| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੮. ਉਦ੍ਦੇਸવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
8. Uddesavibhaṅgasuttavaṇṇanā
੩੧੩. ਦੇਸੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦਿਸਨਂ ਉਦ੍ਦੇਸੋ, વਿਭਜਨਂ વਿਭਙ੍ਗੋਤਿ ਆਹ – ‘‘ਮਾਤਿਕਞ੍ਚ વਿਭਜਨਞ੍ਚਾ’’ਤਿ ਤੁਲੇਯ੍ਯਾਤਿਆਦੀਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿਪਿ ਪਦਾਨਿ ਪਞ੍ਞਾવੇવਚਨਾਨਿ। ਅਥ વਾ ਤੁਲੇਯ੍ਯਾਤਿ ਤੁਲਨਭੂਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਗ੍ਗਹਾਦਿવਿਧਿਨਾ ਪਰਿਤੁਲੇਯ੍ਯ। ਤੀਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਤੀਰਣਭੂਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਤਤ੍ਥ ਞਾਣਕਿਰਿਯਾਸਮਾਪਨવਸੇਨ ਤੀਰੇਯ੍ਯ। ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯਾਤਿ ਤਥਾਸਮਾਪਨ੍ਨੋ ਆਨਿਸਂਸੇ ਅਸ੍ਸਾਦਆਦੀਨવੇ ਚ વਿਚਿਨੇਯ੍ਯ। ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਭੂਤੇਨ ਞਾਣੇਨ ਅਤ੍ਥਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਜਾਨੇਯ੍ਯ। ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੂਤਿ ਰੂਪਾਦਿਪੁਥੁਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣੇਸੁ। ਨਿਕਨ੍ਤਿવਸੇਨਾਤਿ ਨਿਕਾਮਨવਸੇਨ ਅਪੇਕ੍ਖਾવਸੇਨ। ਤਿਟ੍ਠਮਾਨਨ੍ਤਿ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਂ। ਗੋਚਰਜ੍ਝਤ੍ਤੇਤਿ ਝਾਨਾਰਮ੍ਮਣਭੂਤੇ। ਤਞ੍ਹਿ ਭਾવਨਾਚਿਤ੍ਤੇਨਾਭਿਭੁਯ੍ਯ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਗਯ੍ਹਮਾਨਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ વਿਯ ਹੋਤੀਤਿ ‘‘ਗੋਚਰਜ੍ਝਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਭਾવਨਂ ਆਰਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਯਦਿ ਭਾવਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਨਿਕਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਤਾਯ ਨਿਕਨ੍ਤਿਯਾ ਉਪਰਿ ਭਾવਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਸਂਕੋਚવਸੇਨ ਸਣ੍ਠਿਤਂ ਨਾਮ, ਤਦਭਾવੇਨ ਅਸਣ੍ਠਿਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ, ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਸਣ੍ਠਿਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ, ‘‘ਗੋਚਰਜ੍ਝਤ੍ਤੇ ਨਿਕਨ੍ਤਿવਸੇਨ ਅਸਣ੍ਠਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਤਥਾ ਹਿ વਕ੍ਖਤਿ – ‘‘ਨਿਕਨ੍ਤਿવਸੇਨ ਹਿ ਅਤਿਟ੍ਠਮਾਨਂ ਹਾਨਭਾਗਿਯਂ ਨ ਹੋਤਿ, વਿਸੇਸਭਾਗਿਯਮੇવ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਕਿਞ੍ਚਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਗ੍ਗਾਹવਸੇਨ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ। ਤਥਾ ਅਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਹਿ ਤਣ੍ਹਾਪਰਿਤਾਸਾਦਿવਸੇਨ ਨ ਪਰਿਤਸ੍ਸੇਯ੍ਯ। ਅવਸੇਸਸ੍ਸ ਚ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ ਸੋਕਾਦਿਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ। ਅવਸੇਸਸ੍ਸ ਚ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ વਾ ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਸੀਸੇਨ વਿਪਾਕਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਕਿਲੇਸਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚੇવ ਸਂਸਾਰਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
313. Desetabbassa atthassa uddisanaṃ uddeso, vibhajanaṃ vibhaṅgoti āha – ‘‘mātikañca vibhajanañcā’’ti tuleyyātiādīni cattāripi padāni paññāvevacanāni. Atha vā tuleyyāti tulanabhūtāya paññāya tassa dhammassa paggahādividhinā parituleyya. Tīreyyāti tīraṇabhūtāya paññāya tattha ñāṇakiriyāsamāpanavasena tīreyya. Pariggaṇheyyāti tathāsamāpanno ānisaṃse assādaādīnave ca vicineyya. Paricchindeyyāti paricchindabhūtena ñāṇena atthaṃ paricchinditvā jāneyya. Ārammaṇesūti rūpādiputhuttārammaṇesu. Nikantivasenāti nikāmanavasena apekkhāvasena. Tiṭṭhamānanti pavattamānaṃ. Gocarajjhatteti jhānārammaṇabhūte. Tañhi bhāvanācittenābhibhuyya avissajjitvā gayhamānaṃ ajjhattaṃ viya hotīti ‘‘gocarajjhatta’’nti vuccati. Bhāvanaṃ āraddhassa bhikkhuno yadi bhāvanārammaṇe nikanti uppajjeyya, tāya nikantiyā upari bhāvanaṃ vissajjetvā cittasaṃkocavasena saṇṭhitaṃ nāma, tadabhāvena asaṇṭhitaṃ nāma hotīti, ‘‘ajjhattaṃ asaṇṭhita’’nti vuttanti dassento, ‘‘gocarajjhatte nikantivasena asaṇṭhita’’nti āha. Tathā hi vakkhati – ‘‘nikantivasena hi atiṭṭhamānaṃ hānabhāgiyaṃ na hoti, visesabhāgiyameva hotī’’ti. Aggahetvāti rūpādīsu kiñci taṇhādiggāhavasena aggahetvā. Tathā aggahaṇeneva hi taṇhāparitāsādivasena na paritasseyya. Avasesassa ca dukkhassāti sokādidukkhassa. Avasesassa ca dukkhassāti vā jātijarāmaraṇasīsena vipākadukkhassa gahitattā kilesadukkhassa ceva saṃsāradukkhassa cāti attho.
੩੧੬. ਰੂਪਮੇવ ਕਿਲੇਸੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਕਾਰਣਭਾવਤੋ ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਰਾਗਾਦਿવਸੇਨ ਤਂ ਅਨੁਧਾવਤੀਤਿ ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰੀ।
316. Rūpameva kilesuppattiyā kāraṇabhāvato rūpanimittaṃ. Rāgādivasena taṃ anudhāvatīti rūpanimittānusārī.
੩੧੮. ਨਿਕਨ੍ਤਿવਸੇਨ ਅਸਣ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਅਪੇਕ੍ਖਾવਸੇਨ ਸਣ੍ਠਿਤਂ ਨਿਕਨ੍ਤਿਂ ਪਹਾਯ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਂ ਉਪਰਿ વਿਸੇਸਾવਹਤੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨਿਕਨ੍ਤਿવਸੇਨ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ।
318.Nikantivasena asaṇṭhitanti apekkhāvasena saṇṭhitaṃ nikantiṃ pahāya pavattamānaṃ upari visesāvahatoti. Tenāha ‘‘nikantivasena hī’’tiādi.
੩੨੦. ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾਤਿ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇ, ‘‘ਏਤਂ ਮਮਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਤਣ੍ਹਾਦਿਗ੍ਗਾਹવਸੇਨ ਉਪਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਤਣ੍ਹਾਪਰਿਤਾਸਾਦਿવਸੇਨ ਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾ, વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਕਥਂ ਪਨੇਸਾ ਅਨੁਪਾਦਾਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾ ਹੋਤੀਤਿ ਮਹਾਥੇਰਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ વਿવਰਿਤੁਂ ਚੋਦਨਂ ਸਮੁਟ੍ਠਪੇਤਿ? ਉਪਾਦਾਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਪਾਦਾਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾਭਾવੇ ਕਾਰਣવਚਨਂ। ਯਦਿ ਹੀਤਿਆਦਿ ਤਸ੍ਸ ਸਮਤ੍ਥਨਂ। ਉਪਾਦਾਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾવ ਅਸ੍ਸ ਤਥਾ ਉਪਾਦਾਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਤਥੇવ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ। ਏવਨ੍ਤਿ ਨਿਚ੍ਚਾਦਿਆਕਾਰੇਨ। ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਾਪੀਤਿ ਗਹਿਤਪਰਾਮਟ੍ਠਾਪਿ। ਅਨੁਪਾਦਿਨ੍ਨਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਅਯੋਨਿਸੋ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ, વਿਞ੍ਞੂਸੁ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਚ। ਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨਾਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਗਹਣਾਕਾਰવਸੇਨ, ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਅਯਥਾਭੂਤਗਾਹਿਤਾਯ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਚ ਅਭਾવਤੋ। ਅਤ੍ਥਤੋਤਿ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ। ਅਨੁਪਾਦਾਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾਯੇવ ਨਾਮ ਹੋਤਿ ਉਪਾਦਾਤਬ੍ਬਾਕਾਰਸ੍ਸ ਅਭਾવੇਨ ਤਂ ਅਨੁਪਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਏવ ਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾਤਿ ਕਤ੍વਾ।
320.Aggahetvā aparitassanāti pañcupādānakkhandhe, ‘‘etaṃ mamā’’tiādinā taṇhādiggāhavasena upādiyitvā taṇhāparitāsādivasena paritassanā, vuttavipariyāyena aggahetvā aparitassanā veditabbā. Kathaṃ panesā anupādāparitassanā hotīti mahātherassa adhippāyaṃ vivarituṃ codanaṃ samuṭṭhapeti? Upādātabbassa abhāvatoti tassa anupādāparitassanābhāve kāraṇavacanaṃ. Yadi hītiādi tassa samatthanaṃ. Upādāparitassanāva assa tathā upādātabbassa tatheva upādinnattā. Evanti niccādiākārena. Upādinnāpīti gahitaparāmaṭṭhāpi. Anupādinnāva honti ayoniso gahitattā, viññūsu nissāya jānitabbattā ca. Diṭṭhivasenāti micchādiṭṭhiyā gahaṇākāravasena, tassa pana ayathābhūtagāhitāya paramatthato ca abhāvato. Atthatoti paramatthato. Anupādāparitassanāyeva nāma hoti upādātabbākārassa abhāvena taṃ anupādiyitvā eva paritassanāti katvā.
ਪਰਿવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਨ ਤਦੇવ ਰੂਪਂ ਅਞ੍ਞਥਾ ਪવਤ੍ਤਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਪਕਤਿਜਹਨੇਨ ਸਭਾવવਿਗਮੇਨ ਨਸ੍ਸਤਿ ਭਿਜ੍ਜਤਿ। વਿਪਰਿਣਤਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤਂ ਗਤਂ વਿਨਟ੍ਠਂ। ਕਮ੍ਮવਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰવਿਞ੍ਞਾਣਂ। ‘‘ਰੂਪਂ ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦਿ ਮਿਚ੍ਛਾਗਾਹવਸੇਨ વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਰੂਪਭੇਦੇਨ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭੇਦਾਨੁਪਰਿવਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ। વਿਪਰਿਣਾਮਂ ਅਨੁਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਪਰਿવਤ੍ਤਨਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਪવਤ੍ਤਂ વਿਪਰਿਣਾਮਾਨੁਪਰਿવਤ੍ਤਂ; ਤਤੋ ਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾ વਿਪਰਿਣਾਮਾਨੁਪਰਿવਤ੍ਤਜਾ ਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘વਿਪਰਿਣਾਮਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾ’’ਤਿ। ਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮਸਮੁਪ੍ਪਾਦਾ ਚਾਤਿ, ‘‘ਯਂ ਅਹੁ વਤ ਮੇ, ਤਂ વਤ ਮੇ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪવਤ੍ਤਾ ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮਾ। ਖੇਪੇਤ੍વਾਤਿ ਪવਤ੍ਤਿਤੁਂ ਅਪ੍ਪਦਾਨવਸੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਤਾਯ ਖੇਪੇਤ੍વਾ। ਭਯਤਾਸੇਨਾਤਿ ਭਾਯਨવਸੇਨਪਿ ਚਿਤ੍ਤੁਤ੍ਰਾਸੇਨ। ਤਣ੍ਹਾਤਾਸੇਨਾਤਿ ਤਸ੍ਸਨੇਨ। ਸવਿਘਾਤੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤવਿਘਾਤਨવਿਘਾਤੇਨ ਸવਿਘਾਤੋ। ਤਤੋ ਏવ ਚੇਤੋਦੁਕ੍ਖੇਨ ਸਦੁਕ੍ਖੋ। ਮਣਿਕਰਣ੍ਡਕਸਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਰਿਤ੍ਤਕਰਣ੍ਡਂਯੇવ ਮਣਿਪਰਿਪੁਣ੍ਣਕਰਣ੍ਡੋਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸਞ੍ਞਾਯ। ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਭਾવੇਨ ਗਹਣਮ੍ਪਿ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਪਕ੍ਖਿਯਮੇવਾਤਿ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮ ਹੋਤਿ।
Parivattatīti na tadeva rūpaṃ aññathā pavattaṃ parivattati, atha kho pakatijahanena sabhāvavigamena nassati bhijjati. Vipariṇatanti aññathattaṃ gataṃ vinaṭṭhaṃ. Kammaviññāṇanti abhisaṅkhāraviññāṇaṃ. ‘‘Rūpaṃ attā’’tiādi micchāgāhavasena viññāṇassa rūpabhedena vuttassa bhedānuparivatti hoti. Vipariṇāmaṃ anugantvā viparivattanataṃ ārabbha pavattaṃ vipariṇāmānuparivattaṃ; tato samuppannā paritassanā vipariṇāmānuparivattajā paritassanāti dassento āha – ‘‘vipariṇāmassa…pe… paritassanā’’ti. Akusaladhammasamuppādā cāti, ‘‘yaṃ ahu vata me, taṃ vata me natthī’’tiādinā pavattā akusalacittuppādadhammā. Khepetvāti pavattituṃ appadānavasena anuppattinimittatāya khepetvā. Bhayatāsenāti bhāyanavasenapi cittutrāsena. Taṇhātāsenāti tassanena. Savighātoti cittavighātanavighātena savighāto. Tato eva cetodukkhena sadukkho. Maṇikaraṇḍakasaññāyāti rittakaraṇḍaṃyeva maṇiparipuṇṇakaraṇḍoti uppannasaññāya. Aggahetvā paritassanāti gahetabbassa abhāvena gahaṇampi avijjamānapakkhiyamevāti aggahetvā paritassanā nāma hoti.
੩੨੧. ਕਮ੍ਮવਿਞ੍ਞਾਣਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ ਸਤਿ ਕਮ੍ਮવਿਞ੍ਞਾਣੇ ਰੂਪਭੇਦਾਨੁਪਰਿવਤ੍ਤਿ ਸਿਯਾਤਿ ਕਮ੍ਮવਿਞ੍ਞਾਣਾਭਾવਦਸ੍ਸਨਮੁਖੇਨ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਸੋ ਕਿਲੇਸਾਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
321.Kammaviññāṇameva natthi sati kammaviññāṇe rūpabhedānuparivatti siyāti kammaviññāṇābhāvadassanamukhena khīṇāsavassa sabbaso kilesābhāvaṃ dasseti. Sesaṃ suviññeyyameva.
ਉਦ੍ਦੇਸવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Uddesavibhaṅgasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੮. ਉਦ੍ਦੇਸવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤਂ • 8. Uddesavibhaṅgasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੮. ਉਦ੍ਦੇਸવਿਭਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 8. Uddesavibhaṅgasuttavaṇṇanā
