| Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation |
Show IAST transliterationමජ්ඣිම නිකාය 138
The Middle-Length Suttas Collection 138
උද්දේසවිභඞ්ගසුත්ත
The Analysis of a Recitation Passage
ඒවං මේ සුතං—ඒකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති ජේතවනේ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමේ. තත්‍ර ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි: “භික්ඛවෝ”ති.
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Sāvatthī in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery. There the Buddha addressed the bhikkhus, “Bhikkhus!”
“භදන්තේ”ති තේ භික්ඛූ භගවතෝ පච්චස්සෝසුං. භගවා ඒතදවෝච:
“Venerable sir,” they replied. The Buddha said this:
“උද්දේසවිභඞ්ගං වෝ, භික්ඛවේ, දේසේස්සාමි. තං සුණාථ, සාධුකං මනසි කරෝථ, භාසිස්සාමී”ති.
“Bhikkhus, I shall teach you the analysis of a recitation passage. Listen and apply your mind well, I will speak.”
“ඒවං, භන්තේ”ති ඛෝ තේ භික්ඛූ භගවතෝ පච්චස්සෝසුං. භගවා ඒතදවෝච:
“Yes, sir,” they replied. The Buddha said this:
“තථා තථා, භික්ඛවේ, භික්ඛු උපපරික්ඛේය්‍ය යථා යථා උපපරික්ඛතෝ බහිද්ධා චස්ස විඤ්ඤාණං අවික්ඛිත්තං අවිසටං, අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතං අනුපාදාය න පරිතස්සේය්‍ය. බහිද්ධා, භික්ඛවේ, විඤ්ඤාණේ අවික්ඛිත්තේ අවිසටේ සති අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතේ අනුපාදාය අපරිතස්සතෝ ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්ඛසමුදයසම්භවෝ න හෝතී”ති.
“A bhikkhu should examine in any such a way that their consciousness is neither scattered and diffused externally nor stuck internally, and they are not anxious because of grasping. When this is the case and they are no longer anxious, there is for them no coming to be of the origin of suffering—of rebirth, old age, and death in the future.”
ඉදමවෝච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතෝ උට්ඨායාසනා විහාරං පාවිසි.
That is what the Buddha said. When he had spoken, the Holy One got up from his seat and entered his dwelling.
අථ ඛෝ තේසං භික්ඛූනං, අචිරපක්කන්තස්ස භගවතෝ, ඒතදහෝසි: “ඉදං ඛෝ නෝ, ආවුසෝ, භගවා සඞ්ඛිත්තේන උද්දේසං උද්දිසිත්වා විත්ථාරේන අත්ථං අවිභජිත්වා උට්ඨායාසනා විහාරං පවිට්ඨෝ: ‘තථා තථා, භික්ඛවේ, භික්ඛු උපපරික්ඛේය්‍ය යථා යථා උපපරික්ඛතෝ බහිද්ධා චස්ස විඤ්ඤාණං අවික්ඛිත්තං අවිසටං, අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතං අනුපාදාය න පරිතස්සේය්‍ය. බහිද්ධා, භික්ඛවේ, විඤ්ඤාණේ අවික්ඛිත්තේ අවිසටේ සති අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතේ අනුපාදාය අපරිතස්සතෝ ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්ඛසමුදයසම්භවෝ න හෝතී(අ)ති. කෝ නු ඛෝ ඉමස්ස භගවතා සඞ්ඛිත්තේන උද්දේසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරේන අත්ථං අවිභත්තස්ස විත්ථාරේන අත්ථං විභජේය්‍යා”ති?
Soon after the Buddha left, those bhikkhus considered, “The Buddha gave this brief passage for recitation, then entered his dwelling without explaining the meaning in detail. Who can explain in detail the meaning of this brief passage for recitation given by the Buddha?”
අථ ඛෝ තේසං භික්ඛූනං ඒතදහෝසි: “අයං ඛෝ ආයස්මා මහාකච්චානෝ සත්ථු චේව සංවණ්ණිතෝ සම්භාවිතෝ ච විඤ්ඤූනං සබ්‍රහ්මචාරීනං; පහෝති චායස්මා මහාකච්චානෝ ඉමස්ස භගවතා සඞ්ඛිත්තේන උද්දේසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරේන අත්ථං අවිභත්තස්ස විත්ථාරේන අත්ථං විභජිතුං. යන්නූන මයං යේනායස්මා මහාකච්චානෝ තේනුපසඞ්කමේය්‍යාම; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං මහාකච්චානං ඒතමත්ථං පටිපුච්ඡේය්‍යාමා”ති.
Then those bhikkhus thought, “This Venerable Mahākaccāna is praised by the Buddha and esteemed by his sensible spiritual companions. He is capable of explaining in detail the meaning of this brief passage for recitation given by the Buddha. Let’s go to him, and ask him about this matter.”
අථ ඛෝ තේ භික්ඛූ යේනායස්මා මහාකච්චානෝ තේනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මතා මහාකච්චානේන සද්ධිං සම්මෝදිංසු. සම්මෝදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරේත්වා ඒකමන්තං නිසීදිංසු. ඒකමන්තං නිසින්නා ඛෝ තේ භික්ඛූ ආයස්මන්තං මහාකච්චානං ඒතදවෝචුං: “ඉදං ඛෝ නෝ, ආවුසෝ කච්චාන, භගවා සඞ්ඛිත්තේන උද්දේසං උද්දිසිත්වා විත්ථාරේන අත්ථං අවිභජිත්වා උට්ඨායාසනා විහාරං පවිට්ඨෝ: ‘තථා තථා, භික්ඛවේ, භික්ඛු උපපරික්ඛේය්‍ය යථා යථා උපපරික්ඛතෝ බහිද්ධා චස්ස විඤ්ඤාණං අවික්ඛිත්තං අවිසටං, අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතං අනුපාදාය න පරිතස්සේය්‍ය. බහිද්ධා, භික්ඛවේ, විඤ්ඤාණේ අවික්ඛිත්තේ අවිසටේ සති අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතේ අනුපාදාය අපරිතස්සතෝ ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්ඛසමුදයසම්භවෝ න හෝතී(අ)ති. තේසං නෝ, ආවුසෝ කච්චාන, අම්හාකං, අචිරපක්කන්තස්ස භගවතෝ, ඒතදහෝසි: ‘ඉදං ඛෝ නෝ, ආවුසෝ, භගවා සඞ්ඛිත්තේන උද්දේසං උද්දිසිත්වා විත්ථාරේන අත්ථං අවිභජිත්වා උට්ඨායාසනා විහාරං පවිට්ඨෝ: “තථා තථා, භික්ඛවේ, භික්ඛු උපපරික්ඛේය්‍ය, යථා යථා උපපරික්ඛතෝ බහිද්ධා චස්ස විඤ්ඤාණං අවික්ඛිත්තං අවිසටං අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතං අනුපාදාය න පරිතස්සේය්‍ය. බහිද්ධා, භික්ඛවේ, විඤ්ඤාණේ අවික්ඛිත්තේ අවිසටේ සති අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතේ අනුපාදාය අපරිතස්සතෝ ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්ඛසමුදයසම්භවෝ න හෝතී”ති. කෝ නු ඛෝ ඉමස්ස භගවතා සඞ්ඛිත්තේන උද්දේසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරේන අත්ථං අවිභත්තස්ස විත්ථාරේන අත්ථං විභජේය්‍යා(අ)ති. තේසං නෝ, ආවුසෝ කච්චාන, අම්හාකං ඒතදහෝසි: ‘අයං ඛෝ ආයස්මා මහාකච්චානෝ සත්ථු චේව සංවණ්ණිතෝ, සම්භාවිතෝ ච විඤ්ඤූනං සබ්‍රහ්මචාරීනං. පහෝති චායස්මා මහාකච්චානෝ ඉමස්ස භගවතා සඞ්ඛිත්තේන උද්දේසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරේන අත්ථං අවිභත්තස්ස විත්ථාරේන අත්ථං විභජිතුං. යන්නූන මයං යේනායස්මා මහාකච්චානෝ තේනුපසඞ්කමේය්‍යාම; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං මහාකච්චානං ඒතමත්ථං පටිපුච්ඡේය්‍යාමා(අ)ති—විභජතායස්මා මහාකච්චානෝ”ති.
Then those bhikkhus went to Mahākaccāna, and exchanged greetings with him. When the greetings and polite conversation were over, they sat down to one side. They told him what had happened, and said, “May Venerable Mahākaccāna please explain this.”
“සේය්‍යථාපි, ආවුසෝ, පුරිසෝ සාරත්ථිකෝ සාරගවේසී සාරපරියේසනං චරමානෝ මහතෝ රුක්ඛස්ස තිට්ඨතෝ සාරවතෝ අතික්කම්මේව මූලං අතික්කම්ම ඛන්ධං සාඛාපලාසේ සාරං පරියේසිතබ්බං මඤ්ඤේය්‍ය, ඒවං සම්පදමිදං ආයස්මන්තානං සත්ථරි සම්මුඛීභූතේ තං භගවන්තං අතිසිත්වා අම්හේ ඒතමත්ථං පටිපුච්ඡිතබ්බං මඤ්ඤථ. සෝ හාවුසෝ, භගවා ජානං ජානාති, පස්සං පස්සති, චක්ඛුභූතෝ ඤාණභූතෝ ධම්මභූතෝ බ්‍රහ්මභූතෝ වත්තා පවත්තා අත්ථස්ස නින්නේතා අමතස්ස දාතා ධම්මස්සාමී තථාගතෝ. සෝ චේව පනේතස්ස කාලෝ අහෝසි යං භගවන්තංයේව ඒතමත්ථං පටිපුච්ඡේය්‍යාථ; යථා වෝ භගවා බ්‍යාකරේය්‍ය තථා නං ධාරේය්‍යාථා”ති.
“Friends, suppose there was a person in need of heartwood. And while wandering in search of heartwood he’d come across a large tree standing with heartwood. But he’d pass over the roots and trunk, imagining that the heartwood should be sought in the branches and leaves. Such is the consequence for the venerables. Though you were face to face with the Buddha, you overlooked him, imagining that you should ask me about this matter. For he is the Buddha, who knows and sees. He is vision, he is knowledge, he is the manifestation of principle, he is the manifestation of divinity. He is the teacher, the proclaimer, the elucidator of meaning, the bestower of the deathless, the lord of truth, the Realized One. That was the time to approach the Buddha and ask about this matter. You should have remembered it in line with the Buddha’s answer.”
“අද්ධාවුසෝ කච්චාන, භගවා ජානං ජානාති, පස්සං පස්සති, චක්ඛුභූතෝ ඤාණභූතෝ ධම්මභූතෝ බ්‍රහ්මභූතෝ වත්තා පවත්තා අත්ථස්ස නින්නේතා අමතස්ස දාතා ධම්මස්සාමී තථාගතෝ. සෝ චේව පනේතස්ස කාලෝ අහෝසි යං භගවන්තංයේව ඒතමත්ථං පටිපුච්ඡේය්‍යාම; යථා නෝ භගවා බ්‍යාකරේය්‍ය තථා නං ධාරේය්‍යාම. අපි චායස්මා මහාකච්චානෝ සත්ථු චේව සංවණ්ණිතෝ සම්භාවිතෝ ච විඤ්ඤූනං සබ්‍රහ්මචාරීනං. පහෝති චායස්මා මහාකච්චානෝ ඉමස්ස භගවතා සඞ්ඛිත්තේන උද්දේසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරේන අත්ථං අවිභත්තස්ස විත්ථාරේන අත්ථං විභජිතුං. විභජතායස්මා මහාකච්චානෝ අගරුං කරිත්වා”ති.
“Certainly he is the Buddha, who knows and sees. He is vision, he is knowledge, he is the manifestation of principle, he is the manifestation of divinity. He is the teacher, the proclaimer, the elucidator of meaning, the bestower of the deathless, the lord of truth, the Realized One. That was the time to approach the Buddha and ask about this matter. We should have remembered it in line with the Buddha’s answer. Still, Venerable Mahākaccāna is praised by the Buddha and esteemed by his sensible spiritual companions. He is capable of explaining in detail the meaning of this brief passage for recitation given by the Buddha. Please explain this, if it’s no trouble.”
“තේන හාවුසෝ, සුණාථ, සාධුකං මනසි කරෝථ, භාසිස්සාමී”ති.
“Well then, friends, listen and apply your mind well, I will speak.”
“ඒවමාවුසෝ”ති ඛෝ තේ භික්ඛූ ආයස්මතෝ මහාකච්චානස්ස පච්චස්සෝසුං. ආයස්මා මහාකච්චානෝ ඒතදවෝච:
“Yes, friend,” they replied. Venerable Mahākaccāna said this:
“යං ඛෝ නෝ, ආවුසෝ, භගවා සඞ්ඛිත්තේන උද්දේසං උද්දිසිත්වා විත්ථාරේන අත්ථං අවිභජිත්වා උට්ඨායාසනා විහාරං පවිට්ඨෝ: ‘තථා තථා, භික්ඛවේ, භික්ඛු උපපරික්ඛේය්‍ය, යථා යථා උපපරික්ඛතෝ බහිද්ධා චස්ස විඤ්ඤාණං අවික්ඛිත්තං අවිසටං අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතං අනුපාදාය න පරිතස්සේය්‍ය, බහිද්ධා, භික්ඛවේ, විඤ්ඤාණේ අවික්ඛිත්තේ අවිසටේ සති අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතේ අනුපාදාය අපරිතස්සතෝ ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්ඛසමුදයසම්භවෝ න හෝතී(අ)ති. ඉමස්ස ඛෝ අහං, ආවුසෝ, භගවතා සඞ්ඛිත්තේන උද්දේසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරේන අත්ථං අවිභත්තස්ස ඒවං විත්ථාරේන අත්ථං ආජානාමි.
“Friends, the Buddha gave this brief passage for recitation, then entered his dwelling without explaining the meaning in detail: ‘A bhikkhu should examine in any such a way that their consciousness is neither scattered and diffused externally nor stuck internally, and they are not anxious because of grasping. When this is the case and they are no longer anxious, there is for them no coming to be of the origin of suffering—of rebirth, old age, and death in the future.’ And this is how I understand the detailed meaning of this passage for recitation.
කථඤ්චාවුසෝ, බහිද්ධා විඤ්ඤාණං වික්ඛිත්තං විසටන්ති වුච්චති? ඉධාවුසෝ, භික්ඛුනෝ චක්ඛුනා රූපං දිස්වා රූපනිමිත්තානුසාරි විඤ්ඤාණං හෝති රූපනිමිත්තස්සාදගධිතං රූපනිමිත්තස්සාදවිනිබන්ධං රූපනිමිත්තස්සාදසංයෝජනසංයුත්තං බහිද්ධා විඤ්ඤාණං වික්ඛිත්තං විසටන්ති වුච්චති. සෝතේන සද්දං සුත්වා …පේ… ඝානේන ගන්ධං ඝායිත්වා … ජිව්හාය රසං සායිත්වා … කායේන ඵෝට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා … මනසා ධම්මං විඤ්ඤාය ධම්මනිමිත්තානුසාරි විඤ්ඤාණං හෝති; ධම්මනිමිත්තස්සාදගධිතං ධම්මනිමිත්තස්සාදවිනිබන්ධං ධම්මනිමිත්තස්සාදසංයෝජනසංයුත්තං බහිද්ධා විඤ්ඤාණං වික්ඛිත්තං විසටන්ති වුච්චති. ඒවං ඛෝ, ආවුසෝ, බහිද්ධා විඤ්ඤාණං වික්ඛිත්තං විසටන්ති වුච්චති.
And how is consciousness scattered and diffused externally? Take a bhikkhu who sees a sight with their eyes. Their consciousness follows after the signs of that sight, tied, attached, and fettered to gratification in its signs. So their consciousness is said to be scattered and diffused externally. When they hear a sound with their ears … When they smell an odor with their nose … When they taste a flavor with their tongue … When they feel a touch with their body … When they know a thought with their mind, their consciousness follows after the signs of that thought, tied, attached, and fettered to gratification in its signs. So their consciousness is said to be scattered and diffused externally. That’s how consciousness is scattered and diffused externally.
කථඤ්චාවුසෝ, බහිද්ධා විඤ්ඤාණං අවික්ඛිත්තං අවිසටන්ති වුච්චති? ඉධාවුසෝ, භික්ඛුනෝ චක්ඛුනා රූපං දිස්වා න රූපනිමිත්තානුසාරි විඤ්ඤාණං හෝති, න රූපනිමිත්තස්සාදගධිතං න රූපනිමිත්තස්සාදවිනිබන්ධං න රූපනිමිත්තස්සාදසංයෝජනසංයුත්තං බහිද්ධා විඤ්ඤාණං අවික්ඛිත්තං අවිසටන්ති වුච්චති. සෝතේන සද්දං සුත්වා …පේ… ඝානේන ගන්ධං ඝායිත්වා … ජිව්හාය රසං සායිත්වා … කායේන ඵෝට්ඨබ්බං ඵුසිත්වා … මනසා ධම්මං විඤ්ඤාය න ධම්මනිමිත්තානුසාරි විඤ්ඤාණං හෝති න ධම්මනිමිත්තස්සාදගධිතං න ධම්මනිමිත්තස්සාදවිනිබන්ධං න ධම්මනිමිත්තස්සාදසංයෝජනසංයුත්තං බහිද්ධා විඤ්ඤාණං අවික්ඛිත්තං අවිසටන්ති වුච්චති. ඒවං ඛෝ, ආවුසෝ, බහිද්ධා විඤ්ඤාණං අවික්ඛිත්තං අවිසටන්ති වුච්චති.
And how is consciousness not scattered and diffused externally? Take a bhikkhu who sees a sight with their eyes. Their consciousness doesn’t follow after the signs of that sight, and is not tied, attached, and fettered to gratification in its signs. So their consciousness is said to be not scattered and diffused externally. When they hear a sound with their ears … When they smell an odor with their nose … When they taste a flavor with their tongue … When they feel a touch with their body … When they know a thought with their mind, their consciousness doesn’t follow after the signs of that thought, and is not tied, attached, and fettered to gratification in its signs. So their consciousness is said to be not scattered and diffused externally. That’s how consciousness is not scattered and diffused externally.
කථඤ්චාවුසෝ, අජ්ඣත්තං සණ්ඨිතන්ති වුච්චති? ඉධාවුසෝ, භික්ඛු විවිච්චේව කාමේහි විවිච්ච අකුසලේහි ධම්මේහි සවිතක්කං සවිචාරං විවේකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. තස්ස විවේකජපීතිසුඛානුසාරි විඤ්ඤාණං හෝති විවේකජපීතිසුඛස්සාදගධිතං විවේකජපීතිසුඛස්සාදවිනිබන්ධං විවේකජපීතිසුඛස්සාදසංයෝජනසංයුත්තං අජ්ඣත්තං චිත්තං සණ්ඨිතන්ති වුච්චති.
And how is their consciousness stuck internally? Take a bhikkhu who, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unskillful qualities, enters and remains in the first jhāna, which has the rapture and bliss born of seclusion, while placing the mind and keeping it connected. Their consciousness follows after that rapture and bliss born of seclusion, tied, attached, and fettered to gratification in that rapture and bliss born of seclusion. So their mind is said to be stuck internally.
පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු විතක්කවිචාරානං වූපසමා අජ්ඣත්තං සම්පසාදනං චේතසෝ ඒකෝදිභාවං අවිතක්කං අවිචාරං සමාධිජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. තස්ස සමාධිජපීතිසුඛානුසාරි විඤ්ඤාණං හෝති සමාධිජපීතිසුඛස්සාදගධිතං සමාධිජපීතිසුඛස්සාදවිනිබන්ධං සමාධිජපීතිසුඛස්සාදසංයෝජනසංයුත්තං අජ්ඣත්තං චිත්තං සණ්ඨිතන්ති වුච්චති.
Furthermore, as the placing of the mind and keeping it connected are stilled, a bhikkhu enters and remains in the second jhāna, which has the rapture and bliss born of immersion, with internal clarity and mind at one, without placing the mind and keeping it connected. Their consciousness follows after that rapture and bliss born of immersion, tied, attached, and fettered to gratification in that rapture and bliss born of immersion. So their mind is said to be stuck internally.
පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු පීතියා ච විරාගා උපේක්ඛකෝ ච විහරති සතෝ ච සම්පජානෝ සුඛඤ්ච කායේන පටිසංවේදේති, යං තං අරියා ආචික්ඛන්ති: ‘උපේක්ඛකෝ සතිමා සුඛවිහාරී(අ)ති තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. තස්ස උපේක්ඛානුසාරි විඤ්ඤාණං හෝති උපේක්ඛාසුඛස්සාදගධිතං උපේක්ඛාසුඛස්සාදවිනිබන්ධං උපේක්ඛාසුඛස්සාදසංයෝජනසංයුත්තං අජ්ඣත්තං චිත්තං සණ්ඨිතන්ති වුච්චති.
Furthermore, with the fading away of rapture, a bhikkhu enters and remains in the third jhāna, where they meditate with equanimity, mindful and aware, personally experiencing the bliss of which the noble ones declare, ‘Equanimous and mindful, one meditates in bliss.’ Their consciousness follows after that equanimity, tied, attached, and fettered to gratification in that bliss with equanimity. So their mind is said to be stuck internally.
පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු සුඛස්ස ච පහානා දුක්ඛස්ස ච පහානා පුබ්බේව සෝමනස්සදෝමනස්සානං අත්ථඞ්ගමා අදුක්ඛමසුඛං උපේක්ඛාසතිපාරිසුද්ධිං චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. තස්ස අදුක්ඛමසුඛානුසාරි විඤ්ඤාණං හෝති අදුක්ඛමසුඛස්සාදගධිතං අදුක්ඛමසුඛස්සාදවිනිබන්ධං අදුක්ඛමසුඛස්සාදසංයෝජනසංයුත්තං අජ්ඣත්තං චිත්තං අසණ්ඨිතන්ති වුච්චති. ඒවං ඛෝ, ආවුසෝ, අජ්ඣත්තං සණ්ඨිතන්ති වුච්චති.
Furthermore, giving up pleasure and pain, and ending former happiness and sadness, a bhikkhu enters and remains in the fourth jhāna, without pleasure or pain, with pure equanimity and mindfulness. Their consciousness follows after that neutral feeling, tied, attached, and fettered to gratification in that neutral feeling. So their mind is said to be stuck internally. That’s how their consciousness is stuck internally.
කථඤ්චාවුසෝ, අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතන්ති වුච්චති? ඉධාවුසෝ, භික්ඛු විවිච්චේව කාමේහි විවිච්ච අකුසලේහි ධම්මේහි …පේ… පඨමං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. තස්ස න විවේකජපීතිසුඛානුසාරි විඤ්ඤාණං හෝති න විවේකජපීතිසුඛස්සාදගධිතං න විවේකජපීතිසුඛස්සාදවිනිබන්ධං න විවේකජපීතිසුඛස්සාදසංයෝජනසංයුත්තං අජ්ඣත්තං චිත්තං අසණ්ඨිතන්ති වුච්චති.
And how is their consciousness not stuck internally? It’s when a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unskillful qualities, enters and remains in the first jhāna, which has the rapture and bliss born of seclusion, while placing the mind and keeping it connected. Their consciousness doesn’t follow after that rapture and bliss born of seclusion, and is not tied, attached, and fettered to gratification in that rapture and bliss born of seclusion. So their mind is said to be not stuck internally.
පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු විතක්කවිචාරානං වූපසමා …පේ… දුතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. තස්ස න සමාධිජපීතිසුඛානුසාරි විඤ්ඤාණං හෝති න සමාධිජපීතිසුඛස්සාදගධිතං න සමාධිජපීතිසුඛස්සාදවිනිබන්ධං න සමාධිජපීතිසුඛස්සාදසංයෝජනසංයුත්තං අජ්ඣත්තං චිත්තං අසණ්ඨිතන්ති වුච්චති.
Furthermore, they enter the second jhāna … Their consciousness doesn’t follow after that rapture and bliss born of immersion …
පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු පීතියා ච විරාගා …පේ… තතියං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. තස්ස න උපේක්ඛානුසාරි විඤ්ඤාණං හෝති න උපේක්ඛාසුඛස්සාදගධිතං න උපේක්ඛාසුඛස්සාදවිනිබන්ධං න උපේක්ඛාසුඛස්සාදසංයෝජනසංයුත්තං අජ්ඣත්තං චිත්තං අසණ්ඨිතන්ති වුච්චති.
Furthermore, they enter and remain in the third jhāna … Their consciousness doesn’t follow after that equanimity, and is not tied, attached, and fettered to gratification in that bliss with equanimity. So their mind is said to be not stuck internally.
පුන චපරං, ආවුසෝ, භික්ඛු සුඛස්ස ච පහානා දුක්ඛස්ස ච පහානා පුබ්බේව සෝමනස්සදෝමනස්සානං අත්ථඞ්ගමා අදුක්ඛමසුඛං උපේක්ඛාසතිපාරිසුද්ධිං චතුත්ථං ඣානං උපසම්පජ්ජ විහරති. තස්ස න අදුක්ඛමසුඛානුසාරි විඤ්ඤාණං හෝති න අදුක්ඛමසුඛස්සාදගධිතං න අදුක්ඛමසුඛස්සාදවිනිබන්ධං න අදුක්ඛමසුඛස්සාදසංයෝජනසංයුත්තං අජ්ඣත්තං චිත්තං අසණ්ඨිතන්ති වුච්චති. ඒවං ඛෝ, ආවුසෝ, අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතන්ති වුච්චති.
Furthermore, they enter and remain in the fourth jhāna … Their consciousness doesn’t follow after that neutral feeling, and is not tied, attached, and fettered to gratification in that neutral feeling. So their mind is said to be not stuck internally. That’s how their consciousness is not stuck internally.
කථඤ්චාවුසෝ, අනුපාදා පරිතස්සනා හෝති? ඉධාවුසෝ, අස්සුතවා පුථුජ්ජනෝ අරියානං අදස්සාවී අරියධම්මස්ස අකෝවිදෝ අරියධම්මේ අවිනීතෝ සප්පුරිසානං අදස්සාවී සප්පුරිසධම්මස්ස අකෝවිදෝ සප්පුරිසධම්මේ අවිනීතෝ රූපං අත්තතෝ සමනුපස්සති රූපවන්තං වා අත්තානං අත්තනි වා රූපං රූපස්මිං වා අත්තානං. තස්ස තං රූපං විපරිණමති, අඤ්ඤථා හෝති. තස්ස රූපවිපරිණාමඤ්ඤථාභාවා රූපවිපරිණාමානුපරිවත්ති විඤ්ඤාණං හෝති. තස්ස රූපවිපරිණාමානුපරිවත්තජා පරිතස්සනා ධම්මසමුප්පාදා චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨන්ති. චේතසෝ පරියාදානා උත්තාසවා ච හෝති විඝාතවා ච අපේක්ඛවා ච අනුපාදාය ච පරිතස්සති. වේදනං …පේ… සඤ්ඤං … සඞ්ඛාරේ … විඤ්ඤාණං අත්තතෝ සමනුපස්සති විඤ්ඤාණවන්තං වා අත්තානං අත්තනි වා විඤ්ඤාණං විඤ්ඤාණස්මිං වා අත්තානං. තස්ස තං විඤ්ඤාණං විපරිණමති, අඤ්ඤථා හෝති. තස්ස විඤ්ඤාණවිපරිණාමඤ්ඤථාභාවා විඤ්ඤාණවිපරිණාමානුපරිවත්ති විඤ්ඤාණං හෝති. තස්ස විඤ්ඤාණවිපරිණාමානුපරිවත්තජා පරිතස්සනා ධම්මසමුප්පාදා චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨන්ති. චේතසෝ පරියාදානා උත්තාසවා ච හෝති විඝාතවා ච අපේක්ඛවා ච අනුපාදාය ච පරිතස්සති. ඒවං ඛෝ, ආවුසෝ, අනුපාදා පරිතස්සනා හෝති.
And how are they anxious because of grasping? It’s when an unlearned ordinary person has not seen the noble ones, and is neither skilled nor trained in the teaching of the noble ones. They’ve not seen good persons, and are neither skilled nor trained in the teaching of the good persons. They regard form as self, self as having form, form in self, or self in form. But that form of theirs decays and perishes, and consciousness latches on to the perishing of form. Anxieties occupy their mind, born of latching on to the perishing of form, and originating in accordance with natural principles. So they become frightened, worried, concerned, and anxious because of grasping. They regard feeling … perception … choices … consciousness as self, self as having consciousness, consciousness in self, or self in consciousness. But that consciousness of theirs decays and perishes, and consciousness latches on to the perishing of consciousness. Anxieties occupy their mind, born of latching on to the perishing of consciousness, and originating in accordance with natural principles. So they become frightened, worried, concerned, and anxious because of grasping. That’s how they are anxious because of grasping.
කථඤ්චාවුසෝ, අනුපාදානා අපරිතස්සනා හෝති? ඉධාවුසෝ, සුතවා අරියසාවකෝ අරියානං දස්සාවී අරියධම්මස්ස කෝවිදෝ අරියධම්මේ සුවිනීතෝ සප්පුරිසානං දස්සාවී සප්පුරිසධම්මස්ස කෝවිදෝ සප්පුරිසධම්මේ සුවිනීතෝ න රූපං අත්තතෝ සමනුපස්සති න රූපවන්තං වා අත්තානං න අත්තනි වා රූපං න රූපස්මිං වා අත්තානං. තස්ස තං රූපං විපරිණමති, අඤ්ඤථා හෝති. තස්ස රූපවිපරිණාමඤ්ඤථාභාවා න ච රූපවිපරිණාමානුපරිවත්ති විඤ්ඤාණං හෝති. තස්ස න රූපවිපරිණාමානුපරිවත්තජා පරිතස්සනා ධම්මසමුප්පාදා චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨන්ති. චේතසෝ පරියාදානා න චේවුත්තාසවා හෝති න ච විඝාතවා න ච අපේක්ඛවා අනුපාදාය ච න පරිතස්සති. න වේදනං … න සඤ්ඤං … න සඞ්ඛාරේ … න විඤ්ඤාණං අත්තතෝ සමනුපස්සති න විඤ්ඤාණවන්තං වා අත්තානං න අත්තනි වා විඤ්ඤාණං න විඤ්ඤාණස්මිං වා අත්තානං. තස්ස තං විඤ්ඤාණං විපරිණමති, අඤ්ඤථා හෝති. තස්ස විඤ්ඤාණවිපරිණාමඤ්ඤථාභාවා න ච විඤ්ඤාණවිපරිණාමානුපරිවත්ති විඤ්ඤාණං හෝති. තස්ස න විඤ්ඤාණවිපරිණාමානුපරිවත්තජා පරිතස්සනා ධම්මසමුප්පාදා චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨන්ති. චේතසෝ පරියාදානා න චේවුත්තාසවා හෝති න ච විඝාතවා න ච අපේක්ඛවා, අනුපාදාය ච න පරිතස්සති. ඒවං ඛෝ, ආවුසෝ, අනුපාදා අපරිතස්සනා හෝති.
And how are they not anxious because of grasping? It’s when a learned noble disciple has seen the noble ones, and is skilled and trained in the teaching of the noble ones. They’ve seen good persons, and are skilled and trained in the teaching of the good persons. They don’t regard form as self, self as having form, form in self, or self in form. When that form of theirs decays and perishes, consciousness doesn’t latch on to the perishing of form. Anxieties—born of latching on to the perishing of form and originating in accordance with natural principles—don’t occupy their mind. So they don’t become frightened, worried, concerned, or anxious because of grasping. They don’t regard feeling … perception … choices … consciousness as self, self as having consciousness, consciousness in self, or self in consciousness. When that consciousness of theirs decays and perishes, consciousness doesn’t latch on to the perishing of consciousness. Anxieties—born of latching on to the perishing of consciousness and originating in accordance with natural principles—don’t occupy their mind. So they don’t become frightened, worried, concerned, or anxious because of grasping. That’s how they are not anxious because of grasping.
යං ඛෝ නෝ, ආවුසෝ, භගවා සඞ්ඛිත්තේන උද්දේසං උද්දිසිත්වා විත්ථාරේන අත්ථං අවිභජිත්වා උට්ඨායාසනා විහාරං පවිට්ඨෝ: ‘තථා තථා, භික්ඛවේ, භික්ඛු උපපරික්ඛේය්‍ය යථා යථා උපපරික්ඛතෝ බහිද්ධා චස්ස විඤ්ඤාණං අවික්ඛිත්තං අවිසටං, අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතං අනුපාදාය න පරිතස්සේය්‍ය. බහිද්ධා, භික්ඛවේ, විඤ්ඤාණේ අවික්ඛිත්තේ අවිසටේ සති අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතේ අනුපාදාය අපරිතස්සතෝ ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්ඛසමුදයසම්භවෝ න හෝතී(අ)ති. ඉමස්ස ඛෝ අහං, ආවුසෝ, භගවතා සඞ්ඛිත්තේන උද්දේසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරේන අත්ථං අවිභත්තස්ස ඒවං විත්ථාරේන අත්ථං ආජානාමි. ආකඞ්ඛමානා ච පන තුම්හේ ආයස්මන්තෝ භගවන්තංයේව උපසඞ්කමිත්වා ඒතමත්ථං පටිපුච්ඡේය්‍යාථ; යථා වෝ භගවා බ්‍යාකරෝති තථා නං ධාරේය්‍යාථා”ති.
The Buddha gave this brief passage for recitation, then entered his dwelling without explaining the meaning in detail: ‘A bhikkhu should examine in any such a way that their consciousness is neither scattered and diffused externally nor stuck internally, and they are not anxious because of grasping. When this is the case and they are no longer anxious, there is for them no coming to be of the origin of suffering—of rebirth, old age, and death in the future.’ And this is how I understand the detailed meaning of this passage for recitation. If you wish, you may go to the Buddha and ask him about this. You should remember it in line with the Buddha’s answer.”
අථ ඛෝ තේ භික්ඛූ ආයස්මතෝ මහාකච්චානස්ස භාසිතං අභිනන්දිත්වා අනුමෝදිත්වා උට්ඨායාසනා යේන භගවා තේනුපසඞ්කමිංසු; උපසඞ්කමිත්වා භගවන්තං අභිවාදේත්වා ඒකමන්තං නිසීදිංසු. ඒකමන්තං නිසින්නා ඛෝ තේ භික්ඛූ භගවන්තං ඒතදවෝචුං:
“Yes, friend,” said those bhikkhus, approving and agreeing with what Mahākaccāna said. Then they rose from their seats and went to the Buddha, bowed, sat down to one side, and told him what had happened, saying:
“යං ඛෝ නෝ, භන්තේ, භගවා සඞ්ඛිත්තේන උද්දේසං උද්දිසිත්වා විත්ථාරේන අත්ථං අවිභජිත්වා උට්ඨායාසනා විහාරං පවිට්ඨෝ: ‘තථා තථා, භික්ඛවේ, භික්ඛු උපපරික්ඛේය්‍ය යථා යථා උපපරික්ඛතෝ බහිද්ධා චස්ස විඤ්ඤාණං අවික්ඛිත්තං අවිසටං, අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතං අනුපාදාය න පරිතස්සේය්‍ය. බහිද්ධා, භික්ඛවේ, විඤ්ඤාණේ අවික්ඛිත්තේ අවිසටේ සති අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතේ අනුපාදාය අපරිතස්සතෝ ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්ඛසමුදයසම්භවෝ න හෝතී(අ)ති.
තේසං නෝ, භන්තේ, අම්හාකං, අචිරපක්කන්තස්ස භගවතෝ, ඒතදහෝසි: ‘ඉදං ඛෝ නෝ, ආවුසෝ, භගවා සඞ්ඛිත්තේන උද්දේසං උද්දිසිත්වා විත්ථාරේන අත්ථං අවිභජිත්වා උට්ඨායාසනා විහාරං පවිට්ඨෝ—තථා තථා, භික්ඛවේ, භික්ඛු උපපරික්ඛේය්‍ය, යථා යථා උපපරික්ඛතෝ බහිද්ධා චස්ස විඤ්ඤාණං අවික්ඛිත්තං අවිසටං, අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතං අනුපාදාය න පරිතස්සේය්‍ය. බහිද්ධා, භික්ඛවේ, විඤ්ඤාණේ අවික්ඛිත්තේ අවිසටේ සති අජ්ඣත්තං අසණ්ඨිතේ අනුපාදාය අපරිතස්සතෝ ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්ඛසමුදයසම්භවෝ න හෝතීති. කෝ නු ඛෝ ඉමස්ස භගවතා සඞ්ඛිත්තේන උද්දේසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරේන අත්ථං අවිභත්තස්ස විත්ථාරේන අත්ථං විභජේය්‍යා(අ)ති? තේසං නෝ, භන්තේ, අම්හාකං ඒතදහෝසි: ‘අයං ඛෝ ආයස්මා මහාකච්චානෝ සත්ථු චේව සංවණ්ණිතෝ සම්භාවිතෝ ච විඤ්ඤූනං සබ්‍රහ්මචාරීනං. පහෝති චායස්මා මහාකච්චානෝ ඉමස්ස භගවතා සඞ්ඛිත්තේන උද්දේසස්ස උද්දිට්ඨස්ස විත්ථාරේන අත්ථං අවිභත්තස්ස විත්ථාරේන අත්ථං විභජිතුං. යන්නූන මයං යේනායස්මා මහාකච්චානෝ තේනුපසඞ්කමේය්‍යාම; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං මහාකච්චානං ඒතමත්ථං පටිපුච්ඡේය්‍යාමා(අ)ති.
අථ ඛෝ මයං, භන්තේ, යේනායස්මා මහාකච්චානෝ තේනුපසඞ්කමිම්හ; උපසඞ්කමිත්වා ආයස්මන්තං මහාකච්චානං ඒතමත්ථං පටිපුච්ඡිම්හ. තේසං නෝ, භන්තේ, ආයස්මතා මහාකච්චානේන ඉමේහි ආකාරේහි ඉමේහි පදේහි ඉමේහි බ්‍යඤ්ජනේහි අත්ථෝ විභත්තෝ”ති.
“Mahākaccāna clearly explained the meaning to us in this manner, with these words and phrases.”
“පණ්ඩිතෝ, භික්ඛවේ, මහාකච්චානෝ; මහාපඤ්ඤෝ, භික්ඛවේ, මහාකච්චානෝ. මඤ්චේපි තුම්හේ, භික්ඛවේ, ඒතමත්ථං පටිපුච්ඡේය්‍යාථ, අහම්පි ඒවමේවං බ්‍යාකරේය්‍යං යථා තං මහාකච්චානේන බ්‍යාකතං. ඒසෝ චේවේතස්ස අත්ථෝ. ඒවඤ්ච නං ධාරේය්‍යාථා”ති.
“Mahākaccāna is astute, bhikkhus, he has great wisdom. If you came to me and asked this question, I would answer it in exactly the same way as Mahākaccāna. That is what it means, and that’s how you should remember it.”
ඉදමවෝච භගවා. අත්තමනා තේ භික්ඛූ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දුන්ති.
That is what the Buddha said. Satisfied, the bhikkhus approved what the Buddha said.
උද්දේසවිභඞ්ගසුත්තං නිට්ඨිතං අට්ඨමං.
The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]
