| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ-ಮೂಲಸಿಕ್ಖಾ • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
೩೭. ಉಗ್ಗಹನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
37. Uggahaniddesavaṇṇanā
೨೮೧. ದಸಭೇದಮ್ಪೀತಿ ಸಚೇ ಕೇನಚಿ ಹೇಟ್ಠಾ ದಸ್ಸಿತಂ ದಸವಿಧಂ ರತನಂ ಆನೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ವಾ ನವಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಾ ಅಞ್ಞಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ಸುತ್ತನ್ತಿಕಗಣಸ್ಸ ವಾ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
281.Dasabhedampīti sace kenaci heṭṭhā dassitaṃ dasavidhaṃ ratanaṃ ānetvā ‘‘idaṃ saṅghassa vā cetiyassa vā navakammassa vā aññapuggalassa vā suttantikagaṇassa vā dammī’’ti vutte ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchantassa dukkaṭaṃ hotīti attho.
೨೮೨-೩. ತೇಸು ದಸವಿಧೇಸು ರತನೇಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ದ್ವೀಸೂತಿ ರಜತಜಾತರೂಪೇಸು। ಗಣಸಙ್ಘಪುಗ್ಗಲೇ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೫೩೮-೫೩೯) ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ದಮ್ಮಿ, ನವಕಮ್ಮಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಚೇ? ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವದೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಇಮೇ ಏವಂ ವದನ್ತೀ’’ತಿ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
282-3. Tesu dasavidhesu ratanesūti attho. Dvīsūti rajatajātarūpesu. Gaṇasaṅghapuggale (pārā. aṭṭha. 2.538-539) anāmasitvā ‘‘idaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ cetiyassa dammi, navakammassa dammī’’ti vutte na paṭikkhipeti attho. Kiṃ kātabbanti ce? Taṃ dassetuṃ ‘‘vade’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Ime evaṃ vadantī’’ti kappiyakārānaṃ ācikkhitabbanti attho.
೨೮೪. ನ ಕೇವಲಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಾದಿಕಮೇವ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಖೇತ್ತವತ್ಥಾದಿಕಂ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಖೇತ್ತಂ ವತ್ಥು’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ದಾಸಪಸುಆದಿಕಂ ದಾಸಪಸ್ವಾದಿಕಂ। ಸಚೇ ಹಿ ಕೋಚಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸಸ್ಸಸಮ್ಪಾದಕಂ ಮಹಾತಳಾಕಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವದತಿ, ತಞ್ಚೇ ಸಙ್ಘೋ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ। ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇಪಿ ಪರಿಭೋಗೇಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೇವ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ।
284. Na kevalaṃ hiraññasuvaṇṇādikameva, aññampi khettavatthādikaṃ akappiyaṃ na sampaṭicchitabbanti taṃ dassetuṃ ‘‘khettaṃ vatthu’’ntiādimāha. Dāsapasuādikaṃ dāsapasvādikaṃ. Sace hi koci ‘‘mayhaṃ sassasampādakaṃ mahātaḷākaṃ atthi, taṃ saṅghassa dammī’’ti vadati, tañce saṅgho sampaṭicchati. Paṭiggahaṇepi paribhogepi āpattiyeva. Evaṃ sesesupi.
ಕಪ್ಪಿಯೇನ ಕಮೇನ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ‘‘ಖೇತ್ತಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಇತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಚತುಪಚ್ಚಯಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವಾ ವದತಿ ಚೇ, ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ವತ್ಥುಮ್ಹಿಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ‘‘ತಳಾಕಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸಙ್ಘೋ ಉದಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ಭಣ್ಡಕಂ ಧೋವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವಾ ಆದಿನಾ ನಯೇನ ವುತ್ತೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ದಾಸಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಆರಾಮಿಕಂ, ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಂ, ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಗೋಮಹಿಂಸಅಜೇಳಕಾದಯೋ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಪಞ್ಚಗೋರಸಪರಿಭೋಗತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ। ಏದಿಸಂ ಗಹಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Kappiyena kamena gaṇheyyāti sambandho. ‘‘Khettaṃ dammī’’ti vutte ‘‘na vaṭṭatī’’ti paṭikkhipitvā ‘‘ito cattāro paccaye paribhuñjathā’’ti vā ‘‘catupaccayaparibhogatthāya dammī’’ti vā vadati ce, gahetabbaṃ. Vatthumhipi eseva nayo. ‘‘Taḷākaṃ dammī’’ti vutte paṭikkhipitvā ‘‘cattāro paccaye paribhuñjathā’’ti vā ‘‘saṅgho udakaṃ paribhuñjissati, bhaṇḍakaṃ dhovissatī’’ti vā ādinā nayena vutte sampaṭicchitabbaṃ. ‘‘Dāsaṃ dammī’’ti vutte paṭikkhipitvā ‘‘ārāmikaṃ, veyyāvaccakaraṃ, kappiyakārakaṃ dammī’’ti vutte sampaṭicchitabbaṃ. ‘‘Gomahiṃsaajeḷakādayo dammī’’ti vutte paṭikkhipitvā ‘‘pañcagorasaparibhogatthāyā’’ti vutte sampaṭicchitabbaṃ. Edisaṃ gahaṇaṃ sandhāya ‘‘paṭikkhipitvā gaṇheyyā’’ti vuttaṃ.
೨೮೫-೬. ನವಮಾತಿಕಕೇದಾರತಳಾಕಕಿರಿಯಾ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೨೩೮-೨೩೯) ಚ ಅನವೇ ಪುಬ್ಬೇ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಹಿತತಳಾಕೇ ಮತ್ತಿಕುದ್ಧರಣಞ್ಚ ಭಿನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಪಾಳಿಬನ್ಧೋ ಚ ದುಬ್ಬಲಟ್ಠಾನೇ ಆಳಿಯಾ ಥಿರಕಾರೋ ಚ ಅನವೇ ಕೇದಾರೇ ಪುರಾಣಭಾಗತೋ ಅತಿರೇಕಭಾಗಗ್ಗಹಣಞ್ಚ ನವೇ ಕೇದಾರೇ ಅಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಭಾಗೇ ‘‘ಸಸ್ಸೇ ದೇಥ ಏತ್ತಕೇ’’ತಿ ಕಹಾಪಣುಟ್ಠಾಪನಞ್ಚಾಪೀತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇ ಕರೋತಿ, ಏವಮಾದಿಕಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಅಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
285-6.Navamātikakedārataḷākakiriyā (pārā. aṭṭha. 2.238-239) ca anave pubbe kappiyavohārena paṭikkhipitvā gahitataḷāke mattikuddharaṇañca bhinnaṭṭhāne pāḷibandho ca dubbalaṭṭhāne āḷiyā thirakāro ca anave kedāre purāṇabhāgato atirekabhāgaggahaṇañca nave kedāre aparicchinnabhāge ‘‘sasse detha ettake’’ti kahāpaṇuṭṭhāpanañcāpīti idaṃ sabbaṃ bhikkhussa kātuṃ na vaṭṭati. Sace karoti, evamādikaṃ sabbesampi akappiyanti attho.
೨೮೭-೯. ಇದಾನಿ ತಂಯೇವ ಅಕಪ್ಪಿಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅವತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೨೩೮-೨೩೯) – ಯೋ ಪನ ‘‘ಕಸ, ವಪ್ಪ’’ ಇಚ್ಚಾದಿಕಂ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಿಕಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ಏತ್ತಕೋ ಭಾಗೋ ದೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಭೂಮಿಂ ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ, ‘‘ಏತ್ತಕೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ಸಸ್ಸಂ ಕತಂ, ಏತ್ತಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಕಸ್ಸಕೇ ವದನ್ತೇ ಪಮಾಣಗಣ್ಹನತ್ಥಂ ದಣ್ಡರಜ್ಜುಭಿ ಮಿನತಿ, ಖಲೇ ಠತ್ವಾ ರಕ್ಖಣಾದೀನಿ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಅಕಪ್ಪಿಯನ್ತಿ।
287-9. Idāni taṃyeva akappiyaṃ dassetuṃ ‘‘avatvā’’tiādi vuttaṃ. Tassattho (pārā. aṭṭha. 2.238-239) – yo pana ‘‘kasa, vappa’’ iccādikaṃ avatvā ‘‘ettikāya bhūmiyā ettako bhāgo deyyo’’ti bhūmiṃ vā patiṭṭhāpeti, ‘‘ettake bhūmibhāge sassaṃ kataṃ, ettakaṃ gaṇhathā’’ti kassake vadante pamāṇagaṇhanatthaṃ daṇḍarajjubhi minati, khale ṭhatvā rakkhaṇādīni karoti, tasseva akappiyanti.
೨೯೦. ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಸೀಸೇನ ಪಿತುಸನ್ತಕಮ್ಪಿ ಸಚೇ ಪಟಿಸಾಮೇಯ್ಯ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
290. Bhaṇḍāgārikasīsena pitusantakampi sace paṭisāmeyya, pācittiyanti attho.
೨೯೧-೨. ಪಿತೂನನ್ತಿ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ। ಸಾಟಕಾದಿಕಪ್ಪಿಯಂ ವತ್ಥುಂ। ‘‘ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ದೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪಾತೇತ್ವಾನ ಗತೇ ಯಸ್ಮಾ ಅಜ್ಝಾರಾಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಸೇನ (ಪಾಚಿ॰ ೫೦೫-೫೦೬) ಪಲಿಬೋಧೋ, ತಸ್ಮಾ ಗೋಪಿತುಂ ಲಬ್ಭನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
291-2.Pitūnanti mātāpitūnaṃ. Sāṭakādikappiyaṃ vatthuṃ. ‘‘Paṭisāmetvā dehī’’ti vutteti sambandho. Pātetvāna gate yasmā ajjhārāmasikkhāpadavasena (pāci. 505-506) palibodho, tasmā gopituṃ labbhanti attho.
೨೯೩-೪. ಸಕಂ ವಾಸಿಆದಿಪರಿಕ್ಖಾರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಂ ಠಾನಂ ಗುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಂ। ‘‘ಏತ್ಥ ಠಪೇಥಾ’’ತಿ ಪನ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ।
293-4.Sakaṃ vāsiādiparikkhāranti attho. Idaṃ ṭhānaṃ guttanti dassetabbaṃ. ‘‘Ettha ṭhapethā’’ti pana na vattabbaṃ.
೨೯೫. ಏತ್ಥ ‘‘ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ನ ಪವಿಸತಿ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ವಾ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ವಾ ಗಹಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಙ್ಕನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವತ್ಥುಮ್ಹೀತಿ ಅಲಙ್ಕಾರಾದಿವತ್ಥುಮ್ಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಾದಿಸೇತಿ ಯಾದಿಸೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ನಟ್ಠೇ ಆಸಙ್ಕಾ ಹೋತಿ, ತಾದಿಸೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ನಟ್ಠೇತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
295. Ettha ‘‘añño koci na pavisati, bhikkhūhi vā sāmaṇerehi vā gahitaṃ bhavissatī’’ti saṅkantīti attho. Vatthumhīti alaṅkārādivatthumhīti attho. Tādiseti yādise vatthumhi naṭṭhe āsaṅkā hoti, tādise vatthumhi naṭṭheti sambandho.
೨೯೬. ಇದಾನಿ ಅಸಙ್ಕಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವಿಹಾರಾವಸಥಸ್ಸನ್ತೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ವಿಹಾರಸ್ಸ ಚ ಘರಸ್ಸ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ರತನನ್ತಿ ದಸವಿಧಂ ರತನಂ। ರತ್ನಸಮ್ಮತನ್ತಿ ಸಾಟಕವೇಠನಾದಿಕಂ। ಗಹೇತ್ವಾನಾತಿ ಕಪ್ಪಿಯಕಾರಕೇ ಅಸತಿ ಅತ್ತನಾಪಿ ಗಹೇತ್ವಾನ ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಗ್ಗೇರಞ್ಞೇಪೀತಿ ಮಗ್ಗೇಪಿ ಅರಞ್ಞೇಪಿ। ತಾದಿಸೇತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಗಹಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಸಙ್ಕಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನೇ। ಪತಿರೂಪಂ ಕರೀಯತೀತಿ ಮಗ್ಗೇ ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಾ ತಾದಿಸಂ ಭಣ್ಡಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ, ಸಾಮಿಕೇಸು ಆಗತೇಸು ತಂ ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಸಾಮಿಕೇ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ರತನಸಮ್ಮತಂ ಪಂಸುಕೂಲಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ರತನಞ್ಚೇ ಹೋತಿ, ತುಣ್ಹೀಭೂತೇನ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಂ ಮಗ್ಗಾರಞ್ಞಕೇಸು ಪಟಿಪತ್ತಿ। ವಿಹಾರಾವಸಥಾನಂ ಪನ ಅನ್ತೋ ತಾದಿಸಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಣ್ಡಕಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥ ಏತ್ತಕಾ ಕಹಾಪಣಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ರೂಪೇನ ವಾ ಲಞ್ಛನಾಯ ವಾ ಪಿಲೋತಿಕಾಯ ವಾ ಸಞ್ಞಾಣಂ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಂ, ತತೋ ಪಕ್ಕಮನ್ತೇನ ಪತಿರೂಪಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಉಗ್ಗಹವಿನಿಚ್ಛಯೋ।
296. Idāni asaṅkitabbaṭṭhānaṃ dassetuṃ ‘‘vihārāvasathassanto’’tiādimāha. Vihārassa ca gharassa cāti attho. Ratananti dasavidhaṃ ratanaṃ. Ratnasammatanti sāṭakaveṭhanādikaṃ. Gahetvānāti kappiyakārake asati attanāpi gahetvāna nikkhipeyyāti attho. Maggeraññepīti maggepi araññepi. Tādiseti ‘‘bhikkhūhi gahitaṃ bhavissatī’’ti āsaṅkitabbaṭṭhāne. Patirūpaṃ karīyatīti magge vā araññe vā tādisaṃ bhaṇḍaṃ passitvā maggā okkamma nisīditabbaṃ, sāmikesu āgatesu taṃ ṭhānaṃ ācikkhitabbaṃ. Sace sāmike na passati, ratanasammataṃ paṃsukūlaṃ gahetabbaṃ. Ratanañce hoti, tuṇhībhūtena gantabbanti attho. Ayaṃ maggāraññakesu paṭipatti. Vihārāvasathānaṃ pana anto tādisaṃ disvā bhaṇḍakaṃ muñcitvā ‘‘ettha ettakā kahāpaṇā’’tiādinā nayena rūpena vā lañchanāya vā pilotikāya vā saññāṇaṃ katvā nikkhipitabbaṃ, tato pakkamantena patirūpānaṃ bhikkhūnaṃ ācikkhitabbaṃ. Uggahavinicchayo.
ಉಗ್ಗಹನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Uggahaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
