā hārā viyāti hārā. Yathā hi anekaratanāvalisamūho hārasaṅkhāto attano avayavabhūtaratanasamphassehi samuppajjanīyamānahilādasukho hutvā tadupabhogījanasarīrasantāpaṃ nidāghapariḷāhupajanitaṃ vūpasameti, evametepi nānāvidhaparamattharatanappabandhā saṃvaṇṇanāvisesā attano avayavabhūtaparamattharatanādhigamena samuppādiyamānanibbutisukhā dhammapaṭiggāhakajanahadayaparitāpaṃ kāmarāgādikilesahetukaṃ vūpasamentīti. Atha vā hārayanti aññāṇādīnaṃ hāraṃ apagamaṃ karonti ācikkhantīti vā hārā. Atha vā sotujanacittassa haraṇato ramaṇato ca hārā niruttinayena, yathā – ‘‘bhavesu vantagamano bhagavā’’ti (visuddhi. 1.144; pārā. aṭṭha. 1.1 verañjakaṇḍavaṇṇanā). Ayaṃ tāva hārānaṃ sādhāraṇato attho.
ਅਸਾਧਾਰਣਤੋ ਪਨ ਦੇਸੀਯਤਿ ਸਂવਣ੍ਣੀਯਤਿ ਏਤਾਯ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋਤਿ ਦੇਸਨਾ, ਦੇਸਨਾਸਹਚਰਣਤੋ વਾ ਦੇਸਨਾ। ਨਨੁ ਚ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਹਾਰਾ ਦੇਸਨਾਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸਂવਣ੍ਣਨਤੋ ਦੇਸਨਾਸਹਚਾਰਿਨੋવਾਤਿ? ਸਚ੍ਚਮੇਤਂ, ਅਯਂ ਪਨ ਹਾਰੋ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਯਥਾਰੁਤવਸੇਨੇવ વਿਞ੍ਞਾਯਮਾਨੋ ਦੇਸਨਾਯ ਸਹ ਚਰਤੀਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਅਰਹਤਿ, ਨ ਤਥਾ ਪਰੇ। ਨ ਹਿ ਅਸ੍ਸਾਦਾਦੀਨવਨਿਸ੍ਸਰਣਾਦਿਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨਰਹਿਤਾ ਸੁਤ੍ਤਦੇਸਨਾ ਅਤ੍ਥਿ। ਅਸ੍ਸਾਦਾਦਿਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨવਿਭਾવਨਲਕ੍ਖਣੋ ਚਾਯਂ ਹਾਰੋਤਿ।
Asādhāraṇato pana desīyati saṃvaṇṇīyati etāya suttatthoti desanā, desanāsahacaraṇato vā desanā. Nanu ca aññepi hārā desanāsaṅkhātassa suttassa atthasaṃvaṇṇanato desanāsahacārinovāti? Saccametaṃ, ayaṃ pana hāro yebhuyyena yathārutavaseneva viññāyamāno desanāya saha caratīti vattabbataṃ arahati, na tathā pare. Na hi assādādīnavanissaraṇādisandassanarahitā suttadesanā atthi. Assādādisandassanavibhāvanalakkhaṇo cāyaṃ hāroti.
વਿਚਿਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ, ਏਤ੍ਥ વਾ ਪਦਪਞ੍ਹਾਦਯੋ, વਿਚਿਤਿ ਏવ વਾ ਤੇਸਨ੍ਤਿ વਿਚਯੋ। ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪਨ વਿਚਿਨਤੀਤਿ વਿਚਯੋਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।
Viciyanti etena, ettha vā padapañhādayo, viciti eva vā tesanti vicayo. Pāḷiyaṃ pana vicinatīti vicayoti ayamattho dassito.
ਯੁਤ੍ਤੀਤਿ ਉਪਪਤ੍ਤਿਸਾਧਨਯੁਤ੍ਤਿ, ਇਧ ਪਨ ਯੁਤ੍ਤਿવਿਚਾਰਣਾ ਯੁਤ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪੇਨ ‘‘ਰੂਪਭવੋ ਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ ਯਥਾ, ਯੁਤ੍ਤਿਸਹਚਰਣਤੋ વਾ। ਇਧਾਪਿ ਦੇਸਨਾਹਾਰੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬੋ।
Yuttīti upapattisādhanayutti, idha pana yuttivicāraṇā yutti uttarapadalopena ‘‘rūpabhavo rūpa’’nti yathā, yuttisahacaraṇato vā. Idhāpi desanāhāre vuttanayena attho vitthāretabbo.
ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਆਸਨ੍ਨਕਾਰਣਂ, ਇਧਾਪਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨવਿਚਾਰਣਾਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Padaṭṭhānanti āsannakāraṇaṃ, idhāpi padaṭṭhānavicāraṇātiādi vuttanayeneva veditabbaṃ.
ਲਕ੍ਖੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ, ਏਤ੍ਥ વਾ ਏਕਲਕ੍ਖਣਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅવੁਤ੍ਤਾਪਿ ਏਕવਚਨੇਨਾਤਿ ਲਕ੍ਖਣਂ।
Lakkhīyanti etena, ettha vā ekalakkhaṇā dhammā avuttāpi ekavacanenāti lakkhaṇaṃ.
વਿਯੂਹੀਯਨ੍ਤਿ વਿਭਾਗੇਨ ਪਿਣ੍ਡੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ, ਏਤ੍ਥ વਾਤਿ ਬ੍ਯੂਹੋ। ਨਿਬ੍ਬਚਨਾਦੀਨਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਦਸ੍ਸਿਯਮਾਨਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਬ੍ਯੂਹੋਤਿ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ વਾ ਬ੍ਯੂਹੋ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਚਤੁਬ੍ਯੂਹੋ।
Viyūhīyanti vibhāgena piṇḍīyanti etena, ettha vāti byūho. Nibbacanādīnaṃ sutte dassiyamānānaṃ catunnaṃ byūhoti catubyūho, catunnaṃ vā byūho etthāti catubyūho.
ਆવਟ੍ਟੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ, ਏਤ੍ਥ વਾ ਸਭਾਗਾ વਿਸਭਾਗਾ ਚ ਧਮ੍ਮਾ, ਤੇਸਂ વਾ ਆવਟ੍ਟਨਨ੍ਤਿ ਆવਟ੍ਟੋ।
Āvaṭṭīyanti etena, ettha vā sabhāgā visabhāgā ca dhammā, tesaṃ vā āvaṭṭananti āvaṭṭo.
વਿਭਜੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ, ਏਤ੍ਥ વਾ ਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣਾਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸવੋਦਾਨਧਮ੍ਮਾਨਂ ਭੂਮਿਯੋਤਿ વਿਭਤ੍ਤਿ, વਿਭਜਨਂ વਾ ਏਤੇਸਂ ਭੂਮਿਯਾਤਿ વਿਭਤ੍ਤਿ।
Vibhajīyanti etena, ettha vā sādhāraṇāsādhāraṇānaṃ saṃkilesavodānadhammānaṃ bhūmiyoti vibhatti, vibhajanaṃ vā etesaṃ bhūmiyāti vibhatti.
ਪਟਿਪਕ੍ਖવਸੇਨ ਪਰਿવਤ੍ਤੀਯਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ, ਏਤ੍ਥ વਾ ਸੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾ, ਪਰਿવਤ੍ਤਨਂ વਾ ਤੇਸਨ੍ਤਿ ਪਰਿવਤ੍ਤਨੋ।
Paṭipakkhavasena parivattīyanti iminā, ettha vā sutte vuttadhammā, parivattanaṃ vā tesanti parivattano.
વਿવਿਧਂ વਚਨਂ ਏਕਸ੍ਸੇવਤ੍ਥਸ੍ਸ વਾਚਕਮੇਤ੍ਥਾਤਿ વਿવਚਨਂ, વਿવਚਨਮੇવ વੇવਚਨਂ, વਿવਿਧਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਏਤੇਨ ਅਤ੍ਥੋਤਿ વਾ વਿવਚਨਂ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
Vividhaṃ vacanaṃ ekassevatthassa vācakametthāti vivacanaṃ, vivacanameva vevacanaṃ, vividhaṃ vuccati etena atthoti vā vivacanaṃ. Sesaṃ vuttanayameva.
ਪਕਾਰੇਹਿ ਪਭੇਦਤੋ વਾ ਞਾਪੀਯਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ, ਏਤ੍ਥ વਾ ਅਤ੍ਥਾਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ।
Pakārehi pabhedato vā ñāpīyanti iminā, ettha vā atthāti paññatti.
ਓਤਾਰੀਯਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪવੇਸੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ, ਏਤ੍ਥ વਾ ਸੁਤ੍ਤਾਗਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਾਦੀਸੂਤਿ ਓਤਰਣੋ।
Otārīyanti anuppavesīyanti etena, ettha vā suttāgatā dhammā paṭiccasamuppādādīsūti otaraṇo.
ਸੋਧੀਯਨ੍ਤਿ ਸਮਾਧੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ, ਏਤ੍ਥ વਾ ਸੁਤ੍ਤੇ ਪਦਪਦਤ੍ਥਪਞ੍ਹਾਰਮ੍ਭਾਤਿ ਸੋਧਨੋ।
Sodhīyanti samādhīyanti etena, ettha vā sutte padapadatthapañhārambhāti sodhano.
ਅਧਿਟ੍ਠੀਯਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪવਤ੍ਤੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ, ਏਤ੍ਥ વਾ ਸਾਮਞ੍ਞવਿਸੇਸਭੂਤਾ ਧਮ੍ਮਾ વਿਨਾ વਿਕਪ੍ਪੇਨਾਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੋ।
Adhiṭṭhīyanti anupavattīyanti etena, ettha vā sāmaññavisesabhūtā dhammā vinā vikappenāti adhiṭṭhāno.
ਪਰਿਕਰੋਤਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤਿ ਫਲਨ੍ਤਿ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ, ਹੇਤੁ ਪਚ੍ਚਯੋ ਚ, ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ ਆਚਿਕ੍ਖਤੀਤਿ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ, ਹਾਰੋ, ਪਰਿਕ੍ਖਾਰવਿਸਯਤ੍ਤਾ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਸਹਚਰਣਤੋ વਾ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ।
Parikaroti abhisaṅkharoti phalanti parikkhāro, hetu paccayo ca, parikkhāraṃ ācikkhatīti parikkhāro, hāro, parikkhāravisayattā parikkhārasahacaraṇato vā parikkhāro.
ਸਮਾਰੋਪੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ, ਏਤ੍ਥ વਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਾਦਿਮੁਖੇਨ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਸਮਾਰੋਪਨੋ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਚ ਭਾવਸਾਧਨવਸੇਨਾਪਿ ਅਤ੍ਥੋ ਸਮ੍ਭવਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸਾਪਿ વਸੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
Samāropīyanti etena, ettha vā padaṭṭhānādimukhena dhammāti samāropano. Sabbattha ca bhāvasādhanavasenāpi attho sambhavatīti tassāpi vasena yojetabbaṃ.
ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਾਰੁਦ੍ਦੇਸਸ੍ਸ। ਅਨੁਗੀਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸੇવਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸੁਖਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਅਨੁਪਚ੍ਛਾ ਗਾਯਨਗਾਥਾ, ਤਾਸੁ ਓਸਾਨਗਾਥਾਯ ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਸਂਕਿਣ੍ਣਾਤਿ ਪਦਤ੍ਥੇਨ ਸਙ੍ਕਰਰਹਿਤਾ, ਤੇਨ ਯਦਿਪਿ ਕੇਚਿ ਹਾਰਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅવਿਸਿਟ੍ਠਾ વਿਯ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤਥਾਪਿ ਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਸਙ੍ਕਰੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸੋ ਚ ਨੇਸਂ ਅਸਙ੍ਕਰੋ ਲਕ੍ਖਣਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਸੁਪਾਕਟੋ ਹੋਤਿ। ਏਤੇਸਞ੍ਚੇવਾਤਿ ਏਤੇਸਂ ਸੋਲ਼ਸਨ੍ਨਂ ਹਾਰਾਨਂ। ਯਥਾ ਅਸਙ੍ਕਰੋ, ਤਥਾ ਚੇવ ਭવਤਿ। ਕਿਂ ਭવਤਿ? વਿਤ੍ਥਾਰਤਯਾ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ। ਨਯવਿਭਤ੍ਤਿ ਨਯੇਨ ਉਪਾਯੇਨ ਞਾਯੇਨ વਿਭਾਗੋ। ਏਤੇਨ ਤਂ ਏવ ਅਸਙ੍ਕਿਣ੍ਣਤਂ વਿਭਾવੇਤਿ। ਕੇਚਿ ‘‘વਿਤ੍ਥਾਰਨਯਾ’’ਤਿ ਪਠਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਨ ਸੁਨ੍ਦਰਂ, ਅਯਞ੍ਚ ਗਾਥਾ ਕੇਸੁਚਿ ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਨਤ੍ਥਿ।
Tassāti yathāvuttassa hāruddesassa. Anugītīti vuttassevatthassa sukhaggahaṇatthaṃ anupacchā gāyanagāthā, tāsu osānagāthāya atthato asaṃkiṇṇāti padatthena saṅkararahitā, tena yadipi keci hārā aññamaññaṃ avisiṭṭhā viya dissanti, tathāpi tesaṃ atthato saṅkaro natthīti dasseti. So ca nesaṃ asaṅkaro lakkhaṇaniddese supākaṭo hoti. Etesañcevāti etesaṃ soḷasannaṃ hārānaṃ. Yathā asaṅkaro, tathā ceva bhavati. Kiṃ bhavati? Vitthāratayā vitthārena. Nayavibhatti nayena upāyena ñāyena vibhāgo. Etena taṃ eva asaṅkiṇṇataṃ vibhāveti. Keci ‘‘vitthāranayā’’ti paṭhanti, taṃ na sundaraṃ, ayañca gāthā kesuci potthakesu natthi.
੨. ਏવਂ ਹਾਰੇ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਨਯੇ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਨਯਨ੍ਤਿ ਸਂਕਿਲੇਸੇ વੋਦਾਨਾਨਿ ਚ વਿਭਾਗਤੋ ਞਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਨਯਾ, ਨੀਯਨ੍ਤਿ વਾ ਤਾਨਿ ਏਤੇਹਿ , ਏਤ੍ਥ વਾਤਿ ਨਯਾ, ਨਯਨਮਤ੍ਤਮੇવ વਾਤਿ ਨਯਾ, ਨੀਯਨ੍ਤਿ વਾ ਸਯਂ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੇਹਿ ਉਪਨੀਯਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਪવਿਚਯਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਨਯਾ। ਅਥ વਾ ਨਯਾ વਿਯਾਤਿ ਨਯਾ। ਯਥਾ ਹਿ ਏਕਤ੍ਤਾਦਯੋ ਨਯਾ ਸਮ੍ਮਾ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਯਮਾਨਾ ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਧਮ੍ਮਾਨਂ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧવਿਭਾਗਬ੍ਯਾਪਾਰવਿਰਹਾਨੁਰੂਪਫਲਭਾવਦਸ੍ਸਨੇਨ ਅਸਙ੍ਕਰਤੋ ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਚ੍ਚਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚਾਨਂ ਸਭਾવਂ ਪવੇਦਯਨ੍ਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਸਚ੍ਚਪ੍ਪਟਿવੇਧਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇਤੇਪਿ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗਧਮ੍ਮવਿਭਾਗਦਸ੍ਸਨੇਨ ਅવਿਪਰੀਤਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾવਬੋਧਾਯ ਅਭਿਸਮ੍ਭੁਣਨ੍ਤਾ વੇਨੇਯ੍ਯਾਨਂ ਚਤੁਸਚ੍ਚਪ੍ਪਟਿવੇਧਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਅਥ વਾ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਨਯਨਤੋ ਸਂਕਿਲੇਸਤੋ ਯਮਨਤੋ ਚ ਨਯਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਨਯੇਨ।
2. Evaṃ hāre uddisitvā idāni naye uddisituṃ ‘‘tattha katame’’tiādi vuttaṃ. Tattha nayanti saṃkilese vodānāni ca vibhāgato ñāpentīti nayā, nīyanti vā tāni etehi , ettha vāti nayā, nayanamattameva vāti nayā, nīyanti vā sayaṃ dhammakathikehi upanīyanti suttassa atthapavicayatthanti nayā. Atha vā nayā viyāti nayā. Yathā hi ekattādayo nayā sammā paṭivijjhiyamānā paccayapaccayuppannadhammānaṃ yathākkamaṃ sambandhavibhāgabyāpāravirahānurūpaphalabhāvadassanena asaṅkarato sammutisaccaparamatthasaccānaṃ sabhāvaṃ pavedayantā paramatthasaccappaṭivedhāya saṃvattanti, evametepi kaṇhasukkasappaṭibhāgadhammavibhāgadassanena aviparītasuttatthāvabodhāya abhisambhuṇantā veneyyānaṃ catusaccappaṭivedhāya saṃvattanti. Atha vā pariyattiatthassa nayanato saṃkilesato yamanato ca nayā niruttinayena.
ਨਨ੍ਦਿਯਾવਟ੍ਟੋਤਿਆਦੀਸੁ ਨਨ੍ਦਿਯਾવਟ੍ਟਸ੍ਸ વਿਯ ਆવਟ੍ਟੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਨਨ੍ਦਿਯਾવਟ੍ਟੋ, ਯਥਾ ਹਿ ਨਨ੍ਦਿਯਾવਟ੍ਟੋ ਅਨ੍ਤੋਠਿਤੇਨ ਪਧਾਨਾવਯવੇਨ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਆવਟ੍ਟਤਿ, ਏવਮਯਮ੍ਪਿ ਨਯੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥ વਾ ਨਨ੍ਦਿਯਾ ਤਣ੍ਹਾਯ ਪਮੋਦਸ੍ਸ વਾ ਆવਟ੍ਟੋ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਨਨ੍ਦਿਯਾવਟ੍ਟੋ। ਤੀਹਿ ਅવਯવੇਹਿ ਲੋਭਾਦੀਹਿ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖੇ ਅਲੋਭਾਦੀਹਿ ਚ વੋਦਾਨਪਕ੍ਖੇ ਪੁਕ੍ਖਲੋ ਸੋਭਨੋਤਿ ਤਿਪੁਕ੍ਖਲੋ। ਅਸਨ੍ਤਾਸਨਜવਪਰਕ੍ਕਮਾਦਿવਿਸੇਸਯੋਗੇਨ ਸੀਹੋ ਭਗવਾ, ਤਸ੍ਸ વਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤਂ ਦੇਸਨਾવਚੀਕਮ੍ਮਭੂਤੋ વਿਹਾਰੋਤਿ ਕਤ੍વਾ વਿਪਲ੍ਲਾਸਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖਪਰਿਦੀਪਨਤੋ ਸੀਹਸ੍ਸ વਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤਂ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਸੀਹવਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤੋ, ਨਯੋ। ਬਲવਿਸੇਸਯੋਗਦੀਪਨਤੋ વਾ ਸੀਹવਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਨਯੋ ਸੀਹવਿਕ੍ਕੀਲ਼ਿਤੋ। ਬਲવਿਸੇਸੋ ਚੇਤ੍ਥ ਸਦ੍ਧਾਦਿਬਲਂ, ਦਸਬਲਾਨਿ ਏવ વਾ। ਅਤ੍ਥਨਯਤ੍ਤਯਦਿਸਾਭਾવੇਨ ਕੁਸਲਾਦਿਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਲੋਚਨਂ ਦਿਸਾਲੋਚਨਂ। ਤਥਾ ਆਲੋਚਿਤਾਨਂ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਤ੍ਥਨਯਤ੍ਤਯਯੋਜਨੇ ਸਮਾਨਯਨਤੋ ਅਙ੍ਕੁਸੋ વਿਯ ਅਙ੍ਕੁਸੋ। ਗਾਥਾਸੁ ਲਞ੍ਜੇਤਿ ਪਕਾਸੇਤਿ ਸੁਤ੍ਤਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਲਞ੍ਜਕੋ, ਨਯੋ ਚ ਸੋ ਲਞ੍ਜਕੋ ਚਾਤਿ ਨਯਲਞ੍ਜਕੋ। ਗਤਾਤਿ ਞਾਤਾ, ਮਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੋ ਏવ વਾ ਪਾਠੋ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Nandiyāvaṭṭotiādīsu nandiyāvaṭṭassa viya āvaṭṭo etassāti nandiyāvaṭṭo, yathā hi nandiyāvaṭṭo antoṭhitena padhānāvayavena bahiddhā āvaṭṭati, evamayampi nayoti attho. Atha vā nandiyā taṇhāya pamodassa vā āvaṭṭo etthāti nandiyāvaṭṭo. Tīhi avayavehi lobhādīhi saṃkilesapakkhe alobhādīhi ca vodānapakkhe pukkhalo sobhanoti tipukkhalo. Asantāsanajavaparakkamādivisesayogena sīho bhagavā, tassa vikkīḷitaṃ desanāvacīkammabhūto vihāroti katvā vipallāsatappaṭipakkhaparidīpanato sīhassa vikkīḷitaṃ etthāti sīhavikkīḷito, nayo. Balavisesayogadīpanato vā sīhavikkīḷitasadisattā nayo sīhavikkīḷito. Balaviseso cettha saddhādibalaṃ, dasabalāni eva vā. Atthanayattayadisābhāvena kusalādidhammānaṃ ālocanaṃ disālocanaṃ. Tathā ālocitānaṃ tesaṃ dhammānaṃ atthanayattayayojane samānayanato aṅkuso viya aṅkuso. Gāthāsu lañjeti pakāseti suttatthanti lañjako, nayo ca so lañjako cāti nayalañjako. Gatāti ñātā, matāti attho. So eva vā pāṭho. Sesaṃ vuttanayena veditabbaṃ.
੩. ਏવਂ ਨਯੇਪਿ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਮੂਲਪਦਾਨਿ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਮੂਲਾਨਿ ਚ ਤਾਨਿ ਨਯਾਨਂ ਪਟ੍ਠਾਨਭਾਗਾਨਞ੍ਚ ਪਤਿਟ੍ਠਾਭਾવਤੋ ਪਦਾਨਿ ਚ ਅਧਿਗਮੂਪਾਯਭਾવਤੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸਭਾવਤੋ ਚਾਤਿ ਮੂਲਪਦਾਨਿ। ਕੋਸਲ੍ਲਸਮ੍ਭੂਤਟ੍ਠੇਨ, ਕੁਚ੍ਛਿਤਾਨਂ વਾ ਪਾਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਲਨਤੋ વਿਦ੍ਧਂਸਨਤੋ, ਕੁਸਾਨਂ વਾ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਲવਨਤੋ, ਕੁਸਾ વਿਯ વਾ ਲવਨਤੋ, ਕੁਸੇਨ વਾ ਞਾਣੇਨ ਲਾਤਬ੍ਬਤੋ ਪવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬਤੋ ਕੁਸਲਾਨਿ, ਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਅਕੁਸਲਾਨੀਤਿ ਪਦਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
3. Evaṃ nayepi uddisitvā idāni mūlapadāni uddisituṃ ‘‘tattha katamānī’’tiādi āraddhaṃ. Tattha mūlāni ca tāni nayānaṃ paṭṭhānabhāgānañca patiṭṭhābhāvato padāni ca adhigamūpāyabhāvato koṭṭhāsabhāvato cāti mūlapadāni. Kosallasambhūtaṭṭhena, kucchitānaṃ vā pāpadhammānaṃ salanato viddhaṃsanato, kusānaṃ vā rāgādīnaṃ lavanato, kusā viya vā lavanato, kusena vā ñāṇena lātabbato pavattetabbato kusalāni, tappaṭipakkhato akusalānīti padattho veditabbo.
ਏવਂ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਜਾਤਿਭੇਦਤੋ ਚ ਮੂਲਪਦਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਸਂਕਿਲੇਸਪਕ੍ਖਂਯੇવ ਪਠਮਂ ਉਦ੍ਦਿਸਤਿ ‘‘ਤਣ੍ਹਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ। ਤਤ੍ਥ ਤਸਤਿ ਪਰਿਤਸਤੀਤਿ ਤਣ੍ਹਾ। ਅવਿਨ੍ਦਿਯਂ વਿਨ੍ਦਤਿ, વਿਨ੍ਦਿਯਂ ਨ વਿਨ੍ਦਤੀਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾ, વਿਜ੍ਜਾਪਟਿਪਕ੍ਖਾਤਿ વਾ ਅવਿਜ੍ਜਾ। ਲੁਬ੍ਭਨ੍ਤਿ ਤੇਨ, ਸਯਂ વਾ ਲੁਬ੍ਭਤਿ, ਲੁਬ੍ਭਨਮਤ੍ਤਮੇવ વਾ ਸੋਤਿ ਲੋਭੋ। ਦੋਸਮੋਹੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਸੁਭੇ ‘‘ਸੁਭ’’ਨ੍ਤਿ ਪવਤ੍ਤਾ ਸਞ੍ਞਾ ਸੁਭਸਞ੍ਞਾ। ਸੁਖਸਞ੍ਞਾਦੀਸੁਪਿ ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸਙ੍ਗਹਨ੍ਤਿ ਗਣਨਂ। ਸਮੋਸਰਣਨ੍ਤਿ ਸਮੋਰੋਪਨਂ।
Evaṃ gaṇanaparicchedato jātibhedato ca mūlapadāni dassetvā idāni sarūpato dassento saṃkilesapakkhaṃyeva paṭhamaṃ uddisati ‘‘taṇhā’’tiādinā. Tattha tasati paritasatīti taṇhā. Avindiyaṃ vindati, vindiyaṃ na vindatīti avijjā, vijjāpaṭipakkhāti vā avijjā. Lubbhanti tena, sayaṃ vā lubbhati, lubbhanamattameva vā soti lobho. Dosamohesupi eseva nayo. Asubhe ‘‘subha’’nti pavattā saññā subhasaññā. Sukhasaññādīsupi imināva nayena attho veditabbo. Saṅgahanti gaṇanaṃ. Samosaraṇanti samoropanaṃ.
ਪਚ੍ਚਨੀਕਧਮ੍ਮੇ ਸਮੇਤੀਤਿ ਸਮਥੋ। ਅਨਿਚ੍ਚਾਦੀਹਿ વਿવਿਧੇਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾ। ਅਲੋਭਾਦਯੋ ਲੋਭਾਦਿਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਸੁਭੇ ‘‘ਅਸੁਭ’’ਨ੍ਤਿ ਪવਤ੍ਤਾ ਸਞ੍ਞਾ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਾ, ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ। ਸਞ੍ਞਾਸੀਸੇਨ ਹਿ ਦੇਸਨਾ। ਦੁਕ੍ਖਸਞ੍ਞਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Paccanīkadhamme sametīti samatho. Aniccādīhi vividhehi ākārehi passatīti vipassanā. Alobhādayo lobhādipaṭipakkhato veditabbā. Asubhe ‘‘asubha’’nti pavattā saññā asubhasaññā, kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ. Saññāsīsena hi desanā. Dukkhasaññādīsupi eseva nayo.
ਇਦਂ ਉਦ੍ਦਾਨਨ੍ਤਿ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ વਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣਭਾવੇਨ ਨਸ੍ਸਿਤੁਂ ਅਦਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਂ ਦਾਨਂ ਰਕ੍ਖਣਂ ਉਦ੍ਦਾਨਂ, ਸਙ੍ਗਹવਚਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਿਪਲ੍ਲਾਸਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਕਿਲੇਸਭੂਮੀਤਿ ਸਂਕਿਲੇਸਭੂਮਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮੋਸਰਣਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ। ਕੁਸਲਾਨਂ ਯਾਨਿ ਤੀਣਿ ਮੂਲਾਨਿ। ‘‘ਕੁਸਲਾਨੀ’’ਤਿਪਿ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਤਿ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਾਦਯੋ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੂਮੀਤਿ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਂ વਿਮੁਤ੍ਤਿਪਰਿਪਾਚਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਸਮੋਸਰਣਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜੀਯਨ੍ਤਿ। ਖੋਤਿ ਪਦਪੂਰਣੇ, ਅવਧਾਰਣਤ੍ਥੇ વਾ ਨਿਪਾਤੋ। ਤੇਨ ਏਤੇ ਏવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਟ੍ਠਾਰਸੇવਾਤਿ વਾ। ਮੂਲਪਦਾਤਿ ਮੂਲਪਦਾਨਿ, ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸੋ વਾ।
Idaṃ uddānanti idaṃ vuttasseva atthassa vippakiṇṇabhāvena nassituṃ adatvā uddhaṃ dānaṃ rakkhaṇaṃ uddānaṃ, saṅgahavacananti attho. ‘‘Cattāro vipallāsā’’tipi pāṭho. Kilesabhūmīti saṃkilesabhūmi sabbesaṃ akusaladhammānaṃ samosaraṇaṭṭhānattā. Kusalānaṃ yāni tīṇi mūlāni. ‘‘Kusalānī’’tipi paṭhanti. Satipaṭṭhānāti asubhasaññādayo sandhāyāha. Indriyabhūmīti saddhādīnaṃ vimuttiparipācanindriyānaṃ samosaraṇaṭṭhānattā vuttaṃ. Yujjantīti yojīyanti. Khoti padapūraṇe, avadhāraṇatthe vā nipāto. Tena ete evāti dasseti. Aṭṭhārasevāti vā. Mūlapadāti mūlapadāni, liṅgavipallāso vā.
ਉਦ੍ਦੇਸવਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Uddesavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਪਾਲ਼ਿ • Nettippakaraṇapāḷi / ੨. ਉਦ੍ਦੇਸવਾਰੋ • 2. Uddesavāro
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਟੀਕਾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ੨. ਉਦ੍ਦੇਸવਾਰવਣ੍ਣਨਾ • 2. Uddesavāravaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ਨੇਤ੍ਤਿવਿਭਾવਿਨੀ • Nettivibhāvinī / ੨. ਉਦ੍ਦੇਸવਾਰਅਤ੍ਥવਿਭਾવਨਾ • 2. Uddesavāraatthavibhāvanā
