| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
३. उज्झापनकसिक्खापदं
3. Ujjhāpanakasikkhāpadaṃ
१०३. ततिये भिक्खू उज्झापेन्तीति एत्थ ‘‘भिक्खू’’ति कारितकम्मत्ता करणत्थे उपयोगवचनन्ति आह ‘‘तेहि भिक्खूही’’ति। ओकारविपरीतो उकारोति च झेसद्दो ञाणत्थोति च दस्सेन्तो आह ‘‘अवजानापेन्ती’’ति। ‘‘तं आयस्मन्त’’न्ति पदं ‘‘अवजानापेन्ती’’ति पदे धातुकम्मं। अनेकत्थत्ता धातूनं झेसद्दो ओलोकनत्थो च चिन्तनत्थो च होति, तेनाह ‘‘ओलोकापेन्ती’’तिआदि। एत्थाति ‘‘भिक्खू उज्झापेन्ती’’ति पदे। छन्दायाति छन्दत्थं। येसं सेनासनानि च पञ्ञपेति, भत्तानि च उद्दिसति, तेसं अत्तनि पेमत्थन्ति अत्थो। अट्ठकथायं पन ‘‘छन्दायाति छन्देना’’ति वुत्तं। इमिना लिङ्गविपल्लासनयो वुत्तो। परेसं अत्तनो पेमेनाति अत्थो। पक्खपातेनाति अत्तनो पक्खे पातापनेन।
103. Tatiye bhikkhū ujjhāpentīti ettha ‘‘bhikkhū’’ti kāritakammattā karaṇatthe upayogavacananti āha ‘‘tehi bhikkhūhī’’ti. Okāraviparīto ukāroti ca jhesaddo ñāṇatthoti ca dassento āha ‘‘avajānāpentī’’ti. ‘‘Taṃ āyasmanta’’nti padaṃ ‘‘avajānāpentī’’ti pade dhātukammaṃ. Anekatthattā dhātūnaṃ jhesaddo olokanattho ca cintanattho ca hoti, tenāha ‘‘olokāpentī’’tiādi. Etthāti ‘‘bhikkhū ujjhāpentī’’ti pade. Chandāyāti chandatthaṃ. Yesaṃ senāsanāni ca paññapeti, bhattāni ca uddisati, tesaṃ attani pematthanti attho. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘chandāyāti chandenā’’ti vuttaṃ. Iminā liṅgavipallāsanayo vutto. Paresaṃ attano pemenāti attho. Pakkhapātenāti attano pakkhe pātāpanena.
१०५. उज्झापेन्ति अनेनाति उज्झापनकं। खिय्यन्ति अनेनाति खिय्यनकन्ति दस्सेन्तो आह ‘‘येन वचनेना’’तिआदि।
105. Ujjhāpenti anenāti ujjhāpanakaṃ. Khiyyanti anenāti khiyyanakanti dassento āha ‘‘yena vacanenā’’tiādi.
१०६. उपसम्पन्नं सङ्घेन सम्मतं मङ्कुकत्तुकामोति सम्बन्धं दस्सेन्तो आह ‘‘उपसम्पन्नं सङ्घेन सम्मत’’न्तिआदि। सम्बज्झनं सम्बन्धो, कातब्बोति योजना। उपसम्पन्नस्स सङ्घेन सम्मतस्स अवण्णं कत्तुकामो अयसं कत्तुकामोति विभत्तिविपरिणामेन सम्बन्धं दस्सेन्तो आह ‘‘विभत्तिविपरिणामो कातब्बो’’ति। ‘‘वसेना’’ति पदं विभत्तिविपरिणामो कातब्बो’’ति पदे विसेसनं। यस्मा विसेसो नत्थि, तस्मा कतन्ति योजना। तन्ति ‘‘खिय्यनक’’न्ति पदं। सो च भिक्खूति उज्झापनको च खिय्यनको च सो च भिक्खु। अथाति तस्मा उज्झापनकखिय्यनककरत्ता। अस्साति भिक्खुनो। अस्साति भवेय्य।
106. Upasampannaṃ saṅghena sammataṃ maṅkukattukāmoti sambandhaṃ dassento āha ‘‘upasampannaṃ saṅghena sammata’’ntiādi. Sambajjhanaṃ sambandho, kātabboti yojanā. Upasampannassa saṅghena sammatassa avaṇṇaṃ kattukāmo ayasaṃ kattukāmoti vibhattivipariṇāmena sambandhaṃ dassento āha ‘‘vibhattivipariṇāmo kātabbo’’ti. ‘‘Vasenā’’ti padaṃ vibhattivipariṇāmo kātabbo’’ti pade visesanaṃ. Yasmā viseso natthi, tasmā katanti yojanā. Tanti ‘‘khiyyanaka’’nti padaṃ. So ca bhikkhūti ujjhāpanako ca khiyyanako ca so ca bhikkhu. Athāti tasmā ujjhāpanakakhiyyanakakarattā. Assāti bhikkhuno. Assāti bhaveyya.
‘‘उपसम्पन्न’’न्ति पदं ‘‘उज्झापेती’’ति पदे धातुकम्मं ‘‘अनुपसम्पन्न’’न्ति पदं कारितकम्मं, ‘‘अनुपसम्पन्न’’न्ति पदं ‘‘उज्झापेती’’ति कारितकिरियं अपेक्खित्वा कम्मं होति। ‘‘खिय्यती’’ति सुद्धकिरियाय अपेक्खाय विभत्तिविपल्लासो होतीति आह ‘‘तस्स वा’’तिआदि। तस्साति अनुपसम्पन्नस्स सन्तिकेति सम्बन्धो। तन्ति सङ्घेन सम्मतं उपसम्पन्नं। ‘‘सङ्घेन असम्मत’’न्ति एत्थ न अपलोकनकम्मेन असम्मतं, कम्मवाचाय पन असम्मतन्ति आह ‘‘कम्मवाचाया’’तिआदि। द्वे तयो हुत्वा कम्मवाचाय सम्मनितुमसक्कुणेय्यत्ता असम्मतन्ति च दस्सेन्तो आह ‘‘यत्रा’’तिआदि। यत्राति यस्मिं विहारे। ‘‘अनुपसम्पन्नं सङ्घेन सम्मत’’न्ति एत्थ अनुपसम्पन्नस्स सम्मुतियो दातुमसक्कुणेय्यत्ता पुब्बवोहारवसेन सम्मतन्ति वुत्तन्ति दस्सेन्तो आह ‘‘किञ्चापी’’तिआदि। तन्ति अनुपसम्पन्नभावे ठितं। ब्यत्तस्साति वियत्तस्स। सङ्घेन वा कतोति योजनाति। ततियं।
‘‘Upasampanna’’nti padaṃ ‘‘ujjhāpetī’’ti pade dhātukammaṃ ‘‘anupasampanna’’nti padaṃ kāritakammaṃ, ‘‘anupasampanna’’nti padaṃ ‘‘ujjhāpetī’’ti kāritakiriyaṃ apekkhitvā kammaṃ hoti. ‘‘Khiyyatī’’ti suddhakiriyāya apekkhāya vibhattivipallāso hotīti āha ‘‘tassa vā’’tiādi. Tassāti anupasampannassa santiketi sambandho. Tanti saṅghena sammataṃ upasampannaṃ. ‘‘Saṅghena asammata’’nti ettha na apalokanakammena asammataṃ, kammavācāya pana asammatanti āha ‘‘kammavācāyā’’tiādi. Dve tayo hutvā kammavācāya sammanitumasakkuṇeyyattā asammatanti ca dassento āha ‘‘yatrā’’tiādi. Yatrāti yasmiṃ vihāre. ‘‘Anupasampannaṃ saṅghena sammata’’nti ettha anupasampannassa sammutiyo dātumasakkuṇeyyattā pubbavohāravasena sammatanti vuttanti dassento āha ‘‘kiñcāpī’’tiādi. Tanti anupasampannabhāve ṭhitaṃ. Byattassāti viyattassa. Saṅghena vā katoti yojanāti. Tatiyaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / २. भूतगामवग्गो • 2. Bhūtagāmavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ३. उज्झापनकसिक्खापदवण्णना • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ३. उज्झापनकसिक्खापदवण्णना • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ३. उज्झापनकसिक्खापदवण्णना • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ३. उज्झापनकसिक्खापदवण्णना • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
