| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
३. उग्गहसुत्तवण्णना
3. Uggahasuttavaṇṇanā
३३. ततिये भद्दियेति भद्दियनगरे। जातियावनेति सयंजाते अरोपिते हिमवन्तेन सद्धिं एकाबद्धे वनसण्डे, तं नगरं उपनिस्साय तस्मिं वने विहरतीति अत्थो। अत्तचतुत्थोति अत्तना चतुत्थो। कस्मा पनेस भगवन्तं अत्तचतुत्थंयेव निमन्तेसि? गेहे किरस्स मङ्गलं महन्तं, तत्थ महन्तेन संविधानेन बहू मनुस्सा सन्निपतिस्सन्ति। ते भिक्खुसङ्घं परिविसन्तेन दुस्सङ्गहा भविस्सन्तीति अत्तचतुत्थंयेव निमन्तेसि। अपि चस्स एवम्पि अहोसि – ‘‘दहरकुमारिकायो महाभिक्खुसङ्घमज्झे सत्थरि ओवदन्ते ओलीनमना ओवादं गहेतुं न सक्कुणेय्यु’’न्ति। इमिनापि कारणेन अत्तचतुत्थमेव निमन्तेसि। ओवदतु तासं, भन्तेति, भन्ते भगवा, एतासं ओवदतु, एता ओवदतूति अत्थो। उपयोगत्थस्मिञ्हि एतं सामिवचनं। यं तासन्ति यं ओवादानुसासनं एतासं। एवञ्च पन वत्वा सो सेट्ठि ‘‘इमा मम सन्तिके ओवादं गण्हमाना हरायेय्यु’’न्ति भगवन्तं वन्दित्वा पक्कामि।
33. Tatiye bhaddiyeti bhaddiyanagare. Jātiyāvaneti sayaṃjāte aropite himavantena saddhiṃ ekābaddhe vanasaṇḍe, taṃ nagaraṃ upanissāya tasmiṃ vane viharatīti attho. Attacatutthoti attanā catuttho. Kasmā panesa bhagavantaṃ attacatutthaṃyeva nimantesi? Gehe kirassa maṅgalaṃ mahantaṃ, tattha mahantena saṃvidhānena bahū manussā sannipatissanti. Te bhikkhusaṅghaṃ parivisantena dussaṅgahā bhavissantīti attacatutthaṃyeva nimantesi. Api cassa evampi ahosi – ‘‘daharakumārikāyo mahābhikkhusaṅghamajjhe satthari ovadante olīnamanā ovādaṃ gahetuṃ na sakkuṇeyyu’’nti. Imināpi kāraṇena attacatutthameva nimantesi. Ovadatu tāsaṃ, bhanteti, bhante bhagavā, etāsaṃ ovadatu, etā ovadatūti attho. Upayogatthasmiñhi etaṃ sāmivacanaṃ. Yaṃ tāsanti yaṃ ovādānusāsanaṃ etāsaṃ. Evañca pana vatvā so seṭṭhi ‘‘imā mama santike ovādaṃ gaṇhamānā harāyeyyu’’nti bhagavantaṃ vanditvā pakkāmi.
भत्तूति सामिकस्स। अनुकम्पं उपादायाति अनुद्दयं पटिच्च। पुब्बुट्ठायिनियोति सब्बपठमं उट्ठानसीला। पच्छानिपातिनियोति सब्बपच्छा निपज्जनसीला। इत्थिया हि पठमतरं भुञ्जित्वा सयनं आरुय्ह निपज्जितुं न वट्टति, सब्बे पन गेहपरिजने भोजेत्वा उपकरणभण्डं संविधाय गोरूपादीनि आगतानागतानि ञत्वा स्वे कत्तब्बकम्मं विचारेत्वा कुञ्चिकामुद्दिकं हत्थे कत्वा सचे भोजनं अत्थि, भुञ्जित्वा, नो चे अत्थि, अञ्ञं पचापेत्वा सब्बे सन्तप्पेत्वा पच्छा निपज्जितुं वट्टति। निपन्नायपि याव सूरियुग्गमना निद्दायितुं न वट्टति, सब्बपठमं पन उट्ठाय दासकम्मकरे पक्कोसापेत्वा ‘‘इदञ्चिदञ्च कम्मं करोथा’’ति कम्मन्तं विचारेत्वा धेनुयो दुहापेत्वा सब्बं गेहे कत्तब्बकिच्चं अत्तनो पच्चक्खंयेव कातुं वट्टति । एतमत्थं सन्धाय ‘‘पुब्बुट्ठायिनियो पच्छानिपातिनियो’’ति आह। ‘‘किंकारपटिस्साविनियोति किं करोम किं करोमा’’ति मुखं ओलोकेत्वा विचरणसीला। मनापचारिनियोति मनापंयेव किरियं करणसीला। पियवादिनियोति पियमेव वचनं वादनसीला। पूजेस्सामाति चतुपच्चयपूजाय पूजयिस्साम।
Bhattūti sāmikassa. Anukampaṃ upādāyāti anuddayaṃ paṭicca. Pubbuṭṭhāyiniyoti sabbapaṭhamaṃ uṭṭhānasīlā. Pacchānipātiniyoti sabbapacchā nipajjanasīlā. Itthiyā hi paṭhamataraṃ bhuñjitvā sayanaṃ āruyha nipajjituṃ na vaṭṭati, sabbe pana gehaparijane bhojetvā upakaraṇabhaṇḍaṃ saṃvidhāya gorūpādīni āgatānāgatāni ñatvā sve kattabbakammaṃ vicāretvā kuñcikāmuddikaṃ hatthe katvā sace bhojanaṃ atthi, bhuñjitvā, no ce atthi, aññaṃ pacāpetvā sabbe santappetvā pacchā nipajjituṃ vaṭṭati. Nipannāyapi yāva sūriyuggamanā niddāyituṃ na vaṭṭati, sabbapaṭhamaṃ pana uṭṭhāya dāsakammakare pakkosāpetvā ‘‘idañcidañca kammaṃ karothā’’ti kammantaṃ vicāretvā dhenuyo duhāpetvā sabbaṃ gehe kattabbakiccaṃ attano paccakkhaṃyeva kātuṃ vaṭṭati . Etamatthaṃ sandhāya ‘‘pubbuṭṭhāyiniyo pacchānipātiniyo’’ti āha. ‘‘Kiṃkārapaṭissāviniyoti kiṃ karoma kiṃ karomā’’ti mukhaṃ oloketvā vicaraṇasīlā. Manāpacāriniyoti manāpaṃyeva kiriyaṃ karaṇasīlā. Piyavādiniyoti piyameva vacanaṃ vādanasīlā. Pūjessāmāti catupaccayapūjāya pūjayissāma.
अब्भागतेति अत्तनो सन्तिकं आगते। आसनोदकेन पटिपूजेस्सामाति आसनेन च पादधोवनउदकेन च पूजयिस्साम। एत्थ च मातापितूनं देवसिकं सक्कारो कातब्बो। समणब्राह्मणानं पन अब्भागतानं आसनं दत्वा पादधोवनञ्च दातब्बं, सक्कारो च कातब्बो।
Abbhāgateti attano santikaṃ āgate. Āsanodakena paṭipūjessāmāti āsanena ca pādadhovanaudakena ca pūjayissāma. Ettha ca mātāpitūnaṃ devasikaṃ sakkāro kātabbo. Samaṇabrāhmaṇānaṃ pana abbhāgatānaṃ āsanaṃ datvā pādadhovanañca dātabbaṃ, sakkāro ca kātabbo.
उण्णाति एळकलोमं। तत्थ दक्खा भविस्सामाति एळकलोमानं विजटनधोवनरजनवेणिकरणादीसु कप्पासस्स च वट्टनपिसनफोटनकन्तनादीसु छेका भविस्साम। तत्रुपायायाति तस्मिं उण्णाकप्पाससंविधाने उपायभूताय ‘‘इमस्मिं काले इदं नाम कातुं वट्टती’’ति एवं पवत्ताय वीमंसाय समन्नागता। अलं कातुं अलं संविधातुन्ति अत्तना कातुम्पि परेहि कारापेतुम्पि युत्ता चेव समत्था च भविस्सामाति अत्थो।
Uṇṇāti eḷakalomaṃ. Tattha dakkhā bhavissāmāti eḷakalomānaṃ vijaṭanadhovanarajanaveṇikaraṇādīsu kappāsassa ca vaṭṭanapisanaphoṭanakantanādīsu chekā bhavissāma. Tatrupāyāyāti tasmiṃ uṇṇākappāsasaṃvidhāne upāyabhūtāya ‘‘imasmiṃ kāle idaṃ nāma kātuṃ vaṭṭatī’’ti evaṃ pavattāya vīmaṃsāya samannāgatā. Alaṃ kātuṃ alaṃ saṃvidhātunti attanā kātumpi parehi kārāpetumpi yuttā ceva samatthā ca bhavissāmāti attho.
कतञ्च कततो जानिस्साम, अकतञ्च अकततोति सकलदिवसं इदं नाम कम्मं कत्वा आगतानं, उपड्ढदिवसं इदं नाम कम्मं कत्वा आगतानं, निक्कम्मानं गेहे निसिन्नानं इदं नाम दातुञ्च एवञ्च कातुं वट्टतीति एवं जानिस्साम। गिलानकानञ्च बलाबलन्ति सचे हि गिलानकाले तेसं भेसज्जभोजनादीनि दत्वा रोगं फासुं न करोन्ति, ‘‘इमे अरोगकाले अम्हे यं इच्छन्ति, तं कारेन्ति। गिलानकाले अत्थि भावम्पि नो न जानन्ती’’ति विरत्तरूपा पच्छा किच्चानि न करोन्ति, दुक्कटानि वा करोन्ति। तस्मा नेसं बलाबलं ञत्वा दातब्बञ्च कातब्बञ्च जानिस्सामाति एवं तुम्हेहि सिक्खितब्बन्ति दस्सेति। खादनीयं भोजनीयञ्चस्साति खादनीयञ्च भोजनीयञ्च अस्स अन्तोजनस्स। पच्चंसेनाति पटिलभितब्बेन अंसेन, अत्तनो अत्तनो लद्धब्बकोट्ठासानुरूपेनाति अत्थो। संविभजिस्सामाति दस्साम। सम्पादेस्सामाति सम्पादयिस्साम।
Katañca katato jānissāma, akatañca akatatoti sakaladivasaṃ idaṃ nāma kammaṃ katvā āgatānaṃ, upaḍḍhadivasaṃ idaṃ nāma kammaṃ katvā āgatānaṃ, nikkammānaṃ gehe nisinnānaṃ idaṃ nāma dātuñca evañca kātuṃ vaṭṭatīti evaṃ jānissāma. Gilānakānañca balābalanti sace hi gilānakāle tesaṃ bhesajjabhojanādīni datvā rogaṃ phāsuṃ na karonti, ‘‘ime arogakāle amhe yaṃ icchanti, taṃ kārenti. Gilānakāle atthi bhāvampi no na jānantī’’ti virattarūpā pacchā kiccāni na karonti, dukkaṭāni vā karonti. Tasmā nesaṃ balābalaṃ ñatvā dātabbañca kātabbañca jānissāmāti evaṃ tumhehi sikkhitabbanti dasseti. Khādanīyaṃ bhojanīyañcassāti khādanīyañca bhojanīyañca assa antojanassa. Paccaṃsenāti paṭilabhitabbena aṃsena, attano attano laddhabbakoṭṭhāsānurūpenāti attho. Saṃvibhajissāmāti dassāma. Sampādessāmāti sampādayissāma.
अधुत्तीति पुरिसधुत्तसुराधुत्ततावसेन अधुत्तियो। अथेनीति अथेनियो अचोरियो। असोण्डीति सुरासोण्डतादिवसेन असोण्डियो।
Adhuttīti purisadhuttasurādhuttatāvasena adhuttiyo. Athenīti atheniyo acoriyo. Asoṇḍīti surāsoṇḍatādivasena asoṇḍiyo.
एवं सुत्तन्तं निट्ठपेत्वा इदानि गाथाहि कूटं गण्हन्तो यो नं भरति सब्बदातिआदिमाह। तत्थ भरतीति पोसति पटिजग्गति। सब्बकामहरन्ति सब्बकामददं। सोत्थीति सुइत्थी। एवं वत्ततीति एत्तकं वत्तं पूरेत्वा वत्तति। मनापा नाम ते देवाति निम्मानरती देवा। ते हि इच्छितिच्छितं रूपं मापेत्वा अभिरमणतो निम्मानरतीति च मनापाति च वुच्चन्तीति।
Evaṃ suttantaṃ niṭṭhapetvā idāni gāthāhi kūṭaṃ gaṇhanto yo naṃ bharati sabbadātiādimāha. Tattha bharatīti posati paṭijaggati. Sabbakāmaharanti sabbakāmadadaṃ. Sotthīti suitthī. Evaṃ vattatīti ettakaṃ vattaṃ pūretvā vattati. Manāpā nāma te devāti nimmānaratī devā. Te hi icchiticchitaṃ rūpaṃ māpetvā abhiramaṇato nimmānaratīti ca manāpāti ca vuccantīti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ३. उग्गहसुत्तं • 3. Uggahasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ३. उग्गहसुत्तवण्णना • 3. Uggahasuttavaṇṇanā
