| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) |
೨. ಉದುಮ್ಬರಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
2. Udumbarikasuttavaṇṇanā
ನಿಗ್ರೋಧಪರಿಬ್ಬಾಜಕವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
Nigrodhaparibbājakavatthuvaṇṇanā
೪೯. ಉದುಮ್ಬರಿಕಾಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಸಾಮಿವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಉದುಮ್ಬರಿಕಾಯ ದೇವಿಯಾ ಸನ್ತಕೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾರಾಮೇ’’ತಿ। ‘‘ಉದುಮ್ಬರಿಕಾಯ’’ನ್ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ತಥಾ ಸತಿ ಅಧಿಕರಣೇ ಏತಂ ಭುಮ್ಮಂ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ಉದುಮ್ಬರಿಕಾಯ ರಞ್ಞೋ ದೇವಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ಆರಾಮೋ ಉದುಮ್ಬರಿಕಾ, ತಸ್ಸಂ ಉದುಮ್ಬರಿಕಾಯಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಉದುಮ್ಬರಿಕಾಯ ದೇವಿಯಾ ಸನ್ತಕೇ’’ತಿ। ತಾಯ ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತೋ ತಸ್ಸಾ ಸನ್ತಕೋ। ವರಣಾದಿಪಾಠವಸೇನ ಚೇತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತತ್ಥಬೋಧಕಸ್ಸ ಸದ್ದಸ್ಸ ಅದಸ್ಸನಂ। ಸನ್ಧಾನೋತಿ ಭಿನ್ನಾನಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಸನ್ಧಾಪನೇನ ‘‘ಸನ್ಧಾನೋ’’ತಿ ಏವಂ ಲದ್ಧನಾಮೋ। ಸಂವಣ್ಣಿತೋತಿ ಪಸಂಸಿತೋ। ಇರಿಯತೀತಿ ಪವತ್ತತಿ। ಅರಿಯೇನ ಞಾಣೇನಾತಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಆರಕತ್ತಾ ಅರಿಯೇನ ಲೋಕುತ್ತರೇನ ಞಾಣೇನ। ಅರಿಯಾಯ ವಿಮುತ್ತಿಯಾತಿ ಸುವಿಸುದ್ಧಾಯ ಲೋಕುತ್ತರಫಲವಿಮುತ್ತಿಯಾ।
49.Udumbarikāyāti sambandhe sāmivacananti āha ‘‘udumbarikāya deviyā santake paribbājakārāme’’ti. ‘‘Udumbarikāya’’nti vā pāṭho, tathā sati adhikaraṇe etaṃ bhummaṃ. Ayañhettha attho udumbarikāya rañño deviyā nibbattito ārāmo udumbarikā, tassaṃ udumbarikāyaṃ. Tenāha ‘‘udumbarikāya deviyā santake’’ti. Tāya hi nibbattito tassā santako. Varaṇādipāṭhavasena cettha nibbattatthabodhakassa saddassa adassanaṃ. Sandhānoti bhinnānampi tesaṃ sandhāpanena ‘‘sandhāno’’ti evaṃ laddhanāmo. Saṃvaṇṇitoti pasaṃsito. Iriyatīti pavattati. Ariyena ñāṇenāti kilesehi ārakattā ariyena lokuttarena ñāṇena. Ariyāya vimuttiyāti suvisuddhāya lokuttaraphalavimuttiyā.
ದಿವಾ-ಸದ್ದೋ ದಿನ-ಸದ್ದೋ ವಿಯ ದಿವಸಪರಿಯಾಯೋ, ತಸ್ಸ ವಿಸೇಸನಭಾವೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ದಿವಾ-ಸದ್ದೋ ಸವಿಸೇಸಂ ದಿವಸಭಾಗಂ ದೀಪೇತೀತಿ ಆಹ ‘‘ದಿವಸಸ್ಸ ದಿವಾ’’ತಿಆದಿ। ಯಸ್ಮಾ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಾನಾರಮ್ಮಣತೋ ಪಟಿಸಂಹತಂ ಹೋತಿ, ಝಾನಸಮಙ್ಗೀ ಚ ಪವಿವೇಕೂಪಗಮನೇನ ಸಙ್ಗಣಿಕಾಭಾವತೋ ಏಕಾಕಿಯಾಯ ನಿಲೀನೋ ವಿಯ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ತತೋ ತತೋ…ಪೇ॰… ಗತೋ’’ತಿ। ಮನೋ ಭವನ್ತಿ ಮನಸೋ ವಿವಟ್ಟನಿಸ್ಸಿತಂ ವಡ್ಢಿಂ ಆವಹನ್ತೀತಿ ಮನೋಭಾವನಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಮನವಡ್ಢಕಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಉನ್ನಮತಿ ನ ಸಙ್ಕುಚತಿ, ಅಲೀನಞ್ಚ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Divā-saddo dina-saddo viya divasapariyāyo, tassa visesanabhāvena vuccamāno divā-saddo savisesaṃ divasabhāgaṃ dīpetīti āha ‘‘divasassa divā’’tiādi. Yasmā samāpannassa cittaṃ nānārammaṇato paṭisaṃhataṃ hoti, jhānasamaṅgī ca pavivekūpagamanena saṅgaṇikābhāvato ekākiyāya nilīno viya hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘tato tato…pe… gato’’ti. Mano bhavanti manaso vivaṭṭanissitaṃ vaḍḍhiṃ āvahantīti manobhāvaniyāti āha ‘‘manavaḍḍhakāna’’ntiādi. Unnamati na saṅkucati, alīnañca hotīti attho.
೫೧. ಯಾವತಾತಿ ಯಾವನ್ತೋತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯತ್ತಕಾ’’ತಿ। ತೇಸನ್ತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಸಾಮಿವಚನಂ। ನಿದ್ಧಾರಣಞ್ಚ ಕೇನಚಿ ವಿಸೇಸೇನ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ। ಯೇಹಿ ಚ ಗುಣವಿಸೇಸೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಾ ಉಪಾಸಕಾ ರಾಜಗಹೇ ಪಟಿವಸನ್ತಿ, ಅಯಞ್ಚ ತೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಇಮಂ ವಿಸೇಸಂ ದೀಪೇತುಂ ‘‘ತೇಸಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಭಗವತೋ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ।
51.Yāvatāti yāvantoti ayamettha atthoti āha ‘‘yattakā’’ti. Tesanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ. Niddhāraṇañca kenaci visesena icchitabbaṃ. Yehi ca guṇavisesehi samannāgatā bhagavato sāvakā upāsakā rājagahe paṭivasanti, ayañca tehi samannāgatoti imaṃ visesaṃ dīpetuṃ ‘‘tesaṃ abbhantaro’’ti vuttaṃ. Tenāha ‘‘bhagavato kirā’’tiādi.
೫೨. ತೇಸನ್ತಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾನಂ। ಕಥಾಯಾತಿ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾಯ। ದಸ್ಸನೇನಾತಿ ದಿಟ್ಠಿದಸ್ಸನೇನ। ಆಕಪ್ಪೇನಾತಿ ವೇಸೇನ। ಕುತ್ತೇನಾತಿ ಕಿರಿಯಾಯ। ಆಚಾರೇನಾತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಆಚರಿತಬ್ಬಆಚಾರೇನ। ವಿಹಾರೇನಾತಿ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ವಿಹರಿತಬ್ಬವಿಹರಣೇನ। ಇರಿಯಾಪಥೇನಾತಿ ಠಾನಾದಿಇರಿಯಾಪಥೇನ। ಅಞ್ಞಾಕಾರತಾಯ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥೇ ನಿಯುತ್ತಾತಿ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾ। ಸಙ್ಗನ್ತ್ವಾ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ ರಾಸೀ ಹುತ್ವಾ ಪರೇಹಿ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನೇ। ಅರಞ್ಞಾನಿ ಚ ತಾನಿ ವನಪತ್ಥಾನಿ ಚಾತಿ ಅರಞ್ಞವನಪತ್ಥಾನಿ। ತತ್ಥ ಯಂ ಅರಞ್ಞಕಙ್ಗನಿಪ್ಫಾದಕಂ ಆರಞ್ಞಕಾನಂ, ತಂ ‘‘ಅರಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವನಪತ್ಥನ್ತಿ ಗಾಮನ್ತಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅನುಪಚಾರಟ್ಠಾನಂ, ಯತ್ಥ ನ ಕಸೀಯತಿ ನ ವಪ್ಪೀಯತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ವನಪತ್ಥನ್ತಿ ದೂರಾನಮೇತಂ ಸೇನಾಸನಾನಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ ‘‘ವನಪತ್ಥನ್ತಿ ವನಸಣ್ಡಾನಮೇತಂ ಸೇನಾಸನಾನಂ, ವನಪತ್ಥನ್ತಿ ಭೀಸನಕಾನಮೇತಂ, ವನಪತ್ಥನ್ತಿ ಸಲೋಮಹಂಸಾನಮೇತಂ, ವನಪತ್ಥನ್ತಿ ಪರಿಯನ್ತಾನಮೇತಂ ವನಪತ್ಥನ್ತಿ ನ ಮನುಸ್ಸೂಪಚಾರಾನಮೇತಂ ಸೇನಾಸನಾನಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ॰ ೫೩೧)। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಗಾಮೂಪಚಾರತೋ ಮುತ್ತಾನೀ’’ತಿಆದಿ। ಪನ್ತಾನೀತಿ ಪರಿಯನ್ತಾನಿ ಅತಿದೂರಾನಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ದೂರತರಾನೀ’’ತಿಆದಿ। ವಿಹಾರೂಪಚಾರೇನಾತಿ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಉಪಚಾರಪ್ಪದೇಸೇನ। ಅದ್ಧಿಕಜನಸ್ಸಾತಿ ಮಗ್ಗಗಾಮಿನೋ ಜನಸ್ಸ। ಮನ್ದಸದ್ದಾನೀತಿ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಮಹಾಸದ್ದಾಭಾವತೋ ತನುಸದ್ದಾನಿ। ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಸಮಾಗಮ್ಮ ಏಕಜ್ಝಂ ಪವತ್ತಿತಸದ್ದೋ ನಿಗ್ಘೋಸೋ, ತಸ್ಸ ಯಸ್ಮಾ ಅತ್ಥೋ ದುಬ್ಬಿಭಾವಿತೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅವಿಭಾವಿತತ್ಥೇನ ನಿಗ್ಘೋಸೇನಾ’’ತಿ। ವಿಗತವಾತಾನೀತಿ ವಿಗತಸದ್ದಾನಿ। ‘‘ರಹಸ್ಸ ಕರಣಸ್ಸ ಯುತ್ತಾನೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾಪಿ ತೇಸಂ ಠಾನಾನಂ ಅರಞ್ಞಲಕ್ಖಣಯುತ್ತತಂ, ಜನವಿವಿತ್ತತಂ, ವನವಿವಿತ್ತಮೇವ ಚ ವಿಭಾವೇತಿ, ತಥಾ ‘‘ಏಕೀಭಾವಸ್ಸ ಅನುರೂಪಾನೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ।
52.Tesanti paribbājakānaṃ. Kathāyāti tiracchānakathāya. Dassanenāti diṭṭhidassanena. Ākappenāti vesena. Kuttenāti kiriyāya. Ācārenāti aññamaññasmiṃ ācaritabbaācārena. Vihārenāti rattindivaṃ viharitabbaviharaṇena. Iriyāpathenāti ṭhānādiiriyāpathena. Aññākāratāya aññatitthe niyuttāti aññatitthiyā. Saṅgantvā samāgantvā rāsī hutvā parehi nisinnaṭṭhāne. Araññāni ca tāni vanapatthāni cāti araññavanapatthāni. Tattha yaṃ araññakaṅganipphādakaṃ āraññakānaṃ, taṃ ‘‘arañña’’nti veditabbaṃ. Vanapatthanti gāmantaṃ atikkamitvā manussānaṃ anupacāraṭṭhānaṃ, yattha na kasīyati na vappīyati. Vuttañhetaṃ ‘‘vanapatthanti dūrānametaṃ senāsanānaṃ adhivacana’’nti ‘‘vanapatthanti vanasaṇḍānametaṃ senāsanānaṃ, vanapatthanti bhīsanakānametaṃ, vanapatthanti salomahaṃsānametaṃ, vanapatthanti pariyantānametaṃ vanapatthanti na manussūpacārānametaṃ senāsanānaṃ adhivacana’’nti (vibha. 531). Tena vuttaṃ ‘‘gāmūpacārato muttānī’’tiādi. Pantānīti pariyantāni atidūrāni. Tenāha ‘‘dūratarānī’’tiādi. Vihārūpacārenāti vihārassa upacārappadesena. Addhikajanassāti maggagāmino janassa. Mandasaddānīti uccāsaddamahāsaddābhāvato tanusaddāni. Manussehi samāgamma ekajjhaṃ pavattitasaddo nigghoso, tassa yasmā attho dubbibhāvito hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘avibhāvitatthena nigghosenā’’ti. Vigatavātānīti vigatasaddāni. ‘‘Rahassa karaṇassa yuttānī’’ti imināpi tesaṃ ṭhānānaṃ araññalakkhaṇayuttataṃ, janavivittataṃ, vanavivittameva ca vibhāveti, tathā ‘‘ekībhāvassa anurūpānī’’ti iminā.
೫೩. ಕೇನಾತಿ ಹೇತುಮ್ಹಿ, ಸಹಯೋಗೇ ಚ ಕರಣವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಕೇನ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಸದ್ಧಿ’’ನ್ತಿ। ಏಕೋಪಿ ಹಿ ವಿಭತ್ತಿನಿದ್ದೇಸೋ ಅನೇಕತ್ಥವಿಭಾವನೋ ಹೋತಿ, ತಥಾ ತದ್ಧಿತತ್ಥಪದಸಮಾಹಾರೇತಿ।
53.Kenāti hetumhi, sahayoge ca karaṇavacananti āha ‘‘kena kāraṇena kena puggalena saddhi’’nti. Ekopi hi vibhattiniddeso anekatthavibhāvano hoti, tathā taddhitatthapadasamāhāreti.
ಸಂಸನ್ದನನ್ತಿ ಆಲಾಪಸಲ್ಲಾಪವಸೇನ ಕಥಾಸಂಸನ್ದನಂ। ಞಾಣಬ್ಯತ್ತಭಾವನ್ತಿ ಬ್ಯತ್ತಞಾಣಭಾವಂ, ಸೋ ಪನ ಪರಸ್ಸ ವಚನೇ ಉತ್ತರದಾನವಸೇನ, ಪರೇನ ವಾ ವುತ್ತಉತ್ತರೇ ಪಚ್ಚುತ್ತರದಾನವಸೇನ ಸಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಉತ್ತರಪಚ್ಚುತ್ತರನಯೇನಾ’’ತಿ। ಯೋ ಹಿ ಪರಸ್ಸ ವಚನಂ ತಿಪುಕ್ಖಲೇನ ನಯೇನ ರೂಪೇತಿ, ತಥಾ ಪರಸ್ಸ ರೂಪನವಚನಂ ಜಾತಿಭಾವಂ ಆಪಾದೇತಿ, ತಸ್ಸ ತಾದಿಸಂ ವಚನಸಭಾವಂ ಞಾಣವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಂ ವಿಭಾವೇತಿ ಪಾಕಟಂ ಕರೋತೀತಿ। ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇಸು ನಟ್ಠಾತಿ ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇಸು ನಿವಾಸೇಸು ನಟ್ಠಾ ವಿನಟ್ಠಾ ಅಭಾವಂ ಗತಾ। ನಾಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾ ನಸ್ಸೇಯ್ಯ ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಕತಪುಚ್ಛನಪಟಿಪುಚ್ಛನನಿಮಿತ್ತಂ ನಾನಾಪಟಿಭಾನುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿಸಾರಮಾಪನ್ನಂ ಪುಚ್ಛಿತಂ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತುಂ ಅಸಮತ್ಥತಾಯ। ಓರೋಧೇಯ್ಯಾಮಾತಿ ನಿರುಸ್ಸಾಹಂ ವಿಯ ಕರೋನ್ತಾ ಅವರೋಧೇಯ್ಯಾಮ, ತಂ ಪರಸ್ಸ ಓರೋಧನಂ ವಾದಜಾಲೇನ ವಿನನ್ಧನಂ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ವಿನನ್ಧೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ । ತದತ್ಥಂ ತೇನ ತುಚ್ಛಕುಮ್ಭಿನಿದಸ್ಸನಂ ಕತಂ, ತಂ ಬ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪೂರಿತಘಟೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Saṃsandananti ālāpasallāpavasena kathāsaṃsandanaṃ. Ñāṇabyattabhāvanti byattañāṇabhāvaṃ, so pana parassa vacane uttaradānavasena, parena vā vuttauttare paccuttaradānavasena siyāti āha ‘‘uttarapaccuttaranayenā’’ti. Yo hi parassa vacanaṃ tipukkhalena nayena rūpeti, tathā parassa rūpanavacanaṃ jātibhāvaṃ āpādeti, tassa tādisaṃ vacanasabhāvaṃ ñāṇaveyyattiyaṃ vibhāveti pākaṭaṃ karotīti. Suññāgāresu naṭṭhāti suññāgāresu nivāsesu naṭṭhā vinaṭṭhā abhāvaṃ gatā. Nāssa paññā nasseyya tehi tehi katapucchanapaṭipucchananimittaṃ nānāpaṭibhānuppattiyā visāramāpannaṃ pucchitaṃ pañhaṃ vissajjetuṃ asamatthatāya. Orodheyyāmāti nirussāhaṃ viya karontā avarodheyyāma, taṃ parassa orodhanaṃ vādajālena vinandhanaṃ viya hotīti āha ‘‘vinandheyyāmā’’ti . Tadatthaṃ tena tucchakumbhinidassanaṃ kataṃ, taṃ byatirekamukhena dassetuṃ ‘‘pūritaghaṭo hī’’tiādi vuttaṃ.
ಬಲಂ ದೀಪೇನ್ತೋತಿ ಅಭೂತಮೇವ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಬಲಂ ಪಕಾಸೇನ್ತೋ। ಅಸಮ್ಭಿನ್ನನ್ತಿ ಜಾತಿಸಮ್ಭೇದಾಭಾವೇನ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಂ। ಅಞ್ಞಜಾತಿಸಮ್ಭೇದೇ ಸತಿ ಅಸ್ಸತರಸ್ಸ ಅಸ್ಸಸ್ಸ ಜಾತಭಾವೋ ವಿಯ ಸೀಹಸ್ಸಪಿ ಸೀಹಥಾಮಾಭಾವೋ ಸಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಕೇಸರಸೀಹ’’ನ್ತಿ। ಠಾನಸೋ ವಾತಿ ತಙ್ಖಣೇ ಏವ।
Balaṃ dīpentoti abhūtameva attano ñāṇabalaṃ pakāsento. Asambhinnanti jātisambhedābhāvena asambhinnaṃ. Aññajātisambhede sati assatarassa assassa jātabhāvo viya sīhassapi sīhathāmābhāvo siyāti āha ‘‘asambhinnakesarasīha’’nti. Ṭhānaso vāti taṅkhaṇe eva.
೫೪. ‘‘ಸುಮಾಗಧಾ ನಾಮ ನದೀ’’ತಿ ಕೇಚಿ, ತಂ ಮಿಚ್ಛಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸುಮಾಗಧಾ ನಾಮ ಪೋಕ್ಖರಣೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಭಾವಸ್ಸ ಸುತ್ತನ್ತರೇ ಆಗತತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಸ್ಸಾ ತೀರೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಮೋರಾನಂ ನಿವಾಪೋ ಏತ್ಥಾತಿ ಮೋರನಿವಾಪೋ। ಬ್ಯಧಿಕರಣಾನಮ್ಪಿ ಹಿ ಪದಾನಂ ಬಾಹಿರತ್ಥಸಮಾಸೋ ಹೋತಿಯೇವ ಯಥಾ ‘‘ಉರಸಿಲೋಮೋ’’ತಿ। ಅಥ ವಾ ನಿವುತ್ಥಂ ಏತ್ಥಾತಿ ನಿವಾಪೋ, ಮೋರಾನಂ ನಿವಾಪೋ ಮೋರನಿವಾಪೋ, ಮೋರಾನಂ ನಿವಾಪದಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯತ್ಥ ಮೋರಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಯಸ್ಮಾ ನಿಗ್ರೋಧೋ ತಪೋಜಿಗುಚ್ಛವಾದೋ, ಸಾಸನೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಭಾವನಾನುಯೋಗೇನ ಪರಮಸ್ಸಾಸಪ್ಪತ್ತೇ ವಿಹರನ್ತೇ ಪಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಕಾಯಕಿಲಮಥೇನ ವಿನಾವ ಸಾವಕೇ ವಿನೇತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾತಸನ್ದೇಹೋ ‘‘ಕೋ ನಾಮ ಸೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಭಗವನ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಅಸ್ಸಸತಿ ಅನುಸಙ್ಕಿತಪರಿಸಙ್ಕಿತೋ ಹೋತಿ ಏತೇನಾತಿ ಅಸ್ಸಾಸೋ, ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸ್ಸಾಸಪ್ಪತ್ತಾತಿ ತುಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಾ ಸೋಮನಸ್ಸಪ್ಪತ್ತಾ’’ತಿ। ಅಧಿಕೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಆಸಯೋ ನಿಸ್ಸಯೋ ಅಜ್ಝಾಸಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಉತ್ತಮನಿಸ್ಸಯಭೂತ’’ನ್ತಿ। ಆದಿಭೂತಂ ಪುರಾತನಂ ಸೇಟ್ಠಚರಿಯಂ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಥಾ ಹೇಸ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸಾವಕೇಹಿ ತೇನೇವ ಆಕಾರೇನ ಅಧಿಗತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪುರಾಣ…ಪೇ॰… ಅರಿಯಮಗ್ಗ’’ನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ತಂ ಭಗವಾ ‘‘ಅದ್ದಸ ಪುರಾಣಂ ಮಗ್ಗಂ ಪುರಾಣಮಞ್ಜಸ’’ನ್ತಿ ಅವೋಚ। ಪೂರೇತ್ವಾ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿವಸೇನ। ‘‘ಪೂರೇತ್ವಾ’’ತಿ ವಾ ಇದಂ ‘‘ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಾಠಸೇಸೋತಿ ವದನ್ತಿ। ‘‘ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಪಟಿಜಾನನ್ತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪ್ಪತ್ತಾ’’ತಿ ಏವಂ ವಾ ಏತ್ಥ ಯೋಜನಾ।
54. ‘‘Sumāgadhā nāma nadī’’ti keci, taṃ micchāti dassento ‘‘sumāgadhā nāma pokkharaṇī’’ti vatvā tassā pokkharaṇibhāvassa suttantare āgatataṃ dassetuṃ ‘‘yassā tīre’’tiādi vuttaṃ. Morānaṃ nivāpo etthāti moranivāpo. Byadhikaraṇānampi hi padānaṃ bāhiratthasamāso hotiyeva yathā ‘‘urasilomo’’ti. Atha vā nivutthaṃ etthāti nivāpo, morānaṃ nivāpo moranivāpo, morānaṃ nivāpadinnaṭṭhānaṃ. Tenāha ‘‘yattha morāna’’ntiādi. Yasmā nigrodho tapojigucchavādo, sāsane ca bhikkhū attakilamathānuyogaṃ vajjetvā bhāvanānuyogena paramassāsappatte viharante passati, tasmā ‘‘kathaṃ nu kho samaṇo gotamo kāyakilamathena vināva sāvake vinetī’’ti sañjātasandeho ‘‘ko nāma so’’tiādinā bhagavantaṃ pucchi. Assasati anusaṅkitaparisaṅkito hoti etenāti assāso, pītisomanassanti āha ‘‘assāsappattāti tuṭṭhippattā somanassappattā’’ti. Adhiko seṭṭho āsayo nissayo ajjhāsayoti āha ‘‘uttamanissayabhūta’’nti. Ādibhūtaṃ purātanaṃ seṭṭhacariyaṃ ādibrahmacariyaṃ, lokuttaramagganti attho. Tathā hesa sabbabuddhapaccekabuddhasāvakehi teneva ākārena adhigato. Tenāha ‘‘purāṇa…pe… ariyamagga’’nti. Tathā hi taṃ bhagavā ‘‘addasa purāṇaṃ maggaṃ purāṇamañjasa’’nti avoca. Pūretvā bhāvanāpāripūrivasena. ‘‘Pūretvā’’ti vā idaṃ ‘‘ajjhāsayaṃ ādibrahmacariya’’nti ettha pāṭhasesoti vadanti. ‘‘Ajjhāsayaṃ ādibrahmacariyaṃ paṭijānanti assāsappattā’’ti evaṃ vā ettha yojanā.
ತಪೋಜಿಗುಚ್ಛಾವಾದವಣ್ಣನಾ
Tapojigucchāvādavaṇṇanā
೫೫. ಪಕತಾ ಹುತ್ವಾ ವಿಚ್ಛಿನ್ನಾ ವಿಪ್ಪಕತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅನಿಟ್ಠಿತಾವ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಾ’’ತಿ।
55. Pakatā hutvā vicchinnā vippakatāti āha ‘‘aniṭṭhitāva hutvā ṭhitā’’ti.
೫೬. ವೀರಿಯೇನ ಪಾಪಜಿಗುಚ್ಛನವಾದೋತಿ ಲೂಖಪಟಿಪತ್ತಿಸಾಧನೇನ ವೀರಿಯೇನ ಅತ್ತತಣ್ಹಾವಿನೋದನವಸೇನ ಪಾಪಕಸ್ಸ ಜಿಗುಚ್ಛನವಾದೋ। ಜಿಗುಚ್ಛತೀತಿ ಜಿಗುಚ್ಛೋ, ತಬ್ಭಾವೋ ಜೇಗುಚ್ಛಂ, ಅಧಿಕಂ ಜೇಗುಚ್ಛಂ ಅಧಿಜೇಗುಚ್ಛಂ, ಅತಿವಿಯ ಪಾಪಜಿಗುಚ್ಛನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಅಧಿಜೇಗುಚ್ಛೇ। ಕಾಯದಳ್ಹೀಬಹುಲಂ ತಪತೀತಿ ತಪೋ, ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗವಸೇನ ಪವತ್ತಂ ವೀರಿಯಂ, ತೇನ ಕಾಯದಳ್ಹೀಬಹುಲತಾನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಪಾಪಸ್ಸ ಜಿಗುಚ್ಛನಂ, ವಿರಜ್ಜನಮ್ಪಿ ತಪೋಜಿಗುಚ್ಛಾತಿ ಆಹ ‘‘ವೀರಿಯೇನ ಪಾಪಜಿಗುಚ್ಛಾ’’ತಿ। ಘಾಸಚ್ಛಾದನಸೇನಾಸನತಣ್ಹಾವಿನೋದನಮುಖೇನ ಅತ್ತಸ್ನೇಹವಿರಜ್ಜನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಪರಿ ವುಚ್ಚಮಾನೇಸು ನಾನಾಕಾರೇಸು ಅಚೇಲಕಾದಿವತೇಸು ಏಕಜ್ಝಂ ಸಮಾದಿನ್ನಾನಂ ಪರಿಸೋಧನಮೇವೇತ್ಥ ಪಾರಿಪೂರಣಂ , ನ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅನವಸೇಸತೋ ಸಮಾದಾನಂ ತಸ್ಸ ಅಸಮ್ಭವತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣಾತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಾ’’ತಿ। ಪರಿಸೋಧನಞ್ಚ ನೇಸಂ ಸಕಸಮಯಸಿದ್ಧೇನ ನಯೇನ ಪಟಿಪಜ್ಜನಮೇವ। ವಿಪರಿಯಾಯೇನ ಅಪರಿಸುದ್ಧತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
56.Vīriyena pāpajigucchanavādoti lūkhapaṭipattisādhanena vīriyena attataṇhāvinodanavasena pāpakassa jigucchanavādo. Jigucchatīti jiguccho, tabbhāvo jegucchaṃ, adhikaṃ jegucchaṃ adhijegucchaṃ, ativiya pāpajigucchanaṃ, tasmiṃ adhijegucche. Kāyadaḷhībahulaṃ tapatīti tapo, attakilamathānuyogavasena pavattaṃ vīriyaṃ, tena kāyadaḷhībahulatānimittassa pāpassa jigucchanaṃ, virajjanampi tapojigucchāti āha ‘‘vīriyena pāpajigucchā’’ti. Ghāsacchādanasenāsanataṇhāvinodanamukhena attasnehavirajjananti attho. Upari vuccamānesu nānākāresu acelakādivatesu ekajjhaṃ samādinnānaṃ parisodhanamevettha pāripūraṇaṃ, na sabbesaṃ anavasesato samādānaṃ tassa asambhavatoti āha ‘‘paripuṇṇāti parisuddhā’’ti. Parisodhanañca nesaṃ sakasamayasiddhena nayena paṭipajjanameva. Vipariyāyena aparisuddhatā veditabbā.
೫೭. ‘‘ಏಕಂ ಪಞ್ಹಮ್ಪಿ ನ ಕಥೇತೀ’’ತಿ ಪಠಮಂ ಅತ್ತನಾ ಪುಚ್ಛಿತಪಞ್ಹಸ್ಸ ಅಕಥಿತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ।
57.‘‘Ekaṃ pañhampi na kathetī’’ti paṭhamaṃ attanā pucchitapañhassa akathitattā vuttaṃ.
ತಪನಿಸ್ಸಿತಕೋತಿ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗಸಙ್ಖಾತಂ ತಪಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತನಕೋ। ಸೀಹನಾದೇತಿ ಸೀಹನಾದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ। ಯಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ವಿತ್ಥಾರಿತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸಾ ಅತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾಯ ವುತ್ತನಯೇನಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।
Tapanissitakoti attakilamathānuyogasaṅkhātaṃ tapaṃ nissāya samādāya vattanako. Sīhanādeti sīhanādasuttavaṇṇanāyaṃ. Yasmā tattha vitthāritanayena veditabbāni, tasmā tassā atthappakāsanāya vuttanayenapi veditabbāni.
ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸವಣ್ಣನಾ
Upakkilesavaṇṇanā
೫೮. ‘‘ಸಮ್ಮಾ ಆದಿಯತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಆದಿಯನಞ್ಚಸ್ಸ ದಳ್ಹಗ್ಗಾಹೋ ಏವಾತಿ ಆಹ ‘‘ದಳ್ಹಂ ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಸನಾವಚರೇನಾಪಿ ದೀಪೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಏಕಚ್ಚೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ, ತೇನ ಧುತಙ್ಗಧರತಾಮತ್ತೇನ ಅತ್ತಮನತಾ, ಪರಿಪುಣ್ಣಸಙ್ಕಪ್ಪತಾ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ನ ಯಥಾವುತ್ತತಪಸಮಾದಾನಧುತಙ್ಗಧರತಾನಂ ಸತಿಪಿ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕತ್ತೇ ಸದಿಸತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
58. ‘‘Sammā ādiyatī’’ti vatvā sammā ādiyanañcassa daḷhaggāho evāti āha ‘‘daḷhaṃ gaṇhātī’’ti. ‘‘Sāsanāvacarenāpi dīpetabba’’nti vatvā taṃ dassetuṃ ‘‘ekacco hī’’tiādi vuttaṃ, tena dhutaṅgadharatāmattena attamanatā, paripuṇṇasaṅkappatā sammāpaṭipattiyā upakkilesoti imamatthaṃ dasseti, na yathāvuttatapasamādānadhutaṅgadharatānaṃ satipi aniyyānikatte sadisatanti daṭṭhabbaṃ.
‘‘ದುವಿಧಸ್ಸಾಪೀತಿ ‘ಅತ್ತಮನೋ ಹೋತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಸಙ್ಕಪ್ಪೋ’ತಿ ಚ ಏವಂ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಭೇದೇನ ವುತ್ತಸ್ಸ ದುವಿಧಸ್ಸಾಪಿ ತಪಸ್ಸಿನೋ’’ತಿ ಕೇಚಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಸಾಸನಿಕವಸೇನಾಪಿ ಅತ್ಥೋ ದೀಪಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ಬಾಹಿರಕಸ್ಸ, ಸಾಸನಿಕಸ್ಸ ಚಾತಿ ಏವಂ ದುವಿಧಸ್ಸಾಪಿ ತಪಸ್ಸಿನೋತಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತಥಾ ಚೇವ ಹಿ ಉಪರಿಪಿ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಂ ವಕ್ಖತೀತಿ। ಏತ್ತಾವತಾತಿ ಯದಿದಂ ‘‘ಕೋ ಅಞ್ಞೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ’’ತಿ ಏವಂ ಅತಿಮಾನಸ್ಸ, ಅನಿಟ್ಠಿತಕಿಚ್ಚಸ್ಸೇವ ಚ ‘‘ಅಲಮೇತ್ತಾವತಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅತಿಮಾನಸ್ಸ ಚ ಉಪ್ಪಾದನಂ, ಏತ್ತಾವತಾ।
‘‘Duvidhassāpīti ‘attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo’ti ca evaṃ upakkilesabhedena vuttassa duvidhassāpi tapassino’’ti keci. Yasmā pana aṭṭhakathāyaṃ sāsanikavasenāpi attho dīpito, tasmā bāhirakassa, sāsanikassa cāti evaṃ duvidhassāpi tapassinoti attho veditabbo. Tathā ceva hi uparipi atthavaṇṇanaṃ vakkhatīti. Ettāvatāti yadidaṃ ‘‘ko añño mayā sadiso’’ti evaṃ atimānassa, aniṭṭhitakiccasseva ca ‘‘alamettāvatā’’ti evaṃ atimānassa ca uppādanaṃ, ettāvatā.
ಉಕ್ಕಂಸತೀತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠಂ ಕರೋತಿ। ಉಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಉಪರಿ ಖಿಪತಿ, ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಂ ಸಂಹಾರೇತೀತಿ ಪರಂ ಸಂಹರಂ ನಿಹೀನಂ ಕರೋತಿ। ಅವಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಅಧೋ ಖಿಪತಿ, ಅವಮಞ್ಞತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Ukkaṃsatīti ukkaṭṭhaṃ karoti. Ukkhipatīti aññesaṃ upari khipati, paggaṇhātīti attho. Paraṃ saṃhāretīti paraṃ saṃharaṃ nihīnaṃ karoti. Avakkhipatīti adho khipati, avamaññatīti attho.
ಮಾನಮದಕರಣೇನಾತಿ ಮಾನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಮದಸ್ಸ ಕರಣೇನ ಉಪ್ಪಾದನೇನ। ಮುಚ್ಛಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಮುಚ್ಛಾಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಸಾ ಪನ ಮುಚ್ಛಾಪತ್ತಿ ಅಭಿಜ್ಝಾಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಕಾಯಗನ್ಥೇಹಿ ಗಧಿತಚಿತ್ತತಾ, ತತ್ಥ ಚ ಅತಿಲಗ್ಗಭಾವೋತಿ ಆಹ ‘‘ಗಧಿತೋ ಅಜ್ಝೋಸನ್ನೋ’’ತಿ। ಪಮಜ್ಜನಞ್ಚೇತ್ಥ ಪಮಜ್ಜನಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಮಾದಮಾಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ। ಕೇವಲಂ ಧುತಙ್ಗಸುದ್ಧಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅನನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ತಾಯ ಏವ ಧುತಙ್ಗಸುದ್ಧಿಕತಾಯ ಅತ್ತುಕ್ಕಂಸನಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತೇಯ್ಯಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಾಸನೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಧುತಙ್ಗಮೇವ…ಪೇ॰… ಪಚ್ಚೇತೀ’’ತಿ।
Mānamadakaraṇenāti mānasaṅkhātassa madassa karaṇena uppādanena. Mucchitohotīti mucchāpanno hoti, sā pana mucchāpatti abhijjhāsīlabbataparāmāsakāyaganthehi gadhitacittatā, tattha ca atilaggabhāvoti āha ‘‘gadhito ajjhosanno’’ti. Pamajjanañcettha pamajjanamevāti āha ‘‘pamādamāpajjatī’’ti. Kevalaṃ dhutaṅgasuddhiko hutvā kammaṭṭhānaṃ ananuyuñjanto tāya eva dhutaṅgasuddhikatāya attukkaṃsanādivasena pavatteyyāti dassetuṃ ‘‘sāsane’’tiādi vuttaṃ. Tenāha ‘‘dhutaṅgameva…pe… paccetī’’ti.
೫೯. ತೇಯೇವ ಪಚ್ಚಯಾ। ಸುಟ್ಠು ಕತ್ವಾ ಪಟಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಲದ್ಧಾತಿ ಆದರಗಾರವಯೋಗೇನ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ದಾನವಸೇನ ಉಪನಯವಸೇನ ಲದ್ಧಾ। ವಣ್ಣಭಣನನ್ತಿ ಗುಣಕಿತ್ತನಂ। ಅಸ್ಸಾತಿ ತಪಸ್ಸಿನೋ।
59.Teyeva paccayā. Suṭṭhu katvā paṭisaṅkharitvā laddhāti ādaragāravayogena sakkaccaṃ abhisaṅkharitvā dānavasena upanayavasena laddhā. Vaṇṇabhaṇananti guṇakittanaṃ. Assāti tapassino.
೬೦. ವೋದಾಸನ್ತಿ ಬ್ಯಾಸನಂ, ವಿಭಜ್ಜನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ಪನೇತ್ಥ ವಿಭಜ್ಜನಂ ದ್ವಿಧಾ ಇಚ್ಛಿತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ದ್ವೇಭಾಗಂ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ। ದ್ವೇ ಭಾಗೇ ಕರೋತಿ ರುಚ್ಚನಾರುಚ್ಚನವಸೇನ । ಗೇಧಜಾತೋತಿ ಸಞ್ಜಾತಗೇಧೋ। ಮುಚ್ಛನಂ ನಾಮ ಸತಿವಿಪ್ಪವಾಸೇನೇವ ಹೋತಿ, ನ ಸತಿಯಾ ಸತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮುಟ್ಠಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಆದೀನವಮತ್ತಮ್ಪೀತಿ ಗಧಿತಾದಿಭಾವೇನ ಪರಿಭೋಗೇ ಆದೀನವಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಪಸ್ಸತಿ। ಮತ್ತಞ್ಞುತಾತಿ ಪರಿಭೋಗೇ ಮತ್ತಞ್ಞುತಾ। ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಪರಿಭೋಗಮತ್ತಮ್ಪೀತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಮತ್ತೇನ ಪರಿಭೋಗಮ್ಪಿ ಏಕವಾರಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾಪಿ ಪರಿಭುಞ್ಜನಮ್ಪಿ ನ ಕರೋತಿ।
60.Vodāsanti byāsanaṃ, vibhajjananti attho. Taṃ panettha vibhajjanaṃ dvidhā icchitanti āha ‘‘dvebhāgaṃ āpajjatī’’ti. Dve bhāge karoti ruccanāruccanavasena . Gedhajātoti sañjātagedho. Mucchanaṃ nāma sativippavāseneva hoti, na satiyā satīti āha ‘‘samuṭṭhassatī’’ti. Ādīnavamattampīti gadhitādibhāvena paribhoge ādīnavamattampi na passati. Mattaññutāti paribhoge mattaññutā. Paccavekkhaṇaparibhogamattampīti paccavekkhaṇamattena paribhogampi ekavāraṃ paccavekkhitvāpi paribhuñjanampi na karoti.
೬೧. ವಿಚಕ್ಕಸಣ್ಠಾನಾತಿ ವಿಪುಲತಮಚಕ್ಕಸಣ್ಠಾನಾ। ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಭುಞ್ಜನತೋ ಅಯೋಕೂಟಸದಿಸಾ ದನ್ತಾ ಏವ ದನ್ತಕೂಟಂ। ಅಪಸಾದೇತೀತಿ ಪಸಾದೇತಿ। ಅಚೇಲಕಾದಿವಸೇನಾತಿ ಅಚೇಲಕವತಾದಿವಸೇನ। ಲೂಖಾಜೀವಿನ್ತಿ ಸಲ್ಲೇಖಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಲೂಖಜೀವಿಕಂ।
61.Vicakkasaṇṭhānāti vipulatamacakkasaṇṭhānā. Sabbassa bhuñjanato ayokūṭasadisā dantā eva dantakūṭaṃ.Apasādetīti pasādeti. Acelakādivasenāti acelakavatādivasena. Lūkhājīvinti sallekhapaṭipattiyā lūkhajīvikaṃ.
೬೨. ತಪಂ ಕರೋತೀತಿ ಭಾವನಾಮನಸಿಕಾರಲಕ್ಖಣಂ ತಪಂ ಚರತಿ ಚರನ್ತೋ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಚಙ್ಕಮಂ ಓತರತಿ ಭಾವನಂ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ವಿಯ। ವಿಹಾರಙ್ಗಣಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜತಿ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ವಿಯ।
62.Tapaṃ karotīti bhāvanāmanasikāralakkhaṇaṃ tapaṃ carati caranto viya hoti. Caṅkamaṃ otarati bhāvanaṃ anuyuñjanto viya. Vihāraṅgaṇaṃ sammajjati vattapaṭipattiṃ pūrento viya.
‘‘ಆದಸ್ಸಯಮಾನೋ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ।
‘‘Ādassayamāno’’ti vā pāṭho.
ಕಿಞ್ಚಿ ವಜ್ಜನ್ತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾಯಿಕಂ ವಾ ವಾಚಸಿಕಂ ವಾ ದೋಸಂ। ದಿಟ್ಠಿಗತನ್ತಿ ವಿಪರೀತದಸ್ಸನಂ। ಅರುಚ್ಚಮಾನನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಿದ್ಧನ್ತೇ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಭಾವೇನ ಅರುಚ್ಚಮಾನಂ। ರುಚ್ಚತಿ ಮೇತಿ ‘‘ಕಪ್ಪತಿ ಮೇ’’ತಿ ವದತಿ। ಅನುಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ತಚ್ಛಾವಿಪರೀತಭೂತಭಾವೇನ ‘‘ಏವಮೇತ’’ನ್ತಿ ಅನುಜಾನಿತಬ್ಬಂ। ಸವನಮನೋಹಾರಿತಾಯ ‘‘ಸಾಧು ಸುಟ್ಠೂ’’ತಿ ಅನುಮೋದಿತಬ್ಬಂ।
Kiñcivajjanti kiñci kāyikaṃ vā vācasikaṃ vā dosaṃ. Diṭṭhigatanti viparītadassanaṃ. Aruccamānanti attano siddhante paṭikkhittabhāvena aruccamānaṃ. Ruccati meti ‘‘kappati me’’ti vadati. Anujānitabbanti tacchāviparītabhūtabhāvena ‘‘evameta’’nti anujānitabbaṃ. Savanamanohāritāya ‘‘sādhu suṭṭhū’’ti anumoditabbaṃ.
೬೩. ಕುಜ್ಝನಸೀಲತಾಯ ಕೋಧನೋ। ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೋ ಉಪನಾಹೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಉಪನಾಹೀ। ಏವಂಭೂತೋ ಚ ತಂಸಮಙ್ಗೀ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏಸ ನಯೋ ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ।
63. Kujjhanasīlatāya kodhano. Vuttalakkhaṇo upanāho etassa atthīti upanāhī. Evaṃbhūto ca taṃsamaṅgī hotīti ‘‘samannāgato hotī’’ti vuttaṃ. Esa nayo ito paresupi.
ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಇಸ್ಸತಿ ಉಸೂಯತೀತಿ ಉಸ್ಸುಕೀ। ಸಠನಂ ಅಸನ್ತಗುಣಸಮ್ಭಾವನಂ ಸಠೋ, ಸೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಠೋ। ಸನ್ತದೋಸಪಟಿಚ್ಛಾದನಸಭಾವಾ ಮಾಯಾ, ಮಾಯಾ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಮಾಯಾವೀ। ಗರುಟ್ಠಾನಿಯಾನಮ್ಪಿ ಪಣಿಪಾತಾಕರಣಲಕ್ಖಣಂ ಥಮ್ಭನಂ ಥದ್ಧಂ, ತಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ಥದ್ಧೋ। ಗುಣೇಹಿ ಸಮಾನಂ, ಅಧಿಕಞ್ಚ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ನಿಹೀನಂ ಕತ್ವಾ ಮಞ್ಞನಸೀಲತಾಯ ಅತಿಮಾನೀ। ಅಸನ್ತಗುಣಸಮ್ಭಾವನತ್ಥಿಕತಾಸಙ್ಖಾತಾ ಪಾಪಾ ಲಾಮಕಾ ಇಚ್ಛಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಪಾಪಿಚ್ಛೋ। ಮಿಚ್ಛಾ ವಿಪರೀತಾ ದಿಟ್ಠಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋ। ‘‘ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚಂ, ಮೋಘಮಞ್ಞ’’ನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧೮೭, ೨೦೨, ೪೨೭; ೩.೨೭, ೨೯; ಉದಾ॰ ೫೫; ಮಹಾನಿ॰ ೨೦; ನೇತ್ತಿ॰ ೫೮) ಏವಂ ಅತ್ತನಾ ಅತ್ತಾಭಿನಿವಿಟ್ಠತಾಯ ಸತಾ ದಿಟ್ಠಿ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿ, ತಮೇವ ಪರಾಮಸತೀತಿ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಪರಾಮಾಸೀ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಸಯಂ ದಿಟ್ಠಿ ಸನ್ದಿಟ್ಠೀ’’ತಿ ವತ್ಥುವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ। ಆ ಬಾಳ್ಹಂ ವಿಯ ಧೀಯತೀತಿ ಆಧಾನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ದಳ್ಹಂ ಸುಟ್ಠು ಠಪಿತ’’ನ್ತಿ। ಯಥಾಗಹಿತಂ ಗಾಹಂ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜನಸೀಲೋ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೀ, ತಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ದುಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೀ। ಪಟಿಸೇಧತ್ಥೋ ಹಿ ಅಯಂ ದು-ಸದ್ದೋ ಯಥಾ ‘‘ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ, (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೪೯) ದುಸ್ಸೀಲೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೨೧೩; ೧೦.೭೫; ಪಾರಾ॰ ೧೯೫; ಧ॰ ಪ॰ ೩೦೮) ಚ।
Ayaṃ pana viseso – issati usūyatīti ussukī. Saṭhanaṃ asantaguṇasambhāvanaṃ saṭho, so etassa atthīti saṭho. Santadosapaṭicchādanasabhāvā māyā, māyā etassa atthīti māyāvī. Garuṭṭhāniyānampi paṇipātākaraṇalakkhaṇaṃ thambhanaṃ thaddhaṃ, tamettha atthīti thaddho. Guṇehi samānaṃ, adhikañca atikkamitvā nihīnaṃ katvā maññanasīlatāya atimānī. Asantaguṇasambhāvanatthikatāsaṅkhātā pāpā lāmakā icchā etassāti pāpiccho. Micchā viparītā diṭṭhi etassāti micchādiṭṭhiko. ‘‘Idameva saccaṃ, moghamañña’’nti (ma. ni. 187, 202, 427; 3.27, 29; udā. 55; mahāni. 20; netti. 58) evaṃ attanā attābhiniviṭṭhatāya satā diṭṭhi sandiṭṭhi, tameva parāmasatīti sandiṭṭhiparāmāsī. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘sayaṃ diṭṭhi sandiṭṭhī’’ti vatthuvasena attho vutto. Ā bāḷhaṃ viya dhīyatīti ādhānanti āha ‘‘daḷhaṃ suṭṭhu ṭhapita’’nti. Yathāgahitaṃ gāhaṃ paṭinissajjanasīlo paṭinissaggī, tappaṭikkhepena duppaṭinissaggī. Paṭisedhattho hi ayaṃ du-saddo yathā ‘‘duppañño, (ma. ni. 1.449) dussīlo’’ti (a. ni. 5.213; 10.75; pārā. 195; dha. pa. 308) ca.
ಪರಿಸುದ್ಧಪಪಟಿಕಪ್ಪತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Parisuddhapapaṭikappattakathāvaṇṇanā
೬೪. ಇಧ ನಿಗ್ರೋಧ ತಪಸ್ಸೀತಿ ಯಥಾನುಕ್ಕನ್ತಂ ಪುರಿಮಪಾಳಿಂ ನಿಗಮನವಸೇನ ಏಕದೇಸೇನ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏವಂ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿ। ಗಹಿತಲದ್ಧಿನ್ತಿ ‘‘ಅಚೇಲಕಾದಿಭಾವೋ ಸೇಯ್ಯೋ, ತೇನ ಚ ಸಂಸಾರಸುದ್ಧಿ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಗಹಿತಲದ್ಧಿಂ। ರಕ್ಖಿತಂ ತಪನ್ತಿ ತಾಯ ಲದ್ಧಿಯಾ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ರಕ್ಖಿತಂ ಅಚೇಲಕವತಾದಿತಪಂ। ‘‘ಸಬ್ಬಮೇವ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಯಂ ವಕ್ಖತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಪಾಳಿವಣ್ಣನಾಯಂ ‘‘ಲೂಖತಪಸ್ಸಿನೋ ಚೇವ ಧುತಙ್ಗಧರಸ್ಸ ಚ ವಸೇನ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೬೪), ತಸ್ಸ ಪರಿಕಪ್ಪಿತರೂಪಸ್ಸ ಲೂಖಸ್ಸ ತಪಸ್ಸಿನೋತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಪರಿಸುದ್ಧಪಾಳಿದಸ್ಸನತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಚ ಇಮಿನಾ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ವಸೇನ ಪಾಳಿ ಯೇವೇತ್ಥ ಲಬ್ಭತಿ, ನ ಪನ ತದತ್ಥೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ವುತ್ತವಿಪಕ್ಖವಸೇನಾತಿ ವುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ, ಪಟಿಕ್ಖೇಪವಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇತಿ ಹೇತುಅತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಹೇತುಅತ್ಥೇನ ಕರಣವಚನೇನ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏವಂ ಸೋ ತೇನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಉತ್ತರಿ ವಾಯಮಮಾನೋತಿ ಯಥಾಸಮಾದಿನ್ನೇಹಿ ಧುತಧಮ್ಮೇಹಿ ಅಪರಿತುಟ್ಠೋ, ಅಪರಿಯೋಸಿತಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಚ ಹುತ್ವಾ ಉಪರಿ ಭಾವನಾನುಯೋಗವಸೇನ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮಂ ಕರೋನ್ತೋ।
64.Idha nigrodha tapassīti yathānukkantaṃ purimapāḷiṃ nigamanavasena ekadesena dasseti. Tenāha ‘‘evaṃ bhagavā’’tiādi. Gahitaladdhinti ‘‘acelakādibhāvo seyyo, tena ca saṃsārasuddhi hotī’’ti evaṃ gahitaladdhiṃ. Rakkhitaṃ tapanti tāya laddhiyā samādiyitvā rakkhitaṃ acelakavatāditapaṃ. ‘‘Sabbameva saṃkiliṭṭha’’nti iminā yaṃ vakkhati parisuddhapāḷivaṇṇanāyaṃ ‘‘lūkhatapassino ceva dhutaṅgadharassa ca vasena yojanā veditabbā’’ti (dī. ni. aṭṭha. 3.64), tassa parikappitarūpassa lūkhassa tapassinoti ayamettha adhippāyoti dasseti. ‘‘Parisuddhapāḷidassanattha’’nti ca iminā titthiyānaṃ vasena pāḷi yevettha labbhati, na pana tadatthoti dasseti. Vuttavipakkhavasenāti vuttassa atthassa paṭipakkhavasena, paṭikkhepavasenāti attho. Tasmiṃ ṭhāneti hetuatthe bhummanti tassa hetuatthena karaṇavacanena atthaṃ dassento ‘‘evaṃ so tenā’’tiādimāha. Uttari vāyamamānoti yathāsamādinnehi dhutadhammehi aparituṭṭho, apariyositasaṅkappo ca hutvā upari bhāvanānuyogavasena sammāvāyāmaṃ karonto.
೬೯. ಇತೋ ಪರನ್ತಿ ಇತೋ ಯಥಾವುತ್ತನಯತೋ ಪರಂ। ಅಗ್ಗಭಾವಂ ವಾ ಸಾರಭಾವಂ ವಾತಿ ತಪೋಜಿಗುಚ್ಛಾಯ ಅಗ್ಗಭಾವಂ ವಾ ಸಾರಭಾವಂ ವಾ ಅಜಾನನ್ತೋ। ‘‘ಅಯಮೇವಸ್ಸ ಅಗ್ಗಭಾವೋ ಸಾರಭಾವೋ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ‘‘ಅಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ, ಸಾರಪ್ಪತ್ತಾ ಚಾ’’ತಿ ಆಹ।
69.Ito paranti ito yathāvuttanayato paraṃ. Aggabhāvaṃ vā sārabhāvaṃ vāti tapojigucchāya aggabhāvaṃ vā sārabhāvaṃ vā ajānanto. ‘‘Ayamevassa aggabhāvo sārabhāvo’’ti maññamāno ‘‘aggappattā, sārappattā cā’’ti āha.
ಪರಿಸುದ್ಧತಚಪ್ಪತ್ತಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Parisuddhatacappattādikathāvaṇṇanā
೭೦. ಯಮನಂ ಸಂಯಮನಂ ಯಾಮೋ, ಹಿಂಸಾದೀನಂ ಅಕರಣವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಯಾಮೋವ ಚಾತುಯಾಮೋ, ಸೋ ಏವ ಸಂವರೋ, ತೇನ ಸಂವುತೋ ಗುತ್ತಸಬ್ಬದ್ವಾರೋ ಚಾತುಯಾಮಸಂವರಸಂವುತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಚತುಬ್ಬಿಧೇನ ಸಂವರೇನ ಪಿಹಿತೋ’’ತಿ। ಅತಿಪಾತನಂ ಹಿಂಸನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪಾಣಂ ನ ಹನತೀ’’ತಿ। ಲೋಭಚಿತ್ತೇನ ಭಾವಿತಂ ಸಮ್ಭಾವಿತನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಭಾವಿತಂ ನಾಮ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ। ಅಯಞ್ಚ ತೇಸು ತೇಸಂಯೇವ ಸಮುದಾಚಾರೋ ಮಗ್ಗೋಟ್ಠಾಪಕಂ ವಿಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ತೇಸಂ ಸಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿ।
70. Yamanaṃ saṃyamanaṃ yāmo, hiṃsādīnaṃ akaraṇavasena catubbidho yāmova cātuyāmo, so eva saṃvaro, tena saṃvuto guttasabbadvāro cātuyāmasaṃvarasaṃvuto. Tenāha ‘‘catubbidhena saṃvarena pihito’’ti. Atipātanaṃ hiṃsananti āha ‘‘pāṇaṃ na hanatī’’ti. Lobhacittena bhāvitaṃ sambhāvitanti katvā bhāvitaṃ nāma pañca kāmaguṇā. Ayañca tesu tesaṃyeva samudācāro maggoṭṭhāpakaṃ viyāti āha ‘‘tesaṃ saññāyā’’ti.
ಏತನ್ತಿ ಅಭಿಹರಣಂ, ಹೀನಾಯ ಅನಾವತ್ತನಞ್ಚ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೋ ಅಭಿಹರತೀತಿ ಆದಿಲಕ್ಖಣ’’ನ್ತಿ। ಅಭಿಹರತೀತಿ ಅಭಿಬುದ್ಧಿಂ ನೇತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಉಪರೂಪರಿ ವಡ್ಢೇತೀ’’ತಿ। ಚಕ್ಕವತ್ತಿನಾಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಅಭಿವಾದನಾದಿ ಕರೀಯತೇವಾತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಸೇಟ್ಠಾ ಗುಣವಿಸೇಸಯೋಗತೋ, ದೋಸವಿರಹಿತತೋ ಚ, ಯತೋ ಸಾ ಪಣ್ಡಿತಪಞ್ಞತ್ತಾ ವುತ್ತಾ। ಗಿಹಿಭಾವೋ ಪನ ನಿಹೀನೋ ತದುಭಯಾಭಾವತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಹೀನಾಯ ಗಿಹಿಭಾವತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ।
Etanti abhiharaṇaṃ, hīnāya anāvattanañca. Tenāha ‘‘so abhiharatīti ādilakkhaṇa’’nti. Abhiharatīti abhibuddhiṃ neti. Tenāha ‘‘uparūpari vaḍḍhetī’’ti. Cakkavattināpi pabbajitassa abhivādanādi karīyatevāti pabbajjā seṭṭhā guṇavisesayogato, dosavirahitato ca, yato sā paṇḍitapaññattā vuttā. Gihibhāvo pana nihīno tadubhayābhāvatoti āha ‘‘hīnāya gihibhāvatthāyā’’ti.
೭೧. ತಚಪ್ಪತ್ತಾತಿ ತಚಂ ಪತ್ತಾ, ತಚಸದಿಸಾ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
71.Tacappattāti tacaṃ pattā, tacasadisā hotīti attho.
೭೪. ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ವಸೇನಾತಿ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಸಮಯವಸೇನ। ನೇಸನ್ತಿ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ। ತನ್ತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ। ಸೀಲಸಮ್ಪದಾತಿ ಸಬ್ಬಾಕಾರಸಮ್ಪನ್ನಂ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ। ತಚಸಾರಸಮ್ಪತ್ತಿತೋತಿ ತಚತಪೋಜಿಗುಚ್ಛಾಯಾಸಾರಸಮ್ಪತ್ತಿತೋ। ವಿಸೇಸಭಾವನ್ತಿ ವಿಸೇಸಸಭಾವಂ।
74. Titthiyānaṃ vasenāti titthiyānaṃ samayavasena. Nesanti titthiyānaṃ. Tanti dibbacakkhuṃ. Sīlasampadāti sabbākārasampannaṃ catupārisuddhisīlaṃ. Tacasārasampattitoti tacatapojigucchāyāsārasampattito. Visesabhāvanti visesasabhāvaṃ.
ಅಚೇಲಕಪಾಳಿಮತ್ತಮ್ಪೀತಿ ಅಚೇಲಕಪಾಳಿಆಗತತ್ಥಮತ್ತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಯಂ ಅನಸ್ಸಾಮ ವಿನಟ್ಠಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅ-ಕಾರೋ ವಾ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ನಸ್ಸಾಮಾತಿ ವಿನಸ್ಸಾಮ। ಕುತೋ ಪರಿಸುದ್ಧಪಾಳೀತಿ ಕುತೋ ಏವ ಅಮ್ಹೇಸು ಪರಿಸುದ್ಧಪಾಳಿಆಗತಪಟಿಪತ್ತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ಸುತಿವಸೇನಾಪೀತಿ ಸೋತಪಥಾಗಮನಮತ್ತೇನಾಪಿ ನ ಜಾನಾಮ।
Acelakapāḷimattampīti acelakapāḷiāgatatthamattampi natthi, tasmā mayaṃ anassāma vinaṭṭhāti attho. A-kāro vā nipātamattaṃ, nassāmāti vinassāma. Kuto parisuddhapāḷīti kuto eva amhesu parisuddhapāḷiāgatapaṭipatti. Esa nayo sesesupi. Sutivasenāpīti sotapathāgamanamattenāpi na jānāma.
ನಿಗ್ರೋಧಸ್ಸಪಜ್ಝಾಯನವಣ್ಣನಾ
Nigrodhassapajjhāyanavaṇṇanā
೭೫. ಅಸ್ಸಾತಿ ಸನ್ಧಾನಸ್ಸ ಗಹಪತಿಸ್ಸ। ಕಕ್ಖಳನ್ತಿ ಫರುಸಂ। ದುರಾಸದವಚನನ್ತಿ ಅವತ್ತಬ್ಬವಚನಂ। ಯಸ್ಮಾ ಫರುಸವಚನಂ ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಯುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಖಮಾಪಿತೇ ಖಮಾಪಕಸ್ಸ ಪಟಿಪಾಕತಿಕಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಯೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
75.Assāti sandhānassa gahapatissa. Kakkhaḷanti pharusaṃ. Durāsadavacananti avattabbavacanaṃ. Yasmā pharusavacanaṃ yaṃ uddissa payuttaṃ, tasmiṃ khamāpite khamāpakassa paṭipākatikaṃ hoti, tasmā ‘‘ayaṃ mayī’’tiādi vuttaṃ.
೭೬. ಬೋಧತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ನ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಭಾವಘೋಸನತ್ಥಾಯ। ವಾದತ್ಥಾಯಾತಿ ಪರವಾದಭಞ್ಜನವಾದತ್ಥಾಯ। ರಾಗಾದಿಸಮನತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ನ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಮ್ಯತಾಯ। ಓಘನಿತ್ಥರಣತ್ಥಾಯಾತಿ ಚತುರೋಘನಿತ್ಥರಣತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಓರಪಾರಾತಿಣ್ಣಮಾವಹತ್ತಾ ದೇಸನಾಯ। ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಲೇಸೇನಪಿ ದೇಸನಾಯ ಅಪರಾಮಟ್ಠಭಾವತೋ।
76.Bodhatthāya dhammaṃ deseti, na attano buddhabhāvaghosanatthāya. Vādatthāyāti paravādabhañjanavādatthāya. Rāgādisamanatthāya dhammaṃ deseti, na antevāsikamyatāya. Oghanittharaṇatthāyāti caturoghanittharaṇatthāya dhammaṃ deseti sabbaso orapārātiṇṇamāvahattā desanāya. Sabbakilesaparinibbānatthāya dhammaṃ deseti kilesānaṃ lesenapi desanāya aparāmaṭṭhabhāvato.
ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಾದಿವಣ್ಣನಾ
Brahmacariyapariyosānādivaṇṇanā
೭೭. ಇದಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪೀತಿ ಸತ್ತವಸ್ಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ‘‘ಸತ್ತಾಹ’’ನ್ತಿ ಪದಂ, ಇದಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ವಚನಂ। ಅಸಠೋ ಪನ ಅಮಾಯಾವೀ ಉಜುಜಾತಿಕೋ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೋ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸೋ ಹಿ ತಂಮುಹುತ್ತೇನೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀತಿ। ವಙ್ಕವಙ್ಕೋತಿ ಕಾಯವಙ್ಕಾದೀಹಿಪಿ ವಙ್ಕೇಹಿ ವಙ್ಕೋ ಜಿಮ್ಹೋ ಕುಟಿಲೋ। ‘‘ಸಠಂ ಪನಾಹಂ ಅನುಸಾಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀ’’ತಿ ನ ಇದಂ ಭಗವಾ ಕಿಲಾಸುಭಾವೇನೇವ ವದತಿ, ಅಥ ಖೋ ತಸ್ಸ ಅಭಾಜನಭಾವೇನೇವ।
77.Idaṃ sabbampīti sattavassato paṭṭhāya yāva ‘‘sattāha’’nti padaṃ, idaṃ sabbampi vacanaṃ. Asaṭho pana amāyāvī ujujātiko tikkhapañño ugghaṭitaññūti adhippāyo. So hi taṃmuhutteneva arahattaṃ pattuṃ sakkhissatīti. Vaṅkavaṅkoti kāyavaṅkādīhipi vaṅkehi vaṅko jimho kuṭilo. ‘‘Saṭhaṃ panāhaṃ anusāsituṃ na sakkomī’’ti na idaṃ bhagavā kilāsubhāveneva vadati, atha kho tassa abhājanabhāveneva.
೭೮. ಪಕತಿಯಾ ಆಚರಿಯೋತಿ ಯೋ ಏವ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪಕತಿಯಾ ಆಚರಿಯೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೋ ಏವ ಇದಾನಿಪಿ ಪುಬ್ಬಾಚಿಣ್ಣವಸೇನ ಆಚರಿಯೋ ಹೋತು, ನ ಮಯಂ ತುಮ್ಹೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಕಾತುಕಾಮಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ನ ಮಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉದ್ದೇಸೇನ ಅತ್ಥಿಕಾ, ಧಮ್ಮತನ್ತಿ ಮೇವ ಪನ ತುಮ್ಹೇ ಞಾಪೇತುಕಾಮಮ್ಹಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಆಜೀವತೋತಿ ಜೀವಿಕಾಯ ವುತ್ತಿತೋ। ಅಕುಸಲಾತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಪತ್ತಾತಿ ಅಕುಸಲಾತಿ ತಂ ತಂ ಕೋಟ್ಠಾಸತಂಯೇವ ಉಪಗತಾ। ಕಿಲೇಸದರಥಸಮ್ಪಯುತ್ತಾತಿ ಕಿಲೇಸದರಥಸಹಿತಾ ತಂಸಮ್ಬನ್ಧನತೋ । ಜಾತಿಜರಾಮರಣಾನಂ ಹಿತಾತಿ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಿಯಾ। ಸಂಕಿಲೇಸೋ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥಿ, ಸಂಕಿಲೇಸೇ ವಾ ನಿಯುತ್ತಾತಿ ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ। ವೋದಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ವಿಸುದ್ಧಿ, ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭೂತತ್ತಾ ವೋದಾನಿಯಾ। ತಥಾಭೂತಾ ಚೇತೇ ವೋದಾಪೇನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸತ್ತೇ ವೋದಾಪೇನ್ತೀ’’ತಿ। ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಪಾರಿಪೂರಿವೇಪುಲ್ಲತಾ ಮಗ್ಗಫಲವಸೇನೇವ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾತಿ ಆಹ ‘‘ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾ…ಪೇ॰… ವೇಪುಲ್ಲತ’’ನ್ತಿ। ಉಭೋಪಿ ವಾ ಏತಾನಿ ಪಾರಿಪೂರಿವೇಪುಲ್ಲಾನಿ। ಯಾ ಹಿ ತಸ್ಸ ಪಾರಿಪೂರೀ, ಸಾ ಏವ ವೇಪುಲ್ಲತಾತಿ। ತತೋತಿ ಸಂಕಿಲೇಸಧಮ್ಮಪ್ಪಹಾನವೋದಾನಧಮ್ಮಾಭಿಬುದ್ಧಿಹೇತು।
78.Pakatiyā ācariyoti yo eva tumhākaṃ ito pubbe pakatiyā ācariyo ahosi, so eva idānipi pubbāciṇṇavasena ācariyo hotu, na mayaṃ tumhe antevāsike kātukāmāti adhippāyo. Namayaṃ tumhākaṃ uddesena atthikā, dhammatanti meva pana tumhe ñāpetukāmamhāti adhippāyo. Ājīvatoti jīvikāya vuttito. Akusalāti koṭṭhāsaṃ pattāti akusalāti taṃ taṃ koṭṭhāsataṃyeva upagatā. Kilesadarathasampayuttāti kilesadarathasahitā taṃsambandhanato . Jātijarāmaraṇānaṃ hitāti jātijarāmaraṇiyā. Saṃkileso ettha atthi, saṃkilese vā niyuttāti saṃkilesikā. Vodānaṃ vuccati visuddhi, tassa paccayabhūtattā vodāniyā. Tathābhūtā cete vodāpentīti āha ‘‘satte vodāpentī’’ti. Sikhāppattā paññāya pāripūrivepullatā maggaphalavaseneva icchitabbāti āha ‘‘maggapaññā…pe… vepullata’’nti. Ubhopi vā etāni pāripūrivepullāni. Yā hi tassa pāripūrī, sā eva vepullatāti. Tatoti saṃkilesadhammappahānavodānadhammābhibuddhihetu.
೭೯. ‘‘ಯಥಾ ಮಾರೇನಾ’’ತಿ ನಯಿದಂ ನಿದಸ್ಸನವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ತಥಾಭಾವಕಥನಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಾರೋ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅಥಾತಿ ಮಾರೇನ ತೇಸಂ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪಚ್ಛಾ ಅಞ್ಞಾಸೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಭಗವಾ ಪಗೇವ ನ ಅಞ್ಞಾಸೀತಿ? ಅನಾವಜ್ಜಿತತ್ತಾ। ಮಾರಂ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾತಿ ಮಾರೇನ ತೇಸು ಕತಂ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಂ ವಿಧಮೇತ್ವಾ, ನ ತೇಸಂ ಸತಿ ಪಯೋಜನೇ ಬುದ್ಧಾನಂ ದುಕ್ಕರಂ। ಸೋತಿ ಮಗ್ಗಫಲುಪ್ಪತ್ತಿಹೇತು। ತೇಸಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾನಂ।
79.‘‘Yathā mārenā’’ti nayidaṃ nidassanavasena vuttaṃ, atha kho tathābhāvakathanamevāti dassetuṃ ‘‘māro kirā’’tiādi vuttaṃ. Athāti mārena tesaṃ pariyuṭṭhānappattito pacchā aññāsīti yojanā. Kasmā pana bhagavā pageva na aññāsīti? Anāvajjitattā. Māraṃ paṭibāhitvāti mārena tesu kataṃ pariyuṭṭhānaṃ vidhametvā, na tesaṃ sati payojane buddhānaṃ dukkaraṃ. Soti maggaphaluppattihetu. Tesaṃ paribbājakānaṃ.
ಫುಟ್ಠಾತಿ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನವಸೇನ ಫುಟ್ಠಾ। ಯತ್ರಾತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇಸೂ’’ತಿ। ಅಞ್ಞಾಣತ್ಥನ್ತಿ ಆಜಾನನತ್ಥಂ, ಉಪಸಗ್ಗಮತ್ತಞ್ಚೇತ್ಥ ಆ-ಕಾರೋತಿ ಆಹ ‘‘ಜಾನನತ್ಥ’’ನ್ತಿ, ವೀಮಂಸನತ್ಥನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚಿತ್ತಂ ನುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ‘‘ಜಾನಾಮ ತಾವಸ್ಸ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಆಜಾನನತ್ಥಂ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೇ ಏಕವಾರಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ನುಪ್ಪನ್ನಂ। ಸತ್ತಾಹೋ ಪನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಏತೇಸಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಸತ್ತಾಹಂ ಪೂರೇತುನ್ತಿ ಸತ್ತಾಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಪೂರೇತುಂ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಸೇನ ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಪೂರೇತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರವಾದಭಿನ್ದನನ್ತಿ ಪರವಾದಮದ್ದನಂ। ಸಕವಾದಸಮುಸ್ಸಾಪನನ್ತಿ ಸಕವಾದಪಗ್ಗಣ್ಹನಂ। ವಾಸನಾಯಾತಿ ಸಚ್ಚಸಮ್ಪಟಿವೇಧವಾಸನಾಯ। ನೇಸನ್ತಿ ಚ ಪಕರಣವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ತದಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಹಿ ಭಗವತೋ ಸಮ್ಮುಖಾ, ಪರಮ್ಪರಾಯ ಚ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸುಣನ್ತಾನಂ ವಾಸನಾಯ ಪಚ್ಚಯೋ ಏವಾತಿ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥತೋ ನ ವಿಭತ್ತಂ, ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವಾತಿ।
Phuṭṭhāti pariyuṭṭhānavasena phuṭṭhā. Yatrāti niddhāraṇe bhummanti āha ‘‘yesū’’ti. Aññāṇatthanti ājānanatthaṃ, upasaggamattañcettha ā-kāroti āha ‘‘jānanattha’’nti, vīmaṃsanatthanti attho. Cittaṃ nuppannanti ‘‘jānāma tāvassa dhamma’’nti ājānanatthaṃ ‘‘brahmacariyaṃ carissāmā’’ti ekasmiṃ divase ekavārampi tesaṃ cittaṃ nuppannaṃ. Sattāho pana vuccamāno etesaṃ kiṃ karissatīti yojanā. Sattāhaṃ pūretunti sattāhaṃ brahmacariyaṃ pūretuṃ, brahmacariyavasena vā sattāhaṃ pūretunti attho. Paravādabhindananti paravādamaddanaṃ. Sakavādasamussāpananti sakavādapaggaṇhanaṃ. Vāsanāyāti saccasampaṭivedhavāsanāya. Nesanti ca pakaraṇavasena vuttaṃ. Tadaññesampi hi bhagavato sammukhā, paramparāya ca devamanussānaṃ suṇantānaṃ vāsanāya paccayo evāti. Yaṃ panettha atthato na vibhattaṃ, taṃ suviññeyyamevāti.
ಉದುಮ್ಬರಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ।
Udumbarikasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೨. ಉದುಮ್ಬರಿಕಸುತ್ತಂ • 2. Udumbarikasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ೨. ಉದುಮ್ಬರಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 2. Udumbarikasuttavaṇṇanā
