| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๓. อุชฺฌาปนกสิกฺขาปทํ
3. Ujjhāpanakasikkhāpadaṃ
๑๐๓. ตติเย ภิกฺขู อุชฺฌาเปนฺตีติ เอตฺถ ‘‘ภิกฺขู’’ติ การิตกมฺมตฺตา กรณเตฺถ อุปโยควจนนฺติ อาห ‘‘เตหิ ภิกฺขูหี’’ติฯ โอการวิปรีโต อุกาโรติ จ เฌสโทฺท ญาณโตฺถติ จ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อวชานาเปนฺตี’’ติฯ ‘‘ตํ อายสฺมนฺต’’นฺติ ปทํ ‘‘อวชานาเปนฺตี’’ติ ปเท ธาตุกมฺมํฯ อเนกตฺถตฺตา ธาตูนํ เฌสโทฺท โอโลกนโตฺถ จ จินฺตนโตฺถ จ โหติ, เตนาห ‘‘โอโลกาเปนฺตี’’ติอาทิฯ เอตฺถาติ ‘‘ภิกฺขู อุชฺฌาเปนฺตี’’ติ ปเทฯ ฉนฺทายาติ ฉนฺทตฺถํฯ เยสํ เสนาสนานิ จ ปญฺญเปติ, ภตฺตานิ จ อุทฺทิสติ, เตสํ อตฺตนิ เปมตฺถนฺติ อโตฺถฯ อฎฺฐกถายํ ปน ‘‘ฉนฺทายาติ ฉเนฺทนา’’ติ วุตฺตํฯ อิมินา ลิงฺควิปลฺลาสนโย วุโตฺตฯ ปเรสํ อตฺตโน เปเมนาติ อโตฺถฯ ปกฺขปาเตนาติ อตฺตโน ปเกฺข ปาตาปเนนฯ
103. Tatiye bhikkhū ujjhāpentīti ettha ‘‘bhikkhū’’ti kāritakammattā karaṇatthe upayogavacananti āha ‘‘tehi bhikkhūhī’’ti. Okāraviparīto ukāroti ca jhesaddo ñāṇatthoti ca dassento āha ‘‘avajānāpentī’’ti. ‘‘Taṃ āyasmanta’’nti padaṃ ‘‘avajānāpentī’’ti pade dhātukammaṃ. Anekatthattā dhātūnaṃ jhesaddo olokanattho ca cintanattho ca hoti, tenāha ‘‘olokāpentī’’tiādi. Etthāti ‘‘bhikkhū ujjhāpentī’’ti pade. Chandāyāti chandatthaṃ. Yesaṃ senāsanāni ca paññapeti, bhattāni ca uddisati, tesaṃ attani pematthanti attho. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘chandāyāti chandenā’’ti vuttaṃ. Iminā liṅgavipallāsanayo vutto. Paresaṃ attano pemenāti attho. Pakkhapātenāti attano pakkhe pātāpanena.
๑๐๕. อุชฺฌาเปนฺติ อเนนาติ อุชฺฌาปนกํฯ ขิยฺยนฺติ อเนนาติ ขิยฺยนกนฺติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘เยน วจเนนา’’ติอาทิฯ
105. Ujjhāpenti anenāti ujjhāpanakaṃ. Khiyyanti anenāti khiyyanakanti dassento āha ‘‘yena vacanenā’’tiādi.
๑๐๖. อุปสมฺปนฺนํ สเงฺฆน สมฺมตํ มงฺกุกตฺตุกาโมติ สมฺพนฺธํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อุปสมฺปนฺนํ สเงฺฆน สมฺมต’’นฺติอาทิฯ สมฺพชฺฌนํ สมฺพโนฺธ, กาตโพฺพติ โยชนาฯ อุปสมฺปนฺนสฺส สเงฺฆน สมฺมตสฺส อวณฺณํ กตฺตุกาโม อยสํ กตฺตุกาโมติ วิภตฺติวิปริณาเมน สมฺพนฺธํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘วิภตฺติวิปริณาโม กาตโพฺพ’’ติฯ ‘‘วเสนา’’ติ ปทํ วิภตฺติวิปริณาโม กาตโพฺพ’’ติ ปเท วิเสสนํฯ ยสฺมา วิเสโส นตฺถิ, ตสฺมา กตนฺติ โยชนาฯ ตนฺติ ‘‘ขิยฺยนก’’นฺติ ปทํฯ โส จ ภิกฺขูติ อุชฺฌาปนโก จ ขิยฺยนโก จ โส จ ภิกฺขุฯ อถาติ ตสฺมา อุชฺฌาปนกขิยฺยนกกรตฺตาฯ อสฺสาติ ภิกฺขุโนฯ อสฺสาติ ภเวยฺยฯ
106. Upasampannaṃ saṅghena sammataṃ maṅkukattukāmoti sambandhaṃ dassento āha ‘‘upasampannaṃ saṅghena sammata’’ntiādi. Sambajjhanaṃ sambandho, kātabboti yojanā. Upasampannassa saṅghena sammatassa avaṇṇaṃ kattukāmo ayasaṃ kattukāmoti vibhattivipariṇāmena sambandhaṃ dassento āha ‘‘vibhattivipariṇāmo kātabbo’’ti. ‘‘Vasenā’’ti padaṃ vibhattivipariṇāmo kātabbo’’ti pade visesanaṃ. Yasmā viseso natthi, tasmā katanti yojanā. Tanti ‘‘khiyyanaka’’nti padaṃ. So ca bhikkhūti ujjhāpanako ca khiyyanako ca so ca bhikkhu. Athāti tasmā ujjhāpanakakhiyyanakakarattā. Assāti bhikkhuno. Assāti bhaveyya.
‘‘อุปสมฺปนฺน’’นฺติ ปทํ ‘‘อุชฺฌาเปตี’’ติ ปเท ธาตุกมฺมํ ‘‘อนุปสมฺปนฺน’’นฺติ ปทํ การิตกมฺมํ, ‘‘อนุปสมฺปนฺน’’นฺติ ปทํ ‘‘อุชฺฌาเปตี’’ติ การิตกิริยํ อเปกฺขิตฺวา กมฺมํ โหติฯ ‘‘ขิยฺยตี’’ติ สุทฺธกิริยาย อเปกฺขาย วิภตฺติวิปลฺลาโส โหตีติ อาห ‘‘ตสฺส วา’’ติอาทิฯ ตสฺสาติ อนุปสมฺปนฺนสฺส สนฺติเกติ สมฺพโนฺธฯ ตนฺติ สเงฺฆน สมฺมตํ อุปสมฺปนฺนํฯ ‘‘สเงฺฆน อสมฺมต’’นฺติ เอตฺถ น อปโลกนกเมฺมน อสมฺมตํ, กมฺมวาจาย ปน อสมฺมตนฺติ อาห ‘‘กมฺมวาจายา’’ติอาทิฯ เทฺว ตโย หุตฺวา กมฺมวาจาย สมฺมนิตุมสกฺกุเณยฺยตฺตา อสมฺมตนฺติ จ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ยตฺรา’’ติอาทิฯ ยตฺราติ ยสฺมิํ วิหาเรฯ ‘‘อนุปสมฺปนฺนํ สเงฺฆน สมฺมต’’นฺติ เอตฺถ อนุปสมฺปนฺนสฺส สมฺมุติโย ทาตุมสกฺกุเณยฺยตฺตา ปุพฺพโวหารวเสน สมฺมตนฺติ วุตฺตนฺติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘กิญฺจาปี’’ติอาทิฯ ตนฺติ อนุปสมฺปนฺนภาเว ฐิตํฯ พฺยตฺตสฺสาติ วิยตฺตสฺสฯ สเงฺฆน วา กโตติ โยชนาติฯ ตติยํฯ
‘‘Upasampanna’’nti padaṃ ‘‘ujjhāpetī’’ti pade dhātukammaṃ ‘‘anupasampanna’’nti padaṃ kāritakammaṃ, ‘‘anupasampanna’’nti padaṃ ‘‘ujjhāpetī’’ti kāritakiriyaṃ apekkhitvā kammaṃ hoti. ‘‘Khiyyatī’’ti suddhakiriyāya apekkhāya vibhattivipallāso hotīti āha ‘‘tassa vā’’tiādi. Tassāti anupasampannassa santiketi sambandho. Tanti saṅghena sammataṃ upasampannaṃ. ‘‘Saṅghena asammata’’nti ettha na apalokanakammena asammataṃ, kammavācāya pana asammatanti āha ‘‘kammavācāyā’’tiādi. Dve tayo hutvā kammavācāya sammanitumasakkuṇeyyattā asammatanti ca dassento āha ‘‘yatrā’’tiādi. Yatrāti yasmiṃ vihāre. ‘‘Anupasampannaṃ saṅghena sammata’’nti ettha anupasampannassa sammutiyo dātumasakkuṇeyyattā pubbavohāravasena sammatanti vuttanti dassento āha ‘‘kiñcāpī’’tiādi. Tanti anupasampannabhāve ṭhitaṃ. Byattassāti viyattassa. Saṅghena vā katoti yojanāti. Tatiyaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๒. ภูตคามวโคฺค • 2. Bhūtagāmavaggo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๓. อุชฺฌาปนกสิกฺขาปทวณฺณนา • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๓. อุชฺฌาปนกสิกฺขาปทวณฺณนา • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๓. อุชฺฌาปนกสิกฺขาปทวณฺณนา • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๓. อุชฺฌาปนกสิกฺขาปทวณฺณนา • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
