| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
३. उज्झापनकसिक्खापदवण्णना
3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
१०३. ततियसिक्खापदे – दब्बं मल्लपुत्तं भिक्खू उज्झापेन्तीति ‘‘छन्दाय दब्बो मल्लपुत्तो’’तिआदीनि वदन्ता तं आयस्मन्तं तेहि भिक्खूहि अवजानापेन्ति, अवञ्ञाय ओलोकापेन्ति, लामकतो वा चिन्तापेन्ती’’ति अत्थो। लक्खणं पनेत्थ सद्दसत्थानुसारेन वेदितब्बं। ओज्झापेन्तीतिपि पाठो। अयमेवत्थो । छन्दायाति छन्देन पक्खपातेन; अत्तनो अत्तनो सन्दिट्ठसम्भत्तानं पणीतानि पञ्ञपेतीति अधिप्पायो। खिय्यन्तीति ‘‘छन्दाय दब्बो मल्लपुत्तो’’तिआदीनि वदन्ता पकासेन्ति।
103. Tatiyasikkhāpade – dabbaṃ mallaputtaṃ bhikkhū ujjhāpentīti ‘‘chandāya dabbo mallaputto’’tiādīni vadantā taṃ āyasmantaṃ tehi bhikkhūhi avajānāpenti, avaññāya olokāpenti, lāmakato vā cintāpentī’’ti attho. Lakkhaṇaṃ panettha saddasatthānusārena veditabbaṃ. Ojjhāpentītipi pāṭho. Ayamevattho . Chandāyāti chandena pakkhapātena; attano attano sandiṭṭhasambhattānaṃ paṇītāni paññapetīti adhippāyo. Khiyyantīti ‘‘chandāya dabbo mallaputto’’tiādīni vadantā pakāsenti.
१०५. उज्झापनके खिय्यनके पाचित्तियन्ति एत्थ येन वचनेन उज्झापेन्ति, तं उज्झापनकं। येन च खिय्यन्ति तं खिय्यनकं। तस्मिं उज्झापनके खिय्यनके। पाचित्तियन्ति वत्थुद्वये पाचित्तियद्वयं वुत्तं।
105.Ujjhāpanake khiyyanake pācittiyanti ettha yena vacanena ujjhāpenti, taṃ ujjhāpanakaṃ. Yena ca khiyyanti taṃ khiyyanakaṃ. Tasmiṃ ujjhāpanake khiyyanake. Pācittiyanti vatthudvaye pācittiyadvayaṃ vuttaṃ.
१०६. उज्झापनकं नाम उपसम्पन्नं सङ्घेन सम्मतं सेनासनपञ्ञापकं वा…पे॰… अप्पमत्तकविस्सज्जनकं वाति एतेसं पदानं ‘‘मङ्कुकत्तुकामो’’ति इमिना सम्बन्धो। अवण्णं कत्तुकामो अयसं कत्तुकामोति इमेसं पन वसेन उपसम्पन्नन्तिआदीसु ‘‘उपसम्पन्नस्सा’’ति एवं विभत्तिविपरिणामो कातब्बो। उज्झापेति वा खिय्यति वा आपत्ति पाचित्तियस्साति एत्थ पन यस्मा ‘‘खिय्यनकं नामा’’ति एवं मातिकापदं उद्धरित्वापि ‘‘उज्झापनकं नामा’’ति इमस्स पदस्स वुत्तविभङ्गोयेव वत्तब्बो होति, अञ्ञवादकसिक्खापदे विय अञ्ञो विसेसो नत्थि, तस्मा तं विसुं अनुद्धरित्वा अविभजित्वा निगमनमेव एकतो कतन्ति वेदितब्बं। धम्मकम्मे धम्मकम्मसञ्ञीतिआदीसु यं तस्स उपसम्पन्नस्स सम्मुतिकम्मं कतं तञ्चे धम्मकम्मं होति, सो च भिक्खु तस्मिं धम्मकम्मसञ्ञी उज्झापनकञ्च खिय्यनकञ्च करोति, अथस्स तस्मिं उज्झापनके च खिय्यनके च आपत्ति पाचित्तियस्साति इमिना नयेन अत्थो वेदितब्बो।
106.Ujjhāpanakaṃ nāma upasampannaṃ saṅghena sammataṃ senāsanapaññāpakaṃ vā…pe… appamattakavissajjanakaṃ vāti etesaṃ padānaṃ ‘‘maṅkukattukāmo’’ti iminā sambandho. Avaṇṇaṃ kattukāmo ayasaṃ kattukāmoti imesaṃ pana vasena upasampannantiādīsu ‘‘upasampannassā’’ti evaṃ vibhattivipariṇāmo kātabbo. Ujjhāpeti vā khiyyati vā āpatti pācittiyassāti ettha pana yasmā ‘‘khiyyanakaṃ nāmā’’ti evaṃ mātikāpadaṃ uddharitvāpi ‘‘ujjhāpanakaṃ nāmā’’ti imassa padassa vuttavibhaṅgoyeva vattabbo hoti, aññavādakasikkhāpade viya añño viseso natthi, tasmā taṃ visuṃ anuddharitvā avibhajitvā nigamanameva ekato katanti veditabbaṃ. Dhammakamme dhammakammasaññītiādīsu yaṃ tassa upasampannassa sammutikammaṃ kataṃ tañce dhammakammaṃ hoti, so ca bhikkhu tasmiṃ dhammakammasaññī ujjhāpanakañca khiyyanakañca karoti, athassa tasmiṃ ujjhāpanake ca khiyyanake ca āpatti pācittiyassāti iminā nayena attho veditabbo.
अनुपसम्पन्नं उज्झापेति वा खिय्यति वाति एत्थ उपसम्पन्नं सङ्घेन सम्मतं अञ्ञं अनुपसम्पन्नं उज्झापेति अवजानापेति, तस्स वा तं सन्तिके खिय्यतीति अत्थो। उपसम्पन्नं सङ्घेन असम्मतन्ति कम्मवाचाय असम्मतं केवलं ‘‘तवेसो भारो’’ति सङ्घेन आरोपितभारं भिक्खूनं वा फासुविहारत्थाय सयमेव तं भारं वहन्तं, यत्र वा द्वे तयो भिक्खू विहरन्ति, तत्र वा तादिसं कम्मं करोन्तन्ति अधिप्पायो। अनुपसम्पन्नं सङ्घेन सम्मतं वा असम्मतं वाति एत्थ पन किञ्चापि अनुपसम्पन्नस्स तेरस सम्मुतियो दातुं न वट्टन्ति। अथ खो उपसम्पन्नकाले लद्धसम्मुतिको पच्छा अनुपसम्पन्नभावे ठितो, तं सन्धाय ‘‘सङ्घेन सम्मतं वा’’ति वुत्तं। यस्स पन ब्यत्तस्स सामणेरस्स केवलं सङ्घेन वा सम्मतेन वा भिक्खुना ‘‘त्वं इदं कम्मं करोही’’ति भारो कतो, तादिसं सन्धाय ‘‘असम्मतं वा’’ति वुत्तं। सेसमेत्थ उत्तानमेवाति।
Anupasampannaṃujjhāpeti vā khiyyati vāti ettha upasampannaṃ saṅghena sammataṃ aññaṃ anupasampannaṃ ujjhāpeti avajānāpeti, tassa vā taṃ santike khiyyatīti attho. Upasampannaṃ saṅghena asammatanti kammavācāya asammataṃ kevalaṃ ‘‘taveso bhāro’’ti saṅghena āropitabhāraṃ bhikkhūnaṃ vā phāsuvihāratthāya sayameva taṃ bhāraṃ vahantaṃ, yatra vā dve tayo bhikkhū viharanti, tatra vā tādisaṃ kammaṃ karontanti adhippāyo. Anupasampannaṃ saṅghena sammataṃ vā asammataṃ vāti ettha pana kiñcāpi anupasampannassa terasa sammutiyo dātuṃ na vaṭṭanti. Atha kho upasampannakāle laddhasammutiko pacchā anupasampannabhāve ṭhito, taṃ sandhāya ‘‘saṅghena sammataṃ vā’’ti vuttaṃ. Yassa pana byattassa sāmaṇerassa kevalaṃ saṅghena vā sammatena vā bhikkhunā ‘‘tvaṃ idaṃ kammaṃ karohī’’ti bhāro kato, tādisaṃ sandhāya ‘‘asammataṃ vā’’ti vuttaṃ. Sesamettha uttānamevāti.
तिसमुट्ठानं – कायचित्ततो वाचाचित्ततो कायवाचाचित्ततो च समुट्ठाति, किरियं, सञ्ञाविमोक्खं, सचित्तकं, लोकवज्जं, कायकम्मं, वचीकम्मं, अकुसलचित्तं, दुक्खवेदनन्ति।
Tisamuṭṭhānaṃ – kāyacittato vācācittato kāyavācācittato ca samuṭṭhāti, kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, akusalacittaṃ, dukkhavedananti.
उज्झापनकसिक्खापदं ततियं।
Ujjhāpanakasikkhāpadaṃ tatiyaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / २. भूतगामवग्गो • 2. Bhūtagāmavaggo
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ३. उज्झापनकसिक्खापदवण्णना • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ३. उज्झापनकसिक्खापदवण्णना • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ३. उज्झापनकसिक्खापदवण्णना • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ३. उज्झापनकसिक्खापदं • 3. Ujjhāpanakasikkhāpadaṃ
