Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ೫. ಉಕ್ಖೇಪಕತವಚ್ಛತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ

    5. Ukkhepakatavacchattheragāthāvaṇṇanā

    ಉಕ್ಖೇಪಕತವಚ್ಛಸ್ಸಾತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಉಕ್ಖೇಪಕತವಚ್ಛತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಸೋಪಿ ಕಿರ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಪುಞ್ಞಂ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಇತೋ ಚತುನವುತೇ ಕಪ್ಪೇ ಸಿದ್ಧತ್ಥಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಮಾಳಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪೂಗಸ್ಸ ಏಕತ್ಥಮ್ಭಂ ಅಲಭನ್ತಸ್ಸ ಥಮ್ಭಂ ದತ್ವಾ ಸಹಾಯಕಿಚ್ಚಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅಪರಾಪರಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ವಚ್ಛೋತಿಸ್ಸ ಗೋತ್ತತೋ ಆಗತನಾಮಂ। ಸೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಕೋಸಲರಟ್ಠೇ ಗಾಮಕಾವಾಸೇ ವಸನ್ತೋ ಆಗತಾಗತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣಾತಿ। ‘‘ಅಯಂ ವಿನಯೋ ಇದಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಅಯಂ ಅಭಿಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಪನ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ನ ಜಾನಾತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ। ಧಮ್ಮಸಙ್ಗೀತಿಯಾ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಪಿಟಕಾದಿಸಮಞ್ಞಾ ಪರಿಯತ್ತಿಸದ್ಧಮ್ಮೇ ವವತ್ಥಿತಾ ಏವ, ಯತೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿನಯಧರಾದಿವೋಹಾರೋ। ಸೋ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಪರಿಪುಚ್ಛನ್ತೋ ತತ್ಥ ವುತ್ತೇ ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮೇ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೨.೧೩-೨೬) –

    Ukkhepakatavacchassāti āyasmato ukkhepakatavacchattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito catunavute kappe siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthāraṃ uddissa māḷaṃ karontassa pūgassa ekatthambhaṃ alabhantassa thambhaṃ datvā sahāyakiccaṃ akāsi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, vacchotissa gottato āgatanāmaṃ. So satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kosalaraṭṭhe gāmakāvāse vasanto āgatāgatānaṃ bhikkhūnaṃ santike dhammaṃ pariyāpuṇāti. ‘‘Ayaṃ vinayo idaṃ suttantaṃ ayaṃ abhidhammo’’ti pana paricchedaṃ na jānāti. Athekadivasaṃ āyasmantaṃ dhammasenāpatiṃ pucchitvā yathāparicchedaṃ sabbaṃ sallakkhesi. Dhammasaṅgītiyā pubbepi piṭakādisamaññā pariyattisaddhamme vavatthitā eva, yato bhikkhūnaṃ vinayadharādivohāro. So tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ uggaṇhanto paripucchanto tattha vutte rūpārūpadhamme sallakkhetvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā sammasanto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.2.13-26) –

    ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಸ್ಸ ಭಗವತೋ, ಮಹಾಪೂಗಗಣೋ ಅಹು।

    ‘‘Siddhatthassa bhagavato, mahāpūgagaṇo ahu;

    ಸರಣಂ ಗತಾ ಚ ತೇ ಬುದ್ಧಂ, ಸದ್ದಹನ್ತಿ ತಥಾಗತಂ॥

    Saraṇaṃ gatā ca te buddhaṃ, saddahanti tathāgataṃ.

    ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಗಮ್ಮ ಮನ್ತೇತ್ವಾ, ಮಾಳಂ ಕುಬ್ಬನ್ತಿ ಸತ್ಥುನೋ।

    ‘‘Sabbe saṅgamma mantetvā, māḷaṃ kubbanti satthuno;

    ಏಕತ್ಥಮ್ಭಂ ಅಲಭನ್ತಾ, ವಿಚಿನನ್ತಿ ಬ್ರಹಾವನೇ॥

    Ekatthambhaṃ alabhantā, vicinanti brahāvane.

    ‘‘ತೇಹಂ ಅರಞ್ಞೇ ದಿಸ್ವಾನ, ಉಪಗಮ್ಮ ಗಣಂ ತದಾ।

    ‘‘Tehaṃ araññe disvāna, upagamma gaṇaṃ tadā;

    ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾನ, ಪಟಿಪುಚ್ಛಿಂ ಗಣಂ ಅಹಂ॥

    Añjaliṃ paggahetvāna, paṭipucchiṃ gaṇaṃ ahaṃ.

    ‘‘ತೇ ಮೇ ಪುಟ್ಠಾ ವಿಯಾಕಂಸು, ಸೀಲವನ್ತೋ ಉಪಾಸಕಾ।

    ‘‘Te me puṭṭhā viyākaṃsu, sīlavanto upāsakā;

    ಮಾಳಂ ಮಯಂ ಕತ್ತುಕಾಮಾ, ಏಕತ್ಥಮ್ಭೋ ನ ಲಬ್ಭತಿ॥

    Māḷaṃ mayaṃ kattukāmā, ekatthambho na labbhati.

    ‘‘ಏಕತ್ಥಮ್ಭಂ ಮಮಂ ದೇಥ, ಅಹಂ ದಸ್ಸಾಮಿ ಸತ್ಥುನೋ।

    ‘‘Ekatthambhaṃ mamaṃ detha, ahaṃ dassāmi satthuno;

    ಆಹರಿಸ್ಸಾಮಹಂ ಥಮ್ಭಂ, ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕಾ ಭವನ್ತು ತೇ॥

    Āharissāmahaṃ thambhaṃ, appossukkā bhavantu te.

    ‘‘ತೇ ಮೇ ಥಮ್ಭಂ ಪವೇಚ್ಛಿಂಸು, ಪಸನ್ನಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸಾ।

    ‘‘Te me thambhaṃ pavecchiṃsu, pasannā tuṭṭhamānasā;

    ತತೋ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತ್ವಾ, ಅಗಮಂಸು ಸಕಂ ಘರಂ॥

    Tato paṭinivattitvā, agamaṃsu sakaṃ gharaṃ.

    ‘‘ಅಚಿರಂ ಗತೇ ಪೂಗಗಣೇ, ಥಮ್ಭಂ ಅಹಾಸಹಂ ತದಾ।

    ‘‘Aciraṃ gate pūgagaṇe, thambhaṃ ahāsahaṃ tadā;

    ಹಟ್ಠೋ ಹಟ್ಠೇನ ಚಿತ್ತೇನ, ಪಠಮಂ ಉಸ್ಸಪೇಸಹಂ॥

    Haṭṭho haṭṭhena cittena, paṭhamaṃ ussapesahaṃ.

    ‘‘ತೇನ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದೇನ, ವಿಮಾನಂ ಉಪಪಜ್ಜಹಂ।

    ‘‘Tena cittappasādena, vimānaṃ upapajjahaṃ;

    ಉಬ್ಬಿದ್ಧಂ ಭವನಂ ಮಯ್ಹಂ, ಸತ್ತಭೂಮಂ ಸಮುಗ್ಗತಂ॥

    Ubbiddhaṃ bhavanaṃ mayhaṃ, sattabhūmaṃ samuggataṃ.

    ‘‘ವಜ್ಜಮಾನಾಸು ಭೇರೀಸು, ಪರಿಚಾರೇಮಹಂ ಸದಾ।

    ‘‘Vajjamānāsu bherīsu, paricāremahaṃ sadā;

    ಪಞ್ಚಪಞ್ಞಾಸಕಪ್ಪಮ್ಹಿ, ರಾಜಾ ಆಸಿಂ ಯಸೋಧರೋ॥

    Pañcapaññāsakappamhi, rājā āsiṃ yasodharo.

    ‘‘ತತ್ಥಾಪಿ ಭವನಂ ಮಯ್ಹಂ, ಸತ್ತಭೂಮಂ ಸಮುಗ್ಗತಂ।

    ‘‘Tatthāpi bhavanaṃ mayhaṃ, sattabhūmaṃ samuggataṃ;

    ಕೂಟಾಗಾರವರೂಪೇತಂ, ಏಕತ್ಥಮ್ಭಂ ಮನೋರಮಂ॥

    Kūṭāgāravarūpetaṃ, ekatthambhaṃ manoramaṃ.

    ‘‘ಏಕವೀಸತಿಕಪ್ಪಮ್ಹಿ , ಉದೇನೋ ನಾಮ ಖತ್ತಿಯೋ।

    ‘‘Ekavīsatikappamhi , udeno nāma khattiyo;

    ತತ್ರಾಪಿ ಭವನಂ ಮಯ್ಹಂ, ಸತ್ತಭೂಮಂ ಸಮುಗ್ಗತಂ॥

    Tatrāpi bhavanaṃ mayhaṃ, sattabhūmaṃ samuggataṃ.

    ‘‘ಯಂ ಯಂ ಯೋನುಪಪಜ್ಜಾಮಿ, ದೇವತ್ತಂ ಅಥ ಮಾನುಸಂ।

    ‘‘Yaṃ yaṃ yonupapajjāmi, devattaṃ atha mānusaṃ;

    ಅನುಭೋಮಿ ಸುಖಂ ಸಬ್ಬಂ, ಏಕತ್ಥಮ್ಭಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥

    Anubhomi sukhaṃ sabbaṃ, ekatthambhassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘ಚತುನ್ನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಥಮ್ಭಮದದಂ ತದಾ।

    ‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ thambhamadadaṃ tadā;

    ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಏಕತ್ಥಮ್ಭಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥

    Duggatiṃ nābhijānāmi, ekatthambhassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಕತಕಿಚ್ಚತ್ತಾ ಅಕಿಲಾಸುಭಾವೇ ಠಿತೋ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಗತಾನಂ ಗಹಟ್ಠಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ ತೇಪಿಟಕಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸೇನ್ತೋ ಚ ಏಕದಿವಸಂ ಅತ್ತಾನಂ ಪರಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ –

    Arahattaṃ pana patvā katakiccattā akilāsubhāve ṭhito attano santikaṃ upagatānaṃ gahaṭṭhapabbajitānaṃ anukampaṃ upādāya tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ vīmaṃsitvā dhammaṃ desesi. Desento ca ekadivasaṃ attānaṃ paraṃ viya katvā dassento –

    ೬೫.

    65.

    ‘‘ಉಕ್ಖೇಪಕತವಚ್ಛಸ್ಸ, ಸಙ್ಕಲಿತಂ ಬಹೂಹಿ ವಸ್ಸೇಹಿ।

    ‘‘Ukkhepakatavacchassa, saṅkalitaṃ bahūhi vassehi;

    ತಂ ಭಾಸತಿ ಗಹಟ್ಠಾನಂ, ಸುನಿಸಿನ್ನೋ ಉಳಾರಪಾಮೋಜ್ಜೋ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।

    Taṃ bhāsati gahaṭṭhānaṃ, sunisinno uḷārapāmojjo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;

    ತತ್ಥ ಉಕ್ಖೇಪಕತವಚ್ಛಸ್ಸಾತಿ ಕತಉಕ್ಖೇಪವಚ್ಛಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಉಗ್ಗಹಿತಂ ವಿನಯಪದೇಸಂ ಸುತ್ತಪದೇಸಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಪದೇಸಞ್ಚ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದಂ ವಿನಯಸುತ್ತಾಭಿಧಮ್ಮಾನಂಯೇವ ಉಪರಿ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಜ್ಝಾಯನವಸೇನ ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಿತವಚ್ಛೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಕರಣತ್ಥೇ ಹಿ ಇದಂ ಸಾಮಿವಚನಂ। ಸಙ್ಕಲಿತಂ ಬಹೂಹಿ ವಸ್ಸೇಹೀತಿ ಬಹುಕೇಹಿ ಸಂವಚ್ಛರೇಹಿ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನವಸೇನ ಹದಯೇ ಠಪಿತಂ। ‘‘ಸಙ್ಖಲಿತ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸಙ್ಖಲಿತಂ ವಿಯ ಕತಂ ಏಕಾಬದ್ಧವಸೇನ ವಾಚುಗ್ಗತಂ ಕತಂ। ಯಂ ಬುದ್ಧವಚನನ್ತಿ ವಚನಸೇಸೋ। ನ್ತಿ ತಂ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮಂ ಭಾಸತಿ ಕಥೇತಿ। ಗಹಟ್ಠಾನನ್ತಿ ತೇಸಂ ಯೇಭುಯ್ಯತಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸುನಿಸಿನ್ನೋತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮೇ ಸಮ್ಮಾ ನಿಚ್ಚಲೋ ನಿಸಿನ್ನೋ, ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾದಿಂ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೋ ಕೇವಲಂ ವಿಮುತ್ತಾಯತನಸೀಸೇಯೇವ ಠತ್ವಾ ಕಥೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಉಳಾರಪಾಮೋಜ್ಜೋ’’ತಿ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖವಸೇನ ಧಮ್ಮದೇಸನಾವಸೇನೇವ ಚ ಉಪ್ಪನ್ನಉಳಾರಪಾಮೋಜ್ಜೋತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –

    Tattha ukkhepakatavacchassāti kataukkhepavacchassa, bhikkhuno santike visuṃ visuṃ uggahitaṃ vinayapadesaṃ suttapadesaṃ abhidhammapadesañca yathāparicchedaṃ vinayasuttābhidhammānaṃyeva upari khipitvā sajjhāyanavasena tattha tattheva pakkhipitvā ṭhitavacchenāti attho karaṇatthe hi idaṃ sāmivacanaṃ. Saṅkalitaṃ bahūhi vassehīti bahukehi saṃvaccharehi sampiṇḍanavasena hadaye ṭhapitaṃ. ‘‘Saṅkhalita’’ntipi pāṭho, saṅkhalitaṃ viya kataṃ ekābaddhavasena vācuggataṃ kataṃ. Yaṃ buddhavacananti vacanaseso. Tanti taṃ pariyattidhammaṃ bhāsati katheti. Gahaṭṭhānanti tesaṃ yebhuyyatāya vuttaṃ. Sunisinnoti tasmiṃ dhamme sammā niccalo nisinno, lābhasakkārādiṃ apaccāsīsanto kevalaṃ vimuttāyatanasīseyeva ṭhatvā kathetīti attho. Tenāha ‘‘uḷārapāmojjo’’ti phalasamāpattisukhavasena dhammadesanāvaseneva ca uppannauḷārapāmojjoti. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ಯಥಾ ಯಥಾವುಸೋ ಭಿಕ್ಖು, ಯಥಾಸುತಂ ಯಥಾಪರಿಯತ್ತಂ ಧಮ್ಮಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಪರೇಸಂ ದೇಸೇತಿ ತಥಾ ತಥಾ ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮೇ ಲಭತಿ ಅತ್ಥವೇದಂ, ಲಭತಿ ಧಮ್ಮವೇದಂ, ಲಭತಿ ಧಮ್ಮೂಪಸಂಹಿತಂ ಪಾಮೋಜ್ಜ’’ನ್ತಿಆದಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೫೫)।

    ‘‘Yathā yathāvuso bhikkhu, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti tathā tathā so tasmiṃ dhamme labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojja’’ntiādi (dī. ni. 3.355).

    ಉಕ್ಖೇಪಕತವಚ್ಛತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Ukkhepakatavacchattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೫. ಉಕ್ಖೇಪಕತವಚ್ಛತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 5. Ukkhepakatavacchattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact