| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៩. ឧជ្ជយសុត្តវណ្ណនា
9. Ujjayasuttavaṇṇanā
៣៩. នវមេ អនុកុលយញ្ញន្តិ អនុកុលំ កុលានុក្កមំ ឧបាទាយ ទាតព្ពទានំ។ តេនាហ ‘‘អម្ហាកំ…បេ.… កុលានុកុលវសេន យជិតព្ព’’ន្តិ។ វំសបរម្បរាយ បច្ឆា ទុគ្គតបុរិសេហិ បទាតព្ពទានំ។ ឯវរូបំ កុលំ សីលវន្តេ ឧទ្ទិស្ស និពទ្ធទានំ, តស្មិំ កុលេ ទលិទ្ទានិបិ ន ឧបច្ឆិន្ទន្តិ។ តត្រិទំ វត្ថុ – អនាថបិណ្ឌិកស្ស ឃរេ បញ្ច សលាកភត្តសតានិ ទីយិំសុ។ ទន្តមយសលាកានំ បញ្ចសតានិ អហេសុំ។ អថ តំ កុលំ អនុក្កមេន ទាលិទ្ទិយេន អភិភូតំ។ ឯកា តស្មិំ កុលេ ទារិកា ឯកសលាកតោ ឧទ្ធំ ទាតុំ នាសក្ខិ។ សាបិ បច្ឆា សាតវាហនំ រដ្ឋំ គន្ត្វា ខលំ សោធេត្វា លទ្ធធញ្ញេន តំ សលាកំ អទាសិ។ ឯកោ ថេរោ រញ្ញោ អារោចេសិ។ រាជា តំ អានេត្វា អគ្គមហេសិដ្ឋានេ ឋបេសិ។ សា តតោ បដ្ឋាយ បុន បញ្ចបិ សលាកសតានិ បវត្តេសិ។
39. Navame anukulayaññanti anukulaṃ kulānukkamaṃ upādāya dātabbadānaṃ. Tenāha ‘‘amhākaṃ…pe… kulānukulavasena yajitabba’’nti. Vaṃsaparamparāya pacchā duggatapurisehi padātabbadānaṃ. Evarūpaṃ kulaṃ sīlavante uddissa nibaddhadānaṃ, tasmiṃ kule daliddānipi na upacchindanti. Tatridaṃ vatthu – anāthapiṇḍikassa ghare pañca salākabhattasatāni dīyiṃsu. Dantamayasalākānaṃ pañcasatāni ahesuṃ. Atha taṃ kulaṃ anukkamena dāliddiyena abhibhūtaṃ. Ekā tasmiṃ kule dārikā ekasalākato uddhaṃ dātuṃ nāsakkhi. Sāpi pacchā sātavāhanaṃ raṭṭhaṃ gantvā khalaṃ sodhetvā laddhadhaññena taṃ salākaṃ adāsi. Eko thero rañño ārocesi. Rājā taṃ ānetvā aggamahesiṭṭhāne ṭhapesi. Sā tato paṭṭhāya puna pañcapi salākasatāni pavattesi.
អស្សមេធន្តិអាទីសុ បោរាណករាជកាលេ កិរ សស្សមេធំ, បុរិសមេធំ, សម្មាបាសំ, វាចាបេយ្យន្តិ ចត្តារិ សង្គហវត្ថូនិ អហេសុំ, យេហិ រាជានោ លោកំ សង្គណ្ហិំសុ។ តត្ថ និប្ផន្នសស្សតោ ទសមភាគគ្គហណំ សស្សមេធំ នាម, សស្សសម្បាទនេ មេធាវិតាតិ អត្ថោ។ មហាយោធានំ ឆមាសិកភត្តវេតនានុប្បទានំ បុរិសមេធំ នាម, បុរិសសង្គណ្ហនេ មេធាវិតាតិ អត្ថោ។ ទលិទ្ទមនុស្សានំ ហត្ថេ លេខំ គហេត្វា តីណិ វស្សានិ វិនា វឌ្ឍិយា សហស្សទ្វិសហស្សមត្តធនានុប្បទានំ សម្មាបាសំ នាម។ តញ្ហិ សម្មា មនុស្សេ បាសេតិ ហទយេ ពន្ធិត្វា វិយ ឋបេតិ, តស្មា សម្មាបាសន្តិ វុច្ចតិ។ ‘‘តាត, មាតុលា’’តិអាទិនា បន សណ្ហវាចាភណនំ វាចាបេយ្យំ នាម, បេយ្យវជ្ជំ បិយវចនតាតិ អត្ថោ។ ឯវំ ចតូហិ វត្ថូហិ សង្គហិតំ រដ្ឋំ ឥទ្ធញ្ចេវ ហោតិ ផីតញ្ច បហូតអន្នបានំ ខេមំ និរព្ពុទំ, មនុស្សា មុទា មោទនា ឧរេ បុត្តេ នច្ចេន្តា អបារុតឃរទ្វារា វិហរន្តិ។ ឥទំ ឃរទ្វារេសុ អគ្គឡានំ អភាវតោ និរគ្គឡន្តិ វុច្ចតិ។ អយំ បោរាណិកា បវេណី។ អបរភាគេ បន ឱក្កាករាជកាលេ ព្រាហ្មណា ឥមានិ ចត្តារិ សង្គហវត្ថូនិ ឥមញ្ច រដ្ឋសម្បត្តិំ បរិវត្តេន្តា ឧម្មូលំ កត្វា អស្សមេធំ បុរិសមេធន្តិអាទិកេ បញ្ច យញ្ញេ នាម អកំសុ។ វុត្តញ្ហេតំ ភគវតា ព្រាហ្មណធម្មិយសុត្តេ –
Assamedhantiādīsu porāṇakarājakāle kira sassamedhaṃ, purisamedhaṃ, sammāpāsaṃ, vācāpeyyanti cattāri saṅgahavatthūni ahesuṃ, yehi rājāno lokaṃ saṅgaṇhiṃsu. Tattha nipphannasassato dasamabhāgaggahaṇaṃ sassamedhaṃ nāma, sassasampādane medhāvitāti attho. Mahāyodhānaṃ chamāsikabhattavetanānuppadānaṃ purisamedhaṃ nāma, purisasaṅgaṇhane medhāvitāti attho. Daliddamanussānaṃ hatthe lekhaṃ gahetvā tīṇi vassāni vinā vaḍḍhiyā sahassadvisahassamattadhanānuppadānaṃ sammāpāsaṃ nāma. Tañhi sammā manusse pāseti hadaye bandhitvā viya ṭhapeti, tasmā sammāpāsanti vuccati. ‘‘Tāta, mātulā’’tiādinā pana saṇhavācābhaṇanaṃ vācāpeyyaṃ nāma, peyyavajjaṃ piyavacanatāti attho. Evaṃ catūhi vatthūhi saṅgahitaṃ raṭṭhaṃ iddhañceva hoti phītañca pahūtaannapānaṃ khemaṃ nirabbudaṃ, manussā mudā modanā ure putte naccentā apārutagharadvārā viharanti. Idaṃ gharadvāresu aggaḷānaṃ abhāvato niraggaḷanti vuccati. Ayaṃ porāṇikā paveṇī. Aparabhāge pana okkākarājakāle brāhmaṇā imāni cattāri saṅgahavatthūni imañca raṭṭhasampattiṃ parivattentā ummūlaṃ katvā assamedhaṃ purisamedhantiādike pañca yaññe nāma akaṃsu. Vuttañhetaṃ bhagavatā brāhmaṇadhammiyasutte –
‘‘តេសំ អាសិ វិបល្លាសោ, ទិស្វាន អណុតោ អណុំ…បេ.…;
‘‘Tesaṃ āsi vipallāso, disvāna aṇuto aṇuṃ…pe…;
តេ តត្ថ មន្តេ គន្ថេត្វា, ឱក្កាកំ តទុបាគមុ’’ន្តិ។ (សុ. និ. ៣០១-៣០៤);
Te tattha mante ganthetvā, okkākaṃ tadupāgamu’’nti. (su. ni. 301-304);
ឥទានិ តេហិ បរិវត្តេត្វា ឋបិតមត្ថំ ទស្សេន្តោ ‘‘អស្សមេធ’’ន្តិអាទិមាហ។ តត្ថ មេធន្តីតិ វធេន្តិ។ ទ្វីហិ បរិយញ្ញេហីតិ មហាយញ្ញស្ស បុព្ពភាគេ បច្ឆា ច បវត្តេតព្ពេហិ ទ្វីហិ បរិវារយញ្ញេហិ។ សត្តនវុតិបញ្ចបសុសតឃាតភិំសនស្សាតិ សត្តនវុតាធិកានំ បញ្ចន្នំ បសុសតានំ មារណេន ភេរវស្ស បាបភីរុកានំ ភយាវហស្ស។ តថា ហិ វទន្តិ –
Idāni tehi parivattetvā ṭhapitamatthaṃ dassento ‘‘assamedha’’ntiādimāha. Tattha medhantīti vadhenti. Dvīhi pariyaññehīti mahāyaññassa pubbabhāge pacchā ca pavattetabbehi dvīhi parivārayaññehi. Sattanavutipañcapasusataghātabhiṃsanassāti sattanavutādhikānaṃ pañcannaṃ pasusatānaṃ māraṇena bheravassa pāpabhīrukānaṃ bhayāvahassa. Tathā hi vadanti –
‘‘ឆសតានិ និយុជ្ជន្តិ, បសូនំ មជ្ឈិមេ ហនិ;
‘‘Chasatāni niyujjanti, pasūnaṃ majjhime hani;
អស្សមេធស្ស យញ្ញស្ស, ឩនានិ បសូហិ តីហី’’តិ។ (សំ. និ. ដី. ១.១.១២០);
Assamedhassa yaññassa, ūnāni pasūhi tīhī’’ti. (saṃ. ni. ṭī. 1.1.120);
សម្មន្តិ យុគច្ឆិទ្ទេ បក្ខិបិតព្ពទណ្ឌកំ។ បាសន្តីតិ ខិបន្តិ។ សំហារិមេហីតិ សកដេហិ វហិតព្ពេហិ។ បុព្ពេ កិរ ឯកោ រាជា សម្មាបាសំ យជន្តោ សរស្សតិនទិតីរេ បថវិយា វិវរេ ទិន្នេ និមុគ្គោយេវ អហោសិ, អន្ធពាលព្រាហ្មណា គតានុគតិគតា ‘‘អយំ តស្ស សគ្គគមនមគ្គោ’’តិ សញ្ញាយ តត្ថ សម្មាបាសយញ្ញំ បដ្ឋបេន្តិ។ តេន វុត្តំ ‘‘និមុគ្គោកាសតោ បភុតី’’តិ។ អយូបោ អប្បកទិវសោ យាគោ, សយូបោ ពហុទិវសំ នេយ្យោ សត្រយាគោតិ។ មន្តបទាភិសង្ខតានំ សប្បិមធូនំ វាជមិតិ សមញ្ញា។ ហិរញ្ញសុវណ្ណគោមហិំសាទិ សត្តរសកទក្ខិណស្ស។ សារគព្ភកោដ្ឋាគារាទីសុ នត្ថិ ឯត្ថ អគ្គឡន្តិ និរគ្គឡោ។ តត្ថ កិរ យញ្ញេ អត្តនោ សាបតេយ្យំ អនវសេសតោ អនិគូហិត្វា និយ្យាតីយតិ។
Sammanti yugacchidde pakkhipitabbadaṇḍakaṃ. Pāsantīti khipanti. Saṃhārimehīti sakaṭehi vahitabbehi. Pubbe kira eko rājā sammāpāsaṃ yajanto sarassatinaditīre pathaviyā vivare dinne nimuggoyeva ahosi, andhabālabrāhmaṇā gatānugatigatā ‘‘ayaṃ tassa saggagamanamaggo’’ti saññāya tattha sammāpāsayaññaṃ paṭṭhapenti. Tena vuttaṃ ‘‘nimuggokāsato pabhutī’’ti. Ayūpo appakadivaso yāgo, sayūpo bahudivasaṃ neyyo satrayāgoti. Mantapadābhisaṅkhatānaṃ sappimadhūnaṃ vājamiti samaññā. Hiraññasuvaṇṇagomahiṃsādi sattarasakadakkhiṇassa. Sāragabbhakoṭṭhāgārādīsu natthi ettha aggaḷanti niraggaḷo. Tattha kira yaññe attano sāpateyyaṃ anavasesato anigūhitvā niyyātīyati.
មហារម្ភាតិ ពហុបសុឃាតកម្មា។ អដ្ឋកថាយំ បន ‘‘វិវិធា យត្ថ ហញ្ញរេ’’តិ វក្ខមានត្តា ‘‘មហាកិច្ចា មហាករណីយា’’តិ បឋមោ អត្ថវិកប្បោ វុត្តោ។ ទុតិយោ បន អត្ថវិកប្បោ ‘‘មហារម្ភាតិ បបញ្ចវសេន អជេឡកា’’តិអាទិ វុត្តន្តិ អធិប្បាយេន ‘‘អបិចា’’តិអាទិនា អារទ្ធោ។ និរារម្ភាតិ ឯត្ថាបិ វុត្តនយេន អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ ននុ ច បាណាតិបាតាទិអកុសលកម្មស្ស អប្បមត្តកម្បិ ផលំ នុបលព្ភតិ, តស្មា តស្ស និប្ផលភាវំ អវត្វា ‘‘ន តេ ហោន្តិ មហប្ផលា’’តិ កស្មា វុត្តន្តិ អាហ ‘‘និរវសេសត្ថេ’’តិអាទិ។ អនុគតំ កុលន្តិ អនុកុលំ, កុលានុគតន្តិ អត្ថោ។ យេ និច្ចភត្តាទិំ បុព្ពបុរិសេហិ បដ្ឋបិតំ អបរាបរំ អនុបច្ឆិន្ទន្តា មនុស្សា ទទន្តិ, តេ អនុកុលំ យជន្តិ នាម។ តេនេវាហ ‘‘យេ អញ្ញេ អនុកុលំ យជន្តី’’តិអាទិ។
Mahārambhāti bahupasughātakammā. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘vividhā yattha haññare’’ti vakkhamānattā ‘‘mahākiccā mahākaraṇīyā’’ti paṭhamo atthavikappo vutto. Dutiyo pana atthavikappo ‘‘mahārambhāti papañcavasena ajeḷakā’’tiādi vuttanti adhippāyena ‘‘apicā’’tiādinā āraddho. Nirārambhāti etthāpi vuttanayena attho veditabbo. Nanu ca pāṇātipātādiakusalakammassa appamattakampi phalaṃ nupalabbhati, tasmā tassa nipphalabhāvaṃ avatvā ‘‘na te honti mahapphalā’’ti kasmā vuttanti āha ‘‘niravasesatthe’’tiādi. Anugataṃ kulanti anukulaṃ, kulānugatanti attho. Ye niccabhattādiṃ pubbapurisehi paṭṭhapitaṃ aparāparaṃ anupacchindantā manussā dadanti, te anukulaṃ yajanti nāma. Tenevāha ‘‘ye aññe anukulaṃ yajantī’’tiādi.
ឧជ្ជយសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Ujjayasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៩. ឧជ្ជយសុត្តំ • 9. Ujjayasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៩. ឧជ្ជយសុត្តវណ្ណនា • 9. Ujjayasuttavaṇṇanā
