| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೯. ಉಜ್ಜಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
9. Ujjayasuttavaṇṇanā
೩೯. ನವಮೇ ಅನುಕುಲಯಞ್ಞನ್ತಿ ಅನುಕುಲಂ ಕುಲಾನುಕ್ಕಮಂ ಉಪಾದಾಯ ದಾತಬ್ಬದಾನಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ…ಪೇ॰… ಕುಲಾನುಕುಲವಸೇನ ಯಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ವಂಸಪರಮ್ಪರಾಯ ಪಚ್ಛಾ ದುಗ್ಗತಪುರಿಸೇಹಿ ಪದಾತಬ್ಬದಾನಂ। ಏವರೂಪಂ ಕುಲಂ ಸೀಲವನ್ತೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ನಿಬದ್ಧದಾನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ದಲಿದ್ದಾನಿಪಿ ನ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದನ್ತಿ। ತತ್ರಿದಂ ವತ್ಥು – ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಘರೇ ಪಞ್ಚ ಸಲಾಕಭತ್ತಸತಾನಿ ದೀಯಿಂಸು। ದನ್ತಮಯಸಲಾಕಾನಂ ಪಞ್ಚಸತಾನಿ ಅಹೇಸುಂ। ಅಥ ತಂ ಕುಲಂ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ದಾಲಿದ್ದಿಯೇನ ಅಭಿಭೂತಂ। ಏಕಾ ತಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ದಾರಿಕಾ ಏಕಸಲಾಕತೋ ಉದ್ಧಂ ದಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಸಾಪಿ ಪಚ್ಛಾ ಸಾತವಾಹನಂ ರಟ್ಠಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಖಲಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಲದ್ಧಧಞ್ಞೇನ ತಂ ಸಲಾಕಂ ಅದಾಸಿ। ಏಕೋ ಥೇರೋ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಆನೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ಸಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪುನ ಪಞ್ಚಪಿ ಸಲಾಕಸತಾನಿ ಪವತ್ತೇಸಿ।
39. Navame anukulayaññanti anukulaṃ kulānukkamaṃ upādāya dātabbadānaṃ. Tenāha ‘‘amhākaṃ…pe… kulānukulavasena yajitabba’’nti. Vaṃsaparamparāya pacchā duggatapurisehi padātabbadānaṃ. Evarūpaṃ kulaṃ sīlavante uddissa nibaddhadānaṃ, tasmiṃ kule daliddānipi na upacchindanti. Tatridaṃ vatthu – anāthapiṇḍikassa ghare pañca salākabhattasatāni dīyiṃsu. Dantamayasalākānaṃ pañcasatāni ahesuṃ. Atha taṃ kulaṃ anukkamena dāliddiyena abhibhūtaṃ. Ekā tasmiṃ kule dārikā ekasalākato uddhaṃ dātuṃ nāsakkhi. Sāpi pacchā sātavāhanaṃ raṭṭhaṃ gantvā khalaṃ sodhetvā laddhadhaññena taṃ salākaṃ adāsi. Eko thero rañño ārocesi. Rājā taṃ ānetvā aggamahesiṭṭhāne ṭhapesi. Sā tato paṭṭhāya puna pañcapi salākasatāni pavattesi.
ಅಸ್ಸಮೇಧನ್ತಿಆದೀಸು ಪೋರಾಣಕರಾಜಕಾಲೇ ಕಿರ ಸಸ್ಸಮೇಧಂ, ಪುರಿಸಮೇಧಂ, ಸಮ್ಮಾಪಾಸಂ, ವಾಚಾಪೇಯ್ಯನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂನಿ ಅಹೇಸುಂ, ಯೇಹಿ ರಾಜಾನೋ ಲೋಕಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿಂಸು। ತತ್ಥ ನಿಪ್ಫನ್ನಸಸ್ಸತೋ ದಸಮಭಾಗಗ್ಗಹಣಂ ಸಸ್ಸಮೇಧಂ ನಾಮ, ಸಸ್ಸಸಮ್ಪಾದನೇ ಮೇಧಾವಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಹಾಯೋಧಾನಂ ಛಮಾಸಿಕಭತ್ತವೇತನಾನುಪ್ಪದಾನಂ ಪುರಿಸಮೇಧಂ ನಾಮ, ಪುರಿಸಸಙ್ಗಣ್ಹನೇ ಮೇಧಾವಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಲಿದ್ದಮನುಸ್ಸಾನಂ ಹತ್ಥೇ ಲೇಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತೀಣಿ ವಸ್ಸಾನಿ ವಿನಾ ವಡ್ಢಿಯಾ ಸಹಸ್ಸದ್ವಿಸಹಸ್ಸಮತ್ತಧನಾನುಪ್ಪದಾನಂ ಸಮ್ಮಾಪಾಸಂ ನಾಮ। ತಞ್ಹಿ ಸಮ್ಮಾ ಮನುಸ್ಸೇ ಪಾಸೇತಿ ಹದಯೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ವಿಯ ಠಪೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಮ್ಮಾಪಾಸನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ತಾತ, ಮಾತುಲಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪನ ಸಣ್ಹವಾಚಾಭಣನಂ ವಾಚಾಪೇಯ್ಯಂ ನಾಮ, ಪೇಯ್ಯವಜ್ಜಂ ಪಿಯವಚನತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ಚತೂಹಿ ವತ್ಥೂಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ರಟ್ಠಂ ಇದ್ಧಞ್ಚೇವ ಹೋತಿ ಫೀತಞ್ಚ ಪಹೂತಅನ್ನಪಾನಂ ಖೇಮಂ ನಿರಬ್ಬುದಂ, ಮನುಸ್ಸಾ ಮುದಾ ಮೋದನಾ ಉರೇ ಪುತ್ತೇ ನಚ್ಚೇನ್ತಾ ಅಪಾರುತಘರದ್ವಾರಾ ವಿಹರನ್ತಿ। ಇದಂ ಘರದ್ವಾರೇಸು ಅಗ್ಗಳಾನಂ ಅಭಾವತೋ ನಿರಗ್ಗಳನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಯಂ ಪೋರಾಣಿಕಾ ಪವೇಣೀ। ಅಪರಭಾಗೇ ಪನ ಓಕ್ಕಾಕರಾಜಕಾಲೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂನಿ ಇಮಞ್ಚ ರಟ್ಠಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತಾ ಉಮ್ಮೂಲಂ ಕತ್ವಾ ಅಸ್ಸಮೇಧಂ ಪುರಿಸಮೇಧನ್ತಿಆದಿಕೇ ಪಞ್ಚ ಯಞ್ಞೇ ನಾಮ ಅಕಂಸು। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಧಮ್ಮಿಯಸುತ್ತೇ –
Assamedhantiādīsu porāṇakarājakāle kira sassamedhaṃ, purisamedhaṃ, sammāpāsaṃ, vācāpeyyanti cattāri saṅgahavatthūni ahesuṃ, yehi rājāno lokaṃ saṅgaṇhiṃsu. Tattha nipphannasassato dasamabhāgaggahaṇaṃ sassamedhaṃ nāma, sassasampādane medhāvitāti attho. Mahāyodhānaṃ chamāsikabhattavetanānuppadānaṃ purisamedhaṃ nāma, purisasaṅgaṇhane medhāvitāti attho. Daliddamanussānaṃ hatthe lekhaṃ gahetvā tīṇi vassāni vinā vaḍḍhiyā sahassadvisahassamattadhanānuppadānaṃ sammāpāsaṃ nāma. Tañhi sammā manusse pāseti hadaye bandhitvā viya ṭhapeti, tasmā sammāpāsanti vuccati. ‘‘Tāta, mātulā’’tiādinā pana saṇhavācābhaṇanaṃ vācāpeyyaṃ nāma, peyyavajjaṃ piyavacanatāti attho. Evaṃ catūhi vatthūhi saṅgahitaṃ raṭṭhaṃ iddhañceva hoti phītañca pahūtaannapānaṃ khemaṃ nirabbudaṃ, manussā mudā modanā ure putte naccentā apārutagharadvārā viharanti. Idaṃ gharadvāresu aggaḷānaṃ abhāvato niraggaḷanti vuccati. Ayaṃ porāṇikā paveṇī. Aparabhāge pana okkākarājakāle brāhmaṇā imāni cattāri saṅgahavatthūni imañca raṭṭhasampattiṃ parivattentā ummūlaṃ katvā assamedhaṃ purisamedhantiādike pañca yaññe nāma akaṃsu. Vuttañhetaṃ bhagavatā brāhmaṇadhammiyasutte –
‘‘ತೇಸಂ ಆಸಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸೋ, ದಿಸ್ವಾನ ಅಣುತೋ ಅಣುಂ…ಪೇ॰…।
‘‘Tesaṃ āsi vipallāso, disvāna aṇuto aṇuṃ…pe…;
ತೇ ತತ್ಥ ಮನ್ತೇ ಗನ್ಥೇತ್ವಾ, ಓಕ್ಕಾಕಂ ತದುಪಾಗಮು’’ನ್ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೩೦೧-೩೦೪)।
Te tattha mante ganthetvā, okkākaṃ tadupāgamu’’nti. (su. ni. 301-304);
ಇದಾನಿ ತೇಹಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಠಪಿತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಸ್ಸಮೇಧ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಮೇಧನ್ತೀತಿ ವಧೇನ್ತಿ। ದ್ವೀಹಿ ಪರಿಯಞ್ಞೇಹೀತಿ ಮಹಾಯಞ್ಞಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಪಚ್ಛಾ ಚ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಪರಿವಾರಯಞ್ಞೇಹಿ। ಸತ್ತನವುತಿಪಞ್ಚಪಸುಸತಘಾತಭಿಂಸನಸ್ಸಾತಿ ಸತ್ತನವುತಾಧಿಕಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪಸುಸತಾನಂ ಮಾರಣೇನ ಭೇರವಸ್ಸ ಪಾಪಭೀರುಕಾನಂ ಭಯಾವಹಸ್ಸ। ತಥಾ ಹಿ ವದನ್ತಿ –
Idāni tehi parivattetvā ṭhapitamatthaṃ dassento ‘‘assamedha’’ntiādimāha. Tattha medhantīti vadhenti. Dvīhi pariyaññehīti mahāyaññassa pubbabhāge pacchā ca pavattetabbehi dvīhi parivārayaññehi. Sattanavutipañcapasusataghātabhiṃsanassāti sattanavutādhikānaṃ pañcannaṃ pasusatānaṃ māraṇena bheravassa pāpabhīrukānaṃ bhayāvahassa. Tathā hi vadanti –
‘‘ಛಸತಾನಿ ನಿಯುಜ್ಜನ್ತಿ, ಪಸೂನಂ ಮಜ್ಝಿಮೇ ಹನಿ।
‘‘Chasatāni niyujjanti, pasūnaṃ majjhime hani;
ಅಸ್ಸಮೇಧಸ್ಸ ಯಞ್ಞಸ್ಸ, ಊನಾನಿ ಪಸೂಹಿ ತೀಹೀ’’ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೧.೧.೧೨೦)।
Assamedhassa yaññassa, ūnāni pasūhi tīhī’’ti. (saṃ. ni. ṭī. 1.1.120);
ಸಮ್ಮನ್ತಿ ಯುಗಚ್ಛಿದ್ದೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬದಣ್ಡಕಂ। ಪಾಸನ್ತೀತಿ ಖಿಪನ್ತಿ। ಸಂಹಾರಿಮೇಹೀತಿ ಸಕಟೇಹಿ ವಹಿತಬ್ಬೇಹಿ। ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರ ಏಕೋ ರಾಜಾ ಸಮ್ಮಾಪಾಸಂ ಯಜನ್ತೋ ಸರಸ್ಸತಿನದಿತೀರೇ ಪಥವಿಯಾ ವಿವರೇ ದಿನ್ನೇ ನಿಮುಗ್ಗೋಯೇವ ಅಹೋಸಿ, ಅನ್ಧಬಾಲಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಗತಾನುಗತಿಗತಾ ‘‘ಅಯಂ ತಸ್ಸ ಸಗ್ಗಗಮನಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ತತ್ಥ ಸಮ್ಮಾಪಾಸಯಞ್ಞಂ ಪಟ್ಠಪೇನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಿಮುಗ್ಗೋಕಾಸತೋ ಪಭುತೀ’’ತಿ। ಅಯೂಪೋ ಅಪ್ಪಕದಿವಸೋ ಯಾಗೋ, ಸಯೂಪೋ ಬಹುದಿವಸಂ ನೇಯ್ಯೋ ಸತ್ರಯಾಗೋತಿ। ಮನ್ತಪದಾಭಿಸಙ್ಖತಾನಂ ಸಪ್ಪಿಮಧೂನಂ ವಾಜಮಿತಿ ಸಮಞ್ಞಾ। ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಗೋಮಹಿಂಸಾದಿ ಸತ್ತರಸಕದಕ್ಖಿಣಸ್ಸ। ಸಾರಗಬ್ಭಕೋಟ್ಠಾಗಾರಾದೀಸು ನತ್ಥಿ ಏತ್ಥ ಅಗ್ಗಳನ್ತಿ ನಿರಗ್ಗಳೋ। ತತ್ಥ ಕಿರ ಯಞ್ಞೇ ಅತ್ತನೋ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ಅನವಸೇಸತೋ ಅನಿಗೂಹಿತ್ವಾ ನಿಯ್ಯಾತೀಯತಿ।
Sammanti yugacchidde pakkhipitabbadaṇḍakaṃ. Pāsantīti khipanti. Saṃhārimehīti sakaṭehi vahitabbehi. Pubbe kira eko rājā sammāpāsaṃ yajanto sarassatinaditīre pathaviyā vivare dinne nimuggoyeva ahosi, andhabālabrāhmaṇā gatānugatigatā ‘‘ayaṃ tassa saggagamanamaggo’’ti saññāya tattha sammāpāsayaññaṃ paṭṭhapenti. Tena vuttaṃ ‘‘nimuggokāsato pabhutī’’ti. Ayūpo appakadivaso yāgo, sayūpo bahudivasaṃ neyyo satrayāgoti. Mantapadābhisaṅkhatānaṃ sappimadhūnaṃ vājamiti samaññā. Hiraññasuvaṇṇagomahiṃsādi sattarasakadakkhiṇassa. Sāragabbhakoṭṭhāgārādīsu natthi ettha aggaḷanti niraggaḷo. Tattha kira yaññe attano sāpateyyaṃ anavasesato anigūhitvā niyyātīyati.
ಮಹಾರಮ್ಭಾತಿ ಬಹುಪಸುಘಾತಕಮ್ಮಾ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ವಿವಿಧಾ ಯತ್ಥ ಹಞ್ಞರೇ’’ತಿ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ‘‘ಮಹಾಕಿಚ್ಚಾ ಮಹಾಕರಣೀಯಾ’’ತಿ ಪಠಮೋ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೋ ವುತ್ತೋ। ದುತಿಯೋ ಪನ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪೋ ‘‘ಮಹಾರಮ್ಭಾತಿ ಪಪಞ್ಚವಸೇನ ಅಜೇಳಕಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಆರದ್ಧೋ। ನಿರಾರಮ್ಭಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ವುತ್ತನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ನನು ಚ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಿಅಕುಸಲಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಫಲಂ ನುಪಲಬ್ಭತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ನಿಪ್ಫಲಭಾವಂ ಅವತ್ವಾ ‘‘ನ ತೇ ಹೋನ್ತಿ ಮಹಪ್ಫಲಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ನಿರವಸೇಸತ್ಥೇ’’ತಿಆದಿ। ಅನುಗತಂ ಕುಲನ್ತಿ ಅನುಕುಲಂ, ಕುಲಾನುಗತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೇ ನಿಚ್ಚಭತ್ತಾದಿಂ ಪುಬ್ಬಪುರಿಸೇಹಿ ಪಟ್ಠಪಿತಂ ಅಪರಾಪರಂ ಅನುಪಚ್ಛಿನ್ದನ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ದದನ್ತಿ, ತೇ ಅನುಕುಲಂ ಯಜನ್ತಿ ನಾಮ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಯೇ ಅಞ್ಞೇ ಅನುಕುಲಂ ಯಜನ್ತೀ’’ತಿಆದಿ।
Mahārambhāti bahupasughātakammā. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘vividhā yattha haññare’’ti vakkhamānattā ‘‘mahākiccā mahākaraṇīyā’’ti paṭhamo atthavikappo vutto. Dutiyo pana atthavikappo ‘‘mahārambhāti papañcavasena ajeḷakā’’tiādi vuttanti adhippāyena ‘‘apicā’’tiādinā āraddho. Nirārambhāti etthāpi vuttanayena attho veditabbo. Nanu ca pāṇātipātādiakusalakammassa appamattakampi phalaṃ nupalabbhati, tasmā tassa nipphalabhāvaṃ avatvā ‘‘na te honti mahapphalā’’ti kasmā vuttanti āha ‘‘niravasesatthe’’tiādi. Anugataṃ kulanti anukulaṃ, kulānugatanti attho. Ye niccabhattādiṃ pubbapurisehi paṭṭhapitaṃ aparāparaṃ anupacchindantā manussā dadanti, te anukulaṃ yajanti nāma. Tenevāha ‘‘ye aññe anukulaṃ yajantī’’tiādi.
ಉಜ್ಜಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Ujjayasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೯. ಉಜ್ಜಯಸುತ್ತಂ • 9. Ujjayasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೯. ಉಜ್ಜಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 9. Ujjayasuttavaṇṇanā
