Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / दीघनिकाय • Dīghanikāya

    २. उदुम्बरिकसुत्तं

    2. Udumbarikasuttaṃ

    निग्रोधपरिब्बाजकवत्थु

    Nigrodhaparibbājakavatthu

    ४९. एवं मे सुतं – एकं समयं भगवा राजगहे विहरति गिज्झकूटे पब्बते। तेन खो पन समयेन निग्रोधो परिब्बाजको उदुम्बरिकाय परिब्बाजकारामे पटिवसति महतिया परिब्बाजकपरिसाय सद्धिं तिंसमत्तेहि परिब्बाजकसतेहि। अथ खो सन्धानो गहपति दिवा दिवस्स 1 राजगहा निक्खमि भगवन्तं दस्सनाय। अथ खो सन्धानस्स गहपतिस्स एतदहोसि – ‘‘अकालो खो भगवन्तं दस्सनाय। पटिसल्‍लीनो भगवा। मनोभावनीयानम्पि भिक्खूनं असमयो दस्सनाय। पटिसल्‍लीना मनोभावनीया भिक्खू। यंनूनाहं येन उदुम्बरिकाय परिब्बाजकारामो, येन निग्रोधो परिब्बाजको तेनुपसङ्कमेय्य’’न्ति। अथ खो सन्धानो गहपति येन उदुम्बरिकाय परिब्बाजकारामो, तेनुपसङ्कमि।

    49. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate. Tena kho pana samayena nigrodho paribbājako udumbarikāya paribbājakārāme paṭivasati mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ tiṃsamattehi paribbājakasatehi. Atha kho sandhāno gahapati divā divassa 2 rājagahā nikkhami bhagavantaṃ dassanāya. Atha kho sandhānassa gahapatissa etadahosi – ‘‘akālo kho bhagavantaṃ dassanāya. Paṭisallīno bhagavā. Manobhāvanīyānampi bhikkhūnaṃ asamayo dassanāya. Paṭisallīnā manobhāvanīyā bhikkhū. Yaṃnūnāhaṃ yena udumbarikāya paribbājakārāmo, yena nigrodho paribbājako tenupasaṅkameyya’’nti. Atha kho sandhāno gahapati yena udumbarikāya paribbājakārāmo, tenupasaṅkami.

    ५०. तेन खो पन समयेन निग्रोधो परिब्बाजको महतिया परिब्बाजकपरिसाय सद्धिं निसिन्‍नो होति उन्‍नादिनिया उच्‍चासद्दमहासद्दाय अनेकविहितं तिरच्छानकथं कथेन्तिया। सेय्यथिदं – राजकथं चोरकथं महामत्तकथं सेनाकथं भयकथं युद्धकथं अन्‍नकथं पानकथं वत्थकथं सयनकथं मालाकथं गन्धकथं ञातिकथं यानकथं गामकथं निगमकथं नगरकथं जनपदकथं इत्थिकथं सूरकथं विसिखाकथं कुम्भट्ठानकथं पुब्बपेतकथं नानत्तकथं लोकक्खायिकं समुद्दक्खायिकं इतिभवाभवकथं इति वा।

    50. Tena kho pana samayena nigrodho paribbājako mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ nisinno hoti unnādiniyā uccāsaddamahāsaddāya anekavihitaṃ tiracchānakathaṃ kathentiyā. Seyyathidaṃ – rājakathaṃ corakathaṃ mahāmattakathaṃ senākathaṃ bhayakathaṃ yuddhakathaṃ annakathaṃ pānakathaṃ vatthakathaṃ sayanakathaṃ mālākathaṃ gandhakathaṃ ñātikathaṃ yānakathaṃ gāmakathaṃ nigamakathaṃ nagarakathaṃ janapadakathaṃ itthikathaṃ sūrakathaṃ visikhākathaṃ kumbhaṭṭhānakathaṃ pubbapetakathaṃ nānattakathaṃ lokakkhāyikaṃ samuddakkhāyikaṃ itibhavābhavakathaṃ iti vā.

    ५१. अद्दसा खो निग्रोधो परिब्बाजको सन्धानं गहपतिं दूरतोव आगच्छन्तं। दिस्वा सकं परिसं सण्ठापेसि – ‘‘अप्पसद्दा भोन्तो होन्तु, मा भोन्तो सद्दमकत्थ। अयं समणस्स गोतमस्स सावको आगच्छति सन्धानो गहपति। यावता खो पन समणस्स गोतमस्स सावका गिही ओदातवसना राजगहे पटिवसन्ति, अयं तेसं अञ्‍ञतरो सन्धानो गहपति। अप्पसद्दकामा खो पनेते आयस्मन्तो अप्पसद्दविनीता , अप्पसद्दस्स वण्णवादिनो। अप्पेव नाम अप्पसद्दं परिसं विदित्वा उपसङ्कमितब्बं मञ्‍ञेय्या’’ति। एवं वुत्ते ते परिब्बाजका तुण्ही अहेसुं।

    51. Addasā kho nigrodho paribbājako sandhānaṃ gahapatiṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvā sakaṃ parisaṃ saṇṭhāpesi – ‘‘appasaddā bhonto hontu, mā bhonto saddamakattha. Ayaṃ samaṇassa gotamassa sāvako āgacchati sandhāno gahapati. Yāvatā kho pana samaṇassa gotamassa sāvakā gihī odātavasanā rājagahe paṭivasanti, ayaṃ tesaṃ aññataro sandhāno gahapati. Appasaddakāmā kho panete āyasmanto appasaddavinītā , appasaddassa vaṇṇavādino. Appeva nāma appasaddaṃ parisaṃ viditvā upasaṅkamitabbaṃ maññeyyā’’ti. Evaṃ vutte te paribbājakā tuṇhī ahesuṃ.

    ५२. अथ खो सन्धानो गहपति येन निग्रोधो परिब्बाजको तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा निग्रोधेन परिब्बाजकेन सद्धिं सम्मोदि। सम्मोदनीयं कथं सारणीयं वीतिसारेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नो खो सन्धानो गहपति निग्रोधं परिब्बाजकं एतदवोच – ‘‘अञ्‍ञथा खो इमे भोन्तो अञ्‍ञतित्थिया परिब्बाजका सङ्गम्म समागम्म उन्‍नादिनो उच्‍चासद्दमहासद्दा अनेकविहितं तिरच्छानकथं अनुयुत्ता विहरन्ति। सेय्यथिदं – राजकथं…पे॰… इतिभवाभवकथं इति वा। अञ्‍ञथा खो 3 पन सो भगवा अरञ्‍ञवनपत्थानि पन्तानि सेनासनानि पटिसेवति अप्पसद्दानि अप्पनिग्घोसानि विजनवातानि मनुस्सराहस्सेय्यकानि पटिसल्‍लानसारुप्पानी’’ति।

    52. Atha kho sandhāno gahapati yena nigrodho paribbājako tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā nigrodhena paribbājakena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho sandhāno gahapati nigrodhaṃ paribbājakaṃ etadavoca – ‘‘aññathā kho ime bhonto aññatitthiyā paribbājakā saṅgamma samāgamma unnādino uccāsaddamahāsaddā anekavihitaṃ tiracchānakathaṃ anuyuttā viharanti. Seyyathidaṃ – rājakathaṃ…pe… itibhavābhavakathaṃ iti vā. Aññathā kho 4 pana so bhagavā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevati appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni paṭisallānasāruppānī’’ti.

    ५३. एवं वुत्ते निग्रोधो परिब्बाजको सन्धानं गहपतिं एतदवोच – ‘‘यग्घे गहपति, जानेय्यासि, केन समणो गोतमो सद्धिं सल्‍लपति, केन साकच्छं समापज्‍जति, केन पञ्‍ञावेय्यत्तियं समापज्‍जति? सुञ्‍ञागारहता समणस्स गोतमस्स पञ्‍ञा अपरिसावचरो समणो गोतमो नालं सल्‍लापाय। सो अन्तमन्तानेव सेवति 5। सेय्यथापि नाम गोकाणा परियन्तचारिनी अन्तमन्तानेव सेवति। एवमेव सुञ्‍ञागारहता समणस्स गोतमस्स पञ्‍ञा; अपरिसावचरो समणो गोतमो; नालं सल्‍लापाय। सो अन्तमन्तानेव सेवति। इङ्घ, गहपति, समणो गोतमो इमं परिसं आगच्छेय्य, एकपञ्हेनेव नं संसादेय्याम 6, तुच्छकुम्भीव नं मञ्‍ञे ओरोधेय्यामा’’ति।

    53. Evaṃ vutte nigrodho paribbājako sandhānaṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘yagghe gahapati, jāneyyāsi, kena samaṇo gotamo saddhiṃ sallapati, kena sākacchaṃ samāpajjati, kena paññāveyyattiyaṃ samāpajjati? Suññāgārahatā samaṇassa gotamassa paññā aparisāvacaro samaṇo gotamo nālaṃ sallāpāya. So antamantāneva sevati 7. Seyyathāpi nāma gokāṇā pariyantacārinī antamantāneva sevati. Evameva suññāgārahatā samaṇassa gotamassa paññā; aparisāvacaro samaṇo gotamo; nālaṃ sallāpāya. So antamantāneva sevati. Iṅgha, gahapati, samaṇo gotamo imaṃ parisaṃ āgaccheyya, ekapañheneva naṃ saṃsādeyyāma 8, tucchakumbhīva naṃ maññe orodheyyāmā’’ti.

    ५४. अस्सोसि खो भगवा दिब्बाय सोतधातुया विसुद्धाय अतिक्‍कन्तमानुसिकाय सन्धानस्स गहपतिस्स निग्रोधेन परिब्बाजकेन सद्धिं इमं कथासल्‍लापं। अथ खो भगवा गिज्झकूटा पब्बता ओरोहित्वा येन सुमागधाय तीरे मोरनिवापो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा सुमागधाय तीरे मोरनिवापे अब्भोकासे चङ्कमि। अद्दसा खो निग्रोधो परिब्बाजको भगवन्तं सुमागधाय तीरे मोरनिवापे अब्भोकासे चङ्कमन्तं। दिस्वान सकं परिसं सण्ठापेसि – ‘‘अप्पसद्दा भोन्तो होन्तु, मा भोन्तो सद्दमकत्थ, अयं समणो गोतमो सुमागधाय तीरे मोरनिवापे अब्भोकासे चङ्कमति। अप्पसद्दकामो खो पन सो आयस्मा, अप्पसद्दस्स वण्णवादी। अप्पेव नाम अप्पसद्दं परिसं विदित्वा उपसङ्कमितब्बं मञ्‍ञेय्य। सचे समणो गोतमो इमं परिसं आगच्छेय्य, इमं तं पञ्हं पुच्छेय्याम – ‘को नाम सो, भन्ते, भगवतो धम्मो, येन भगवा सावके विनेति, येन भगवता सावका विनीता अस्सासप्पत्ता पटिजानन्ति अज्झासयं आदिब्रह्मचरिय’न्ति? एवं वुत्ते ते परिब्बाजका तुण्ही अहेसुं।

    54. Assosi kho bhagavā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya sandhānassa gahapatissa nigrodhena paribbājakena saddhiṃ imaṃ kathāsallāpaṃ. Atha kho bhagavā gijjhakūṭā pabbatā orohitvā yena sumāgadhāya tīre moranivāpo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā sumāgadhāya tīre moranivāpe abbhokāse caṅkami. Addasā kho nigrodho paribbājako bhagavantaṃ sumāgadhāya tīre moranivāpe abbhokāse caṅkamantaṃ. Disvāna sakaṃ parisaṃ saṇṭhāpesi – ‘‘appasaddā bhonto hontu, mā bhonto saddamakattha, ayaṃ samaṇo gotamo sumāgadhāya tīre moranivāpe abbhokāse caṅkamati. Appasaddakāmo kho pana so āyasmā, appasaddassa vaṇṇavādī. Appeva nāma appasaddaṃ parisaṃ viditvā upasaṅkamitabbaṃ maññeyya. Sace samaṇo gotamo imaṃ parisaṃ āgaccheyya, imaṃ taṃ pañhaṃ puccheyyāma – ‘ko nāma so, bhante, bhagavato dhammo, yena bhagavā sāvake vineti, yena bhagavatā sāvakā vinītā assāsappattā paṭijānanti ajjhāsayaṃ ādibrahmacariya’nti? Evaṃ vutte te paribbājakā tuṇhī ahesuṃ.

    तपोजिगुच्छावादो

    Tapojigucchāvādo

    ५५. अथ खो भगवा येन निग्रोधो परिब्बाजको तेनुपसङ्कमि। अथ खो निग्रोधो परिब्बाजको भगवन्तं एतदवोच – ‘‘एतु खो, भन्ते, भगवा, स्वागतं, भन्ते, भगवतो। चिरस्सं खो, भन्ते, भगवा इमं परियायमकासि यदिदं इधागमनाय। निसीदतु, भन्ते, भगवा, इदमासनं पञ्‍ञत्त’’न्ति। निसीदि भगवा पञ्‍ञत्ते आसने। निग्रोधोपि खो परिब्बाजको अञ्‍ञतरं नीचासनं गहेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नं खो निग्रोधं परिब्बाजकं भगवा एतदवोच – ‘‘काय नुत्थ, निग्रोध, एतरहि कथाय सन्‍निसिन्‍ना, का च पन वो अन्तराकथा विप्पकता’’ति? एवं वुत्ते, निग्रोधो परिब्बाजको भगवन्तं एतदवोच, ‘‘इध मयं, भन्ते, अद्दसाम भगवन्तं सुमागधाय तीरे मोरनिवापे अब्भोकासे चङ्कमन्तं, दिस्वान एवं अवोचुम्हा – ‘सचे समणो गोतमो इमं परिसं आगच्छेय्य, इमं तं पञ्हं पुच्छेय्याम – को नाम सो, भन्ते, भगवतो धम्मो, येन भगवा सावके विनेति, येन भगवता सावका विनीता अस्सासप्पत्ता पटिजानन्ति अज्झासयं आदिब्रह्मचरिय’न्ति? अयं खो नो, भन्ते, अन्तराकथा विप्पकता; अथ भगवा अनुप्पत्तो’’ति।

    55. Atha kho bhagavā yena nigrodho paribbājako tenupasaṅkami. Atha kho nigrodho paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘etu kho, bhante, bhagavā, svāgataṃ, bhante, bhagavato. Cirassaṃ kho, bhante, bhagavā imaṃ pariyāyamakāsi yadidaṃ idhāgamanāya. Nisīdatu, bhante, bhagavā, idamāsanaṃ paññatta’’nti. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Nigrodhopi kho paribbājako aññataraṃ nīcāsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho nigrodhaṃ paribbājakaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘kāya nuttha, nigrodha, etarahi kathāya sannisinnā, kā ca pana vo antarākathā vippakatā’’ti? Evaṃ vutte, nigrodho paribbājako bhagavantaṃ etadavoca, ‘‘idha mayaṃ, bhante, addasāma bhagavantaṃ sumāgadhāya tīre moranivāpe abbhokāse caṅkamantaṃ, disvāna evaṃ avocumhā – ‘sace samaṇo gotamo imaṃ parisaṃ āgaccheyya, imaṃ taṃ pañhaṃ puccheyyāma – ko nāma so, bhante, bhagavato dhammo, yena bhagavā sāvake vineti, yena bhagavatā sāvakā vinītā assāsappattā paṭijānanti ajjhāsayaṃ ādibrahmacariya’nti? Ayaṃ kho no, bhante, antarākathā vippakatā; atha bhagavā anuppatto’’ti.

    ५६. ‘‘दुज्‍जानं खो एतं, निग्रोध, तया अञ्‍ञदिट्ठिकेन अञ्‍ञखन्तिकेन अञ्‍ञरुचिकेन अञ्‍ञत्रायोगेन अञ्‍ञत्राचरियकेन, येनाहं सावके विनेमि , येन मया सावका विनीता अस्सासप्पत्ता पटिजानन्ति अज्झासयं आदिब्रह्मचरियं। इङ्घ त्वं मं, निग्रोध, सके आचरियके अधिजेगुच्छे पञ्हं पुच्छ – ‘कथं सन्ता नु खो, भन्ते, तपोजिगुच्छा परिपुण्णा होति, कथं अपरिपुण्णा’ति? एवं वुत्ते ते परिब्बाजका उन्‍नादिनो उच्‍चासद्दमहासद्दा अहेसुं – ‘‘अच्छरियं वत भो, अब्भुतं वत भो, समणस्स गोतमस्स महिद्धिकता महानुभावता, यत्र हि नाम सकवादं ठपेस्सति, परवादेन पवारेस्सती’’ति।

    56. ‘‘Dujjānaṃ kho etaṃ, nigrodha, tayā aññadiṭṭhikena aññakhantikena aññarucikena aññatrāyogena aññatrācariyakena, yenāhaṃ sāvake vinemi , yena mayā sāvakā vinītā assāsappattā paṭijānanti ajjhāsayaṃ ādibrahmacariyaṃ. Iṅgha tvaṃ maṃ, nigrodha, sake ācariyake adhijegucche pañhaṃ puccha – ‘kathaṃ santā nu kho, bhante, tapojigucchā paripuṇṇā hoti, kathaṃ aparipuṇṇā’ti? Evaṃ vutte te paribbājakā unnādino uccāsaddamahāsaddā ahesuṃ – ‘‘acchariyaṃ vata bho, abbhutaṃ vata bho, samaṇassa gotamassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, yatra hi nāma sakavādaṃ ṭhapessati, paravādena pavāressatī’’ti.

    ५७. अथ खो निग्रोधो परिब्बाजको ते परिब्बाजके अप्पसद्दे कत्वा भगवन्तं एतदवोच – ‘‘मयं खो, भन्ते, तपोजिगुच्छावादा 9 तपोजिगुच्छासारा तपोजिगुच्छाअल्‍लीना विहराम । कथं सन्ता नु खो, भन्ते, तपोजिगुच्छा परिपुण्णा होति, कथं अपरिपुण्णा’’ति?

    57. Atha kho nigrodho paribbājako te paribbājake appasadde katvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mayaṃ kho, bhante, tapojigucchāvādā 10 tapojigucchāsārā tapojigucchāallīnā viharāma . Kathaṃ santā nu kho, bhante, tapojigucchā paripuṇṇā hoti, kathaṃ aparipuṇṇā’’ti?

    ‘‘इध, निग्रोध, तपस्सी अचेलको होति मुत्ताचारो, हत्थापलेखनो 11, न एहिभद्दन्तिको, न तिट्ठभद्दन्तिको, नाभिहटं , न उद्दिस्सकतं, न निमन्तनं सादियति, सो न कुम्भिमुखा पटिग्गण्हाति, न कळोपिमुखा पटिग्गण्हाति, न एळकमन्तरं, न दण्डमन्तरं, न मुसलमन्तरं, न द्विन्‍नं भुञ्‍जमानानं, न गब्भिनिया, न पायमानाय, न पुरिसन्तरगताय, न सङ्कित्तीसु, न यत्थ सा उपट्ठितो होति, न यत्थ मक्खिका सण्डसण्डचारिनी, न मच्छं, न मंसं, न सुरं, न मेरयं, न थुसोदकं पिवति, सो एकागारिको वा होति एकालोपिको, द्वागारिको वा होति द्वालोपिको, सत्तागारिको वा होति सत्तालोपिको, एकिस्सापि दत्तिया यापेति, द्वीहिपि दत्तीहि यापेति, सत्तहिपि दत्तीहि यापेति; एकाहिकम्पि आहारं आहारेति, द्वीहिकम्पि 12 आहारं आहारेति, सत्ताहिकम्पि आहारं आहारेति, इति एवरूपं अद्धमासिकम्पि परियायभत्तभोजनानुयोगमनुयुत्तो विहरति। सो साकभक्खो वा होति, सामाकभक्खो वा होति, नीवारभक्खो वा होति, दद्दुलभक्खो वा होति, हटभक्खो वा होति, कणभक्खो वा होति, आचामभक्खो वा होति, पिञ्‍ञाकभक्खो वा होति, तिणभक्खो वा होति, गोमयभक्खो वा होति; वनमूलफलाहारो यापेति पवत्तफलभोजी। सो साणानिपि धारेति , मसाणानिपि धारेति, छवदुस्सानिपि धारेति, पंसुकूलानिपि धारेति, तिरीटानिपि धारेति, अजिनम्पि धारेति, अजिनक्खिपम्पि धारेति, कुसचीरम्पि धारेति, वाकचीरम्पि धारेति, फलकचीरम्पि धारेति, केसकम्बलम्पि धारेति, वाळकम्बलम्पि धारेति, उलूकपक्खम्पि धारेति, केसमस्सुलोचकोपि होति केसमस्सुलोचनानुयोगमनुयुत्तो , उब्भट्ठकोपि 13 होति आसनपटिक्खित्तो, उक्‍कुटिकोपि होति उक्‍कुटिकप्पधानमनुयुत्तो, कण्टकापस्सयिकोपि होति कण्टकापस्सये सेय्यं कप्पेति, फलकसेय्यम्पि कप्पेति, थण्डिलसेय्यम्पि कप्पेति, एकपस्सयिकोपि होति रजोजल्‍लधरो, अब्भोकासिकोपि होति यथासन्थतिको, वेकटिकोपि होति विकटभोजनानुयोगमनुयुत्तो, अपानकोपि होति अपानकत्तमनुयुत्तो, सायततियकम्पि उदकोरोहनानुयोगमनुयुत्तो विहरति। तं किं मञ्‍ञसि, निग्रोध, यदि एवं सन्ते तपोजिगुच्छा परिपुण्णा वा होति अपरिपुण्णा वा’’ति? ‘‘अद्धा खो, भन्ते, एवं सन्ते तपोजिगुच्छा परिपुण्णा होति, नो अपरिपुण्णा’’ति। ‘‘एवं परिपुण्णायपि खो अहं, निग्रोध, तपोजिगुच्छाय अनेकविहिते उपक्‍किलेसे वदामी’’ति।

    ‘‘Idha, nigrodha, tapassī acelako hoti muttācāro, hatthāpalekhano 14, na ehibhaddantiko, na tiṭṭhabhaddantiko, nābhihaṭaṃ , na uddissakataṃ, na nimantanaṃ sādiyati, so na kumbhimukhā paṭiggaṇhāti, na kaḷopimukhā paṭiggaṇhāti, na eḷakamantaraṃ, na daṇḍamantaraṃ, na musalamantaraṃ, na dvinnaṃ bhuñjamānānaṃ, na gabbhiniyā, na pāyamānāya, na purisantaragatāya, na saṅkittīsu, na yattha sā upaṭṭhito hoti, na yattha makkhikā saṇḍasaṇḍacārinī, na macchaṃ, na maṃsaṃ, na suraṃ, na merayaṃ, na thusodakaṃ pivati, so ekāgāriko vā hoti ekālopiko, dvāgāriko vā hoti dvālopiko, sattāgāriko vā hoti sattālopiko, ekissāpi dattiyā yāpeti, dvīhipi dattīhi yāpeti, sattahipi dattīhi yāpeti; ekāhikampi āhāraṃ āhāreti, dvīhikampi 15 āhāraṃ āhāreti, sattāhikampi āhāraṃ āhāreti, iti evarūpaṃ addhamāsikampi pariyāyabhattabhojanānuyogamanuyutto viharati. So sākabhakkho vā hoti, sāmākabhakkho vā hoti, nīvārabhakkho vā hoti, daddulabhakkho vā hoti, haṭabhakkho vā hoti, kaṇabhakkho vā hoti, ācāmabhakkho vā hoti, piññākabhakkho vā hoti, tiṇabhakkho vā hoti, gomayabhakkho vā hoti; vanamūlaphalāhāro yāpeti pavattaphalabhojī. So sāṇānipi dhāreti , masāṇānipi dhāreti, chavadussānipi dhāreti, paṃsukūlānipi dhāreti, tirīṭānipi dhāreti, ajinampi dhāreti, ajinakkhipampi dhāreti, kusacīrampi dhāreti, vākacīrampi dhāreti, phalakacīrampi dhāreti, kesakambalampi dhāreti, vāḷakambalampi dhāreti, ulūkapakkhampi dhāreti, kesamassulocakopi hoti kesamassulocanānuyogamanuyutto , ubbhaṭṭhakopi 16 hoti āsanapaṭikkhitto, ukkuṭikopi hoti ukkuṭikappadhānamanuyutto, kaṇṭakāpassayikopi hoti kaṇṭakāpassaye seyyaṃ kappeti, phalakaseyyampi kappeti, thaṇḍilaseyyampi kappeti, ekapassayikopi hoti rajojalladharo, abbhokāsikopi hoti yathāsanthatiko, vekaṭikopi hoti vikaṭabhojanānuyogamanuyutto, apānakopi hoti apānakattamanuyutto, sāyatatiyakampi udakorohanānuyogamanuyutto viharati. Taṃ kiṃ maññasi, nigrodha, yadi evaṃ sante tapojigucchā paripuṇṇā vā hoti aparipuṇṇā vā’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tapojigucchā paripuṇṇā hoti, no aparipuṇṇā’’ti. ‘‘Evaṃ paripuṇṇāyapi kho ahaṃ, nigrodha, tapojigucchāya anekavihite upakkilese vadāmī’’ti.

    उपक्‍किलेसो

    Upakkileso

    ५८. ‘‘यथा कथं पन, भन्ते, भगवा एवं परिपुण्णाय तपोजिगुच्छाय अनेकविहिते उपक्‍किलेसे वदती’’ति? ‘‘इध, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा अत्तमनो होति परिपुण्णसङ्कप्पो। यम्पि, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा अत्तमनो होति परिपुण्णसङ्कप्पो। अयम्पि खो, निग्रोध, तपस्सिनो उपक्‍किलेसो होति।

    58. ‘‘Yathā kathaṃ pana, bhante, bhagavā evaṃ paripuṇṇāya tapojigucchāya anekavihite upakkilese vadatī’’ti? ‘‘Idha, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo. Yampi, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo. Ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा अत्तानुक्‍कंसेति परं वम्भेति। यम्पि, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा अत्तानुक्‍कंसेति परं वम्भेति। अयम्पि खो, निग्रोध, तपस्सिनो उपक्‍किलेसो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā attānukkaṃseti paraṃ vambheti. Yampi, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā attānukkaṃseti paraṃ vambheti. Ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा मज्‍जति मुच्छति पमादमापज्‍जति 17। यम्पि, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा मज्‍जति मुच्छति पमादमापज्‍जति। अयम्पि खो, निग्रोध, तपस्सिनो उपक्‍किलेसो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā majjati mucchati pamādamāpajjati 18. Yampi, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā majjati mucchati pamādamāpajjati. Ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ५९. ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा लाभसक्‍कारसिलोकं अभिनिब्बत्तेति, सो तेन लाभसक्‍कारसिलोकेन अत्तमनो होति परिपुण्णसङ्कप्पो। यम्पि, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा लाभसक्‍कारसिलोकं अभिनिब्बत्तेति, सो तेन लाभसक्‍कारसिलोकेन अत्तमनो होति परिपुण्णसङ्कप्पो। अयम्पि खो, निग्रोध, तपस्सिनो उपक्‍किलेसो होति।

    59. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo. Yampi, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo. Ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा लाभसक्‍कारसिलोकं अभिनिब्बत्तेति, सो तेन लाभसक्‍कारसिलोकेन अत्तानुक्‍कंसेति परं वम्भेति। यम्पि, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा लाभसक्‍कारसिलोकं अभिनिब्बत्तेति, सो तेन लाभसक्‍कारसिलोकेन अत्तानुक्‍कंसेति परं वम्भेति। अयम्पि खो, निग्रोध, तपस्सिनो उपक्‍किलेसो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena attānukkaṃseti paraṃ vambheti. Yampi, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena attānukkaṃseti paraṃ vambheti. Ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा लाभसक्‍कारसिलोकं अभिनिब्बत्तेति, सो तेन लाभसक्‍कारसिलोकेन मज्‍जति मुच्छति पमादमापज्‍जति। यम्पि, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा लाभसक्‍कारसिलोकं अभिनिब्बत्तेति, सो तेन लाभसक्‍कारसिलोकेन मज्‍जति मुच्छति पमादमापज्‍जति। अयम्पि खो, निग्रोध, तपस्सिनो उपक्‍किलेसो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena majjati mucchati pamādamāpajjati. Yampi, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena majjati mucchati pamādamāpajjati. Ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ६०. ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी भोजनेसु वोदासं आपज्‍जति – ‘इदं मे खमति, इदं मे नक्खमती’ति। सो यञ्‍च 19 ख्वस्स नक्खमति, तं सापेक्खो पजहति। यं पनस्स खमति, तं गधितो 20 मुच्छितो अज्झापन्‍नो अनादीनवदस्सावी अनिस्सरणपञ्‍ञो परिभुञ्‍जति…पे॰… अयम्पि खो, निग्रोध, तपस्सिनो उपक्‍किलेसो होति।

    60. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī bhojanesu vodāsaṃ āpajjati – ‘idaṃ me khamati, idaṃ me nakkhamatī’ti. So yañca 21 khvassa nakkhamati, taṃ sāpekkho pajahati. Yaṃ panassa khamati, taṃ gadhito 22 mucchito ajjhāpanno anādīnavadassāvī anissaraṇapañño paribhuñjati…pe… ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति लाभसक्‍कारसिलोकनिकन्तिहेतु – ‘सक्‍करिस्सन्ति मं राजानो राजमहामत्ता खत्तिया ब्राह्मणा गहपतिका तित्थिया’ति…पे॰… अयम्पि खो, निग्रोध, तपस्सिनो उपक्‍किलेसो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati lābhasakkārasilokanikantihetu – ‘sakkarissanti maṃ rājāno rājamahāmattā khattiyā brāhmaṇā gahapatikā titthiyā’ti…pe… ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ६१. ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी अञ्‍ञतरं समणं वा ब्राह्मणं वा अपसादेता 23 होति – ‘किं पनायं सम्बहुलाजीवो 24 सब्बं संभक्खेति। सेय्यथिदं – मूलबीजं खन्धबीजं फळुबीजं अग्गबीजं बीजबीजमेव पञ्‍चमं, असनिविचक्‍कं दन्तकूटं, समणप्पवादेना’ति…पे॰… अयम्पि खो, निग्रोध, तपस्सिनो उपक्‍किलेसो होति।

    61. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī aññataraṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā apasādetā 25 hoti – ‘kiṃ panāyaṃ sambahulājīvo 26 sabbaṃ saṃbhakkheti. Seyyathidaṃ – mūlabījaṃ khandhabījaṃ phaḷubījaṃ aggabījaṃ bījabījameva pañcamaṃ, asanivicakkaṃ dantakūṭaṃ, samaṇappavādenā’ti…pe… ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी पस्सति अञ्‍ञतरं समणं वा ब्राह्मणं वा कुलेसु सक्‍करियमानं गरुकरियमानं मानियमानं पूजियमानं। दिस्वा तस्स एवं होति – ‘इमञ्हि नाम सम्बहुलाजीवं कुलेसु सक्‍करोन्ति गरुं करोन्ति मानेन्ति पूजेन्ति। मं पन तपस्सिं लूखाजीविं कुलेसु न सक्‍करोन्ति न गरुं करोन्ति न मानेन्ति न पूजेन्ती’ति, इति सो इस्सामच्छरियं कुलेसु उप्पादेता होति…पे॰… अयम्पि खो, निग्रोध, तपस्सिनो उपक्‍किलेसो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī passati aññataraṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā kulesu sakkariyamānaṃ garukariyamānaṃ māniyamānaṃ pūjiyamānaṃ. Disvā tassa evaṃ hoti – ‘imañhi nāma sambahulājīvaṃ kulesu sakkaronti garuṃ karonti mānenti pūjenti. Maṃ pana tapassiṃ lūkhājīviṃ kulesu na sakkaronti na garuṃ karonti na mānenti na pūjentī’ti, iti so issāmacchariyaṃ kulesu uppādetā hoti…pe… ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ६२. ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी आपाथकनिसादी होति…पे॰… अयम्पि खो, निग्रोध, तपस्सिनो उपक्‍किलेसो होति।

    62. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī āpāthakanisādī hoti…pe… ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी अत्तानं अदस्सयमानो कुलेसु चरति – ‘इदम्पि मे तपस्मिं इदम्पि मे तपस्मि’न्ति…पे॰… अयम्पि खो, निग्रोध, तपस्सिनो उपक्‍किलेसो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī attānaṃ adassayamāno kulesu carati – ‘idampi me tapasmiṃ idampi me tapasmi’nti…pe… ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी किञ्‍चिदेव पटिच्छन्‍नं सेवति। सो ‘खमति ते इद’न्ति पुट्ठो समानो अक्खममानं आह – ‘खमती’ति। खममानं आह – ‘नक्खमती’ति। इति सो सम्पजानमुसा भासिता होति…पे॰… अयम्पि खो, निग्रोध, तपस्सिनो उपक्‍किलेसो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī kiñcideva paṭicchannaṃ sevati. So ‘khamati te ida’nti puṭṭho samāno akkhamamānaṃ āha – ‘khamatī’ti. Khamamānaṃ āha – ‘nakkhamatī’ti. Iti so sampajānamusā bhāsitā hoti…pe… ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी तथागतस्स वा तथागतसावकस्स वा धम्मं देसेन्तस्स सन्तंयेव परियायं अनुञ्‍ञेय्यं नानुजानाति…पे॰… अयम्पि खो, निग्रोध, तपस्सिनो उपक्‍किलेसो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tathāgatassa vā tathāgatasāvakassa vā dhammaṃ desentassa santaṃyeva pariyāyaṃ anuññeyyaṃ nānujānāti…pe… ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ६३. ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी कोधनो होति उपनाही। यम्पि, निग्रोध, तपस्सी कोधनो होति उपनाही। अयम्पि खो, निग्रोध, तपस्सिनो उपक्‍किलेसो होति।

    63. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī kodhano hoti upanāhī. Yampi, nigrodha, tapassī kodhano hoti upanāhī. Ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी मक्खी होति पळासी 27 …पे॰… इस्सुकी होति मच्छरी… सठो होति मायावी… थद्धो होति अतिमानी… पापिच्छो होति पापिकानं इच्छानं वसं गतो… मिच्छादिट्ठिको होति अन्तग्गाहिकाय दिट्ठिया समन्‍नागतो… सन्दिट्ठिपरामासी होति आधानग्गाही दुप्पटिनिस्सग्गी। यम्पि, निग्रोध, तपस्सी सन्दिट्ठिपरामासी होति आधानग्गाही दुप्पटिनिस्सग्गी। अयम्पि खो, निग्रोध, तपस्सिनो उपक्‍किलेसो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī makkhī hoti paḷāsī 28 …pe… issukī hoti maccharī… saṭho hoti māyāvī… thaddho hoti atimānī… pāpiccho hoti pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gato… micchādiṭṭhiko hoti antaggāhikāya diṭṭhiyā samannāgato… sandiṭṭhiparāmāsī hoti ādhānaggāhī duppaṭinissaggī. Yampi, nigrodha, tapassī sandiṭṭhiparāmāsī hoti ādhānaggāhī duppaṭinissaggī. Ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘तं किं मञ्‍ञसि, निग्रोध, यदिमे तपोजिगुच्छा 29 उपक्‍किलेसा वा अनुपक्‍किलेसा वा’’ति? ‘‘अद्धा खो इमे, भन्ते, तपोजिगुच्छा 30 उपक्‍किलेसा 31, नो अनुपक्‍किलेसा। ठानं खो पनेतं, भन्ते, विज्‍जति यं इधेकच्‍चो तपस्सी सब्बेहेव इमेहि उपक्‍किलेसेहि समन्‍नागतो अस्स; को पन वादो अञ्‍ञतरञ्‍ञतरेना’’ति।

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, nigrodha, yadime tapojigucchā 32 upakkilesā vā anupakkilesā vā’’ti? ‘‘Addhā kho ime, bhante, tapojigucchā 33 upakkilesā 34, no anupakkilesā. Ṭhānaṃ kho panetaṃ, bhante, vijjati yaṃ idhekacco tapassī sabbeheva imehi upakkilesehi samannāgato assa; ko pana vādo aññataraññatarenā’’ti.

    परिसुद्धपपटिकप्पत्तकथा

    Parisuddhapapaṭikappattakathā

    ६४. ‘‘इध, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा न अत्तमनो होति न परिपुण्णसङ्कप्पो। यम्पि, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा न अत्तमनो होति न परिपुण्णसङ्कप्पो। एवं सो तस्मिं ठाने परिसुद्धो होति।

    64. ‘‘Idha, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā na attamano hoti na paripuṇṇasaṅkappo. Yampi, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā na attamano hoti na paripuṇṇasaṅkappo. Evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा न अत्तानुक्‍कंसेति न परं वम्भेति…पे॰… एवं सो तस्मिं ठाने परिसुद्धो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा न मज्‍जति न मुच्छति न पमादमापज्‍जति…पे॰… एवं सो तस्मिं ठाने परिसुद्धो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā na majjati na mucchati na pamādamāpajjati…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ६५. ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा लाभसक्‍कारसिलोकं अभिनिब्बत्तेति, सो तेन लाभसक्‍कारसिलोकेन न अत्तमनो होति न परिपुण्णसङ्कप्पो…पे॰… एवं सो तस्मिं ठाने परिसुद्धो होति।

    65. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena na attamano hoti na paripuṇṇasaṅkappo…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा लाभसक्‍कारसिलोकं अभिनिब्बत्तेति, सो तेन लाभसक्‍कारसिलोकेन न अत्तानुक्‍कंसेति न परं वम्भेति…पे॰… एवं सो तस्मिं ठाने परिसुद्धो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी तपं समादियति, सो तेन तपसा लाभसक्‍कारसिलोकं अभिनिब्बत्तेति, सो तेन लाभसक्‍कारसिलोकेन न मज्‍जति न मुच्छति न पमादमापज्‍जति…पे॰… एवं सो तस्मिं ठाने परिसुद्धो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena na majjati na mucchati na pamādamāpajjati…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ६६. ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी भोजनेसु न वोदासं आपज्‍जति – ‘इदं मे खमति, इदं मे नक्खमती’ति। सो यञ्‍च ख्वस्स नक्खमति, तं अनपेक्खो पजहति। यं पनस्स खमति , तं अगधितो अमुच्छितो अनज्झापन्‍नो आदीनवदस्सावी निस्सरणपञ्‍ञो परिभुञ्‍जति…पे॰… एवं सो तस्मिं ठाने परिसुद्धो होति।

    66. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī bhojanesu na vodāsaṃ āpajjati – ‘idaṃ me khamati, idaṃ me nakkhamatī’ti. So yañca khvassa nakkhamati, taṃ anapekkho pajahati. Yaṃ panassa khamati , taṃ agadhito amucchito anajjhāpanno ādīnavadassāvī nissaraṇapañño paribhuñjati…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी न तपं समादियति लाभसक्‍कारसिलोकनिकन्तिहेतु – ‘सक्‍करिस्सन्ति मं राजानो राजमहामत्ता खत्तिया ब्राह्मणा गहपतिका तित्थिया’ति…पे॰… एवं सो तस्मिं ठाने परिसुद्धो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī na tapaṃ samādiyati lābhasakkārasilokanikantihetu – ‘sakkarissanti maṃ rājāno rājamahāmattā khattiyā brāhmaṇā gahapatikā titthiyā’ti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ६७. ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी अञ्‍ञतरं समणं वा ब्राह्मणं वा नापसादेता होति – ‘किं पनायं सम्बहुलाजीवो सब्बं संभक्खेति। सेय्यथिदं – मूलबीजं खन्धबीजं फळुबीजं अग्गबीजं बीजबीजमेव पञ्‍चमं, असनिविचक्‍कं दन्तकूटं, समणप्पवादेना’ति…पे॰… एवं सो तस्मिं ठाने परिसुद्धो होति।

    67. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī aññataraṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā nāpasādetā hoti – ‘kiṃ panāyaṃ sambahulājīvo sabbaṃ saṃbhakkheti. Seyyathidaṃ – mūlabījaṃ khandhabījaṃ phaḷubījaṃ aggabījaṃ bījabījameva pañcamaṃ, asanivicakkaṃ dantakūṭaṃ, samaṇappavādenā’ti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी पस्सति अञ्‍ञतरं समणं वा ब्राह्मणं वा कुलेसु सक्‍करियमानं गरु करियमानं मानियमानं पूजियमानं। दिस्वा तस्स न एवं होति – ‘इमञ्हि नाम सम्बहुलाजीवं कुलेसु सक्‍करोन्ति गरुं करोन्ति मानेन्ति पूजेन्ति। मं पन तपस्सिं लूखाजीविं कुलेसु न सक्‍करोन्ति न गरुं करोन्ति न मानेन्ति न पूजेन्ती’ति, इति सो इस्सामच्छरियं कुलेसु नुप्पादेता होति…पे॰… एवं सो तस्मिं ठाने परिसुद्धो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī passati aññataraṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā kulesu sakkariyamānaṃ garu kariyamānaṃ māniyamānaṃ pūjiyamānaṃ. Disvā tassa na evaṃ hoti – ‘imañhi nāma sambahulājīvaṃ kulesu sakkaronti garuṃ karonti mānenti pūjenti. Maṃ pana tapassiṃ lūkhājīviṃ kulesu na sakkaronti na garuṃ karonti na mānenti na pūjentī’ti, iti so issāmacchariyaṃ kulesu nuppādetā hoti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ६८. ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी न आपाथकनिसादी होति…पे॰… एवं सो तस्मिं ठाने परिसुद्धो होति।

    68. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī na āpāthakanisādī hoti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी न अत्तानं अदस्सयमानो कुलेसु चरति – ‘इदम्पि मे तपस्मिं, इदम्पि मे तपस्मि’न्ति…पे॰… एवं सो तस्मिं ठाने परिसुद्धो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī na attānaṃ adassayamāno kulesu carati – ‘idampi me tapasmiṃ, idampi me tapasmi’nti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी न कञ्‍चिदेव पटिच्छन्‍नं सेवति, सो – ‘खमति ते इद’न्ति पुट्ठो समानो अक्खममानं आह – ‘नक्खमती’ति। खममानं आह – ‘खमती’ति। इति सो सम्पजानमुसा न भासिता होति…पे॰… एवं सो तस्मिं ठाने परिसुद्धो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī na kañcideva paṭicchannaṃ sevati, so – ‘khamati te ida’nti puṭṭho samāno akkhamamānaṃ āha – ‘nakkhamatī’ti. Khamamānaṃ āha – ‘khamatī’ti. Iti so sampajānamusā na bhāsitā hoti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी तथागतस्स वा तथागतसावकस्स वा धम्मं देसेन्तस्स सन्तंयेव परियायं अनुञ्‍ञेय्यं अनुजानाति…पे॰… एवं सो तस्मिं ठाने परिसुद्धो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tathāgatassa vā tathāgatasāvakassa vā dhammaṃ desentassa santaṃyeva pariyāyaṃ anuññeyyaṃ anujānāti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ६९. ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी अक्‍कोधनो होति अनुपनाही। यम्पि, निग्रोध, तपस्सी अक्‍कोधनो होति अनुपनाही एवं सो तस्मिं ठाने परिसुद्धो होति।

    69. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī akkodhano hoti anupanāhī. Yampi, nigrodha, tapassī akkodhano hoti anupanāhī evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘पुन चपरं, निग्रोध, तपस्सी अमक्खी होति अपळासी…पे॰… अनिस्सुकी होति अमच्छरी… असठो होति अमायावी… अत्थद्धो होति अनतिमानी… न पापिच्छो होति न पापिकानं इच्छानं वसं गतो… न मिच्छादिट्ठिको होति न अन्तग्गाहिकाय दिट्ठिया समन्‍नागतो… न सन्दिट्ठिपरामासी होति न आधानग्गाही सुप्पटिनिस्सग्गी। यम्पि, निग्रोध, तपस्सी न सन्दिट्ठिपरामासी होति न आधानग्गाही सुप्पटिनिस्सग्गी। एवं सो तस्मिं ठाने परिसुद्धो होति।

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī amakkhī hoti apaḷāsī…pe… anissukī hoti amaccharī… asaṭho hoti amāyāvī… atthaddho hoti anatimānī… na pāpiccho hoti na pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gato… na micchādiṭṭhiko hoti na antaggāhikāya diṭṭhiyā samannāgato… na sandiṭṭhiparāmāsī hoti na ādhānaggāhī suppaṭinissaggī. Yampi, nigrodha, tapassī na sandiṭṭhiparāmāsī hoti na ādhānaggāhī suppaṭinissaggī. Evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘तं किं मञ्‍ञसि, निग्रोध, यदि एवं सन्ते तपोजिगुच्छा परिसुद्धा वा होति अपरिसुद्धा वा’’ति? ‘‘अद्धा खो, भन्ते, एवं सन्ते तपोजिगुच्छा परिसुद्धा होति नो अपरिसुद्धा, अग्गप्पत्ता च सारप्पत्ता चा’’ति। ‘‘न खो, निग्रोध, एत्तावता तपोजिगुच्छा अग्गप्पत्ता च होति सारप्पत्ता च; अपि च खो पपटिकप्पत्ता 35 होती’’ति।

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, nigrodha, yadi evaṃ sante tapojigucchā parisuddhā vā hoti aparisuddhā vā’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tapojigucchā parisuddhā hoti no aparisuddhā, aggappattā ca sārappattā cā’’ti. ‘‘Na kho, nigrodha, ettāvatā tapojigucchā aggappattā ca hoti sārappattā ca; api ca kho papaṭikappattā 36 hotī’’ti.

    परिसुद्धतचप्पत्तकथा

    Parisuddhatacappattakathā

    ७०. ‘‘कित्तावता पन, भन्ते, तपोजिगुच्छा अग्गप्पत्ता च होति सारप्पत्ता च? साधु मे, भन्ते, भगवा तपोजिगुच्छाय अग्गञ्‍ञेव पापेतु, सारञ्‍ञेव पापेतू’’ति। ‘‘इध, निग्रोध, तपस्सी चातुयामसंवरसंवुतो होति। कथञ्‍च, निग्रोध, तपस्सी चातुयामसंवरसंवुतो होति? इध, निग्रोध, तपस्सी न पाणं अतिपातेति 37, न पाणं अतिपातयति, न पाणमतिपातयतो समनुञ्‍ञो होति । न अदिन्‍नं आदियति, न अदिन्‍नं आदियापेति, न अदिन्‍नं आदियतो समनुञ्‍ञो होति। न मुसा भणति, न मुसा भणापेति, न मुसा भणतो समनुञ्‍ञो होति। न भावितमासीसति 38, न भावितमासीसापेति, न भावितमासीसतो समनुञ्‍ञो होति। एवं खो, निग्रोध, तपस्सी चातुयामसंवरसंवुतो होति।

    70. ‘‘Kittāvatā pana, bhante, tapojigucchā aggappattā ca hoti sārappattā ca? Sādhu me, bhante, bhagavā tapojigucchāya aggaññeva pāpetu, sāraññeva pāpetū’’ti. ‘‘Idha, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti. Kathañca, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti? Idha, nigrodha, tapassī na pāṇaṃ atipāteti 39, na pāṇaṃ atipātayati, na pāṇamatipātayato samanuñño hoti . Na adinnaṃ ādiyati, na adinnaṃ ādiyāpeti, na adinnaṃ ādiyato samanuñño hoti. Na musā bhaṇati, na musā bhaṇāpeti, na musā bhaṇato samanuñño hoti. Na bhāvitamāsīsati 40, na bhāvitamāsīsāpeti, na bhāvitamāsīsato samanuñño hoti. Evaṃ kho, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti.

    ‘‘यतो खो, निग्रोध, तपस्सी चातुयामसंवरसंवुतो होति, अदुं चस्स होति तपस्सिताय। सो अभिहरति नो हीनायावत्तति। सो विवित्तं सेनासनं भजति अरञ्‍ञं रुक्खमूलं पब्बतं कन्दरं गिरिगुहं सुसानं वनपत्थं अब्भोकासं पलालपुञ्‍जं। सो पच्छाभत्तं पिण्डपातप्पटिक्‍कन्तो निसीदति पल्‍लङ्कं आभुजित्वा उजुं कायं पणिधाय परिमुखं सतिं उपट्ठपेत्वा। सो अभिज्झं लोके पहाय विगताभिज्झेन चेतसा विहरति, अभिज्झाय चित्तं परिसोधेति। ब्यापादप्पदोसं पहाय अब्यापन्‍नचित्तो विहरति सब्बपाणभूतहितानुकम्पी, ब्यापादप्पदोसा चित्तं परिसोधेति। थिनमिद्धं 41 पहाय विगतथिनमिद्धो विहरति आलोकसञ्‍ञी सतो सम्पजानो, थिनमिद्धा चित्तं परिसोधेति। उद्धच्‍चकुक्‍कुच्‍चं पहाय अनुद्धतो विहरति अज्झत्तं वूपसन्तचित्तो, उद्धच्‍चकुक्‍कुच्‍चा चित्तं परिसोधेति। विचिकिच्छं पहाय तिण्णविचिकिच्छो विहरति अकथंकथी कुसलेसु धम्मेसु, विचिकिच्छाय चित्तं परिसोधेति।

    ‘‘Yato kho, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti, aduṃ cassa hoti tapassitāya. So abhiharati no hīnāyāvattati. So vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ. So pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṃ parisodheti. Byāpādappadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī, byāpādappadosā cittaṃ parisodheti. Thinamiddhaṃ 42 pahāya vigatathinamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno, thinamiddhā cittaṃ parisodheti. Uddhaccakukkuccaṃ pahāya anuddhato viharati ajjhattaṃ vūpasantacitto, uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodheti. Vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṃkathī kusalesu dhammesu, vicikicchāya cittaṃ parisodheti.

    ७१. ‘‘सो इमे पञ्‍च नीवरणे पहाय चेतसो उपक्‍किलेसे पञ्‍ञाय दुब्बलीकरणे मेत्तासहगतेन चेतसा एकं दिसं फरित्वा विहरति। तथा दुतियं। तथा ततियं। तथा चतुत्थं। इति उद्धमधो तिरियं सब्बधि सब्बत्तताय सब्बावन्तं लोकं मेत्तासहगतेन चेतसा विपुलेन महग्गतेन अप्पमाणेन अवेरेन अब्यापज्‍जेन फरित्वा विहरति। करुणासहगतेन चेतसा…पे॰… मुदितासहगतेन चेतसा…पे॰… उपेक्खासहगतेन चेतसा एकं दिसं फरित्वा विहरति। तथा दुतियं। तथा ततियं। तथा चतुत्थं। इति उद्धमधो तिरियं सब्बधि सब्बत्तताय सब्बावन्तं लोकं उपेक्खासहगतेन चेतसा विपुलेन महग्गतेन अप्पमाणेन अवेरेन अब्यापज्‍जेन फरित्वा विहरति।

    71. ‘‘So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati. Tathā dutiyaṃ. Tathā tatiyaṃ. Tathā catutthaṃ. Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati. Karuṇāsahagatena cetasā…pe… muditāsahagatena cetasā…pe… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati. Tathā dutiyaṃ. Tathā tatiyaṃ. Tathā catutthaṃ. Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati.

    ‘‘तं किं मञ्‍ञसि, निग्रोध। यदि एवं सन्ते तपोजिगुच्छा परिसुद्धा वा होति अपरिसुद्धा वा’’ति? ‘‘अद्धा खो, भन्ते, एवं सन्ते तपोजिगुच्छा परिसुद्धा होति नो अपरिसुद्धा, अग्गप्पत्ता च सारप्पत्ता चा’’ति। ‘‘न खो, निग्रोध, एत्तावता तपोजिगुच्छा अग्गप्पत्ता च होति सारप्पत्ता च; अपि च खो तचप्पत्ता होती’’ति।

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, nigrodha. Yadi evaṃ sante tapojigucchā parisuddhā vā hoti aparisuddhā vā’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tapojigucchā parisuddhā hoti no aparisuddhā, aggappattā ca sārappattā cā’’ti. ‘‘Na kho, nigrodha, ettāvatā tapojigucchā aggappattā ca hoti sārappattā ca; api ca kho tacappattā hotī’’ti.

    परिसुद्धफेग्गुप्पत्तकथा

    Parisuddhaphegguppattakathā

    ७२. ‘‘कित्तावता पन, भन्ते, तपोजिगुच्छा अग्गप्पत्ता च होति सारप्पत्ता च? साधु मे, भन्ते, भगवा तपोजिगुच्छाय अग्गञ्‍ञेव पापेतु, सारञ्‍ञेव पापेतू’’ति। ‘‘इध, निग्रोध, तपस्सी चातुयामसंवरसंवुतो होति। कथञ्‍च, निग्रोध, तपस्सी चातुयामसंवरसंवुतो होति…पे॰… यतो खो, निग्रोध, तपस्सी चातुयामसंवरसंवुतो होति, अदुं चस्स होति तपस्सिताय। सो अभिहरति नो हीनायावत्तति। सो विवित्तं सेनासनं भजति…पे॰… सो इमे पञ्‍च नीवरणे पहाय चेतसो उपक्‍किलेसे पञ्‍ञाय दुब्बलीकरणे मेत्तासहगतेन चेतसा…पे॰… करुणासहगतेन चेतसा…पे॰… मुदितासहगतेन चेतसा…पे॰… उपेक्खासहगतेन चेतसा विपुलेन महग्गतेन अप्पमाणेन अवेरेन अब्यापज्‍जेन फरित्वा विहरति। सो अनेकविहितं पुब्बेनिवासं अनुस्सरति सेय्यथिदं – एकम्पि जातिं द्वेपि जातियो तिस्सोपि जातियो चतस्सोपि जातियो पञ्‍चपि जातियो दसपि जातियो वीसम्पि जातियो तिंसम्पि जातियो चत्तालीसम्पि जातियो पञ्‍ञासम्पि जातियो जातिसतम्पि जातिसहस्सम्पि जातिसतसहस्सम्पि अनेकेपि संवट्टकप्पे अनेकेपि विवट्टकप्पे अनेकेपि संवट्टविवट्टकप्पे – ‘अमुत्रासिं एवंनामो एवंगोत्तो एवंवण्णो एवमाहारो एवंसुखदुक्खप्पटिसंवेदी एवमायुपरियन्तो, सो ततो चुतो अमुत्र उदपादिं, तत्रापासिं एवंनामो एवंगोत्तो एवंवण्णो एवमाहारो एवंसुखदुक्खप्पटिसंवेदी एवमायुपरियन्तो, सो ततो चुतो इधूपपन्‍नो’ति। इति साकारं सउद्देसं अनेकविहितं पुब्बेनिवासं अनुस्सरति।

    72. ‘‘Kittāvatā pana, bhante, tapojigucchā aggappattā ca hoti sārappattā ca? Sādhu me, bhante, bhagavā tapojigucchāya aggaññeva pāpetu, sāraññeva pāpetū’’ti. ‘‘Idha, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti. Kathañca, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti…pe… yato kho, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti, aduṃ cassa hoti tapassitāya. So abhiharati no hīnāyāvattati. So vivittaṃ senāsanaṃ bhajati…pe… so ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe mettāsahagatena cetasā…pe… karuṇāsahagatena cetasā…pe… muditāsahagatena cetasā…pe… upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati. So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe – ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ, tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’ti. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.

    ‘‘तं किं मञ्‍ञसि, निग्रोध, यदि एवं सन्ते तपोजिगुच्छा परिसुद्धा वा होति अपरिसुद्धा वा’’ति? ‘‘अद्धा खो, भन्ते, एवं सन्ते तपोजिगुच्छा परिसुद्धा होति, नो अपरिसुद्धा, अग्गप्पत्ता च सारप्पत्ता चा’’ति। ‘‘न खो, निग्रोध, एत्तावता तपोजिगुच्छा अग्गप्पत्ता च होति सारप्पत्ता च; अपि च खो फेग्गुप्पत्ता होती’’ति।

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, nigrodha, yadi evaṃ sante tapojigucchā parisuddhā vā hoti aparisuddhā vā’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tapojigucchā parisuddhā hoti, no aparisuddhā, aggappattā ca sārappattā cā’’ti. ‘‘Na kho, nigrodha, ettāvatā tapojigucchā aggappattā ca hoti sārappattā ca; api ca kho phegguppattā hotī’’ti.

    परिसुद्धअग्गप्पत्तसारप्पत्तकथा

    Parisuddhaaggappattasārappattakathā

    ७३. ‘‘कित्तावता पन, भन्ते, तपोजिगुच्छा अग्गप्पत्ता च होति सारप्पत्ता च? साधु मे, भन्ते, भगवा तपोजिगुच्छाय अग्गञ्‍ञेव पापेतु, सारञ्‍ञेव पापेतू’’ति। ‘‘इध, निग्रोध, तपस्सी चातुयामसंवरसंवुतो होति। कथञ्‍च, निग्रोध, तपस्सी चातुयामसंवरसंवुतो होति…पे॰… यतो खो, निग्रोध, तपस्सी चातुयामसंवरसंवुतो होति, अदुं चस्स होति तपस्सिताय। सो अभिहरति नो हीनायावत्तति। सो विवित्तं सेनासनं भजति…पे॰… सो इमे पञ्‍च नीवरणे पहाय चेतसो उपक्‍किलेसे पञ्‍ञाय दुब्बलीकरणे मेत्तासहगतेन चेतसा…पे॰… उपेक्खासहगतेन चेतसा विपुलेन महग्गतेन अप्पमाणेन अवेरेन अब्यापज्‍जेन फरित्वा विहरति। सो अनेकविहितं पुब्बेनिवासं अनुस्सरति। सेय्यथिदं – एकम्पि जातिं द्वेपि जातियो तिस्सोपि जातियो चतस्सोपि जातियो पञ्‍चपि जातियो…पे॰… इति साकारं सउद्देसं अनेकविहितं पुब्बेनिवासं अनुस्सरति। सो दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्‍कन्तमानुसकेन सत्ते पस्सति चवमाने उपपज्‍जमाने हीने पणीते सुवण्णे दुब्बण्णे सुगते दुग्गते, यथाकम्मूपगे सत्ते पजानाति – ‘इमे वत भोन्तो सत्ता कायदुच्‍चरितेन समन्‍नागता वचीदुच्‍चरितेन समन्‍नागता मनोदुच्‍चरितेन समन्‍नागता अरियानं उपवादका मिच्छादिट्ठिका मिच्छादिट्ठिकम्मसमादाना। ते कायस्स भेदा परं मरणा अपायं दुग्गतिं विनिपातं निरयं उपपन्‍ना। इमे वा पन भोन्तो सत्ता कायसुचरितेन समन्‍नागता वचीसुचरितेन समन्‍नागता मनोसुचरितेन समन्‍नागता अरियानं अनुपवादका सम्मादिट्ठिका सम्मादिट्ठिकम्मसमादाना। ते कायस्स भेदा परं मरणा सुगतिं सग्गं लोकं उपपन्‍ना’ति। इति दिब्बेन चक्खुना विसुद्धेन अतिक्‍कन्तमानुसकेन सत्ते पस्सति चवमाने उपपज्‍जमाने हीने पणीते सुवण्णे दुब्बण्णे सुगते दुग्गते, यथाकम्मूपगे सत्ते पजानाति।

    73. ‘‘Kittāvatā pana, bhante, tapojigucchā aggappattā ca hoti sārappattā ca? Sādhu me, bhante, bhagavā tapojigucchāya aggaññeva pāpetu, sāraññeva pāpetū’’ti. ‘‘Idha, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti. Kathañca, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti…pe… yato kho, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti, aduṃ cassa hoti tapassitāya. So abhiharati no hīnāyāvattati. So vivittaṃ senāsanaṃ bhajati…pe… so ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe mettāsahagatena cetasā…pe… upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati. So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. Seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti – ‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā. Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā. Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā. Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’ti. Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti.

    ‘‘तं किं मञ्‍ञसि, निग्रोध, यदि एवं सन्ते तपोजिगुच्छा परिसुद्धा वा होति अपरिसुद्धा वा’’ति? ‘‘अद्धा खो, भन्ते, एवं सन्ते तपोजिगुच्छा परिसुद्धा होति नो अपरिसुद्धा, अग्गप्पत्ता च सारप्पत्ता चा’’ति।

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, nigrodha, yadi evaṃ sante tapojigucchā parisuddhā vā hoti aparisuddhā vā’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tapojigucchā parisuddhā hoti no aparisuddhā, aggappattā ca sārappattā cā’’ti.

    ७४. ‘‘एत्तावता खो, निग्रोध, तपोजिगुच्छा अग्गप्पत्ता च होति सारप्पत्ता च। इति खो, निग्रोध 43, यं मं त्वं अवचासि – ‘को नाम सो, भन्ते, भगवतो धम्मो, येन भगवा सावके विनेति, येन भगवता सावका विनीता अस्सासप्पत्ता पटिजानन्ति अज्झासयं आदिब्रह्मचरिय’न्ति। इति खो तं, निग्रोध, ठानं उत्तरितरञ्‍च पणीततरञ्‍च, येनाहं सावके विनेमि, येन मया सावका विनीता अस्सासप्पत्ता पटिजानन्ति अज्झासयं आदिब्रह्मचरिय’’न्ति।

    74. ‘‘Ettāvatā kho, nigrodha, tapojigucchā aggappattā ca hoti sārappattā ca. Iti kho, nigrodha 44, yaṃ maṃ tvaṃ avacāsi – ‘ko nāma so, bhante, bhagavato dhammo, yena bhagavā sāvake vineti, yena bhagavatā sāvakā vinītā assāsappattā paṭijānanti ajjhāsayaṃ ādibrahmacariya’nti. Iti kho taṃ, nigrodha, ṭhānaṃ uttaritarañca paṇītatarañca, yenāhaṃ sāvake vinemi, yena mayā sāvakā vinītā assāsappattā paṭijānanti ajjhāsayaṃ ādibrahmacariya’’nti.

    एवं वुत्ते, ते परिब्बाजका उन्‍नादिनो उच्‍चासद्दमहासद्दा अहेसुं – ‘‘एत्थ मयं अनस्साम साचरियका, न मयं इतो भिय्यो उत्तरितरं पजानामा’’ति।

    Evaṃ vutte, te paribbājakā unnādino uccāsaddamahāsaddā ahesuṃ – ‘‘ettha mayaṃ anassāma sācariyakā, na mayaṃ ito bhiyyo uttaritaraṃ pajānāmā’’ti.

    निग्रोधस्स पज्झायनं

    Nigrodhassa pajjhāyanaṃ

    ७५. यदा अञ्‍ञासि सन्धानो गहपति – ‘‘अञ्‍ञदत्थु खो दानिमे अञ्‍ञतित्थिया परिब्बाजका भगवतो भासितं सुस्सूसन्ति, सोतं ओदहन्ति, अञ्‍ञाचित्तं उपट्ठापेन्ती’’ति। अथ 45 निग्रोधं परिब्बाजकं एतदवोच – ‘‘इति खो, भन्ते निग्रोध, यं मं त्वं अवचासि – ‘यग्घे, गहपति, जानेय्यासि, केन समणो गोतमो सद्धिं सल्‍लपति, केन साकच्छं समापज्‍जति, केन पञ्‍ञावेय्यत्तियं समापज्‍जति, सुञ्‍ञागारहता समणस्स गोतमस्स पञ्‍ञा, अपरिसावचरो समणो गोतमो नालं सल्‍लापाय, सो अन्तमन्तानेव सेवति; सेय्यथापि नाम गोकाणा परियन्तचारिनी अन्तमन्तानेव सेवति। एवमेव सुञ्‍ञागारहता समणस्स गोतमस्स पञ्‍ञा, अपरिसावचरो समणो गोतमो नालं सल्‍लापाय; सो अन्तमन्तानेव सेवति; इङ्घ, गहपति, समणो गोतमो इमं परिसं आगच्छेय्य, एकपञ्हेनेव नं संसादेय्याम, तुच्छकुम्भीव नं मञ्‍ञे ओरोधेय्यामा’ति। अयं खो सो, भन्ते, भगवा अरहं सम्मासम्बुद्धो इधानुप्पत्तो, अपरिसावचरं पन नं करोथ, गोकाणं परियन्तचारिनिं करोथ, एकपञ्हेनेव नं संसादेथ, तुच्छकुम्भीव नं ओरोधेथा’’ति। एवं वुत्ते, निग्रोधो परिब्बाजको तुण्हीभूतो मङ्कुभूतो पत्तक्खन्धो अधोमुखो पज्झायन्तो अप्पटिभानो निसीदि।

    75. Yadā aññāsi sandhāno gahapati – ‘‘aññadatthu kho dānime aññatitthiyā paribbājakā bhagavato bhāsitaṃ sussūsanti, sotaṃ odahanti, aññācittaṃ upaṭṭhāpentī’’ti. Atha 46 nigrodhaṃ paribbājakaṃ etadavoca – ‘‘iti kho, bhante nigrodha, yaṃ maṃ tvaṃ avacāsi – ‘yagghe, gahapati, jāneyyāsi, kena samaṇo gotamo saddhiṃ sallapati, kena sākacchaṃ samāpajjati, kena paññāveyyattiyaṃ samāpajjati, suññāgārahatā samaṇassa gotamassa paññā, aparisāvacaro samaṇo gotamo nālaṃ sallāpāya, so antamantāneva sevati; seyyathāpi nāma gokāṇā pariyantacārinī antamantāneva sevati. Evameva suññāgārahatā samaṇassa gotamassa paññā, aparisāvacaro samaṇo gotamo nālaṃ sallāpāya; so antamantāneva sevati; iṅgha, gahapati, samaṇo gotamo imaṃ parisaṃ āgaccheyya, ekapañheneva naṃ saṃsādeyyāma, tucchakumbhīva naṃ maññe orodheyyāmā’ti. Ayaṃ kho so, bhante, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho idhānuppatto, aparisāvacaraṃ pana naṃ karotha, gokāṇaṃ pariyantacāriniṃ karotha, ekapañheneva naṃ saṃsādetha, tucchakumbhīva naṃ orodhethā’’ti. Evaṃ vutte, nigrodho paribbājako tuṇhībhūto maṅkubhūto pattakkhandho adhomukho pajjhāyanto appaṭibhāno nisīdi.

    ७६. अथ खो भगवा निग्रोधं परिब्बाजकं तुण्हीभूतं मङ्कुभूतं पत्तक्खन्धं अधोमुखं पज्झायन्तं अप्पटिभानं विदित्वा निग्रोधं परिब्बाजकं एतदवोच – ‘‘सच्‍चं किर, निग्रोध, भासिता ते एसा वाचा’’ति? ‘‘सच्‍चं , भन्ते, भासिता मे एसा वाचा, यथाबालेन यथामूळ्हेन यथाअकुसलेना’’ति। ‘‘तं किं मञ्‍ञसि, निग्रोध। किन्ति ते सुतं परिब्बाजकानं वुड्ढानं महल्‍लकानं आचरियपाचरियानं भासमानानं – ‘ये ते अहेसुं अतीतमद्धानं अरहन्तो सम्मासम्बुद्धा, एवं सु ते भगवन्तो संगम्म समागम्म उन्‍नादिनो उच्‍चासद्दमहासद्दा अनेकविहितं तिरच्छानकथं अनुयुत्ता विहरन्ति। सेय्यथिदं – राजकथं चोरकथं…पे॰… इतिभवाभवकथं इति वा। सेय्यथापि त्वं एतरहि साचरियको। उदाहु, एवं सु ते भगवन्तो अरञ्‍ञवनपत्थानि पन्तानि सेनासनानि पटिसेवन्ति अप्पसद्दानि अप्पनिग्घोसानि विजनवातानि मनुस्सराहस्सेय्यकानि पटिसल्‍लानसारुप्पानि, सेय्यथापाहं एतरही’ति।

    76. Atha kho bhagavā nigrodhaṃ paribbājakaṃ tuṇhībhūtaṃ maṅkubhūtaṃ pattakkhandhaṃ adhomukhaṃ pajjhāyantaṃ appaṭibhānaṃ viditvā nigrodhaṃ paribbājakaṃ etadavoca – ‘‘saccaṃ kira, nigrodha, bhāsitā te esā vācā’’ti? ‘‘Saccaṃ , bhante, bhāsitā me esā vācā, yathābālena yathāmūḷhena yathāakusalenā’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, nigrodha. Kinti te sutaṃ paribbājakānaṃ vuḍḍhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘ye te ahesuṃ atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, evaṃ su te bhagavanto saṃgamma samāgamma unnādino uccāsaddamahāsaddā anekavihitaṃ tiracchānakathaṃ anuyuttā viharanti. Seyyathidaṃ – rājakathaṃ corakathaṃ…pe… itibhavābhavakathaṃ iti vā. Seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyako. Udāhu, evaṃ su te bhagavanto araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevanti appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni paṭisallānasāruppāni, seyyathāpāhaṃ etarahī’ti.

    ‘‘सुतं मेतं, भन्ते। परिब्बाजकानं वुड्ढानं महल्‍लकानं आचरियपाचरियानं भासमानानं – ‘ये ते अहेसुं अतीतमद्धानं अरहन्तो सम्मासम्बुद्धा , न एवं सु 47 ते भगवन्तो संगम्म समागम्म उन्‍नादिनो उच्‍चासद्दमहासद्दा अनेकविहितं तिरच्छानकथं अनुयुत्ता विहरन्ति। सेय्यथिदं – राजकथं चोरकथं…पे॰… इतिभवाभवकथं इति वा, सेय्यथापाहं एतरहि साचरियको। एवं सु ते भगवन्तो अरञ्‍ञवनपत्थानि पन्तानि सेनासनानि पटिसेवन्ति अप्पसद्दानि अप्पनिग्घोसानि विजनवातानि मनुस्सराहस्सेय्यकानि पटिसल्‍लानसारुप्पानि, सेय्यथापि भगवा एतरही’’’ति।

    ‘‘Sutaṃ metaṃ, bhante. Paribbājakānaṃ vuḍḍhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘ye te ahesuṃ atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā , na evaṃ su 48 te bhagavanto saṃgamma samāgamma unnādino uccāsaddamahāsaddā anekavihitaṃ tiracchānakathaṃ anuyuttā viharanti. Seyyathidaṃ – rājakathaṃ corakathaṃ…pe… itibhavābhavakathaṃ iti vā, seyyathāpāhaṃ etarahi sācariyako. Evaṃ su te bhagavanto araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevanti appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni paṭisallānasāruppāni, seyyathāpi bhagavā etarahī’’’ti.

    ‘‘तस्स ते, निग्रोध, विञ्‍ञुस्स सतो महल्‍लकस्स न एतदहोसि – ‘बुद्धो सो भगवा बोधाय धम्मं देसेति, दन्तो सो भगवा दमथाय धम्मं देसेति, सन्तो सो भगवा समथाय धम्मं देसेति, तिण्णो सो भगवा तरणाय धम्मं देसेति, परिनिब्बुतो सो भगवा परिनिब्बानाय धम्मं देसेती’’’ति?

    ‘‘Tassa te, nigrodha, viññussa sato mahallakassa na etadahosi – ‘buddho so bhagavā bodhāya dhammaṃ deseti, danto so bhagavā damathāya dhammaṃ deseti, santo so bhagavā samathāya dhammaṃ deseti, tiṇṇo so bhagavā taraṇāya dhammaṃ deseti, parinibbuto so bhagavā parinibbānāya dhammaṃ desetī’’’ti?

    ब्रह्मचरियपरियोसानसच्छिकिरिया

    Brahmacariyapariyosānasacchikiriyā

    ७७. एवं वुत्ते, निग्रोधो परिब्बाजको भगवन्तं एतदवोच – ‘‘अच्‍चयो मं, भन्ते, अच्‍चगमा यथाबालं यथामूळ्हं यथाअकुसलं, य्वाहं एवं भगवन्तं अवचासिं। तस्स मे, भन्ते, भगवा अच्‍चयं अच्‍चयतो पटिग्गण्हातु आयतिं संवराया’’ति। ‘‘तग्घ त्वं 49, निग्रोध, अच्‍चयो अच्‍चगमा यथाबालं यथामूळ्हं यथाअकुसलं, यो मं त्वं एवं अवचासि। यतो च खो त्वं, निग्रोध, अच्‍चयं अच्‍चयतो दिस्वा यथाधम्मं पटिकरोसि, तं ते मयं पटिग्गण्हाम। वुद्धि हेसा, निग्रोध, अरियस्स विनये, यो अच्‍चयं अच्‍चयतो दिस्वा यथाधम्मं पटिकरोति आयतिं संवरं आपज्‍जति। अहं खो पन, निग्रोध, एवं वदामि –

    77. Evaṃ vutte, nigrodho paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘accayo maṃ, bhante, accagamā yathābālaṃ yathāmūḷhaṃ yathāakusalaṃ, yvāhaṃ evaṃ bhagavantaṃ avacāsiṃ. Tassa me, bhante, bhagavā accayaṃ accayato paṭiggaṇhātu āyatiṃ saṃvarāyā’’ti. ‘‘Taggha tvaṃ 50, nigrodha, accayo accagamā yathābālaṃ yathāmūḷhaṃ yathāakusalaṃ, yo maṃ tvaṃ evaṃ avacāsi. Yato ca kho tvaṃ, nigrodha, accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikarosi, taṃ te mayaṃ paṭiggaṇhāma. Vuddhi hesā, nigrodha, ariyassa vinaye, yo accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikaroti āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjati. Ahaṃ kho pana, nigrodha, evaṃ vadāmi –

    ‘एतु विञ्‍ञू पुरिसो असठो अमायावी उजुजातिको, अहमनुसासामि अहं धम्मं देसेमि। यथानुसिट्ठं तथा 51 पटिपज्‍जमानो, यस्सत्थाय कुलपुत्ता सम्मदेव अगारस्मा अनगारियं पब्बजन्ति, तदनुत्तरं ब्रह्मचरियपरियोसानं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्‍ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्‍ज विहरिस्सति सत्तवस्सानि। तिट्ठन्तु, निग्रोध, सत्त वस्सानि। एतु विञ्‍ञू पुरिसो असठो अमायावी उजुजातिको, अहमनुसासामि अहं धम्मं देसेमि। यथानुसिट्ठं तथा पटिपज्‍जमानो, यस्सत्थाय कुलपुत्ता सम्मदेव अगारस्मा अनगारियं पब्बजन्ति, तदनुत्तरं ब्रह्मचरियपरियोसानं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्‍ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्‍ज विहरिस्सति छ वस्सानि। पञ्‍च वस्सानि… चत्तारि वस्सानि… तीणि वस्सानि… द्वे वस्सानि… एकं वस्सं। तिट्ठतु, निग्रोध, एकं वस्सं। एतु विञ्‍ञू पुरिसो असठो अमायावी उजुजातिको अहमनुसासामि अहं धम्मं देसेमि। यथानुसिट्ठं तथा पटिपज्‍जमानो, यस्सत्थाय कुलपुत्ता सम्मदेव अगारस्मा अनगारियं पब्बजन्ति, तदनुत्तरं ब्रह्मचरियपरियोसानं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्‍ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्‍ज विहरिस्सति सत्त मासानि। तिट्ठन्तु, निग्रोध, सत्त मासानि… छ मासानि… पञ्‍च मासानि … चत्तारि मासानि… तीणि मासानि… द्वे मासानि… एकं मासं… अड्ढमासं। तिट्ठतु, निग्रोध, अड्ढमासो। एतु विञ्‍ञू पुरिसो असठो अमायावी उजुजातिको, अहमनुसासामि अहं धम्मं देसेमि। यथानुसिट्ठं तथा पटिपज्‍जमानो, यस्सत्थाय कुलपुत्ता सम्मदेव अगारस्मा अनगारियं पब्बजन्ति, तदनुत्तरं ब्रह्मचरियपरियोसानं दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्‍ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्‍ज विहरिस्सति सत्ताहं’।

    ‘Etu viññū puriso asaṭho amāyāvī ujujātiko, ahamanusāsāmi ahaṃ dhammaṃ desemi. Yathānusiṭṭhaṃ tathā 52 paṭipajjamāno, yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati sattavassāni. Tiṭṭhantu, nigrodha, satta vassāni. Etu viññū puriso asaṭho amāyāvī ujujātiko, ahamanusāsāmi ahaṃ dhammaṃ desemi. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamāno, yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati cha vassāni. Pañca vassāni… cattāri vassāni… tīṇi vassāni… dve vassāni… ekaṃ vassaṃ. Tiṭṭhatu, nigrodha, ekaṃ vassaṃ. Etu viññū puriso asaṭho amāyāvī ujujātiko ahamanusāsāmi ahaṃ dhammaṃ desemi. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamāno, yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati satta māsāni. Tiṭṭhantu, nigrodha, satta māsāni… cha māsāni… pañca māsāni … cattāri māsāni… tīṇi māsāni… dve māsāni… ekaṃ māsaṃ… aḍḍhamāsaṃ. Tiṭṭhatu, nigrodha, aḍḍhamāso. Etu viññū puriso asaṭho amāyāvī ujujātiko, ahamanusāsāmi ahaṃ dhammaṃ desemi. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamāno, yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati sattāhaṃ’.

    परिब्बाजकानं पज्झायनं

    Paribbājakānaṃ pajjhāyanaṃ

    ७८. ‘‘सिया खो पन ते, निग्रोध, एवमस्स – ‘अन्तेवासिकम्यता नो समणो गोतमो एवमाहा’ति। न खो पनेतं, निग्रोध, एवं दट्ठब्बं। यो एव वो 53 आचरियो, सो एव वो आचरियो होतु। सिया खो पन ते, निग्रोध, एवमस्स – ‘उद्देसा नो चावेतुकामो समणो गोतमो एवमाहा’ति। न खो पनेतं, निग्रोध , एवं दट्ठब्बं। यो एव वो उद्देसो सो एव वो उद्देसो होतु। सिया खो पन ते, निग्रोध, एवमस्स – ‘आजीवा नो चावेतुकामो समणो गोतमो एवमाहा’ति। न खो पनेतं, निग्रोध, एवं दट्ठब्बं। यो एव वो आजीवो, सो एव वो आजीवो होतु। सिया खो पन ते, निग्रोध, एवमस्स – ‘ये नो धम्मा अकुसला अकुसलसङ्खाता साचरियकानं, तेसु पतिट्ठापेतुकामो समणो गोतमो एवमाहा’ति। न खो पनेतं, निग्रोध, एवं दट्ठब्बं। अकुसला चेव वो ते धम्मा 54 होन्तु अकुसलसङ्खाता च साचरियकानं। सिया खो पन ते , निग्रोध, एवमस्स – ‘ये नो धम्मा कुसला कुसलसङ्खाता साचरियकानं, तेहि विवेचेतुकामो समणो गोतमो एवमाहा’ति। न खो पनेतं, निग्रोध, एवं दट्ठब्बं। कुसला चेव वो ते धम्मा होन्तु कुसलसङ्खाता च साचरियकानं। इति ख्वाहं, निग्रोध, नेव अन्तेवासिकम्यता एवं वदामि, नपि उद्देसा चावेतुकामो एवं वदामि, नपि आजीवा चावेतुकामो एवं वदामि, नपि ये वो धम्मा 55 अकुसला अकुसलसङ्खाता साचरियकानं, तेसु पतिट्ठापेतुकामो एवं वदामि, नपि ये वो धम्मा 56 कुसला कुसलसङ्खाता साचरियकानं, तेहि विवेचेतुकामो एवं वदामि। सन्ति च खो, निग्रोध, अकुसला धम्मा अप्पहीना संकिलेसिका पोनोब्भविका 57 सदरा 58 दुक्खविपाका आयतिं जातिजरामरणिया, येसाहं पहानाय धम्मं देसेमि। यथापटिपन्‍नानं वो संकिलेसिका धम्मा पहीयिस्सन्ति, वोदानीया धम्मा अभिवड्ढिस्सन्ति, पञ्‍ञापारिपूरिं वेपुल्‍लत्तञ्‍च दिट्ठेव धम्मे सयं अभिञ्‍ञा सच्छिकत्वा उपसम्पज्‍ज विहरिस्सथा’’ति।

    78. ‘‘Siyā kho pana te, nigrodha, evamassa – ‘antevāsikamyatā no samaṇo gotamo evamāhā’ti. Na kho panetaṃ, nigrodha, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Yo eva vo 59 ācariyo, so eva vo ācariyo hotu. Siyā kho pana te, nigrodha, evamassa – ‘uddesā no cāvetukāmo samaṇo gotamo evamāhā’ti. Na kho panetaṃ, nigrodha , evaṃ daṭṭhabbaṃ. Yo eva vo uddeso so eva vo uddeso hotu. Siyā kho pana te, nigrodha, evamassa – ‘ājīvā no cāvetukāmo samaṇo gotamo evamāhā’ti. Na kho panetaṃ, nigrodha, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Yo eva vo ājīvo, so eva vo ājīvo hotu. Siyā kho pana te, nigrodha, evamassa – ‘ye no dhammā akusalā akusalasaṅkhātā sācariyakānaṃ, tesu patiṭṭhāpetukāmo samaṇo gotamo evamāhā’ti. Na kho panetaṃ, nigrodha, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Akusalā ceva vo te dhammā 60 hontu akusalasaṅkhātā ca sācariyakānaṃ. Siyā kho pana te , nigrodha, evamassa – ‘ye no dhammā kusalā kusalasaṅkhātā sācariyakānaṃ, tehi vivecetukāmo samaṇo gotamo evamāhā’ti. Na kho panetaṃ, nigrodha, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Kusalā ceva vo te dhammā hontu kusalasaṅkhātā ca sācariyakānaṃ. Iti khvāhaṃ, nigrodha, neva antevāsikamyatā evaṃ vadāmi, napi uddesā cāvetukāmo evaṃ vadāmi, napi ājīvā cāvetukāmo evaṃ vadāmi, napi ye vo dhammā 61 akusalā akusalasaṅkhātā sācariyakānaṃ, tesu patiṭṭhāpetukāmo evaṃ vadāmi, napi ye vo dhammā 62 kusalā kusalasaṅkhātā sācariyakānaṃ, tehi vivecetukāmo evaṃ vadāmi. Santi ca kho, nigrodha, akusalā dhammā appahīnā saṃkilesikā ponobbhavikā 63 sadarā 64 dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā, yesāhaṃ pahānāya dhammaṃ desemi. Yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodānīyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’’ti.

    ७९. एवं वुत्ते, ते परिब्बाजका तुण्हीभूता मङ्कुभूता पत्तक्खन्धा अधोमुखा पज्झायन्ता अप्पटिभाना निसीदिंसु यथा तं मारेन परियुट्ठितचित्ता। अथ खो भगवतो एतदहोसि – ‘‘सब्बे पिमे मोघपुरिसा फुट्ठा पापिमता। यत्र हि नाम एकस्सपि न एवं भविस्सति – ‘हन्द मयं अञ्‍ञाणत्थम्पि समणे गोतमे ब्रह्मचरियं चराम, किं करिस्सति सत्ताहो’’’ति? अथ खो भगवा उदुम्बरिकाय परिब्बाजकारामे सीहनादं नदित्वा वेहासं अब्भुग्गन्त्वा गिज्झकूटे पब्बते पच्‍चुपट्ठासि 65। सन्धानो पन गहपति तावदेव राजगहं पाविसीति।

    79. Evaṃ vutte, te paribbājakā tuṇhībhūtā maṅkubhūtā pattakkhandhā adhomukhā pajjhāyantā appaṭibhānā nisīdiṃsu yathā taṃ mārena pariyuṭṭhitacittā. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘sabbe pime moghapurisā phuṭṭhā pāpimatā. Yatra hi nāma ekassapi na evaṃ bhavissati – ‘handa mayaṃ aññāṇatthampi samaṇe gotame brahmacariyaṃ carāma, kiṃ karissati sattāho’’’ti? Atha kho bhagavā udumbarikāya paribbājakārāme sīhanādaṃ naditvā vehāsaṃ abbhuggantvā gijjhakūṭe pabbate paccupaṭṭhāsi 66. Sandhāno pana gahapati tāvadeva rājagahaṃ pāvisīti.

    उदुम्बरिकसुत्तं निट्ठितं दुतियं।

    Udumbarikasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.




    Next: ३. चक्‍कवत्तिसुत्तं • 3. Cakkavattisuttaṃ




    Footnotes:
    1. दिवादिवस्सेव (सी॰ स्या॰ पी॰)
    2. divādivasseva (sī. syā. pī.)
    3. च (सी॰ पी॰)
    4. ca (sī. pī.)
    5. अन्तपन्तानेव (स्या॰)
    6. संहरेय्याम (क॰)
    7. antapantāneva (syā.)
    8. saṃhareyyāma (ka.)
    9. तरोजिगुच्छंसारोदा (क॰)
    10. tarojigucchaṃsārodā (ka.)
    11. हत्थावलेखनो (स्या॰)
    12. द्वाहिकंपि (सी॰ स्या॰)
    13. उभट्ठकोपि (स्या॰), उब्भट्ठिकोपि (क॰)
    14. hatthāvalekhano (syā.)
    15. dvāhikaṃpi (sī. syā.)
    16. ubhaṭṭhakopi (syā.), ubbhaṭṭhikopi (ka.)
    17. मदमापज्‍जति (स्या॰)
    18. madamāpajjati (syā.)
    19. यं हि (सी॰ पी॰)
    20. गथितो (सी॰ पी॰)
    21. yaṃ hi (sī. pī.)
    22. gathito (sī. pī.)
    23. अपसारेता (क॰)
    24. बहुलाजीवो (सी॰ पी॰)
    25. apasāretā (ka.)
    26. bahulājīvo (sī. pī.)
    27. पलासी (सी॰ स्या॰ पी॰)
    28. palāsī (sī. syā. pī.)
    29. तपोजिगुच्छाय (?)
    30. तपोजिगुच्छाय (?)
    31. उपक्‍किलेसा होति (क॰)
    32. tapojigucchāya (?)
    33. tapojigucchāya (?)
    34. upakkilesā hoti (ka.)
    35. पप्पटिकपत्ता (क॰)
    36. pappaṭikapattā (ka.)
    37. अतिपापेति (क॰ सी॰ पी॰ क॰)
    38. न भावितमासिं सति (सी॰ स्या॰ पी॰)
    39. atipāpeti (ka. sī. pī. ka.)
    40. na bhāvitamāsiṃ sati (sī. syā. pī.)
    41. थीनमिद्धं (सी॰ स्या॰ पी॰)
    42. thīnamiddhaṃ (sī. syā. pī.)
    43. इति निग्रोध (स्या॰)
    44. iti nigrodha (syā.)
    45. अथ नं (क॰)
    46. atha naṃ (ka.)
    47. नास्सु (सी॰ पी॰)
    48. nāssu (sī. pī.)
    49. तं (सी॰ स्या॰ पी॰)
    50. taṃ (sī. syā. pī.)
    51. यथानुसिट्ठं (?)
    52. yathānusiṭṭhaṃ (?)
    53. ते (सी॰ स्या॰)
    54. वोधम्मा (क॰), ते धम्मा (स्या॰)
    55. नपि ये खो धम्मा (सी॰), नपि ये ते धम्मा (स्या॰), नपि ये च वो धम्मा (क॰)
    56. नपि ये खो धम्मा (सी॰), नपि ये ते धम्मा (स्या॰), नपि ये च वो धम्मा (क॰)
    57. पोनोभविका (क॰)
    58. सद्दरा (पी॰ क॰), सदरथा (स्या॰ क॰)
    59. te (sī. syā.)
    60. vodhammā (ka.), te dhammā (syā.)
    61. napi ye kho dhammā (sī.), napi ye te dhammā (syā.), napi ye ca vo dhammā (ka.)
    62. napi ye kho dhammā (sī.), napi ye te dhammā (syā.), napi ye ca vo dhammā (ka.)
    63. ponobhavikā (ka.)
    64. saddarā (pī. ka.), sadarathā (syā. ka.)
    65. पच्‍चुट्ठासि (सी॰ स्या॰ पी॰)
    66. paccuṭṭhāsi (sī. syā. pī.)



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / दीघ निकाय (अट्ठकथा) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / २. उदुम्बरिकसुत्तवण्णना • 2. Udumbarikasuttavaṇṇanā

    टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / दीघनिकाय (टीका) • Dīghanikāya (ṭīkā) / २. उदुम्बरिकसुत्तवण्णना • 2. Udumbarikasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact