| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-අභිනව-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
3. උජ්‌ඣාපනකසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
යෙන වචනෙනාති ‘‘ඡන්‌දාය ඉත්‌ථන්‌නාමො ඉදං නාම කරොතී’’තිආදිකෙන යෙන වචනෙන. තෙනාහ ‘‘ඡන්‌දායා’’තිආදි. තත්‌ථ ඡන්‌දායාති ඡන්‌දෙන පක්‌ඛපාතෙන. ‘‘අක්‌ඛරාය වාචෙතී’’තිආදීසු (පාචි. 46) විය ලිඞ්‌ගවිපල්‌ලාසො එස. ඉදං නාම කරොතීති අත්‌තනො සන්‌දිට්‌ඨසම්‌භත්‌තානං පණීතං සෙනාසනං වා පඤ්‌ඤපෙති, භත්‌තාදිකං වාති අධිප්‌පායො. සෙනාසනපඤ්‌ඤාපකාදිභෙදන්‌ති එත්‌ථ ආදිසද්‌දෙන භත්‌තුද්‌දෙසකයාගුභාජකඵලභාජකාදීනං ගහණං. අනෙකත්‌ථත්‌තා ධාතූනං ඣෙ-සද්‌දො ඔලොකනත්‌ථොපි හොතීති ආහ ‘‘අවඤ්‌ඤාය ඔලොකාපෙන්‌තී’’ති. චින්‌තනත්‌ථොයෙව වා ගහෙතබ්‌බොති ආහ ‘‘ලාමකතො වා චින්‌තාපෙන්‌තී’’ති. තථෙව වදන්‌තාති ‘‘ඡන්‌දාය ඉත්‌ථන්‌නාමො ඉදං නාම කරොතී’’තිආදීනි වදන්‌තා. වුත්‌තන්‌ති පාළියං වුත්‌තං. ‘‘ඛිය්‍යනකෙ’’ති (පාචි. අට්‌ඨ. 105) අයමෙත්‌ථ අනුපඤ්‌ඤත්‌ති.
Yenavacanenāti ‘‘chandāya itthannāmo idaṃ nāma karotī’’tiādikena yena vacanena. Tenāha ‘‘chandāyā’’tiādi. Tattha chandāyāti chandena pakkhapātena. ‘‘Akkharāya vācetī’’tiādīsu (pāci. 46) viya liṅgavipallāso esa. Idaṃ nāma karotīti attano sandiṭṭhasambhattānaṃ paṇītaṃ senāsanaṃ vā paññapeti, bhattādikaṃ vāti adhippāyo. Senāsanapaññāpakādibhedanti ettha ādisaddena bhattuddesakayāgubhājakaphalabhājakādīnaṃ gahaṇaṃ. Anekatthattā dhātūnaṃ jhe-saddo olokanatthopi hotīti āha ‘‘avaññāya olokāpentī’’ti. Cintanatthoyeva vā gahetabboti āha ‘‘lāmakato vā cintāpentī’’ti. Tatheva vadantāti ‘‘chandāya itthannāmo idaṃ nāma karotī’’tiādīni vadantā. Vuttanti pāḷiyaṃ vuttaṃ. ‘‘Khiyyanake’’ti (pāci. aṭṭha. 105) ayamettha anupaññatti.
අසම්‌මතස්‌සාති සඞ්‌ඝෙන කම්‌මවාචාය අසම්‌මතස්‌ස. කෙවලං ‘‘තවෙසො භාරො’’ති සඞ්‌ඝෙන ආරොපිතභාරස්‌ස, භික්‌ඛූනං වා ඵාසුවිහාරත්‌ථාය සයමෙව භාරං වහන්‌තස්‌ස, යත්‍ර වා ද්‌වෙ තයො භික්‌ඛූ විහරන්‌ති, තත්‍ර තාදිසං කම්‌මං කරොන්‌තස්‌සාති අධිප්‌පායො. යස්‌ස කස්‌සචීති උපසම්‌පන්‌නස්‌ස වා අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස වා යස්‌ස කස්‌සචි. අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස පන සම්‌මතස්‌ස වා අසම්‌මතස්‌ස වාති එත්‌ථ පන (පාචි. අට්‌ඨ. 106) කිඤ්‌චාපි අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස තෙරස සම්‌මතියො දාතුං න වට්‌ටන්‌ති, තථාපි යො උපසම්‌පන්‌නකාලෙ ලද්‌ධසම්‌මුතිකො පච්‌ඡා අනුපසම්‌පන්‌නභාවෙ ඨිතො, තං සන්‌ධාය ‘‘සම්‌මතස්‌ස වා’’ති වුත්‌තං. යස්‌ස පන බ්‍යත්‌තස්‌ස සාමණෙරස්‌ස කෙවලං සඞ්‌ඝෙන වා සම්‌මතෙන වා භික්‌ඛුනා ‘‘ත්‌වං ඉදං කම්‌මං කරොහී’’ති භාරො කතො, තං සන්‌ධාය ‘‘අසම්‌මතස්‌ස වා’’ති වුත්‌තං. යස්‌මා උජ්‌ඣාපනඤ්‌ච ඛිය්‍යනඤ්‌ච මුසාවාදවසෙන පවත්‌තං, තස්‌මා ආදිකම්‌මිකස්‌ස ඉමිනාව අනාපත්‌ති, මුසාවාදෙන පන ආපත්‌තියෙවාති ගහෙතබ්‌බං.
Asammatassāti saṅghena kammavācāya asammatassa. Kevalaṃ ‘‘taveso bhāro’’ti saṅghena āropitabhārassa, bhikkhūnaṃ vā phāsuvihāratthāya sayameva bhāraṃ vahantassa, yatra vā dve tayo bhikkhū viharanti, tatra tādisaṃ kammaṃ karontassāti adhippāyo. Yassa kassacīti upasampannassa vā anupasampannassa vā yassa kassaci. Anupasampannassa pana sammatassa vā asammatassavāti ettha pana (pāci. aṭṭha. 106) kiñcāpi anupasampannassa terasa sammatiyo dātuṃ na vaṭṭanti, tathāpi yo upasampannakāle laddhasammutiko pacchā anupasampannabhāve ṭhito, taṃ sandhāya ‘‘sammatassa vā’’ti vuttaṃ. Yassa pana byattassa sāmaṇerassa kevalaṃ saṅghena vā sammatena vā bhikkhunā ‘‘tvaṃ idaṃ kammaṃ karohī’’ti bhāro kato, taṃ sandhāya ‘‘asammatassa vā’’ti vuttaṃ. Yasmā ujjhāpanañca khiyyanañca musāvādavasena pavattaṃ, tasmā ādikammikassa imināva anāpatti, musāvādena pana āpattiyevāti gahetabbaṃ.
උජ්‌ඣාපනකසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
