Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / కఙ్ఖావితరణీ-అభినవ-టీకా • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
౩. ఉజ్ఝాపనకసిక్ఖాపదవణ్ణనా
3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
యేన వచనేనాతి ‘‘ఛన్దాయ ఇత్థన్నామో ఇదం నామ కరోతీ’’తిఆదికేన యేన వచనేన. తేనాహ ‘‘ఛన్దాయా’’తిఆది. తత్థ ఛన్దాయాతి ఛన్దేన పక్ఖపాతేన. ‘‘అక్ఖరాయ వాచేతీ’’తిఆదీసు (పాచి॰ ౪౬) వియ లిఙ్గవిపల్లాసో ఏస. ఇదం నామ కరోతీతి అత్తనో సన్దిట్ఠసమ్భత్తానం పణీతం సేనాసనం వా పఞ్ఞపేతి, భత్తాదికం వాతి అధిప్పాయో. సేనాసనపఞ్ఞాపకాదిభేదన్తి ఏత్థ ఆదిసద్దేన భత్తుద్దేసకయాగుభాజకఫలభాజకాదీనం గహణం. అనేకత్థత్తా ధాతూనం ఝే-సద్దో ఓలోకనత్థోపి హోతీతి ఆహ ‘‘అవఞ్ఞాయ ఓలోకాపేన్తీ’’తి. చిన్తనత్థోయేవ వా గహేతబ్బోతి ఆహ ‘‘లామకతో వా చిన్తాపేన్తీ’’తి. తథేవ వదన్తాతి ‘‘ఛన్దాయ ఇత్థన్నామో ఇదం నామ కరోతీ’’తిఆదీని వదన్తా. వుత్తన్తి పాళియం వుత్తం. ‘‘ఖియ్యనకే’’తి (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౧౦౫) అయమేత్థ అనుపఞ్ఞత్తి.
Yenavacanenāti ‘‘chandāya itthannāmo idaṃ nāma karotī’’tiādikena yena vacanena. Tenāha ‘‘chandāyā’’tiādi. Tattha chandāyāti chandena pakkhapātena. ‘‘Akkharāya vācetī’’tiādīsu (pāci. 46) viya liṅgavipallāso esa. Idaṃ nāma karotīti attano sandiṭṭhasambhattānaṃ paṇītaṃ senāsanaṃ vā paññapeti, bhattādikaṃ vāti adhippāyo. Senāsanapaññāpakādibhedanti ettha ādisaddena bhattuddesakayāgubhājakaphalabhājakādīnaṃ gahaṇaṃ. Anekatthattā dhātūnaṃ jhe-saddo olokanatthopi hotīti āha ‘‘avaññāya olokāpentī’’ti. Cintanatthoyeva vā gahetabboti āha ‘‘lāmakato vā cintāpentī’’ti. Tatheva vadantāti ‘‘chandāya itthannāmo idaṃ nāma karotī’’tiādīni vadantā. Vuttanti pāḷiyaṃ vuttaṃ. ‘‘Khiyyanake’’ti (pāci. aṭṭha. 105) ayamettha anupaññatti.
అసమ్మతస్సాతి సఙ్ఘేన కమ్మవాచాయ అసమ్మతస్స. కేవలం ‘‘తవేసో భారో’’తి సఙ్ఘేన ఆరోపితభారస్స, భిక్ఖూనం వా ఫాసువిహారత్థాయ సయమేవ భారం వహన్తస్స, యత్ర వా ద్వే తయో భిక్ఖూ విహరన్తి, తత్ర తాదిసం కమ్మం కరోన్తస్సాతి అధిప్పాయో. యస్స కస్సచీతి ఉపసమ్పన్నస్స వా అనుపసమ్పన్నస్స వా యస్స కస్సచి. అనుపసమ్పన్నస్స పన సమ్మతస్స వా అసమ్మతస్స వాతి ఏత్థ పన (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౧౦౬) కిఞ్చాపి అనుపసమ్పన్నస్స తేరస సమ్మతియో దాతుం న వట్టన్తి, తథాపి యో ఉపసమ్పన్నకాలే లద్ధసమ్ముతికో పచ్ఛా అనుపసమ్పన్నభావే ఠితో, తం సన్ధాయ ‘‘సమ్మతస్స వా’’తి వుత్తం. యస్స పన బ్యత్తస్స సామణేరస్స కేవలం సఙ్ఘేన వా సమ్మతేన వా భిక్ఖునా ‘‘త్వం ఇదం కమ్మం కరోహీ’’తి భారో కతో, తం సన్ధాయ ‘‘అసమ్మతస్స వా’’తి వుత్తం. యస్మా ఉజ్ఝాపనఞ్చ ఖియ్యనఞ్చ ముసావాదవసేన పవత్తం, తస్మా ఆదికమ్మికస్స ఇమినావ అనాపత్తి, ముసావాదేన పన ఆపత్తియేవాతి గహేతబ్బం.
Asammatassāti saṅghena kammavācāya asammatassa. Kevalaṃ ‘‘taveso bhāro’’ti saṅghena āropitabhārassa, bhikkhūnaṃ vā phāsuvihāratthāya sayameva bhāraṃ vahantassa, yatra vā dve tayo bhikkhū viharanti, tatra tādisaṃ kammaṃ karontassāti adhippāyo. Yassa kassacīti upasampannassa vā anupasampannassa vā yassa kassaci. Anupasampannassa pana sammatassa vā asammatassavāti ettha pana (pāci. aṭṭha. 106) kiñcāpi anupasampannassa terasa sammatiyo dātuṃ na vaṭṭanti, tathāpi yo upasampannakāle laddhasammutiko pacchā anupasampannabhāve ṭhito, taṃ sandhāya ‘‘sammatassa vā’’ti vuttaṃ. Yassa pana byattassa sāmaṇerassa kevalaṃ saṅghena vā sammatena vā bhikkhunā ‘‘tvaṃ idaṃ kammaṃ karohī’’ti bhāro kato, taṃ sandhāya ‘‘asammatassa vā’’ti vuttaṃ. Yasmā ujjhāpanañca khiyyanañca musāvādavasena pavattaṃ, tasmā ādikammikassa imināva anāpatti, musāvādena pana āpattiyevāti gahetabbaṃ.
ఉజ్ఝాపనకసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.