| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಉದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Udāna-aṭṭhakathā |
೨. ಉದ್ಧತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
2. Uddhatasuttavaṇṇanā
೩೨. ದುತಿಯೇ ಕುಸಿನಾರಾಯನ್ತಿ ಕುಸಿನಾರಾಯಂ ನಾಮ ಮಲ್ಲರಾಜೂನಂ ನಗರೇ। ಉಪವತ್ತನೇ ಮಲ್ಲಾನಂ ಸಾಲವನೇತಿ ಯಥಾ ಹಿ ಅನುರಾಧಪುರಸ್ಸ ಥೂಪಾರಾಮೋ, ಏವಂ ಕುಸಿನಾರಾಯ ಉಯ್ಯಾನಂ ದಕ್ಖಿಣಪಚ್ಛಿಮದಿಸಾಯ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಥೂಪಾರಾಮತೋ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರೇನ ನಗರಪವಿಸನಮಗ್ಗೋ ಪಾಚೀನಮುಖೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಉತ್ತರೇನ ನಿವತ್ತತಿ, ಏವಂ ಉಯ್ಯಾನತೋ ಸಾಲಪನ್ತಿ ಪಾಚೀನಮುಖಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಉತ್ತರೇನ ನಿವತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಉಪವತ್ತನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಉಪವತ್ತನೇ ಮಲ್ಲರಾಜೂನಂ ಸಾಲವನೇ। ಅರಞ್ಞಕುಟಿಕಾಯನ್ತಿ ಸಾಲಪನ್ತಿಯಾ ಅವಿದೂರೇ ರುಕ್ಖಗಚ್ಛಸಞ್ಛನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಕತಾ ಕುಟಿಕಾ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅರಞ್ಞಕುಟಿಕಾಯಂ ವಿಹರತೀ’’ತಿ। ತೇ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನವಿರಹಿತಾ ಓಸ್ಸಟ್ಠವೀರಿಯಾ ಪಮತ್ತವಿಹಾರಿನೋ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉದ್ಧತಾ’’ತಿಆದಿ।
32. Dutiye kusinārāyanti kusinārāyaṃ nāma mallarājūnaṃ nagare. Upavattane mallānaṃ sālavaneti yathā hi anurādhapurassa thūpārāmo, evaṃ kusinārāya uyyānaṃ dakkhiṇapacchimadisāya hoti. Yathā thūpārāmato dakkhiṇadvārena nagarapavisanamaggo pācīnamukho gantvā uttarena nivattati, evaṃ uyyānato sālapanti pācīnamukhā gantvā uttarena nivattā, tasmā ‘‘upavattana’’nti vuccati. Tasmiṃ upavattane mallarājūnaṃ sālavane. Araññakuṭikāyanti sālapantiyā avidūre rukkhagacchasañchannaṭṭhāne katā kuṭikā, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘araññakuṭikāyaṃ viharatī’’ti. Te pana bhikkhū paṭisaṅkhānavirahitā ossaṭṭhavīriyā pamattavihārino, tena vuttaṃ ‘‘uddhatā’’tiādi.
ತತ್ಥ ಉದ್ಧಚ್ಚಬಹುಲತ್ತಾ ಅವೂಪಸನ್ತಚಿತ್ತತಾಯ ಉದ್ಧತಾ। ತುಚ್ಛಭಾವೇನ ಮಾನೋ ನಳೋ ವಿಯಾತಿ ನಳೋ, ಮಾನಸಙ್ಖಾತೋ ಉಗ್ಗತೋ ನಳೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಉನ್ನಳಾ, ಉಗ್ಗತತುಚ್ಛಮಾನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪತ್ತಚೀವರಮಣ್ಡನಾದಿಚಾಪಲ್ಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಬಹುಕತಾಯ ವಾ ಚಪಲಾ। ಫರುಸವಾಚತಾಯ ಮುಖೇನ ಖರಾತಿ ಮುಖರಾ। ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾಬಹುಲತಾಯ ವಿಕಿಣ್ಣಾ ಬ್ಯಾಕುಲಾ ವಾಚಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ವಿಕಿಣ್ಣವಾಚಾ। ಮುಟ್ಠಾ ನಟ್ಠಾ ಸತಿ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿನೋ, ಸತಿವಿರಹಿತಾ ಪಮಾದವಿಹಾರಿನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಾಭಾವತೋ ಅಸಮ್ಪಜಾನಾ। ಗದ್ದೂಹನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಕಾಲಂ ಚಿತ್ತಸಮಾಧಾನಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ನ ಸಮಾಹಿತಾತಿ ಅಸಮಾಹಿತಾ। ಲೋಲಸಭಾವತ್ತಾ ಭನ್ತಮಿಗಸಪ್ಪಟಿಭಾಗತಾಯ ವಿಬ್ಭನ್ತಚಿತ್ತಾ। ಮನಚ್ಛಟ್ಠಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಅಸಂವರಣತೋ ಅಸಞ್ಞತಿನ್ದ್ರಿಯತಾಯ ಪಾಕತಿನ್ದ್ರಿಯಾ।
Tattha uddhaccabahulattā avūpasantacittatāya uddhatā. Tucchabhāvena māno naḷo viyāti naḷo, mānasaṅkhāto uggato naḷo etesanti unnaḷā, uggatatucchamānāti attho. Pattacīvaramaṇḍanādicāpallena samannāgatattā bahukatāya vā capalā. Pharusavācatāya mukhena kharāti mukharā. Tiracchānakathābahulatāya vikiṇṇā byākulā vācā etesanti vikiṇṇavācā. Muṭṭhā naṭṭhā sati etesanti muṭṭhassatino, sativirahitā pamādavihārinoti attho. Sabbena sabbaṃ sampajaññābhāvato asampajānā. Gaddūhanamattampi kālaṃ cittasamādhānassa abhāvato na samāhitāti asamāhitā. Lolasabhāvattā bhantamigasappaṭibhāgatāya vibbhantacittā. Manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ asaṃvaraṇato asaññatindriyatāya pākatindriyā.
ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ಏತಂ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಪಮಾದವಿಹಾರಂ ಜಾನಿತ್ವಾ। ಇಮಂ ಉದಾನನ್ತಿ ಇಮಂ ಪಮಾದವಿಹಾರೇ ಅಪ್ಪಮಾದವಿಹಾರೇ ಚ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಆದೀನವಾನಿಸಂಸವಿಭಾವನಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ।
Etamatthaṃviditvāti etaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ uddhaccādivasena pamādavihāraṃ jānitvā. Imaṃ udānanti imaṃ pamādavihāre appamādavihāre ca yathākkamaṃ ādīnavānisaṃsavibhāvanaṃ udānaṃ udānesi.
ತತ್ಥ ಅರಕ್ಖಿತೇನಾತಿ ಸತಿಆರಕ್ಖಾಭಾವೇನ ಅಗುತ್ತೇನ। ಕಾಯೇನಾತಿ ಛವಿಞ್ಞಾಣಕಾಯೇನ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಹಿ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಮಿತ್ತಾನುಬ್ಯಞ್ಜನಗ್ಗಹಣವಸೇನ ಅಭಿಜ್ಝಾದಿಪವತ್ತಿತೋ ವಿಞ್ಞಾಣದ್ವಾರಸ್ಸ ಸತಿಯಾ ಅರಕ್ಖಿತಭಾವತೋ। ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏವಂ ಛವಿಞ್ಞಾಣಕಾಯಸ್ಸ ಅರಕ್ಖಿತಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಅರಕ್ಖಿತೇನ ಕಾಯೇನಾ’’ತಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಕಾಯೇನಾ’’ತಿ ಅತ್ಥಂ ವದನ್ತಿ, ತೇಸಮ್ಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅತ್ಥಯೋಜನಾಯ ಸತಿ ಯುಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಅಪರೇ ಪನ ‘‘ಅರಕ್ಖಿತೇನ ಚಿತ್ತೇನಾ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ, ತೇಸಮ್ಪಿ ವುತ್ತನಯೋ ಏವ ಅತ್ಥೋ। ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಹತೇನಾತಿ ಸಸ್ಸತಾದಿಮಿಚ್ಛಾಭಿನಿವೇಸದೂಸಿತೇನ। ಥಿನಮಿದ್ಧಾಭಿಭೂತೇನಾತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಕಲ್ಯತಾಲಕ್ಖಣೇನ ಥಿನೇನ ಕಾಯಸ್ಸ ಅಕಲ್ಯತಾಲಕ್ಖಣೇನ ಮಿದ್ಧೇನ ಚ ಅಜ್ಝೋತ್ಥಟೇನ, ತೇನ ಕಾಯೇನ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ವಸಂ ಮಾರಸ್ಸ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಕಿಲೇಸಮಾರಾದಿಕಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಮಾರಸ್ಸ ವಸಂ ಯಥಾಕಾಮಕರಣೀಯತಂ ಉಪಗಚ್ಛತಿ, ತೇಸಂ ವಿಸಯಂ ನಾತಿಕ್ಕಮತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha arakkhitenāti satiārakkhābhāvena aguttena. Kāyenāti chaviññāṇakāyena cakkhuviññāṇena hi rūpaṃ disvā tattha nimittānubyañjanaggahaṇavasena abhijjhādipavattito viññāṇadvārassa satiyā arakkhitabhāvato. Sotaviññāṇādīsupi eseva nayo. Evaṃ chaviññāṇakāyassa arakkhitabhāvaṃ sandhāyāha ‘‘arakkhitena kāyenā’’ti. Keci pana ‘‘kāyenā’’ti atthaṃ vadanti, tesampi vuttanayeneva atthayojanāya sati yujjeyya. Apare pana ‘‘arakkhitena cittenā’’ti paṭhanti, tesampi vuttanayo eva attho. Micchādiṭṭhihatenāti sassatādimicchābhinivesadūsitena. Thinamiddhābhibhūtenāti cittassa akalyatālakkhaṇena thinena kāyassa akalyatālakkhaṇena middhena ca ajjhotthaṭena, tena kāyena cittenāti vā sambandho. Vasaṃ mārassa gacchatīti kilesamārādikassa sabbassapi mārassa vasaṃ yathākāmakaraṇīyataṃ upagacchati, tesaṃ visayaṃ nātikkamatīti attho.
ಇಮಾಯ ಹಿ ಗಾಥಾಯ ಭಗವಾ ಯೇ ಸತಿಆರಕ್ಖಾಭಾವೇನ ಸಬ್ಬಸೋ ಅರಕ್ಖಿತಚಿತ್ತಾ, ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಸ್ಸ ಹೇತುಭೂತಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವತೋ ಅಯೋನಿಸೋ ಉಮ್ಮುಜ್ಜನೇನ ನಿಚ್ಚನ್ತಿಆದಿನಾ ವಿಪರಿಯೇಸಗಾಹಿನೋ, ತತೋ ಏವ ಕುಸಲಕಿರಿಯಾಯ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭಾಭಾವತೋ ಕೋಸಜ್ಜಾಭಿಭೂತಾ ಸಂಸಾರವಟ್ಟತೋ ಸೀಸಂ ನ ಉಕ್ಖಿಪಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಮಾದವಿಹಾರಗರಹಾಮುಖೇನ ವಟ್ಟಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ವಿವಟ್ಟಂ ದಸ್ಸೇತುಂ, ‘‘ತಸ್ಮಾ ರಕ್ಖಿತಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ದುತಿಯಗಾಥಮಾಹ।
Imāya hi gāthāya bhagavā ye satiārakkhābhāvena sabbaso arakkhitacittā, yonisomanasikārassa hetubhūtāya paññāya abhāvato ayoniso ummujjanena niccantiādinā vipariyesagāhino, tato eva kusalakiriyāya vīriyārambhābhāvato kosajjābhibhūtā saṃsāravaṭṭato sīsaṃ na ukkhipissantīti tesaṃ bhikkhūnaṃ pamādavihāragarahāmukhena vaṭṭaṃ dassetvā idāni vivaṭṭaṃ dassetuṃ, ‘‘tasmā rakkhitacittassā’’ti dutiyagāthamāha.
ತತ್ಥ ತಸ್ಮಾ ರಕ್ಖಿತಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅರಕ್ಖಿತಚಿತ್ತೋ ಮಾರಸ್ಸ ಯಥಾಕಾಮಕರಣೀಯೋ ಹುತ್ವಾ ಸಂಸಾರೇಯೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸತಿಸಂವರೇನ ಮನಚ್ಛಟ್ಠಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ರಕ್ಖಣೇನ ಪಿದಹನೇನ ರಕ್ಖಿತಚಿತ್ತೋ ಅಸ್ಸ। ಚಿತ್ತೇ ಹಿ ರಕ್ಖಿತೇ ಚಕ್ಖಾದಿಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ರಕ್ಖಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತೀತಿ। ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಗೋಚರೋತಿ ಯಸ್ಮಾ ಮಿಚ್ಛಾಸಙ್ಕಪ್ಪಗೋಚರೋ ತಥಾ ತಥಾ ಅಯೋನಿಸೋ ವಿತಕ್ಕೇತ್ವಾ ನಾನಾವಿಧಾನಿ ಮಿಚ್ಛಾದಸ್ಸನಾನಿ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಹತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಮಾರಸ್ಸ ಯಥಾಕಾಮಕರಣೀಯೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸಙ್ಕಪ್ಪಾದಿಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಗೋಚರೋ ಅಸ್ಸ, ಝಾನಾದಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ಕರೇಯ್ಯ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಪುರೇಕ್ಖಾರೋತಿ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಗೋಚರತಾಯ ವಿಧೂತಮಿಚ್ಛಾದಸ್ಸನೋ ಪುರೇತರಂಯೇವ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾಲಕ್ಖಣಂ, ತತೋ ಯಥಾಭೂತಞಾಣಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸೀಲಸಮಾಧೀಸು ಯುತ್ತೋ ಪಯುತ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಞತ್ವಾನ ಉದಯಬ್ಬಯಂ ಪಞ್ಚಸು ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಸಮಪಞ್ಞಾಸಾಯ ಆಕಾರೇಹಿ ಉಪ್ಪಾದನಿರೋಧಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣಮಧಿಗನ್ತ್ವಾ ತತೋ ಪರಂ ಭಙ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾದಿವಸೇನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಾಪೇತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗೇನ, ಥಿನಮಿದ್ಧಾಭಿಭೂ ಭಿಕ್ಖು ಸಬ್ಬಾ ದುಗ್ಗತಿಯೋ ಜಹೇತಿ, ಏವಂ ಸೋ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗವಜ್ಝಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಠಮಮೇವ ಪಹೀನತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತಲೋಭಸಹಗತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಥಿನಮಿದ್ಧಾನಂ ಅಧಿಗತೇನ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನತೋ ತದೇಕಟ್ಠಾನಂ ಮಾನಾದೀನಮ್ಪಿ ಪಹೀನತ್ತಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಭಿನ್ನಕಿಲೇಸೋ ಖೀಣಾಸವೋ ಭಿಕ್ಖು ತಿವಿಧದುಕ್ಖತಾಯೋಗೇನ ದುಗ್ಗತಿಸಙ್ಖಾತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಗತಿಯೋ ಉಚ್ಛಿನ್ನಭವಮೂಲತ್ತಾ ಜಹೇ, ಪಜಹೇಯ್ಯ। ತಾಸಂ ಪರಭಾಗೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಪತಿಟ್ಠೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha tasmā rakkhitacittassāti yasmā arakkhitacitto mārassa yathākāmakaraṇīyo hutvā saṃsāreyeva hoti, tasmā satisaṃvarena manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ rakkhaṇena pidahanena rakkhitacitto assa. Citte hi rakkhite cakkhādiindriyāni rakkhitāneva hontīti. Sammāsaṅkappagocaroti yasmā micchāsaṅkappagocaro tathā tathā ayoniso vitakketvā nānāvidhāni micchādassanāni gaṇhanto micchādiṭṭhihatena cittena mārassa yathākāmakaraṇīyo hoti, tasmā yonisomanasikārena kammaṃ karonto nekkhammasaṅkappādisammāsaṅkappagocaro assa, jhānādisampayuttaṃ sammāsaṅkappameva attano cittassa pavattiṭṭhānaṃ kareyya. Sammādiṭṭhipurekkhāroti sammāsaṅkappagocaratāya vidhūtamicchādassano puretaraṃyeva kammassakatālakkhaṇaṃ, tato yathābhūtañāṇalakkhaṇañca sammādiṭṭhiṃ purato katvā pubbe vuttanayeneva sīlasamādhīsu yutto payutto vipassanaṃ ārabhitvā saṅkhāre sammasanto ñatvāna udayabbayaṃ pañcasu upādānakkhandhesu samapaññāsāya ākārehi uppādanirodhaṃ vavatthapetvā udayabbayañāṇamadhigantvā tato paraṃ bhaṅgānupassanādivasena vipassanaṃ ussukkāpetvā anukkamena ariyamaggaṃ gaṇhanto aggamaggena, thinamiddhābhibhū bhikkhu sabbā duggatiyo jaheti, evaṃ so heṭṭhimamaggavajjhānaṃ kilesānaṃ paṭhamameva pahīnattā diṭṭhivippayuttalobhasahagatacittuppādesu uppajjanakathinamiddhānaṃ adhigatena arahattamaggena samucchindanato tadekaṭṭhānaṃ mānādīnampi pahīnattā sabbaso bhinnakileso khīṇāsavo bhikkhu tividhadukkhatāyogena duggatisaṅkhātā sabbāpi gatiyo ucchinnabhavamūlattā jahe, pajaheyya. Tāsaṃ parabhāge nibbāne patiṭṭheyyāti attho.
ದುತಿಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dutiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಉದಾನಪಾಳಿ • Udānapāḷi / ೨. ಉದ್ಧತಸುತ್ತಂ • 2. Uddhatasuttaṃ
