Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්ගුත්තරනිකාය • Aṅguttaranikāya |
5. උජ්ජයසුත්තං
5. Ujjayasuttaṃ
55. අථ ඛො උජ්ජයො බ්රාහ්මණො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා භගවතා සද්ධිං සම්මොදි. සම්මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්වා එකමන්තං නිසීදි. එකමන්තං නිසින්නො ඛො උජ්ජයො බ්රාහ්මණො භගවන්තං එතදවොච – ‘‘මයං, භො ගොතම, පවාසං ගන්තුකාමා. තෙසං නො භවං ගොතමො අම්හාකං තථා ධම්මං දෙසෙතු – යෙ අම්හාකං අස්සු ධම්මා දිට්ඨධම්මහිතාය, දිට්ඨධම්මසුඛාය, සම්පරායහිතාය, සම්පරායසුඛායා’’ති.
55. Atha kho ujjayo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho ujjayo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mayaṃ, bho gotama, pavāsaṃ gantukāmā. Tesaṃ no bhavaṃ gotamo amhākaṃ tathā dhammaṃ desetu – ye amhākaṃ assu dhammā diṭṭhadhammahitāya, diṭṭhadhammasukhāya, samparāyahitāya, samparāyasukhāyā’’ti.
‘‘චත්තාරොමෙ, බ්රාහ්මණ, ධම්මා කුලපුත්තස්ස දිට්ඨධම්මහිතාය සංවත්තන්ති, දිට්ඨධම්මසුඛාය. කතමෙ චත්තාරො? උට්ඨානසම්පදා , ආරක්ඛසම්පදා, කල්යාණමිත්තතා, සමජීවිතා. කතමා ච, බ්රාහ්මණ, උට්ඨානසම්පදා? ඉධ, බ්රාහ්මණ, කුලපුත්තො යෙන කම්මට්ඨානෙන ජීවිකං කප්පෙති – යදි කසියා, යදි වණිජ්ජාය, යදි ගොරක්ඛෙන, යදි ඉස්සත්තෙන, යදි රාජපොරිසෙන, යදි සිප්පඤ්ඤතරෙන – තත්ථ දක්ඛො හොති අනලසො, තත්රුපායාය වීමංසාය සමන්නාගතො, අලං කාතුං අලං සංවිධාතුං. අයං වුච්චති, බ්රාහ්මණ, උට්ඨානසම්පදා.
‘‘Cattārome, brāhmaṇa, dhammā kulaputtassa diṭṭhadhammahitāya saṃvattanti, diṭṭhadhammasukhāya. Katame cattāro? Uṭṭhānasampadā , ārakkhasampadā, kalyāṇamittatā, samajīvitā. Katamā ca, brāhmaṇa, uṭṭhānasampadā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto yena kammaṭṭhānena jīvikaṃ kappeti – yadi kasiyā, yadi vaṇijjāya, yadi gorakkhena, yadi issattena, yadi rājaporisena, yadi sippaññatarena – tattha dakkho hoti analaso, tatrupāyāya vīmaṃsāya samannāgato, alaṃ kātuṃ alaṃ saṃvidhātuṃ. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, uṭṭhānasampadā.
‘‘කතමා ච, බ්රාහ්මණ, ආරක්ඛසම්පදා? ඉධ, බ්රාහ්මණ, කුලපුත්තස්ස භොගා හොන්ති උට්ඨානවීරියාධිගතා, බාහාබලපරිචිතා, සෙදාවක්ඛිත්තා, ධම්මිකා ධම්මලද්ධා. තෙ ආරක්ඛෙන ගුත්තියා සම්පාදෙති – ‘කින්ති මෙ ඉමෙ භොගෙ නෙව රාජානො හරෙය්යුං, න චොරා හරෙය්යුං, න අග්ගි ඩහෙය්ය, න උදකං වහෙය්ය, න අප්පියා දායාදා හරෙය්යු’න්ති. අයං වුච්චති, බ්රාහ්මණ, ආරක්ඛසම්පදා.
‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, ārakkhasampadā? Idha, brāhmaṇa, kulaputtassa bhogā honti uṭṭhānavīriyādhigatā, bāhābalaparicitā, sedāvakkhittā, dhammikā dhammaladdhā. Te ārakkhena guttiyā sampādeti – ‘kinti me ime bhoge neva rājāno hareyyuṃ, na corā hareyyuṃ, na aggi ḍaheyya, na udakaṃ vaheyya, na appiyā dāyādā hareyyu’nti. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, ārakkhasampadā.
‘‘කතමා ච, බ්රාහ්මණ, කල්යාණමිත්තතා? ඉධ, බ්රාහ්මණ, කුලපුත්තො යස්මිං ගාමෙ වා නිගමෙ වා පටිවසති තත්ර යෙ තෙ හොන්ති – ගහපතී වා ගහපතිපුත්තා වා දහරා වා වුද්ධසීලිනො, වුද්ධා වා වුද්ධසීලිනො, සද්ධාසම්පන්නා, සීලසම්පන්නා, චාගසම්පන්නා, පඤ්ඤාසම්පන්නා – තෙහි සද්ධිං සන්තිට්ඨති සල්ලපති සාකච්ඡං සමාපජ්ජති; යථාරූපානං සද්ධාසම්පන්නානං සද්ධාසම්පදං අනුසික්ඛති, යථාරූපානං සීලසම්පන්නානං සීලසම්පදං අනුසික්ඛති, යථාරූපානං චාගසම්පන්නානං චාගසම්පදං අනුසික්ඛති, යථාරූපානං පඤ්ඤාසම්පන්නානං පඤ්ඤාසම්පදං අනුසික්ඛති. අයං වුච්චති, බ්රාහ්මණ, කල්යාණමිත්තතා.
‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, kalyāṇamittatā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto yasmiṃ gāme vā nigame vā paṭivasati tatra ye te honti – gahapatī vā gahapatiputtā vā daharā vā vuddhasīlino, vuddhā vā vuddhasīlino, saddhāsampannā, sīlasampannā, cāgasampannā, paññāsampannā – tehi saddhiṃ santiṭṭhati sallapati sākacchaṃ samāpajjati; yathārūpānaṃ saddhāsampannānaṃ saddhāsampadaṃ anusikkhati, yathārūpānaṃ sīlasampannānaṃ sīlasampadaṃ anusikkhati, yathārūpānaṃ cāgasampannānaṃ cāgasampadaṃ anusikkhati, yathārūpānaṃ paññāsampannānaṃ paññāsampadaṃ anusikkhati. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, kalyāṇamittatā.
‘‘කතමා ච, බ්රාහ්මණ, සමජීවිතා? ඉධ, බ්රාහ්මණ, කුලපුත්තො ආයඤ්ච භොගානං විදිත්වා වයඤ්ච භොගානං විදිත්වා සමං ජීවිකං කප්පෙති නාච්චොගාළ්හං නාතිහීනං – ‘එවං මෙ ආයො වයං පරියාදාය ඨස්සති, න ච මෙ වයො ආයං පරියාදාය ඨස්සතී’ති. සෙය්යථාපි, බ්රාහ්මණ, තුලාධාරො වා තුලාධාරන්තෙවාසී වා තුලං පග්ගහෙත්වා ජානාති – ‘එත්තකෙන වා ඔනතං, එත්තකෙන වා උන්නත’න්ති; එවමෙවං ඛො, බ්රාහ්මණ, කුලපුත්තො ආයඤ්ච භොගානං විදිත්වා වයඤ්ච භොගානං විදිත්වා සමං ජීවිකං කප්පෙති නාච්චොගාළ්හං නාතිහීනං – ‘එවං මෙ ආයො වයං පරියාදාය ඨස්සති, න ච මෙ වයො ආයං පරියාදාය ඨස්සතී’ති. සචායං, බ්රාහ්මණ, කුලපුත්තො අප්පායො සමානො උළාරං ජීවිකං කප්පෙති, තස්ස භවන්ති වත්තාරො – ‘උදුම්බරඛාදීවායං කුලපුත්තො භොගෙ ඛාදතී’ති. සචෙ පනායං, බ්රාහ්මණ, කුලපුත්තො මහායො සමානො කසිරං ජීවිකං කප්පෙති, තස්ස භවන්ති වත්තාරො – ‘අජෙට්ඨමරණංවායං කුලපුත්තො මරිස්සතී’ති. යතො ච ඛොයං, බ්රාහ්මණ, කුලපුත්තො ආයඤ්ච භොගානං විදිත්වා වයඤ්ච භොගානං විදිත්වා සමං ජීවිකං කප්පෙති නාච්චොගාළ්හං නාතිහීනං – ‘එවං මෙ ආයො වයං පරියාදාය ඨස්සති, න ච මෙ වයො ආයං පරියාදාය ඨස්සතී’ති, අයං වුච්චති, බ්රාහ්මණ, සමජීවිතා.
‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, samajīvitā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto āyañca bhogānaṃ viditvā vayañca bhogānaṃ viditvā samaṃ jīvikaṃ kappeti nāccogāḷhaṃ nātihīnaṃ – ‘evaṃ me āyo vayaṃ pariyādāya ṭhassati, na ca me vayo āyaṃ pariyādāya ṭhassatī’ti. Seyyathāpi, brāhmaṇa, tulādhāro vā tulādhārantevāsī vā tulaṃ paggahetvā jānāti – ‘ettakena vā onataṃ, ettakena vā unnata’nti; evamevaṃ kho, brāhmaṇa, kulaputto āyañca bhogānaṃ viditvā vayañca bhogānaṃ viditvā samaṃ jīvikaṃ kappeti nāccogāḷhaṃ nātihīnaṃ – ‘evaṃ me āyo vayaṃ pariyādāya ṭhassati, na ca me vayo āyaṃ pariyādāya ṭhassatī’ti. Sacāyaṃ, brāhmaṇa, kulaputto appāyo samāno uḷāraṃ jīvikaṃ kappeti, tassa bhavanti vattāro – ‘udumbarakhādīvāyaṃ kulaputto bhoge khādatī’ti. Sace panāyaṃ, brāhmaṇa, kulaputto mahāyo samāno kasiraṃ jīvikaṃ kappeti, tassa bhavanti vattāro – ‘ajeṭṭhamaraṇaṃvāyaṃ kulaputto marissatī’ti. Yato ca khoyaṃ, brāhmaṇa, kulaputto āyañca bhogānaṃ viditvā vayañca bhogānaṃ viditvā samaṃ jīvikaṃ kappeti nāccogāḷhaṃ nātihīnaṃ – ‘evaṃ me āyo vayaṃ pariyādāya ṭhassati, na ca me vayo āyaṃ pariyādāya ṭhassatī’ti, ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, samajīvitā.
‘‘එවං සමුප්පන්නානං, බ්රාහ්මණ, භොගානං චත්තාරි අපායමුඛානි හොන්ති – ඉත්ථිධුත්තො, සුරාධුත්තො, අක්ඛධුත්තො, පාපමිත්තො පාපසහායො පාපසම්පවඞ්කො. සෙය්යථාපි, බ්රාහ්මණ, මහතො තළාකස්ස චත්තාරි චෙව ආයමුඛානි, චත්තාරි ච අපායමුඛානි. තස්ස පුරිසො යානි චෙව ආයමුඛානි තානි පිදහෙය්ය, යානි ච අපායමුඛානි තානි විවරෙය්ය; දෙවො ච න සම්මා ධාරං අනුප්පවෙච්ඡෙය්ය. එවඤ්හි තස්ස බ්රාහ්මණ , මහතො තළාකස්ස පරිහානියෙව පාටිකඞ්ඛා, නො වුද්ධි ; එවමෙවං ඛො, බ්රාහ්මණ, එවං සමුප්පන්නානං භොගානං චත්තාරි අපායමුඛානි හොන්ති – ඉත්ථිධුත්තො, සුරාධුත්තො, අක්ඛධුත්තො, පාපමිත්තො පාපසහායො පාපසම්පවඞ්කො.
‘‘Evaṃ samuppannānaṃ, brāhmaṇa, bhogānaṃ cattāri apāyamukhāni honti – itthidhutto, surādhutto, akkhadhutto, pāpamitto pāpasahāyo pāpasampavaṅko. Seyyathāpi, brāhmaṇa, mahato taḷākassa cattāri ceva āyamukhāni, cattāri ca apāyamukhāni. Tassa puriso yāni ceva āyamukhāni tāni pidaheyya, yāni ca apāyamukhāni tāni vivareyya; devo ca na sammā dhāraṃ anuppaveccheyya. Evañhi tassa brāhmaṇa , mahato taḷākassa parihāniyeva pāṭikaṅkhā, no vuddhi ; evamevaṃ kho, brāhmaṇa, evaṃ samuppannānaṃ bhogānaṃ cattāri apāyamukhāni honti – itthidhutto, surādhutto, akkhadhutto, pāpamitto pāpasahāyo pāpasampavaṅko.
‘‘එවං සමුප්පන්නානං, බ්රාහ්මණ, භොගානං චත්තාරි ආයමුඛානි හොන්ති – න ඉත්ථිධුත්තො, න සුරාධුත්තො, න අක්ඛධුත්තො, කල්යාණමිත්තො කල්යාණසහායො කල්යාණසම්පවඞ්කො. සෙය්යථාපි, බ්රාහ්මණ, මහතො තළාකස්ස චත්තාරි චෙව ආයමුඛානි චත්තාරි ච අපායමුඛානි. තස්ස පුරිසො යානි චෙව ආයමුඛානි තානි විවරෙය්ය, යානි ච අපායමුඛානි තානි පිදහෙය්ය; දෙවො ච සම්මා ධාරං අනුප්පවෙච්ඡෙය්ය. එවඤ්හි තස්ස, බ්රාහ්මණ, මහතො තළාකස්ස වුද්ධියෙව පාටිකඞ්ඛා, නො පරිහානි; එවමෙවං ඛො, බ්රාහ්මණ, එවං සමුප්පන්නානං භොගානං චත්තාරි ආයමුඛානි හොන්ති – න ඉත්ථිධුත්තො…පෙ.… කල්යාණසම්පවඞ්කො. ඉමෙ ඛො, බ්රාහ්මණ, චත්තාරො ධම්මා කුලපුත්තස්ස දිට්ඨධම්මහිතාය සංවත්තන්ති දිට්ඨධම්මසුඛාය.
‘‘Evaṃ samuppannānaṃ, brāhmaṇa, bhogānaṃ cattāri āyamukhāni honti – na itthidhutto, na surādhutto, na akkhadhutto, kalyāṇamitto kalyāṇasahāyo kalyāṇasampavaṅko. Seyyathāpi, brāhmaṇa, mahato taḷākassa cattāri ceva āyamukhāni cattāri ca apāyamukhāni. Tassa puriso yāni ceva āyamukhāni tāni vivareyya, yāni ca apāyamukhāni tāni pidaheyya; devo ca sammā dhāraṃ anuppaveccheyya. Evañhi tassa, brāhmaṇa, mahato taḷākassa vuddhiyeva pāṭikaṅkhā, no parihāni; evamevaṃ kho, brāhmaṇa, evaṃ samuppannānaṃ bhogānaṃ cattāri āyamukhāni honti – na itthidhutto…pe… kalyāṇasampavaṅko. Ime kho, brāhmaṇa, cattāro dhammā kulaputtassa diṭṭhadhammahitāya saṃvattanti diṭṭhadhammasukhāya.
‘‘චත්තාරොමෙ, බ්රාහ්මණ, කුලපුත්තස්ස ධම්මා සම්පරායහිතාය සංවත්තන්ති සම්පරායසුඛාය. කතමෙ චත්තාරො? සද්ධාසම්පදා, සීලසම්පදා, චාගසම්පදා, පඤ්ඤාසම්පදා. කතමා ච, බ්රාහ්මණ, සද්ධාසම්පදා? ඉධ, බ්රාහ්මණ, කුලපුත්තො සද්ධො හොති, සද්දහති තථාගතස්ස බොධිං – ‘ඉතිපි සො භගවා…පෙ.… සත්ථා දෙවමනුස්සානං බුද්ධො භගවා’ති. අයං වුච්චති, බ්රාහ්මණ, සද්ධාසම්පදා.
‘‘Cattārome, brāhmaṇa, kulaputtassa dhammā samparāyahitāya saṃvattanti samparāyasukhāya. Katame cattāro? Saddhāsampadā, sīlasampadā, cāgasampadā, paññāsampadā. Katamā ca, brāhmaṇa, saddhāsampadā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto saddho hoti, saddahati tathāgatassa bodhiṃ – ‘itipi so bhagavā…pe… satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, saddhāsampadā.
‘‘කතමා ච, බ්රාහ්මණ, සීලසම්පදා? ඉධ, බ්රාහ්මණ, කුලපුත්තො පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති…පෙ.… සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා පටිවිරතො හොති. අයං වුච්චති, බ්රාහ්මණ, සීලසම්පදා.
‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, sīlasampadā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto pāṇātipātā paṭivirato hoti…pe… surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, sīlasampadā.
‘‘කතමා ච, බ්රාහ්මණ, චාගසම්පදා? ඉධ , බ්රාහ්මණ, කුලපුත්තො විගතමලමච්ඡෙරෙන චෙතසා අගාරං අජ්ඣාවසති මුත්තචාගො පයතපාණි වොස්සග්ගරතො යාචයොගො දානසංවිභාගරතො. අයං වුච්චති, බ්රාහ්මණ, චාගසම්පදා.
‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, cāgasampadā? Idha , brāhmaṇa, kulaputto vigatamalamaccherena cetasā agāraṃ ajjhāvasati muttacāgo payatapāṇi vossaggarato yācayogo dānasaṃvibhāgarato. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, cāgasampadā.
‘‘කතමා ච, බ්රාහ්මණ, පඤ්ඤාසම්පදා? ඉධ, බ්රාහ්මණ, කුලපුත්තො පඤ්ඤවා හොති…පෙ.… සම්මා දුක්ඛක්ඛයගාමිනියා. අයං වුච්චති, බ්රාහ්මණ, පඤ්ඤාසම්පදා. ඉමෙ ඛො, බ්රාහ්මණ, චත්තාරො ධම්මා කුලපුත්තස්ස සම්පරායහිතාය සංවත්තන්ති සම්පරායසුඛායා’’ති.
‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, paññāsampadā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto paññavā hoti…pe… sammā dukkhakkhayagāminiyā. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, paññāsampadā. Ime kho, brāhmaṇa, cattāro dhammā kulaputtassa samparāyahitāya saṃvattanti samparāyasukhāyā’’ti.
‘‘උට්ඨාතා කම්මධෙය්යෙසු, අප්පමත්තො විධානවා;
‘‘Uṭṭhātā kammadheyyesu, appamatto vidhānavā;
සමං කප්පෙති ජීවිකං, සම්භතං අනුරක්ඛති.
Samaṃ kappeti jīvikaṃ, sambhataṃ anurakkhati.
‘‘සද්ධො සීලෙන සම්පන්නො, වදඤ්ඤූ වීතමච්ඡරො;
‘‘Saddho sīlena sampanno, vadaññū vītamaccharo;
නිච්චං මග්ගං විසොධෙති, සොත්ථානං සම්පරායිකං.
Niccaṃ maggaṃ visodheti, sotthānaṃ samparāyikaṃ.
‘‘ඉච්චෙතෙ අට්ඨ ධම්මා ච, සද්ධස්ස ඝරමෙසිනො;
‘‘Iccete aṭṭha dhammā ca, saddhassa gharamesino;
අක්ඛාතා සච්චනාමෙන, උභයත්ථ සුඛාවහා.
Akkhātā saccanāmena, ubhayattha sukhāvahā.
‘‘දිට්ඨධම්මහිතත්ථාය, සම්පරායසුඛාය ච;
‘‘Diṭṭhadhammahitatthāya, samparāyasukhāya ca;
එවමෙතං ගහට්ඨානං, චාගො පුඤ්ඤං පවඩ්ඪතී’’ති. පඤ්චමං;
Evametaṃ gahaṭṭhānaṃ, cāgo puññaṃ pavaḍḍhatī’’ti. pañcamaṃ;
Related texts:
ටීකා • Tīkā / සුත්තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්ගුත්තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 4-5. දීඝජාණුසුත්තාදිවණ්ණනා • 4-5. Dīghajāṇusuttādivaṇṇanā