Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya

    ५. उज्‍जयसुत्तं

    5. Ujjayasuttaṃ

    ५५. अथ खो उज्‍जयो ब्राह्मणो येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवता सद्धिं सम्मोदि। सम्मोदनीयं कथं सारणीयं वीतिसारेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्‍नो खो उज्‍जयो ब्राह्मणो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘मयं, भो गोतम, पवासं गन्तुकामा। तेसं नो भवं गोतमो अम्हाकं तथा धम्मं देसेतु – ये अम्हाकं अस्सु धम्मा दिट्ठधम्महिताय, दिट्ठधम्मसुखाय, सम्परायहिताय, सम्परायसुखाया’’ति।

    55. Atha kho ujjayo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho ujjayo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mayaṃ, bho gotama, pavāsaṃ gantukāmā. Tesaṃ no bhavaṃ gotamo amhākaṃ tathā dhammaṃ desetu – ye amhākaṃ assu dhammā diṭṭhadhammahitāya, diṭṭhadhammasukhāya, samparāyahitāya, samparāyasukhāyā’’ti.

    ‘‘चत्तारोमे, ब्राह्मण, धम्मा कुलपुत्तस्स दिट्ठधम्महिताय संवत्तन्ति, दिट्ठधम्मसुखाय। कतमे चत्तारो? उट्ठानसम्पदा , आरक्खसम्पदा, कल्याणमित्तता, समजीविता। कतमा च, ब्राह्मण, उट्ठानसम्पदा? इध, ब्राह्मण, कुलपुत्तो येन कम्मट्ठानेन जीविकं कप्पेति – यदि कसिया, यदि वणिज्‍जाय, यदि गोरक्खेन, यदि इस्सत्तेन, यदि राजपोरिसेन, यदि सिप्पञ्‍ञतरेन – तत्थ दक्खो होति अनलसो, तत्रुपायाय वीमंसाय समन्‍नागतो, अलं कातुं अलं संविधातुं। अयं वुच्‍चति, ब्राह्मण, उट्ठानसम्पदा।

    ‘‘Cattārome, brāhmaṇa, dhammā kulaputtassa diṭṭhadhammahitāya saṃvattanti, diṭṭhadhammasukhāya. Katame cattāro? Uṭṭhānasampadā , ārakkhasampadā, kalyāṇamittatā, samajīvitā. Katamā ca, brāhmaṇa, uṭṭhānasampadā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto yena kammaṭṭhānena jīvikaṃ kappeti – yadi kasiyā, yadi vaṇijjāya, yadi gorakkhena, yadi issattena, yadi rājaporisena, yadi sippaññatarena – tattha dakkho hoti analaso, tatrupāyāya vīmaṃsāya samannāgato, alaṃ kātuṃ alaṃ saṃvidhātuṃ. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, uṭṭhānasampadā.

    ‘‘कतमा च, ब्राह्मण, आरक्खसम्पदा? इध, ब्राह्मण, कुलपुत्तस्स भोगा होन्ति उट्ठानवीरियाधिगता, बाहाबलपरिचिता, सेदावक्खित्ता, धम्मिका धम्मलद्धा। ते आरक्खेन गुत्तिया सम्पादेति – ‘किन्ति मे इमे भोगे नेव राजानो हरेय्युं, न चोरा हरेय्युं, न अग्गि डहेय्य, न उदकं वहेय्य, न अप्पिया दायादा हरेय्यु’न्ति। अयं वुच्‍चति, ब्राह्मण, आरक्खसम्पदा।

    ‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, ārakkhasampadā? Idha, brāhmaṇa, kulaputtassa bhogā honti uṭṭhānavīriyādhigatā, bāhābalaparicitā, sedāvakkhittā, dhammikā dhammaladdhā. Te ārakkhena guttiyā sampādeti – ‘kinti me ime bhoge neva rājāno hareyyuṃ, na corā hareyyuṃ, na aggi ḍaheyya, na udakaṃ vaheyya, na appiyā dāyādā hareyyu’nti. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, ārakkhasampadā.

    ‘‘कतमा च, ब्राह्मण, कल्याणमित्तता? इध, ब्राह्मण, कुलपुत्तो यस्मिं गामे वा निगमे वा पटिवसति तत्र ये ते होन्ति – गहपती वा गहपतिपुत्ता वा दहरा वा वुद्धसीलिनो, वुद्धा वा वुद्धसीलिनो, सद्धासम्पन्‍ना, सीलसम्पन्‍ना, चागसम्पन्‍ना, पञ्‍ञासम्पन्‍ना – तेहि सद्धिं सन्तिट्ठति सल्‍लपति साकच्छं समापज्‍जति; यथारूपानं सद्धासम्पन्‍नानं सद्धासम्पदं अनुसिक्खति, यथारूपानं सीलसम्पन्‍नानं सीलसम्पदं अनुसिक्खति, यथारूपानं चागसम्पन्‍नानं चागसम्पदं अनुसिक्खति, यथारूपानं पञ्‍ञासम्पन्‍नानं पञ्‍ञासम्पदं अनुसिक्खति। अयं वुच्‍चति, ब्राह्मण, कल्याणमित्तता।

    ‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, kalyāṇamittatā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto yasmiṃ gāme vā nigame vā paṭivasati tatra ye te honti – gahapatī vā gahapatiputtā vā daharā vā vuddhasīlino, vuddhā vā vuddhasīlino, saddhāsampannā, sīlasampannā, cāgasampannā, paññāsampannā – tehi saddhiṃ santiṭṭhati sallapati sākacchaṃ samāpajjati; yathārūpānaṃ saddhāsampannānaṃ saddhāsampadaṃ anusikkhati, yathārūpānaṃ sīlasampannānaṃ sīlasampadaṃ anusikkhati, yathārūpānaṃ cāgasampannānaṃ cāgasampadaṃ anusikkhati, yathārūpānaṃ paññāsampannānaṃ paññāsampadaṃ anusikkhati. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, kalyāṇamittatā.

    ‘‘कतमा च, ब्राह्मण, समजीविता? इध, ब्राह्मण, कुलपुत्तो आयञ्‍च भोगानं विदित्वा वयञ्‍च भोगानं विदित्वा समं जीविकं कप्पेति नाच्‍चोगाळ्हं नातिहीनं – ‘एवं मे आयो वयं परियादाय ठस्सति, न च मे वयो आयं परियादाय ठस्सती’ति। सेय्यथापि, ब्राह्मण, तुलाधारो वा तुलाधारन्तेवासी वा तुलं पग्गहेत्वा जानाति – ‘एत्तकेन वा ओनतं, एत्तकेन वा उन्‍नत’न्ति; एवमेवं खो, ब्राह्मण, कुलपुत्तो आयञ्‍च भोगानं विदित्वा वयञ्‍च भोगानं विदित्वा समं जीविकं कप्पेति नाच्‍चोगाळ्हं नातिहीनं – ‘एवं मे आयो वयं परियादाय ठस्सति, न च मे वयो आयं परियादाय ठस्सती’ति। सचायं, ब्राह्मण, कुलपुत्तो अप्पायो समानो उळारं जीविकं कप्पेति, तस्स भवन्ति वत्तारो – ‘उदुम्बरखादीवायं कुलपुत्तो भोगे खादती’ति। सचे पनायं, ब्राह्मण, कुलपुत्तो महायो समानो कसिरं जीविकं कप्पेति, तस्स भवन्ति वत्तारो – ‘अजेट्ठमरणंवायं कुलपुत्तो मरिस्सती’ति। यतो च खोयं, ब्राह्मण, कुलपुत्तो आयञ्‍च भोगानं विदित्वा वयञ्‍च भोगानं विदित्वा समं जीविकं कप्पेति नाच्‍चोगाळ्हं नातिहीनं – ‘एवं मे आयो वयं परियादाय ठस्सति, न च मे वयो आयं परियादाय ठस्सती’ति, अयं वुच्‍चति, ब्राह्मण, समजीविता।

    ‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, samajīvitā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto āyañca bhogānaṃ viditvā vayañca bhogānaṃ viditvā samaṃ jīvikaṃ kappeti nāccogāḷhaṃ nātihīnaṃ – ‘evaṃ me āyo vayaṃ pariyādāya ṭhassati, na ca me vayo āyaṃ pariyādāya ṭhassatī’ti. Seyyathāpi, brāhmaṇa, tulādhāro vā tulādhārantevāsī vā tulaṃ paggahetvā jānāti – ‘ettakena vā onataṃ, ettakena vā unnata’nti; evamevaṃ kho, brāhmaṇa, kulaputto āyañca bhogānaṃ viditvā vayañca bhogānaṃ viditvā samaṃ jīvikaṃ kappeti nāccogāḷhaṃ nātihīnaṃ – ‘evaṃ me āyo vayaṃ pariyādāya ṭhassati, na ca me vayo āyaṃ pariyādāya ṭhassatī’ti. Sacāyaṃ, brāhmaṇa, kulaputto appāyo samāno uḷāraṃ jīvikaṃ kappeti, tassa bhavanti vattāro – ‘udumbarakhādīvāyaṃ kulaputto bhoge khādatī’ti. Sace panāyaṃ, brāhmaṇa, kulaputto mahāyo samāno kasiraṃ jīvikaṃ kappeti, tassa bhavanti vattāro – ‘ajeṭṭhamaraṇaṃvāyaṃ kulaputto marissatī’ti. Yato ca khoyaṃ, brāhmaṇa, kulaputto āyañca bhogānaṃ viditvā vayañca bhogānaṃ viditvā samaṃ jīvikaṃ kappeti nāccogāḷhaṃ nātihīnaṃ – ‘evaṃ me āyo vayaṃ pariyādāya ṭhassati, na ca me vayo āyaṃ pariyādāya ṭhassatī’ti, ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, samajīvitā.

    ‘‘एवं समुप्पन्‍नानं, ब्राह्मण, भोगानं चत्तारि अपायमुखानि होन्ति – इत्थिधुत्तो, सुराधुत्तो, अक्खधुत्तो, पापमित्तो पापसहायो पापसम्पवङ्को। सेय्यथापि, ब्राह्मण, महतो तळाकस्स चत्तारि चेव आयमुखानि, चत्तारि च अपायमुखानि। तस्स पुरिसो यानि चेव आयमुखानि तानि पिदहेय्य, यानि च अपायमुखानि तानि विवरेय्य; देवो च न सम्मा धारं अनुप्पवेच्छेय्य। एवञ्हि तस्स ब्राह्मण , महतो तळाकस्स परिहानियेव पाटिकङ्खा, नो वुद्धि ; एवमेवं खो, ब्राह्मण, एवं समुप्पन्‍नानं भोगानं चत्तारि अपायमुखानि होन्ति – इत्थिधुत्तो, सुराधुत्तो, अक्खधुत्तो, पापमित्तो पापसहायो पापसम्पवङ्को।

    ‘‘Evaṃ samuppannānaṃ, brāhmaṇa, bhogānaṃ cattāri apāyamukhāni honti – itthidhutto, surādhutto, akkhadhutto, pāpamitto pāpasahāyo pāpasampavaṅko. Seyyathāpi, brāhmaṇa, mahato taḷākassa cattāri ceva āyamukhāni, cattāri ca apāyamukhāni. Tassa puriso yāni ceva āyamukhāni tāni pidaheyya, yāni ca apāyamukhāni tāni vivareyya; devo ca na sammā dhāraṃ anuppaveccheyya. Evañhi tassa brāhmaṇa , mahato taḷākassa parihāniyeva pāṭikaṅkhā, no vuddhi ; evamevaṃ kho, brāhmaṇa, evaṃ samuppannānaṃ bhogānaṃ cattāri apāyamukhāni honti – itthidhutto, surādhutto, akkhadhutto, pāpamitto pāpasahāyo pāpasampavaṅko.

    ‘‘एवं समुप्पन्‍नानं, ब्राह्मण, भोगानं चत्तारि आयमुखानि होन्ति – न इत्थिधुत्तो, न सुराधुत्तो, न अक्खधुत्तो, कल्याणमित्तो कल्याणसहायो कल्याणसम्पवङ्को। सेय्यथापि, ब्राह्मण, महतो तळाकस्स चत्तारि चेव आयमुखानि चत्तारि च अपायमुखानि। तस्स पुरिसो यानि चेव आयमुखानि तानि विवरेय्य, यानि च अपायमुखानि तानि पिदहेय्य; देवो च सम्मा धारं अनुप्पवेच्छेय्य। एवञ्हि तस्स, ब्राह्मण, महतो तळाकस्स वुद्धियेव पाटिकङ्खा, नो परिहानि; एवमेवं खो, ब्राह्मण, एवं समुप्पन्‍नानं भोगानं चत्तारि आयमुखानि होन्ति – न इत्थिधुत्तो…पे॰… कल्याणसम्पवङ्को। इमे खो, ब्राह्मण, चत्तारो धम्मा कुलपुत्तस्स दिट्ठधम्महिताय संवत्तन्ति दिट्ठधम्मसुखाय।

    ‘‘Evaṃ samuppannānaṃ, brāhmaṇa, bhogānaṃ cattāri āyamukhāni honti – na itthidhutto, na surādhutto, na akkhadhutto, kalyāṇamitto kalyāṇasahāyo kalyāṇasampavaṅko. Seyyathāpi, brāhmaṇa, mahato taḷākassa cattāri ceva āyamukhāni cattāri ca apāyamukhāni. Tassa puriso yāni ceva āyamukhāni tāni vivareyya, yāni ca apāyamukhāni tāni pidaheyya; devo ca sammā dhāraṃ anuppaveccheyya. Evañhi tassa, brāhmaṇa, mahato taḷākassa vuddhiyeva pāṭikaṅkhā, no parihāni; evamevaṃ kho, brāhmaṇa, evaṃ samuppannānaṃ bhogānaṃ cattāri āyamukhāni honti – na itthidhutto…pe… kalyāṇasampavaṅko. Ime kho, brāhmaṇa, cattāro dhammā kulaputtassa diṭṭhadhammahitāya saṃvattanti diṭṭhadhammasukhāya.

    ‘‘चत्तारोमे, ब्राह्मण, कुलपुत्तस्स धम्मा सम्परायहिताय संवत्तन्ति सम्परायसुखाय। कतमे चत्तारो? सद्धासम्पदा, सीलसम्पदा, चागसम्पदा, पञ्‍ञासम्पदा। कतमा च, ब्राह्मण, सद्धासम्पदा? इध, ब्राह्मण, कुलपुत्तो सद्धो होति, सद्दहति तथागतस्स बोधिं – ‘इतिपि सो भगवा…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवा’ति। अयं वुच्‍चति, ब्राह्मण, सद्धासम्पदा।

    ‘‘Cattārome, brāhmaṇa, kulaputtassa dhammā samparāyahitāya saṃvattanti samparāyasukhāya. Katame cattāro? Saddhāsampadā, sīlasampadā, cāgasampadā, paññāsampadā. Katamā ca, brāhmaṇa, saddhāsampadā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto saddho hoti, saddahati tathāgatassa bodhiṃ – ‘itipi so bhagavā…pe… satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, saddhāsampadā.

    ‘‘कतमा च, ब्राह्मण, सीलसम्पदा? इध, ब्राह्मण, कुलपुत्तो पाणातिपाता पटिविरतो होति…पे॰… सुरामेरयमज्‍जपमादट्ठाना पटिविरतो होति। अयं वुच्‍चति, ब्राह्मण, सीलसम्पदा।

    ‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, sīlasampadā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto pāṇātipātā paṭivirato hoti…pe… surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, sīlasampadā.

    ‘‘कतमा च, ब्राह्मण, चागसम्पदा? इध , ब्राह्मण, कुलपुत्तो विगतमलमच्छेरेन चेतसा अगारं अज्झावसति मुत्तचागो पयतपाणि वोस्सग्गरतो याचयोगो दानसंविभागरतो। अयं वुच्‍चति, ब्राह्मण, चागसम्पदा।

    ‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, cāgasampadā? Idha , brāhmaṇa, kulaputto vigatamalamaccherena cetasā agāraṃ ajjhāvasati muttacāgo payatapāṇi vossaggarato yācayogo dānasaṃvibhāgarato. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, cāgasampadā.

    ‘‘कतमा च, ब्राह्मण, पञ्‍ञासम्पदा? इध, ब्राह्मण, कुलपुत्तो पञ्‍ञवा होति…पे॰… सम्मा दुक्खक्खयगामिनिया। अयं वुच्‍चति, ब्राह्मण, पञ्‍ञासम्पदा। इमे खो, ब्राह्मण, चत्तारो धम्मा कुलपुत्तस्स सम्परायहिताय संवत्तन्ति सम्परायसुखाया’’ति।

    ‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, paññāsampadā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto paññavā hoti…pe… sammā dukkhakkhayagāminiyā. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, paññāsampadā. Ime kho, brāhmaṇa, cattāro dhammā kulaputtassa samparāyahitāya saṃvattanti samparāyasukhāyā’’ti.

    ‘‘उट्ठाता कम्मधेय्येसु, अप्पमत्तो विधानवा।

    ‘‘Uṭṭhātā kammadheyyesu, appamatto vidhānavā;

    समं कप्पेति जीविकं, सम्भतं अनुरक्खति॥

    Samaṃ kappeti jīvikaṃ, sambhataṃ anurakkhati.

    ‘‘सद्धो सीलेन सम्पन्‍नो, वदञ्‍ञू वीतमच्छरो।

    ‘‘Saddho sīlena sampanno, vadaññū vītamaccharo;

    निच्‍चं मग्गं विसोधेति, सोत्थानं सम्परायिकं॥

    Niccaṃ maggaṃ visodheti, sotthānaṃ samparāyikaṃ.

    ‘‘इच्‍चेते अट्ठ धम्मा च, सद्धस्स घरमेसिनो।

    ‘‘Iccete aṭṭha dhammā ca, saddhassa gharamesino;

    अक्खाता सच्‍चनामेन, उभयत्थ सुखावहा॥

    Akkhātā saccanāmena, ubhayattha sukhāvahā.

    ‘‘दिट्ठधम्महितत्थाय, सम्परायसुखाय च।

    ‘‘Diṭṭhadhammahitatthāya, samparāyasukhāya ca;

    एवमेतं गहट्ठानं, चागो पुञ्‍ञं पवड्ढती’’ति॥ पञ्‍चमं।

    Evametaṃ gahaṭṭhānaṃ, cāgo puññaṃ pavaḍḍhatī’’ti. pañcamaṃ;







    Related texts:



    टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ४-५. दीघजाणुसुत्तादिवण्णना • 4-5. Dīghajāṇusuttādivaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact