| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
8. උද්‌දෙසවිභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා
8. Uddesavibhaṅgasuttavaṇṇanā
313. දෙසෙතබ්‌බස්‌ස අත්‌ථස්‌ස උද්‌දිසනං උද්‌දෙසො, විභජනං විභඞ්‌ගොති ආහ – ‘‘මාතිකඤ්‌ච විභජනඤ්‌චා’’ති තුලෙය්‍යාතිආදීනි චත්‌තාරිපි පදානි පඤ්‌ඤාවෙවචනානි. අථ වා තුලෙය්‍යාති තුලනභූතාය පඤ්‌ඤාය තස්‌ස ධම්‌මස්‌ස පග්‌ගහාදිවිධිනා පරිතුලෙය්‍ය. තීරෙය්‍යාති තීරණභූතාය පඤ්‌ඤාය තත්‌ථ ඤාණකිරියාසමාපනවසෙන තීරෙය්‍ය. පරිග්‌ගණ්‌හෙය්‍යාති තථාසමාපන්‌නො ආනිසංසෙ අස්‌සාදආදීනවෙ ච විචිනෙය්‍ය. පරිච්‌ඡින්‌දෙය්‍යාති පරිච්‌ඡින්‌දභූතෙන ඤාණෙන අත්‌ථං පරිච්‌ඡින්‌දිත්‌වා ජානෙය්‍ය. ආරම්‌මණෙසූති රූපාදිපුථුත්‌තාරම්‌මණෙසු. නිකන්‌තිවසෙනාති නිකාමනවසෙන අපෙක්‌ඛාවසෙන. තිට්‌ඨමානන්‌ති පවත්‌තමානං. ගොචරජ්‌ඣත්‌තෙති ඣානාරම්‌මණභූතෙ. තඤ්‌හි භාවනාචිත්‌තෙනාභිභුය්‍ය අවිස්‌සජ්‌ජිත්‌වා ගය්‌හමානං අජ්‌ඣත්‌තං විය හොතීති ‘‘ගොචරජ්‌ඣත්‌ත’’න්‌ති වුච්‌චති. භාවනං ආරද්‌ධස්‌ස භික්‌ඛුනො යදි භාවනාරම්‌මණෙ නිකන්‌ති උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය, තාය නිකන්‌තියා උපරි භාවනං විස්‌සජ්‌ජෙත්‌වා චිත්‌තසංකොචවසෙන සණ්‌ඨිතං නාම, තදභාවෙන අසණ්‌ඨිතං නාම හොතීති, ‘‘අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිත’’න්‌ති වුත්‌තන්‌ති දස්‌සෙන්‌තො, ‘‘ගොචරජ්‌ඣත්‌තෙ නිකන්‌තිවසෙන අසණ්‌ඨිත’’න්‌ති ආහ. තථා හි වක්‌ඛති – ‘‘නිකන්‌තිවසෙන හි අතිට්‌ඨමානං හානභාගියං න හොති, විසෙසභාගියමෙව හොතී’’ති. අග්‌ගහෙත්‌වාති රූපාදීසු කිඤ්‌චි තණ්‌හාදිග්‌ගාහවසෙන අග්‌ගහෙත්‌වා. තථා අග්‌ගහණෙනෙව හි තණ්‌හාපරිතාසාදිවසෙන න පරිතස්‌සෙය්‍ය. අවසෙසස්‌ස ච දුක්‌ඛස්‌සාති සොකාදිදුක්‌ඛස්‌ස. අවසෙසස්‌ස ච දුක්‌ඛස්‌සාති වා ජාතිජරාමරණසීසෙන විපාකදුක්‌ඛස්‌ස ගහිතත්‌තා කිලෙසදුක්‌ඛස්‌ස චෙව සංසාරදුක්‌ඛස්‌ස චාති අත්‌ථො.
313. Desetabbassa atthassa uddisanaṃ uddeso, vibhajanaṃ vibhaṅgoti āha – ‘‘mātikañca vibhajanañcā’’ti tuleyyātiādīni cattāripi padāni paññāvevacanāni. Atha vā tuleyyāti tulanabhūtāya paññāya tassa dhammassa paggahādividhinā parituleyya. Tīreyyāti tīraṇabhūtāya paññāya tattha ñāṇakiriyāsamāpanavasena tīreyya. Pariggaṇheyyāti tathāsamāpanno ānisaṃse assādaādīnave ca vicineyya. Paricchindeyyāti paricchindabhūtena ñāṇena atthaṃ paricchinditvā jāneyya. Ārammaṇesūti rūpādiputhuttārammaṇesu. Nikantivasenāti nikāmanavasena apekkhāvasena. Tiṭṭhamānanti pavattamānaṃ. Gocarajjhatteti jhānārammaṇabhūte. Tañhi bhāvanācittenābhibhuyya avissajjitvā gayhamānaṃ ajjhattaṃ viya hotīti ‘‘gocarajjhatta’’nti vuccati. Bhāvanaṃ āraddhassa bhikkhuno yadi bhāvanārammaṇe nikanti uppajjeyya, tāya nikantiyā upari bhāvanaṃ vissajjetvā cittasaṃkocavasena saṇṭhitaṃ nāma, tadabhāvena asaṇṭhitaṃ nāma hotīti, ‘‘ajjhattaṃ asaṇṭhita’’nti vuttanti dassento, ‘‘gocarajjhatte nikantivasena asaṇṭhita’’nti āha. Tathā hi vakkhati – ‘‘nikantivasena hi atiṭṭhamānaṃ hānabhāgiyaṃ na hoti, visesabhāgiyameva hotī’’ti. Aggahetvāti rūpādīsu kiñci taṇhādiggāhavasena aggahetvā. Tathā aggahaṇeneva hi taṇhāparitāsādivasena na paritasseyya. Avasesassa ca dukkhassāti sokādidukkhassa. Avasesassa ca dukkhassāti vā jātijarāmaraṇasīsena vipākadukkhassa gahitattā kilesadukkhassa ceva saṃsāradukkhassa cāti attho.
316. රූපමෙව කිලෙසුප්‌පත්‌තියා කාරණභාවතො රූපනිමිත්‌තං. රාගාදිවසෙන තං අනුධාවතීති රූපනිමිත්‌තානුසාරී.
316. Rūpameva kilesuppattiyā kāraṇabhāvato rūpanimittaṃ. Rāgādivasena taṃ anudhāvatīti rūpanimittānusārī.
318. නිකන්‌තිවසෙන අසණ්‌ඨිතන්‌ති අපෙක්‌ඛාවසෙන සණ්‌ඨිතං නිකන්‌තිං පහාය පවත්‌තමානං උපරි විසෙසාවහතොති. තෙනාහ ‘‘නිකන්‌තිවසෙන හී’’තිආදි.
318.Nikantivasena asaṇṭhitanti apekkhāvasena saṇṭhitaṃ nikantiṃ pahāya pavattamānaṃ upari visesāvahatoti. Tenāha ‘‘nikantivasena hī’’tiādi.
320. අග්‌ගහෙත්‌වා අපරිතස්‌සනාති පඤ්‌චුපාදානක්‌ඛන්‌ධෙ, ‘‘එතං මමා’’තිආදිනා තණ්‌හාදිග්‌ගාහවසෙන උපාදියිත්‌වා තණ්‌හාපරිතාසාදිවසෙන පරිතස්‌සනා, වුත්‌තවිපරියායෙන අග්‌ගහෙත්‌වා අපරිතස්‌සනා වෙදිතබ්‌බා. කථං පනෙසා අනුපාදාපරිතස්‌සනා හොතීති මහාථෙරස්‌ස අධිප්‌පායං විවරිතුං චොදනං සමුට්‌ඨපෙති? උපාදාතබ්‌බස්‌ස අභාවතොති තස්‌ස අනුපාදාපරිතස්‌සනාභාවෙ කාරණවචනං. යදි හීතිආදි තස්‌ස සමත්‌ථනං. උපාදාපරිතස්‌සනාව අස්‌ස තථා උපාදාතබ්‌බස්‌ස තථෙව උපාදින්‌නත්‌තා. එවන්‌ති නිච්‌චාදිආකාරෙන. උපාදින්‌නාපීති ගහිතපරාමට්‌ඨාපි. අනුපාදින්‌නාව හොන්‌ති අයොනිසො ගහිතත්‌තා, විඤ්‌ඤූසු නිස්‌සාය ජානිතබ්‌බත්‌තා ච. දිට්‌ඨිවසෙනාති මිච්‌ඡාදිට්‌ඨියා ගහණාකාරවසෙන, තස්‌ස පන අයථාභූතගාහිතාය පරමත්‌ථතො ච අභාවතො. අත්‌ථතොති පරමත්‌ථතො. අනුපාදාපරිතස්‌සනායෙව නාම හොති උපාදාතබ්‌බාකාරස්‌ස අභාවෙන තං අනුපාදියිත්‌වා එව පරිතස්‌සනාති කත්‌වා.
320.Aggahetvā aparitassanāti pañcupādānakkhandhe, ‘‘etaṃ mamā’’tiādinā taṇhādiggāhavasena upādiyitvā taṇhāparitāsādivasena paritassanā, vuttavipariyāyena aggahetvā aparitassanā veditabbā. Kathaṃ panesā anupādāparitassanā hotīti mahātherassa adhippāyaṃ vivarituṃ codanaṃ samuṭṭhapeti? Upādātabbassa abhāvatoti tassa anupādāparitassanābhāve kāraṇavacanaṃ. Yadi hītiādi tassa samatthanaṃ. Upādāparitassanāva assa tathā upādātabbassa tatheva upādinnattā. Evanti niccādiākārena. Upādinnāpīti gahitaparāmaṭṭhāpi. Anupādinnāva honti ayoniso gahitattā, viññūsu nissāya jānitabbattā ca. Diṭṭhivasenāti micchādiṭṭhiyā gahaṇākāravasena, tassa pana ayathābhūtagāhitāya paramatthato ca abhāvato. Atthatoti paramatthato. Anupādāparitassanāyeva nāma hoti upādātabbākārassa abhāvena taṃ anupādiyitvā eva paritassanāti katvā.
පරිවත්‌තතීති න තදෙව රූපං අඤ්‌ඤථා පවත්‌තං පරිවත්‌තති, අථ ඛො පකතිජහනෙන සභාවවිගමෙන නස්‌සති භිජ්‌ජති. විපරිණතන්‌ති අඤ්‌ඤථත්‌තං ගතං විනට්‌ඨං. කම්‌මවිඤ්‌ඤාණන්‌ති අභිසඞ්‌ඛාරවිඤ්‌ඤාණං. ‘‘රූපං අත්‌තා’’තිආදි මිච්‌ඡාගාහවසෙන විඤ්‌ඤාණස්‌ස රූපභෙදෙන වුත්‌තස්‌ස භෙදානුපරිවත්‌ති හොති. විපරිණාමං අනුගන්‌ත්‌වා විපරිවත්‌තනතං ආරබ්‌භ පවත්‌තං විපරිණාමානුපරිවත්‌තං; තතො සමුප්‌පන්‌නා පරිතස්‌සනා විපරිණාමානුපරිවත්‌තජා පරිතස්‌සනාති දස්‌සෙන්‌තො ආහ – ‘‘විපරිණාමස්‌ස…පෙ.… පරිතස්‌සනා’’ති. අකුසලධම්‌මසමුප්‌පාදා චාති, ‘‘යං අහු වත මෙ, තං වත මෙ නත්‌ථී’’තිආදිනා පවත්‌තා අකුසලචිත්‌තුප්‌පාදධම්‌මා. ඛෙපෙත්‌වාති පවත්‌තිතුං අප්‌පදානවසෙන අනුප්‌පත්‌තිනිමිත්‌තතාය ඛෙපෙත්‌වා. භයතාසෙනාති භායනවසෙනපි චිත්‌තුත්‍රාසෙන. තණ්‌හාතාසෙනාති තස්‌සනෙන. සවිඝාතොති චිත්‌තවිඝාතනවිඝාතෙන සවිඝාතො. තතො එව චෙතොදුක්‌ඛෙන සදුක්‌ඛො. මණිකරණ්‌ඩකසඤ්‌ඤායාති රිත්‌තකරණ්‌ඩංයෙව මණිපරිපුණ්‌ණකරණ්‌ඩොති උප්‌පන්‌නසඤ්‌ඤාය. අග්‌ගහෙත්‌වා පරිතස්‌සනාති ගහෙතබ්‌බස්‌ස අභාවෙන ගහණම්‌පි අවිජ්‌ජමානපක්‌ඛියමෙවාති අග්‌ගහෙත්‌වා පරිතස්‌සනා නාම හොති.
Parivattatīti na tadeva rūpaṃ aññathā pavattaṃ parivattati, atha kho pakatijahanena sabhāvavigamena nassati bhijjati. Vipariṇatanti aññathattaṃ gataṃ vinaṭṭhaṃ. Kammaviññāṇanti abhisaṅkhāraviññāṇaṃ. ‘‘Rūpaṃ attā’’tiādi micchāgāhavasena viññāṇassa rūpabhedena vuttassa bhedānuparivatti hoti. Vipariṇāmaṃ anugantvā viparivattanataṃ ārabbha pavattaṃ vipariṇāmānuparivattaṃ; tato samuppannā paritassanā vipariṇāmānuparivattajā paritassanāti dassento āha – ‘‘vipariṇāmassa…pe… paritassanā’’ti. Akusaladhammasamuppādā cāti, ‘‘yaṃ ahu vata me, taṃ vata me natthī’’tiādinā pavattā akusalacittuppādadhammā. Khepetvāti pavattituṃ appadānavasena anuppattinimittatāya khepetvā. Bhayatāsenāti bhāyanavasenapi cittutrāsena. Taṇhātāsenāti tassanena. Savighātoti cittavighātanavighātena savighāto. Tato eva cetodukkhena sadukkho. Maṇikaraṇḍakasaññāyāti rittakaraṇḍaṃyeva maṇiparipuṇṇakaraṇḍoti uppannasaññāya. Aggahetvā paritassanāti gahetabbassa abhāvena gahaṇampi avijjamānapakkhiyamevāti aggahetvā paritassanā nāma hoti.
321. කම්‌මවිඤ්‌ඤාණමෙව නත්‌ථි සති කම්‌මවිඤ්‌ඤාණෙ රූපභෙදානුපරිවත්‌ති සියාති කම්‌මවිඤ්‌ඤාණාභාවදස්‌සනමුඛෙන ඛීණාසවස්‌ස සබ්‌බසො කිලෙසාභාවං දස්‌සෙති. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
321.Kammaviññāṇameva natthi sati kammaviññāṇe rūpabhedānuparivatti siyāti kammaviññāṇābhāvadassanamukhena khīṇāsavassa sabbaso kilesābhāvaṃ dasseti. Sesaṃ suviññeyyameva.
උද්‌දෙසවිභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Uddesavibhaṅgasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 8. උද්‌දෙසවිභඞ්‌ගසුත්‌තං • 8. Uddesavibhaṅgasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 8. උද්‌දෙසවිභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා • 8. Uddesavibhaṅgasuttavaṇṇanā
