| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๕. อุชฺฌานสญฺญิสุตฺตวณฺณนา
5. Ujjhānasaññisuttavaṇṇanā
๓๕. อุชฺฌานวเสน ปวตฺตา สญฺญา เอเตสํ อตฺถิ, อุชฺฌานวเสน วา สญฺชานนฺตีติ อุชฺฌานสญฺญีฯ การเยติ กตานํ ปริยนฺตํ การเยติ อโตฺถฯ ปริยนฺตการิตนฺติ ปริจฺฉินฺนการิตํ ปริมิตวจนนฺติ อโตฺถฯ ปํสุกูลาทิปฎิปกฺขนเยน ปตฺตุณฺณทุกุลาทิ วุตฺตํฯ นามํ คหิตนฺติ เอเตน ‘‘อุชฺฌานสญฺญิกา’’ติ เอตฺถ ก-สโทฺท สญฺญายนฺติ ทเสฺสติฯ
35. Ujjhānavasena pavattā saññā etesaṃ atthi, ujjhānavasena vā sañjānantīti ujjhānasaññī. Kārayeti katānaṃ pariyantaṃ kārayeti attho. Pariyantakāritanti paricchinnakāritaṃ parimitavacananti attho. Paṃsukūlādipaṭipakkhanayena pattuṇṇadukulādi vuttaṃ. Nāmaṃ gahitanti etena ‘‘ujjhānasaññikā’’ti ettha ka-saddo saññāyanti dasseti.
อเญฺญนากาเรน ภูตนฺติ อตฺตนา ปเวทิยมานาการโต อเญฺญน อสุเทฺธน อากาเรน วิชฺชมานํ อุปลพฺภมานํ อตฺตานํฯ วเญฺจตฺวาติ ปลเมฺภตฺวาฯ ตสฺส กุหกสฺสฯ ตํ จตุนฺนํ ปจฺจยานํ ปริภุญฺชนํฯ ปริชานนฺตีติ ตสฺส ปฎิปตฺติํ ปริจฺฉิชฺช ชานนฺติฯ การโกติ สมฺมาปฎิปตฺติยา กตฺตา, สมฺมาปฎิปชฺชิตาติ อโตฺถฯ
Aññenākārena bhūtanti attanā pavediyamānākārato aññena asuddhena ākārena vijjamānaṃ upalabbhamānaṃ attānaṃ. Vañcetvāti palambhetvā. Tassa kuhakassa. Taṃ catunnaṃ paccayānaṃ paribhuñjanaṃ. Parijānantīti tassa paṭipattiṃ paricchijja jānanti. Kārakoti sammāpaṭipattiyā kattā, sammāpaṭipajjitāti attho.
อิทนฺติ ลิงฺควิปลฺลาเสน วุตฺตํ, อยนฺติ อโตฺถฯ ธมฺมานุธมฺมปฎิปทาติ นิพฺพานธมฺมสฺส อนุจฺฉวิกตาย อนุธมฺมภูตา ปฎิปทาฯ ปฎิปกฺขวิธมเน อสิถิลตาย ทฬฺหาฯ ภาสิตมเตฺตน จ สวนมเตฺตน จาติ เอตฺถ จ-สโทฺท วิเสสนิวตฺติอโตฺถฯ เตน ภาสิตสฺส สุตสฺส จ สมฺมาปฎิปตฺติวิเสสํ นิวเตฺตติฯ โลกปริยายนฺติ โลกสฺส ปริวิธมนํ อุปฺปาทนิโรธวเสน สงฺขารานํ ปราวุตฺติํฯ เตนาห ‘‘สงฺขารโลกสฺส อุทยพฺพย’’นฺติฯ สฺวายมโตฺถ สจฺจปฎิเวเธเนว โหตีติ อาห ‘‘จตุสจฺจธมฺมญฺจ อญฺญายา’’ติ ฯ เอวํ น กุพฺพนฺตีติ อตฺตนิ วิชฺชมานมฺปิ คุณํ อนาวีกโรโนฺต ‘‘ยถา ตุเมฺห วทถ, เอวํ น กุพฺพนฺตี’’ติ อวิชฺชมานตํ พฺยากโรตีติ อโตฺถฯ
Idanti liṅgavipallāsena vuttaṃ, ayanti attho. Dhammānudhammapaṭipadāti nibbānadhammassa anucchavikatāya anudhammabhūtā paṭipadā. Paṭipakkhavidhamane asithilatāya daḷhā. Bhāsitamattena ca savanamattena cāti ettha ca-saddo visesanivattiattho. Tena bhāsitassa sutassa ca sammāpaṭipattivisesaṃ nivatteti. Lokapariyāyanti lokassa parividhamanaṃ uppādanirodhavasena saṅkhārānaṃ parāvuttiṃ. Tenāha ‘‘saṅkhāralokassa udayabbaya’’nti. Svāyamattho saccapaṭivedheneva hotīti āha ‘‘catusaccadhammañca aññāyā’’ti . Evaṃ na kubbantīti attani vijjamānampi guṇaṃ anāvīkaronto ‘‘yathā tumhe vadatha, evaṃ na kubbantī’’ti avijjamānataṃ byākarotīti attho.
อการกเมวาติ โทสํ อการกเมวฯ อจฺจยสฺส ปฎิคฺคณฺหนํ นาม อธิวาสนํ, เอวํ โส เทสเกน เทสิยมาโน ตโต วิคโต นาม โหติฯ เตนาห ‘‘ปฎิคฺคณฺหาตูติ ขมตู’’ติฯ
Akārakamevāti dosaṃ akārakameva. Accayassa paṭiggaṇhanaṃ nāma adhivāsanaṃ, evaṃ so desakena desiyamāno tato vigato nāma hoti. Tenāha ‘‘paṭiggaṇhātūti khamatū’’ti.
สภาเวนาติ สภาวโตฯ เอกสทิสนฺติ ปเรสํ จิตฺตาจารํ ชานนฺตมฺปิ อชานเนฺตหิ สห เอกสทิสํ กโรนฺตาฯ ปรโตติ ปจฺฉาฯ กถาย อุปฺปนฺนายาติ ‘‘กสฺสจฺจยา น วิชฺชนฺตี’’ติอาทิกถาย ปวตฺตมานาย ‘‘ตถาคตสฺส พุทฺธสฺสา’’ติอาทินา พุทฺธพลํ พุทฺธานุภาวํ ทีเปตฺวาฯ ขมิสฺสามีติ อจฺจยเทสนํ ปฎิคฺคณฺหิสฺสามิฯ ตปฺปฎิคฺคโห หิ อิธ ขมนนฺติ อธิเปฺปตํ, สตฺถา ปน สพฺพกาลํ ขโม เอวฯ
Sabhāvenāti sabhāvato. Ekasadisanti paresaṃ cittācāraṃ jānantampi ajānantehi saha ekasadisaṃ karontā. Paratoti pacchā. Kathāya uppannāyāti ‘‘kassaccayā na vijjantī’’tiādikathāya pavattamānāya ‘‘tathāgatassa buddhassā’’tiādinā buddhabalaṃ buddhānubhāvaṃ dīpetvā. Khamissāmīti accayadesanaṃ paṭiggaṇhissāmi. Tappaṭiggaho hi idha khamananti adhippetaṃ, satthā pana sabbakālaṃ khamo eva.
โกโป อนฺตเร จิเตฺต เอตสฺสาติ โกปนฺตโรฯ โทโส ครุ ครุกาตโพฺพ อสฺสาติ โทสครุฯ ‘‘ปฎิมุจฺจตี’’ติ วา ปาโฐ, อยเมว อโตฺถฯ อจฺจายิกกมฺมนฺติ สหสา อนุปธาเรตฺวา กิริยาฯ โน จิธาติ โน เจ อิธฯ อิธาติ นิปาตมตฺตํฯ อปคตํ อปนีตํฯ โทโส โน เจ สิยา, เตน ปริยาเยน ยทิ อปราโธ นาม น ภเวยฺยาติฯ น สเมฺมยฺยุํ น วูปสเมยฺยุํฯ กุสโลติ อนวโชฺชฯ
Kopo antare citte etassāti kopantaro. Doso garu garukātabbo assāti dosagaru. ‘‘Paṭimuccatī’’ti vā pāṭho, ayameva attho. Accāyikakammanti sahasā anupadhāretvā kiriyā. No cidhāti no ce idha. Idhāti nipātamattaṃ. Apagataṃ apanītaṃ. Doso no ce siyā, tena pariyāyena yadi aparādho nāma na bhaveyyāti. Na sammeyyuṃ na vūpasameyyuṃ. Kusaloti anavajjo.
ธีโร สโตติ ปททฺวเยน วฎฺฎฉินฺทํ อาหฯ โก นิจฺจเมว ปณฺฑิโต นามาติ อโตฺถติ ‘‘กสฺสจฺจยา’’ติอาทิกาย ปุจฺฉาคาถาย อโตฺถฯ ทีฆมชฺฌิมสํวณฺณนาสุ ตถาคต-สโทฺท วิตฺถารโต สํวณฺณิโตติ อาห ‘‘เอวมาทีหิ การเณหิ ตถาคตสฺสา’’ติฯ พุทฺธตฺตาทีหีติ อาทิ-สเทฺทน ‘‘โพเธตา ปชายา’’ติอาทินา (มหานิ. ๑๙๒; จูฬนิ. ปารายนตฺถุติคาถานิเทฺทส ๙๗) นิเทฺทเส อาคตการณานิ สงฺคยฺหนฺติฯ วิโมกฺขํ วุจฺจติ อริยมโคฺค, ตสฺส อโนฺต อคฺคผลํ, ตตฺถ ภวา ปณฺณตฺติ, ตสฺสา วเสนฯ เอวํ พุทฺธพลํ ทีเปติฯ อิทานิ ขิตฺตํ สเงฺขเปน สํหราปิตํ โหตีติ ทเสฺสติฯ
Dhīro satoti padadvayena vaṭṭachindaṃ āha. Ko niccameva paṇḍito nāmāti atthoti ‘‘kassaccayā’’tiādikāya pucchāgāthāya attho. Dīghamajjhimasaṃvaṇṇanāsu tathāgata-saddo vitthārato saṃvaṇṇitoti āha ‘‘evamādīhi kāraṇehi tathāgatassā’’ti. Buddhattādīhīti ādi-saddena ‘‘bodhetā pajāyā’’tiādinā (mahāni. 192; cūḷani. pārāyanatthutigāthāniddesa 97) niddese āgatakāraṇāni saṅgayhanti. Vimokkhaṃ vuccati ariyamaggo, tassa anto aggaphalaṃ, tattha bhavā paṇṇatti, tassā vasena. Evaṃ buddhabalaṃ dīpeti. Idāni khittaṃ saṅkhepena saṃharāpitaṃ hotīti dasseti.
อุชฺฌานสญฺญิสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Ujjhānasaññisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๕. อุชฺฌานสญฺญิสุตฺตํ • 5. Ujjhānasaññisuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๕. อุชฺฌานสญฺญิสุตฺตวณฺณนา • 5. Ujjhānasaññisuttavaṇṇanā
