| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-පුරාණ-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
2. උදොසිතසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
2. Udositasikkhāpadavaṇṇanā
‘‘අත්‌ථතකථිනස්‌ස පඤ්‌ච මාසෙ බද්‌ධසීමායං යත්‌ථ කත්‌ථචි චීවරං නික්‌ඛිපිත්‌වා පක්‌කමන්‌තස්‌ස අනාපත්‌තී’’ති අට්‌ඨකථායං වුත්‌තං. ‘‘අබද්‌ධසීමායපි වට්‌ටතී’’ති ඉදං අබද්‌ධසීමායං කථිනත්‌ථාරඤ්‌ච ආරඤ්‌ඤකසික්‌ඛාපදඤ්‌ච සාධෙතීති ලිඛිතං. ඉදානි –
‘‘Atthatakathinassa pañca māse baddhasīmāyaṃ yattha katthaci cīvaraṃ nikkhipitvā pakkamantassa anāpattī’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. ‘‘Abaddhasīmāyapi vaṭṭatī’’ti idaṃ abaddhasīmāyaṃ kathinatthārañca āraññakasikkhāpadañca sādhetīti likhitaṃ. Idāni –
‘‘ඡින්‌නං ධුතඞ්‌ගං සාසඞ්‌ක-සම්‌මතො සන්‌තරුත්‌තරං;
‘‘Chinnaṃ dhutaṅgaṃ sāsaṅka-sammato santaruttaraṃ;
අචීවරස්‌සානාපත්‌ති, පච්‌චුද්‌ධාරාදිසිද්‌ධිතො’’ති. (වජිර. ටී. පාරාජික 479) –
Acīvarassānāpatti, paccuddhārādisiddhito’’ti. (vajira. ṭī. pārājika 479) –
ඉදං පකිණ්‌ණකං වෙදිතබ්‌බං.
Idaṃ pakiṇṇakaṃ veditabbaṃ.
තත්‍රායං චොදනාපුබ්‌බඞ්‌ගමවිනිච්‌ඡයො – කෙචි ‘‘දිගුණං සඞ්‌ඝාටි’’න්‌ති (මහාව. 348) වචනතො ‘‘එකච්‌චිකා සඞ්‌ඝාටි නාධිට්‌ඨාතබ්‌බා. සචෙ අධිට්‌ඨාති, න රුහතී’’ති වත්‌වා උපසම්‌පදාපෙක්‌ඛානම්‌පි දිගුණංයෙව සඞ්‌ඝාටිං දත්‌වා උපසම්‌පාදෙන්‌ති, තෙ ඉමිනා සුත්‌තලෙසෙන සඤ්‌ඤාපෙතබ්‌බා. භගවතා හි ‘‘ඡින්‌නකං සඞ්‌ඝාටිං, ඡින්‌නකං උත්‌තරාසඞ්‌ගං, ඡින්‌නකං අන්‌තරවාසක’’න්‌ති පඨමං අනුඤ්‌ඤාතං. තතො ‘‘අඤ්‌ඤතරස්‌ස භික්‌ඛුනො තිචීවරෙ කරියමානෙ සබ්‌බං ඡින්‌නකං නප්‌පහොති. ද්‌වෙ ඡින්‌නකානි එකං අඡින්‌නකං නප්‌පහොති, ද්‌වෙ අඡින්‌නකානි එකං ඡින්‌නකං නප්‌පහොතී’’ති ඉමස්‌මිං වත්‌ථුස්‌මිං ‘‘අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, අන්‌වාධිකම්‌පි ආරොපෙතු’’න්‌ති (මහාව. 360) අනුඤ්‌ඤාතං, තස්‌මා එකච්‌චිකාපි සඞ්‌ඝාටි වට්‌ටතීති සිද්‌ධං. යා ඡිජ්‌ජමානාපි නප්‌පහොති, තස්‌සා කුතො දිගුණතාති? අට්‌ඨකථායම්‌පිස්‌ස වුත්‌තං ‘‘අන්‌වාධිකම්‌පි ආරොපෙතුන්‌ති ආගන්‌තුකපත්‌තම්‌පි දාතුං, ඉදං පන අප්‌පහොනකෙ ආරොපෙතබ්‌බං. සචෙ පහොති, ආගන්‌තුකපත්‌තං න වට්‌ටති, ඡින්‌දිතබ්‌බමෙවා’’ති (මහාව. අට්‌ඨ. 360). කථිනං පන ඡින්‌නකමෙව වට්‌ටති, ආවෙණිකලක්‌ඛණත්‌තා, ‘‘ඡින්‌නකං දිගුණං නප්‌පහොතී’’ති වචනාභාවතො චාති සන්‌නිට්‌ඨානමෙත්‌ථ ගන්‌තබ්‌බන්‌ති.
Tatrāyaṃ codanāpubbaṅgamavinicchayo – keci ‘‘diguṇaṃ saṅghāṭi’’nti (mahāva. 348) vacanato ‘‘ekaccikā saṅghāṭi nādhiṭṭhātabbā. Sace adhiṭṭhāti, na ruhatī’’ti vatvā upasampadāpekkhānampi diguṇaṃyeva saṅghāṭiṃ datvā upasampādenti, te iminā suttalesena saññāpetabbā. Bhagavatā hi ‘‘chinnakaṃ saṅghāṭiṃ, chinnakaṃ uttarāsaṅgaṃ, chinnakaṃ antaravāsaka’’nti paṭhamaṃ anuññātaṃ. Tato ‘‘aññatarassa bhikkhuno ticīvare kariyamāne sabbaṃ chinnakaṃ nappahoti. Dve chinnakāni ekaṃ achinnakaṃ nappahoti, dve achinnakāni ekaṃ chinnakaṃ nappahotī’’ti imasmiṃ vatthusmiṃ ‘‘anujānāmi, bhikkhave, anvādhikampi āropetu’’nti (mahāva. 360) anuññātaṃ, tasmā ekaccikāpi saṅghāṭi vaṭṭatīti siddhaṃ. Yā chijjamānāpi nappahoti, tassā kuto diguṇatāti? Aṭṭhakathāyampissa vuttaṃ ‘‘anvādhikampi āropetunti āgantukapattampi dātuṃ, idaṃ pana appahonake āropetabbaṃ. Sace pahoti, āgantukapattaṃ na vaṭṭati, chinditabbamevā’’ti (mahāva. aṭṭha. 360). Kathinaṃ pana chinnakameva vaṭṭati, āveṇikalakkhaṇattā, ‘‘chinnakaṃ diguṇaṃ nappahotī’’ti vacanābhāvato cāti sanniṭṭhānamettha gantabbanti.
ධුතඞ්‌ගන්‌ති අනුපසම්‌පන්‌නානං තෙචීවරිකධුතඞ්‌ගාභාවතො තිචීවරෙනෙව තෙචීවරිකොති, තෙසං අධිට්‌ඨානාභාවතො ‘‘අධිට්‌ඨිතෙනෙවා’’ති වත්‌තබ්‌බං හොතූති චෙ? න, ධුතඞ්‌ගභෙදෙන විරොධප්‌පසඞ්‌ගතො. චතුත්‌ථචීවරසාදියනෙන හි ධුතඞ්‌ගභෙදො, න තිචීවරවිප්‌පවාසෙන, නාපි අතිරෙකචීවරසාදියනෙන, නාපි අතිරෙකචීවරධාරණෙන. යස්‌මා පන භික්‌ඛූනං එව භගවතා අධිට්‌ඨානවසෙන නව චීවරානි අනුඤ්‌ඤාතානි, ජාතිවසෙන ච වුත්‌තානි, න එවං අනුපසම්‌පන්‌නානං, තස්‌මා නෙසං චීවරනියමාභාවා න තං ධුතඞ්‌ගං අනුඤ්‌ඤාතං ගහට්‌ඨානං විය. තස්‌මා තස්‌ස සමාදානවිධානෙ අවචනතො ච සන්‌නිට්‌ඨානමෙත්‌ථ ගන්‌තබ්‌බන්‌ති.
Dhutaṅganti anupasampannānaṃ tecīvarikadhutaṅgābhāvato ticīvareneva tecīvarikoti, tesaṃ adhiṭṭhānābhāvato ‘‘adhiṭṭhitenevā’’ti vattabbaṃ hotūti ce? Na, dhutaṅgabhedena virodhappasaṅgato. Catutthacīvarasādiyanena hi dhutaṅgabhedo, na ticīvaravippavāsena, nāpi atirekacīvarasādiyanena, nāpi atirekacīvaradhāraṇena. Yasmā pana bhikkhūnaṃ eva bhagavatā adhiṭṭhānavasena nava cīvarāni anuññātāni, jātivasena ca vuttāni, na evaṃ anupasampannānaṃ, tasmā nesaṃ cīvaraniyamābhāvā na taṃ dhutaṅgaṃ anuññātaṃ gahaṭṭhānaṃ viya. Tasmā tassa samādānavidhāne avacanato ca sanniṭṭhānamettha gantabbanti.
සාසඞ්‌කසම්‌මතොති කඞ්‌ඛාවිතරණියං (කඞ්‌ඛා. අට්‌ඨ. සාසඞ්‌කසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා) සාසඞ්‌කසික්‌ඛාපදෙ විසුං අඞ්‌ගානි න වුත්‌තානි, ‘‘සෙසමෙත්‌ථ චීවරවග්‌ගස්‌ස දුතියසික්‌ඛාපදෙ වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බ’’න්‌ති වුත්‌තං, න ච පනෙතං වුත්‌තං. තත්‌ථ රත්‌තිවිප්‌පවාසො චතුත්‌ථමඞ්‌ගං, ඉධ ඡාරත්‌තවිප්‌පවාසො, අයමෙත්‌ථ විසෙසොති. තස්‌මා අඞ්‌ගසාමඤ්‌ඤතො ච සම්‌මුතිසාමඤ්‌ඤතො ච සාසඞ්‌කසික්‌ඛාපදමෙවිදන්‌ති ඉදං නිප්‌පදෙසං, තං සප්‌පදෙසං මාසපරමත්‌තා. තත්‌ථ බහිගාමෙපි ගාමසීමං ඔක්‌කමිත්‌වා වසිත්‌වා පක්‌කමන්‌තස්‌ස අනාපත්‌ති, ඉධ න තථා. ඉධ අනන්‌තරෙ අනන්‌තරෙ අරුණුග්‌ගමනෙ නිස්‌සග්‌ගියං, තත්‌ථ සත්‌තමෙති අයං ඉමෙසං ද්‌වින්‌නං විසෙසො. අඞ්‌ගානි පන චීවරනික්‌ඛෙපනඞ්‌ගසම්‌පත්‌තිතො විපරියායෙන, ඉධ වුත්‌තනයෙන ච සිද්‌ධත්‌තා න වුත්‌තානි. තානි කාමං න වුත්‌තානි, තථාපි චතුත්‌ථමඞ්‌ගං විසෙසිතබ්‌බං, න පන විසෙසිතං. කිං කාරණං? ඉධ වුත්‌තනිස්‌සජ්‌ජනක්‌කමෙන නිස්‌සජ්‌ජිත්‌වා ආපත්‌තිදෙසනතො, තත්‌ථාපන්‌නාපත්‌තිවිමොක්‌ඛදීපනත්‌ථං. සංවච්‌ඡරවිප්‌පවුත්‌ථම්‌පි රත්‌තිවිප්‌පවුත්‌ථමෙව, පගෙව ඡාරත්‌තවිප්‌පවුත්‌ථං. එවං සන්‌තෙපි තත්‌ථ යථාවුත්‌තඅඞ්‌ගසම්‌පත්‌තියා සති තත්‌ථ වුත්‌තනයෙනෙව නිස්‌සජ්‌ජිතබ්‌බං. හෙමන්‌තෙ, ගිම්‌හෙ වා නිස්‌සජ්‌ජති චෙ? ඉධ වුත්‌තනයෙනාපි නිස්‌සජ්‌ජිතුං වට්‌ටතීති ඤාපනත්‌ථං චතුත්‌ථමඞ්‌ගං න විසෙසිතන්‌ති නො තක්‌කොති ආචරියො. මාසාතික්‌කන්‌තං, දසාහාතික්‌කන්‌තම්‌පි චීවරං ‘‘දසාහාතික්‌කන්‌ත’’න්‌ති වත්‌වා නිස්‌සට්‌ඨමෙව, න ඌනමාසං හුත්‌වා ‘‘දසාහාතික්‌කන්‌ත’’න්‌ති වත්‌වා, මාසාතික්‌කන්‌ත’’න්‌ති වත්‌වාති එකෙ. තථාපි සචෙ පච්‌චාසාචීවරං හොති, නිස්‌සග්‌ගියං. ‘‘දසාහාතික්‌කන්‌ත’’න්‌ති වත්‌වා මූලචීවරං පන ‘‘මාසාතික්‌කන්‌ත’’න්‌ති වත්‌වා නිස්‌සජ්‌ජිතබ්‌බං.
Sāsaṅkasammatoti kaṅkhāvitaraṇiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. sāsaṅkasikkhāpadavaṇṇanā) sāsaṅkasikkhāpade visuṃ aṅgāni na vuttāni, ‘‘sesamettha cīvaravaggassa dutiyasikkhāpade vuttanayeneva veditabba’’nti vuttaṃ, na ca panetaṃ vuttaṃ. Tattha rattivippavāso catutthamaṅgaṃ, idha chārattavippavāso, ayamettha visesoti. Tasmā aṅgasāmaññato ca sammutisāmaññato ca sāsaṅkasikkhāpadamevidanti idaṃ nippadesaṃ, taṃ sappadesaṃ māsaparamattā. Tattha bahigāmepi gāmasīmaṃ okkamitvā vasitvā pakkamantassa anāpatti, idha na tathā. Idha anantare anantare aruṇuggamane nissaggiyaṃ, tattha sattameti ayaṃ imesaṃ dvinnaṃ viseso. Aṅgāni pana cīvaranikkhepanaṅgasampattito vipariyāyena, idha vuttanayena ca siddhattā na vuttāni. Tāni kāmaṃ na vuttāni, tathāpi catutthamaṅgaṃ visesitabbaṃ, na pana visesitaṃ. Kiṃ kāraṇaṃ? Idha vuttanissajjanakkamena nissajjitvā āpattidesanato, tatthāpannāpattivimokkhadīpanatthaṃ. Saṃvaccharavippavutthampi rattivippavutthameva, pageva chārattavippavutthaṃ. Evaṃ santepi tattha yathāvuttaaṅgasampattiyā sati tattha vuttanayeneva nissajjitabbaṃ. Hemante, gimhe vā nissajjati ce? Idha vuttanayenāpi nissajjituṃ vaṭṭatīti ñāpanatthaṃ catutthamaṅgaṃ na visesitanti no takkoti ācariyo. Māsātikkantaṃ, dasāhātikkantampi cīvaraṃ ‘‘dasāhātikkanta’’nti vatvā nissaṭṭhameva, na ūnamāsaṃ hutvā ‘‘dasāhātikkanta’’nti vatvā, māsātikkanta’’nti vatvāti eke. Tathāpi sace paccāsācīvaraṃ hoti, nissaggiyaṃ. ‘‘Dasāhātikkanta’’nti vatvā mūlacīvaraṃ pana ‘‘māsātikkanta’’nti vatvā nissajjitabbaṃ.
‘‘සන්‌තරුත්‌තර’’න්‌ති වා ‘‘සඞ්‌ඝාටි’’න්‌ති වා ‘‘චීවර’’න්‌ති වා කිං තිචීවරං, උදාහු අඤ්‌ඤම්‌පීති? කිඤ්‌චෙත්‌ථ – යදි තිචීවරමෙව පටිසිද්‌ධං, පරියාපන්‌නවසෙන අච්‌ඡින්‌නචීවරඅඅඡන්‌දනධොවාපනවිඤ්‌ඤත්‌තිආදිවිරොධො. අථ අඤ්‌ඤම්‌පි ‘‘නිට්‌ඨිතචීවරස්‌මි’’න්‌ති එවමාදිනා විරොධොති? වුච්‌චතෙ – න නියමතො වෙදිතබ්‌බං යථාසම්‌භවං ගහෙතබ්‌බතො. තථා හි ‘‘චීවරං නික්‌ඛිපිත්‌වා සන්‌තරුත්‌තරෙන ජනපදචාරිකං පක්‌කමන්‌තී’’ති (පාරා. 471) එවමාදීසු තිචීවරමෙව, ‘‘න, භික්‌ඛවෙ, සන්‌තරුත්‌තරෙන ගාමො පවිසිතබ්‌බො (මහාව. 362), සන්‌තරුත්‌තරපරමං තතො චීවරං සාදිතබ්‌බ’’න්‌ති (පාරා. 523-524) එවමාදීසු යං කිඤ්‌චි, තථා ‘‘සගුණං කත්‌වා සඞ්‌ඝාටියො දාතබ්‌බා, නිවාසනං දාතබ්‌බං, සඞ්‌ඝාටි දාතබ්‌බා, හන්‌ද තෙ, ආවුසො , සඞ්‌ඝාටි, දෙහි මෙ පට’’න්‌ති එවමාදීසු. වුත්‌තඤ්‌හෙතං ‘‘සබ්‌බඤ්‌හි චීවරං සඞ්‌ඝටිතට්‌ඨෙන ‘සඞ්‌ඝාටී’ති වුච්‌චතී’’ති (පාචි. අට්‌ඨ. 898). තථා ‘‘නිට්‌ඨිතචීවරස්‌මි’’න්‌ති එත්‌ථාපීති එකෙ. අන්‌තොසමයෙ යාවදත්‌ථං චීවරං අනුඤ්‌ඤාතං, තං සබ්‌බං කරියමානං කදා නිට්‌ඨානං ගච්‌ඡිස්‌සති, තස්‌මා තිචීවරමෙවාති එකෙ.
‘‘Santaruttara’’nti vā ‘‘saṅghāṭi’’nti vā ‘‘cīvara’’nti vā kiṃ ticīvaraṃ, udāhu aññampīti? Kiñcettha – yadi ticīvarameva paṭisiddhaṃ, pariyāpannavasena acchinnacīvaraaachandanadhovāpanaviññattiādivirodho. Atha aññampi ‘‘niṭṭhitacīvarasmi’’nti evamādinā virodhoti? Vuccate – na niyamato veditabbaṃ yathāsambhavaṃ gahetabbato. Tathā hi ‘‘cīvaraṃ nikkhipitvā santaruttarena janapadacārikaṃ pakkamantī’’ti (pārā. 471) evamādīsu ticīvarameva, ‘‘na, bhikkhave, santaruttarena gāmo pavisitabbo (mahāva. 362), santaruttaraparamaṃ tato cīvaraṃ sāditabba’’nti (pārā. 523-524) evamādīsu yaṃ kiñci, tathā ‘‘saguṇaṃ katvā saṅghāṭiyo dātabbā, nivāsanaṃ dātabbaṃ, saṅghāṭi dātabbā, handa te, āvuso , saṅghāṭi, dehi me paṭa’’nti evamādīsu. Vuttañhetaṃ ‘‘sabbañhi cīvaraṃ saṅghaṭitaṭṭhena ‘saṅghāṭī’ti vuccatī’’ti (pāci. aṭṭha. 898). Tathā ‘‘niṭṭhitacīvarasmi’’nti etthāpīti eke. Antosamaye yāvadatthaṃ cīvaraṃ anuññātaṃ, taṃ sabbaṃ kariyamānaṃ kadā niṭṭhānaṃ gacchissati, tasmā ticīvaramevāti eke.
අචීවරස්‌සානාපත්‌ති පච්‌චුද්‌ධාරාදිසිද්‌ධිතොති කිං වුත්‌තං හොති – උදොසිතසික්‌ඛාපදස්‌ස නිප්‌පයොජනභාවප්‌පසඞ්‌ගතො තිචීවරවිප්‌පවාසෙ තෙචීවරස්‌ස ආපත්‌තීති එකෙ. තත්‌ථෙතං වුච්‌චති න හොති ආපත්‌ති පච්‌චුද්‌ධාරාදිසිද්‌ධිතො. ‘‘අනාපත්‌ති අන්‌තොඅරුණෙ පච්‌චුද්‌ධරති විස්‌සජ්‌ජෙතී’’ති (පාරා. 496) හි වුත්‌තං. අඤ්‌ඤථා පච්‌චුද්‌ධරන්‌තස්‌ස, අන්‌තොඅරුණෙ විස්‌සජ්‌ජෙන්‌තස්‌ස ච යාව අඤ්‌ඤො නාධිට්‌ඨාති, තාව ආපත්‌තිං ආපජ්‌ජති යථාවුත්‌තනයෙනෙව. අඤ්‌ඤථා සත්‌තබ්‌භන්‌තරෙන විප්‌පවාසස්‌සාති විප්‌පවාසතො යථාරුතංයෙව සති විප්‌පවාසෙ විප්‌පවාසතො, අවිප්‌පවාසෙ සති අවිප්‌පවාසතොති.
Acīvarassānāpattipaccuddhārādisiddhitoti kiṃ vuttaṃ hoti – udositasikkhāpadassa nippayojanabhāvappasaṅgato ticīvaravippavāse tecīvarassa āpattīti eke. Tatthetaṃ vuccati na hoti āpatti paccuddhārādisiddhito. ‘‘Anāpatti antoaruṇe paccuddharati vissajjetī’’ti (pārā. 496) hi vuttaṃ. Aññathā paccuddharantassa, antoaruṇe vissajjentassa ca yāva añño nādhiṭṭhāti, tāva āpattiṃ āpajjati yathāvuttanayeneva. Aññathā sattabbhantarena vippavāsassāti vippavāsato yathārutaṃyeva sati vippavāse vippavāsato, avippavāse sati avippavāsatoti.
උදොසිතසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Udositasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
