| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातकपाळि • Jātakapāḷi |
५४२. उमङ्गजातकं (५)
542. Umaṅgajātakaṃ (5)
५९०.
590.
‘‘पञ्चालो सब्बसेनाय, ब्रह्मदत्तोयमागतो।
‘‘Pañcālo sabbasenāya, brahmadattoyamāgato;
सायं पञ्चालिया सेना, अप्पमेय्या महोसध॥
Sāyaṃ pañcāliyā senā, appameyyā mahosadha.
५९१.
591.
ओहारिनी सद्दवती, भेरिसङ्खप्पबोधना॥
Ohārinī saddavatī, bherisaṅkhappabodhanā.
५९२.
592.
‘‘लोहविज्जा अलङ्कारा, धजिनी वामरोहिनी।
‘‘Lohavijjā alaṅkārā, dhajinī vāmarohinī;
सिप्पियेहि सुसम्पन्ना, सूरेहि सुप्पतिट्ठिता॥
Sippiyehi susampannā, sūrehi suppatiṭṭhitā.
५९३.
593.
माता एकादसी रञ्ञो, पञ्चालियं पसासति॥
Mātā ekādasī rañño, pañcāliyaṃ pasāsati.
५९४.
594.
‘‘अथेत्थेकसतं खत्या, अनुयन्ता यसस्सिनो।
‘‘Athetthekasataṃ khatyā, anuyantā yasassino;
५९५.
595.
‘‘यंवदा-तक्करा रञ्ञो, अकामा पियभाणिनो।
‘‘Yaṃvadā-takkarā rañño, akāmā piyabhāṇino;
पञ्चालमनुयायन्ति, अकामा वसिनो गता॥
Pañcālamanuyāyanti, akāmā vasino gatā.
५९६.
596.
‘‘ताय सेनाय मिथिला, तिसन्धिपरिवारिता।
‘‘Tāya senāya mithilā, tisandhiparivāritā;
राजधानी विदेहानं, समन्ता परिखञ्ञति॥
Rājadhānī videhānaṃ, samantā parikhaññati.
५९७.
597.
‘‘उद्धं तारकजाताव, समन्ता परिवारिता।
‘‘Uddhaṃ tārakajātāva, samantā parivāritā;
महोसध विजानाहि, कथं मोक्खो भविस्सति’’॥
Mahosadha vijānāhi, kathaṃ mokkho bhavissati’’.
५९८.
598.
‘‘पादे देव पसारेहि, भुञ्ज कामे रमस्सु च।
‘‘Pāde deva pasārehi, bhuñja kāme ramassu ca;
५९९.
599.
‘‘राजा सन्थवकामो ते, रतनानि पवेच्छति।
‘‘Rājā santhavakāmo te, ratanāni pavecchati;
६००.
600.
‘‘भासन्तु मुदुका वाचा, या वाचा पटिनन्दिता।
‘‘Bhāsantu mudukā vācā, yā vācā paṭinanditā;
६०१.
601.
‘‘कथं नु केवट्ट महोसधेन, समागमो आसि तदिङ्घ ब्रूहि।
‘‘Kathaṃ nu kevaṭṭa mahosadhena, samāgamo āsi tadiṅgha brūhi;
कच्चि ते पटिनिज्झत्तो, कच्चि तुट्ठो महोसधो’’॥
Kacci te paṭinijjhatto, kacci tuṭṭho mahosadho’’.
६०२.
602.
‘‘अनरियरूपो पुरिसो जनिन्द, असम्मोदको थद्धो असब्भिरूपो।
‘‘Anariyarūpo puriso janinda, asammodako thaddho asabbhirūpo;
यथा मूगो च बधिरो च, न किञ्चित्थं अभासथ’’ 13॥
Yathā mūgo ca badhiro ca, na kiñcitthaṃ abhāsatha’’ 14.
६०३.
603.
‘‘अद्धा इदं मन्तपदं सुदुद्दसं, अत्थो सुद्धो नरवीरियेन दिट्ठो।
‘‘Addhā idaṃ mantapadaṃ sududdasaṃ, attho suddho naravīriyena diṭṭho;
तथा हि कायो मम सम्पवेधति, हित्वा सयं को परहत्थमेस्सति’’॥
Tathā hi kāyo mama sampavedhati, hitvā sayaṃ ko parahatthamessati’’.
६०४.
604.
‘‘छन्नञ्हि एकाव मती समेति, ये पण्डिता उत्तमभूरिपत्ता।
‘‘Channañhi ekāva matī sameti, ye paṇḍitā uttamabhūripattā;
यानं अयानं अथ वापि ठानं, महोसध त्वम्पि मतिं करोहि’’॥
Yānaṃ ayānaṃ atha vāpi ṭhānaṃ, mahosadha tvampi matiṃ karohi’’.
६०५.
605.
‘‘जानासि खो राज महानुभावो, महब्बलो चूळनिब्रह्मदत्तो।
‘‘Jānāsi kho rāja mahānubhāvo, mahabbalo cūḷanibrahmadatto;
राजा च तं इच्छति मारणत्थं 15, मिगं यथा ओकचरेन लुद्दो॥
Rājā ca taṃ icchati māraṇatthaṃ 16, migaṃ yathā okacarena luddo.
६०६.
606.
‘‘यथापि मच्छो बळिसं, वङ्कं मंसेन छादितं।
‘‘Yathāpi maccho baḷisaṃ, vaṅkaṃ maṃsena chāditaṃ;
आमगिद्धो न जानाति, मच्छो मरणमत्तनो॥
Āmagiddho na jānāti, maccho maraṇamattano.
६०७.
607.
‘‘एवमेव तुवं राज, चूळनेय्यस्स धीतरं।
‘‘Evameva tuvaṃ rāja, cūḷaneyyassa dhītaraṃ;
कामगिद्धो न जानासि, मच्छोव मरणमत्तनो॥
Kāmagiddho na jānāsi, macchova maraṇamattano.
६०८.
608.
‘‘सचे गच्छसि पञ्चालं, खिप्पमत्तं जहिस्सति।
‘‘Sace gacchasi pañcālaṃ, khippamattaṃ jahissati;
६०९.
609.
‘‘मयमेव बालम्हसे एळमूगा, ये उत्तमत्थानि तयी लपिम्हा।
‘‘Mayameva bālamhase eḷamūgā, ye uttamatthāni tayī lapimhā;
किमेव त्वं नङ्गलकोटिवड्ढो, अत्थानि जानासि यथापि अञ्ञे’’॥
Kimeva tvaṃ naṅgalakoṭivaḍḍho, atthāni jānāsi yathāpi aññe’’.
६१०.
610.
‘‘इमं गले गहेत्वान, नासेथ विजिता मम।
‘‘Imaṃ gale gahetvāna, nāsetha vijitā mama;
यो मे रतनलाभस्स, अन्तरायाय भासति’’॥
Yo me ratanalābhassa, antarāyāya bhāsati’’.
६११.
611.
‘‘ततो च सो अपक्कम्म, वेदेहस्स उपन्तिका।
‘‘Tato ca so apakkamma, vedehassa upantikā;
६१२.
612.
अत्थि पञ्चालराजस्स, साळिका सयनपालिका॥
Atthi pañcālarājassa, sāḷikā sayanapālikā.
६१३.
613.
‘तं बन्धनेन 23 पुच्छस्सु, सा हि सब्बस्स कोविदा।
‘Taṃ bandhanena 24 pucchassu, sā hi sabbassa kovidā;
सा तेसं सब्बं जानाति, रञ्ञो च कोसियस्स च॥
Sā tesaṃ sabbaṃ jānāti, rañño ca kosiyassa ca.
६१४.
614.
‘‘‘आमो’ति सो पटिस्सुत्वा, माधरो सुवपण्डितो।
‘‘‘Āmo’ti so paṭissutvā, mādharo suvapaṇḍito;
६१५.
615.
‘‘ततो च खो सो गन्त्वान, माधरो सुवपण्डितो।
‘‘Tato ca kho so gantvāna, mādharo suvapaṇḍito;
अथामन्तयि सुघरं, साळिकं मञ्जुभाणिकं॥
Athāmantayi sugharaṃ, sāḷikaṃ mañjubhāṇikaṃ.
६१६.
616.
‘कच्चि ते सुघरे खमनीयं, कच्चि वेस्से अनामयं।
‘Kacci te sughare khamanīyaṃ, kacci vesse anāmayaṃ;
६१७.
617.
‘कुसलञ्चेव मे सम्म, अथो सम्म अनामयं।
‘Kusalañceva me samma, atho samma anāmayaṃ;
अथो मे मधुना लाजा, लब्भते सुवपण्डित॥
Atho me madhunā lājā, labbhate suvapaṇḍita.
६१८.
618.
‘कुतो नु सम्म आगम्म, कस्स वा पहितो तुवं।
‘Kuto nu samma āgamma, kassa vā pahito tuvaṃ;
न च मेसि इतो पुब्बे, दिट्ठो वा यदि वा सुतो’’॥
Na ca mesi ito pubbe, diṭṭho vā yadi vā suto’’.
६१९.
619.
‘‘अहोसिं सिविराजस्स, पासादे सयनपालको।
‘‘Ahosiṃ sivirājassa, pāsāde sayanapālako;
ततो सो धम्मिको राजा, बद्धे मोचेसि बन्धना’’॥
Tato so dhammiko rājā, baddhe mocesi bandhanā’’.
६२०.
620.
‘‘तस्स मेका दुतियासि, साळिका मञ्जुभाणिका।
‘‘Tassa mekā dutiyāsi, sāḷikā mañjubhāṇikā;
तं तत्थ अवधी सेनो, पेक्खतो सुघरे मम’’॥
Taṃ tattha avadhī seno, pekkhato sughare mama’’.
६२१.
621.
‘‘तस्सा कामा हि सम्मत्तो, आगतोस्मि तवन्तिके।
‘‘Tassā kāmā hi sammatto, āgatosmi tavantike;
६२२.
622.
‘‘सुवोव सुविं कामेय्य, साळिको पन साळिकं।
‘‘Suvova suviṃ kāmeyya, sāḷiko pana sāḷikaṃ;
६२३.
623.
सब्बो हि सदिसो होति, नत्थि कामे असादिसो’’॥
Sabbo hi sadiso hoti, natthi kāme asādiso’’.
६२४.
624.
सा भरिया वासुदेवस्स, कण्हस्स महेसी पिया॥
Sā bhariyā vāsudevassa, kaṇhassa mahesī piyā.
६२५.
625.
मनुस्सो मिगिया सद्धिं, नत्थि कामे असादिसो’’॥
Manusso migiyā saddhiṃ, natthi kāme asādiso’’.
६२६.
626.
‘‘हन्द ख्वाहं गमिस्सामि, साळिके मञ्जुभाणिके।
‘‘Handa khvāhaṃ gamissāmi, sāḷike mañjubhāṇike;
पच्चक्खानुपदञ्हेतं, अतिमञ्ञसि नून मं’’॥
Paccakkhānupadañhetaṃ, atimaññasi nūna maṃ’’.
६२७.
627.
‘‘न सिरी तरमानस्स, माधर सुवपण्डित।
‘‘Na sirī taramānassa, mādhara suvapaṇḍita;
६२८.
628.
धीता पञ्चालराजस्स, ओसधी विय वण्णिनी।
Dhītā pañcālarājassa, osadhī viya vaṇṇinī;
तं दस्सति विदेहानं, सो विवाहो भविस्सति’’॥
Taṃ dassati videhānaṃ, so vivāho bhavissati’’.
६२९.
629.
यथा पञ्चालराजस्स, वेदेहेन भविस्सति’’॥
Yathā pañcālarājassa, vedehena bhavissati’’.
६३०.
630.
‘‘आनयित्वान वेदेहं, पञ्चालानं रथेसभो।
‘‘Ānayitvāna vedehaṃ, pañcālānaṃ rathesabho;
ततो नं घातयिस्सति, नस्स सखी भविस्सति’’॥
Tato naṃ ghātayissati, nassa sakhī bhavissati’’.
६३१.
631.
‘‘हन्द खो मं अनुजानाहि, रत्तियो सत्तमत्तियो।
‘‘Handa kho maṃ anujānāhi, rattiyo sattamattiyo;
यावाहं सिविराजस्स, आरोचेमि महेसिनो।
Yāvāhaṃ sivirājassa, ārocemi mahesino;
६३२.
632.
‘‘हन्द खो तं अनुजानामि, रत्तियो सत्तमत्तियो।
‘‘Handa kho taṃ anujānāmi, rattiyo sattamattiyo;
सचे त्वं सत्तरत्तेन, नागच्छसि ममन्तिके।
Sace tvaṃ sattarattena, nāgacchasi mamantike;
६३३.
633.
‘‘ततो च खो सो गन्त्वान, माधरो सुवपण्डितो।
‘‘Tato ca kho so gantvāna, mādharo suvapaṇḍito;
महोसधस्स अक्खासि, साळिकावचनं इदं’’॥
Mahosadhassa akkhāsi, sāḷikāvacanaṃ idaṃ’’.
६३४.
634.
‘‘यस्सेव घरे भुञ्जेय्य भोगं, तस्सेव अत्थं पुरिसो चरेय्य’’।
‘‘Yasseva ghare bhuñjeyya bhogaṃ, tasseva atthaṃ puriso careyya’’;
‘‘हन्दाहं गच्छामि पुरे जनिन्द, पञ्चालराजस्स पुरं सुरम्मं।
‘‘Handāhaṃ gacchāmi pure janinda, pañcālarājassa puraṃ surammaṃ;
निवेसनानि मापेतुं, वेदेहस्स यसस्सिनो॥
Nivesanāni māpetuṃ, vedehassa yasassino.
६३५.
635.
‘‘निवेसनानि मापेत्वा, वेदेहस्स यसस्सिनो।
‘‘Nivesanāni māpetvā, vedehassa yasassino;
यदा ते पहिणेय्यामि, तदा एय्यासि खत्तिय’’॥
Yadā te pahiṇeyyāmi, tadā eyyāsi khattiya’’.
६३६.
636.
‘‘ततो च पायासि पुरे महोसधो, पञ्चालराजस्स पुरं सुरम्मं।
‘‘Tato ca pāyāsi pure mahosadho, pañcālarājassa puraṃ surammaṃ;
निवेसनानि मापेतुं, वेदेहस्स यसस्सिनो’’॥
Nivesanāni māpetuṃ, vedehassa yasassino’’.
६३७.
637.
‘‘निवेसनानि मापेत्वा, वेदेहस्स यसस्सिनो।
‘‘Nivesanāni māpetvā, vedehassa yasassino;
एहि दानि महाराज, मापितं ते निवेसनं’’॥
Ehi dāni mahārāja, māpitaṃ te nivesanaṃ’’.
६३८.
638.
६३९.
639.
‘‘ततो च खो सो गन्त्वान, ब्रह्मदत्तस्स पाहिणि।
‘‘Tato ca kho so gantvāna, brahmadattassa pāhiṇi;
‘आगतो’स्मि महाराज, तव पादानि वन्दितुं॥
‘Āgato’smi mahārāja, tava pādāni vandituṃ.
६४०.
640.
‘ददाहि दानि मे भरियं, नारिं सब्बङ्गसोभिनिं।
‘Dadāhi dāni me bhariyaṃ, nāriṃ sabbaṅgasobhiniṃ;
सुवण्णेन पटिच्छन्नं, दासीगणपुरक्खतं’’’॥
Suvaṇṇena paṭicchannaṃ, dāsīgaṇapurakkhataṃ’’’.
६४१.
641.
नक्खत्तंयेव परिपुच्छ, अहं कञ्ञं ददामि ते।
Nakkhattaṃyeva paripuccha, ahaṃ kaññaṃ dadāmi te;
सुवण्णेन पटिच्छन्नं, दासीगणपुरक्खतं’’॥
Suvaṇṇena paṭicchannaṃ, dāsīgaṇapurakkhataṃ’’.
६४२.
642.
नक्खत्तं परिपुच्छित्वा, ब्रह्मदत्तस्स पाहिणि॥
Nakkhattaṃ paripucchitvā, brahmadattassa pāhiṇi.
६४३.
643.
‘‘ददाहि दानि मे भरियं, नारिं सब्बङ्गसोभिनिं।
‘‘Dadāhi dāni me bhariyaṃ, nāriṃ sabbaṅgasobhiniṃ;
सुवण्णेन पटिच्छन्नं, दासीगणपुरक्खतं’’॥
Suvaṇṇena paṭicchannaṃ, dāsīgaṇapurakkhataṃ’’.
६४४.
644.
‘‘ददामि दानि ते भरियं, नारिं सब्बङ्गसोभिनिं।
‘‘Dadāmi dāni te bhariyaṃ, nāriṃ sabbaṅgasobhiniṃ;
सुवण्णेन पटिच्छन्नं, दासीगणपुरक्खतं’’॥
Suvaṇṇena paṭicchannaṃ, dāsīgaṇapurakkhataṃ’’.
६४५.
645.
‘‘हत्थी अस्सा रथा पत्ती, सेना तिट्ठन्ति वम्मिता 65।
‘‘Hatthī assā rathā pattī, senā tiṭṭhanti vammitā 66;
उक्का पदित्ता झायन्ति, किन्नु मञ्ञन्ति पण्डिता॥
Ukkā padittā jhāyanti, kinnu maññanti paṇḍitā.
६४६.
646.
‘‘हत्थी अस्सा रथा पत्ती, सेना तिट्ठन्ति वम्मिता 67।
‘‘Hatthī assā rathā pattī, senā tiṭṭhanti vammitā 68;
उक्का पदित्ता झायन्ति, किं नु काहन्ति 69 पण्डित’’॥
Ukkā padittā jhāyanti, kiṃ nu kāhanti 70 paṇḍita’’.
६४७.
647.
‘‘रक्खति तं महाराज, चूळनेय्यो महब्बलो।
‘‘Rakkhati taṃ mahārāja, cūḷaneyyo mahabbalo;
६४८.
648.
‘‘उब्बेधति मे हदयं, मुखञ्च परिसुस्सति।
‘‘Ubbedhati me hadayaṃ, mukhañca parisussati;
निब्बुतिं नाधिगच्छामि, अग्गिदड्ढोव आतपे॥
Nibbutiṃ nādhigacchāmi, aggidaḍḍhova ātape.
६४९.
649.
‘‘कम्मारानं यथा उक्का, अन्तो झायति नो बहि।
‘‘Kammārānaṃ yathā ukkā, anto jhāyati no bahi;
एवम्पि हदयं मय्हं, अन्तो झायति नो बहि’’॥
Evampi hadayaṃ mayhaṃ, anto jhāyati no bahi’’.
६५०.
650.
‘‘पमत्तो मन्तनातीतो, भिन्नमन्तोसि खत्तिय।
‘‘Pamatto mantanātīto, bhinnamantosi khattiya;
इदानि खो तं तायन्तु, पण्डिता मन्तिनो जना॥
Idāni kho taṃ tāyantu, paṇḍitā mantino janā.
६५१.
651.
‘‘अकत्वामच्चस्स वचनं, अत्थकामहितेसिनो।
‘‘Akatvāmaccassa vacanaṃ, atthakāmahitesino;
अत्तपीतिरतो राजा, मिगो कूटेव ओहितो॥
Attapītirato rājā, migo kūṭeva ohito.
६५२.
652.
‘‘यथापि मच्छो बळिसं, वङ्कं मंसेन छादितं।
‘‘Yathāpi maccho baḷisaṃ, vaṅkaṃ maṃsena chāditaṃ;
आमगिद्धो न जानाति, मच्छो मरणमत्तनो॥
Āmagiddho na jānāti, maccho maraṇamattano.
६५३.
653.
‘‘एवमेव तुवं राज, चूळनेय्यस्स धीतरं।
‘‘Evameva tuvaṃ rāja, cūḷaneyyassa dhītaraṃ;
कामगिद्धो न जानासि, मच्छोव मरणमत्तनो॥
Kāmagiddho na jānāsi, macchova maraṇamattano.
६५४.
654.
‘‘सचे गच्छसि पञ्चालं, खिप्पमत्तं जहिस्ससि।
‘‘Sace gacchasi pañcālaṃ, khippamattaṃ jahissasi;
मिगं पन्थानुबन्धंव, महन्तं भयमेस्सति॥
Migaṃ panthānubandhaṃva, mahantaṃ bhayamessati.
६५५.
655.
‘‘अनरियरूपो पुरिसो जनिन्द, अहीव उच्छङ्गगतो डसेय्य।
‘‘Anariyarūpo puriso janinda, ahīva ucchaṅgagato ḍaseyya;
६५६.
656.
तेनेव मित्तिं कयिराथ धीरो, सुखो हवे सप्पुरिसेन सङ्गमो’’॥
Teneva mittiṃ kayirātha dhīro, sukho have sappurisena saṅgamo’’.
६५७.
657.
‘‘बालो तुवं एळमूगोसि राज, यो उत्तमत्थानि मयी लपित्थो।
‘‘Bālo tuvaṃ eḷamūgosi rāja, yo uttamatthāni mayī lapittho;
किमेवहं नङ्गलकोटिवड्ढो, अत्थानि जानामि 81 यथापि अञ्ञे॥
Kimevahaṃ naṅgalakoṭivaḍḍho, atthāni jānāmi 82 yathāpi aññe.
६५८.
658.
‘‘इमं गले गहेत्वान, नासेथ विजिता मम।
‘‘Imaṃ gale gahetvāna, nāsetha vijitā mama;
यो मे रतनलाभस्स, अन्तरायाय भासति’’॥
Yo me ratanalābhassa, antarāyāya bhāsati’’.
६५९.
659.
‘‘महोसध अतीतेन, नानुविज्झन्ति पण्डिता।
‘‘Mahosadha atītena, nānuvijjhanti paṇḍitā;
किं मं अस्संव सम्बन्धं, पतोदेनेव विज्झसि॥
Kiṃ maṃ assaṃva sambandhaṃ, patodeneva vijjhasi.
६६०.
660.
‘‘सचे पस्ससि मोक्खं वा, खेमं वा पन पस्ससि।
‘‘Sace passasi mokkhaṃ vā, khemaṃ vā pana passasi;
तेनेव मं अनुसास, किं अतीतेन विज्झसि’’॥
Teneva maṃ anusāsa, kiṃ atītena vijjhasi’’.
६६१.
661.
‘‘अतीतं मानुसं कम्मं, दुक्करं दुरभिसम्भवं।
‘‘Atītaṃ mānusaṃ kammaṃ, dukkaraṃ durabhisambhavaṃ;
६६२.
662.
तेपि आदाय गच्छेय्युं, यस्स होन्ति तथाविधा॥
Tepi ādāya gaccheyyuṃ, yassa honti tathāvidhā.
६६३.
663.
‘‘सन्ति वेहायसा अस्सा, इद्धिमन्तो यसस्सिनो।
‘‘Santi vehāyasā assā, iddhimanto yasassino;
तेपि आदाय गच्छेय्युं, यस्स होन्ति तथाविधा॥
Tepi ādāya gaccheyyuṃ, yassa honti tathāvidhā.
६६४.
664.
‘‘सन्ति वेहायसा पक्खी, इद्धिमन्तो यसस्सिनो।
‘‘Santi vehāyasā pakkhī, iddhimanto yasassino;
तेपि आदाय गच्छेय्युं, यस्स होन्ति तथाविधा॥
Tepi ādāya gaccheyyuṃ, yassa honti tathāvidhā.
६६५.
665.
‘‘सन्ति वेहायसा यक्खा, इद्धिमन्तो यसस्सिनो।
‘‘Santi vehāyasā yakkhā, iddhimanto yasassino;
तेपि आदाय गच्छेय्युं, यस्स होन्ति तथाविधा॥
Tepi ādāya gaccheyyuṃ, yassa honti tathāvidhā.
६६६.
666.
‘‘अतीतं मानुसं कम्मं, दुक्करं दुरभिसम्भवं।
‘‘Atītaṃ mānusaṃ kammaṃ, dukkaraṃ durabhisambhavaṃ;
न तं सक्कोमि मोचेतुं, अन्तलिक्खेन खत्तिय’’॥
Na taṃ sakkomi mocetuṃ, antalikkhena khattiya’’.
६६७.
667.
‘‘अतीरदस्सी पुरिसो, महन्ते उदकण्णवे।
‘‘Atīradassī puriso, mahante udakaṇṇave;
६६८.
668.
‘‘एवं अम्हञ्च रञ्ञो च, त्वं पतिट्ठा महोसध।
‘‘Evaṃ amhañca rañño ca, tvaṃ patiṭṭhā mahosadha;
त्वं नोसि मन्तिनं सेट्ठो, अम्हे दुक्खा पमोचय’’॥
Tvaṃ nosi mantinaṃ seṭṭho, amhe dukkhā pamocaya’’.
६६९.
669.
‘‘अतीतं मानुसं कम्मं, दुक्करं दुरभिसम्भवं।
‘‘Atītaṃ mānusaṃ kammaṃ, dukkaraṃ durabhisambhavaṃ;
न तं सक्कोमि मोचेतुं, त्वं पजानस्सु सेनक’’॥
Na taṃ sakkomi mocetuṃ, tvaṃ pajānassu senaka’’.
६७०.
670.
सेनकं दानि पुच्छामि, किं किच्चं इध मञ्ञसि’’॥
Senakaṃ dāni pucchāmi, kiṃ kiccaṃ idha maññasi’’.
६७१.
671.
अञ्ञमञ्ञं वधित्वान, खिप्पं हिस्साम जीवितं।
Aññamaññaṃ vadhitvāna, khippaṃ hissāma jīvitaṃ;
मा नो राजा ब्रह्मदत्तो, चिरं दुक्खेन मारयि’’॥
Mā no rājā brahmadatto, ciraṃ dukkhena mārayi’’.
६७२.
672.
‘‘सुणोहि मेतं वचनं, पस्स सेनं महब्भयं।
‘‘Suṇohi metaṃ vacanaṃ, passa senaṃ mahabbhayaṃ;
पुक्कुसं दानि पुच्छामि, किं किच्चं इध मञ्ञसि’’॥
Pukkusaṃ dāni pucchāmi, kiṃ kiccaṃ idha maññasi’’.
६७३.
673.
‘‘विसं खादित्वा मिय्याम, खिप्पं हिस्साम जीवितं।
‘‘Visaṃ khāditvā miyyāma, khippaṃ hissāma jīvitaṃ;
मा नो राजा ब्रह्मदत्तो, चिरं दुक्खेन मारयि’’॥
Mā no rājā brahmadatto, ciraṃ dukkhena mārayi’’.
६७४.
674.
‘‘सुणोहि मेतं वचनं, पस्स सेनं महब्भयं।
‘‘Suṇohi metaṃ vacanaṃ, passa senaṃ mahabbhayaṃ;
कामिन्दं 95 दानि पुच्छामि, किं किच्चं इध मञ्ञसि’’॥
Kāmindaṃ 96 dāni pucchāmi, kiṃ kiccaṃ idha maññasi’’.
६७५.
675.
मा नो राजा ब्रह्मदत्तो, चिरं दुक्खेन मारयि’’॥
Mā no rājā brahmadatto, ciraṃ dukkhena mārayi’’.
६७६.
676.
‘‘सुणोहि मेतं वचनं, पस्स सेनं महब्भयं।
‘‘Suṇohi metaṃ vacanaṃ, passa senaṃ mahabbhayaṃ;
देविन्दं दानि पुच्छामि, किं किच्चं इध मञ्ञसि’’॥
Devindaṃ dāni pucchāmi, kiṃ kiccaṃ idha maññasi’’.
६७७.
677.
‘‘अग्गिं वा द्वारतो देम, गण्हामसे विकन्तनं।
‘‘Aggiṃ vā dvārato dema, gaṇhāmase vikantanaṃ;
अञ्ञमञ्ञं वधित्वान, खिप्पं हिस्साम जीवितं।
Aññamaññaṃ vadhitvāna, khippaṃ hissāma jīvitaṃ;
न नो सक्कोति मोचेतुं, सुखेनेव महोसधो’’॥
Na no sakkoti mocetuṃ, sukheneva mahosadho’’.
६७८.
678.
‘‘यथा कदलिनो सारं, अन्वेसं नाधिगच्छति।
‘‘Yathā kadalino sāraṃ, anvesaṃ nādhigacchati;
एवं अन्वेसमाना नं, पञ्हं नज्झगमामसे॥
Evaṃ anvesamānā naṃ, pañhaṃ najjhagamāmase.
६७९.
679.
‘‘यथा सिम्बलिनो सारं, अन्वेसं नाधिगच्छति।
‘‘Yathā simbalino sāraṃ, anvesaṃ nādhigacchati;
एवं अन्वेसमाना नं, पञ्हं नज्झगमामसे॥
Evaṃ anvesamānā naṃ, pañhaṃ najjhagamāmase.
६८०.
680.
‘‘अदेसे वत नो वुट्ठं, कुञ्जरानंवनोदके।
‘‘Adese vata no vuṭṭhaṃ, kuñjarānaṃvanodake;
सकासे दुम्मनुस्सानं, बालानं अविजानतं॥
Sakāse dummanussānaṃ, bālānaṃ avijānataṃ.
६८१.
681.
‘‘उब्बेधति मे हदयं, मुखञ्च परिसुस्सति।
‘‘Ubbedhati me hadayaṃ, mukhañca parisussati;
निब्बुतिं नाधिगच्छामि, अग्गिदड्ढोव आतपे॥
Nibbutiṃ nādhigacchāmi, aggidaḍḍhova ātape.
६८२.
682.
‘‘कम्मारानं यथा उक्का, अन्तो झायति नो बहि।
‘‘Kammārānaṃ yathā ukkā, anto jhāyati no bahi;
एवम्पि हदयं मय्हं, अन्तो झायति नो बहि’’॥
Evampi hadayaṃ mayhaṃ, anto jhāyati no bahi’’.
६८३.
683.
‘‘ततो सो पण्डितो धीरो, अत्थदस्सी महोसधो।
‘‘Tato so paṇḍito dhīro, atthadassī mahosadho;
वेदेहं दुक्खितं दिस्वा, इदं वचनमब्रवि॥
Vedehaṃ dukkhitaṃ disvā, idaṃ vacanamabravi.
६८४.
684.
‘मा त्वं भायि महाराज, मा त्वं भायि रथेसभ।
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
६८५.
685.
‘मा त्वं भायि महाराज, मा त्वं भायि रथेसभ।
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
अहं तं मोचयिस्सामि, राहुग्गहंव सूरियं॥
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, rāhuggahaṃva sūriyaṃ.
६८६.
686.
‘‘मा त्वं भायि महाराज, मा त्वं भायि रथेसभ।
‘‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
अहं तं मोचयिस्सामि, पङ्के सन्नंव कुञ्जरं॥
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, paṅke sannaṃva kuñjaraṃ.
६८७.
687.
‘मा त्वं भायि महाराज, मा त्वं भायि रथेसभ।
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
अहं तं मोचयिस्सामि, पेळाबद्धंव पन्नगं॥
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, peḷābaddhaṃva pannagaṃ.
६८८.
688.
101 ‘मा त्वं भायि महाराज, मा त्वं भायि रथेसभ।
102 ‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
६८९.
689.
‘मा त्वं भायि महाराज, मा त्वं भायि रथेसभ।
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
अहं तं मोचयिस्सामि, मच्छे जालगतेरिव॥
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, macche jālagateriva.
६९०.
690.
‘मा त्वं भायि महाराज, मा त्वं भायि रथेसभ।
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
अहं तं मोचयिस्सामि, सयोग्गबलवाहनं॥
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, sayoggabalavāhanaṃ.
६९१.
691.
‘मा त्वं भायि महाराज, मा त्वं भायि रथेसभ।
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
६९२.
692.
‘अदु पञ्ञा किमत्थिया, अमच्चो वापि तादिसो।
‘Adu paññā kimatthiyā, amacco vāpi tādiso;
यो तं सम्बाधपक्खन्दं 107, दुक्खा न परिमोचये’’’॥
Yo taṃ sambādhapakkhandaṃ 108, dukkhā na parimocaye’’’.
६९३.
693.
‘‘एथ माणवा उट्ठेथ, मुखं सोधेथ सन्धिनो।
‘‘Etha māṇavā uṭṭhetha, mukhaṃ sodhetha sandhino;
६९४.
694.
उमङ्गद्वारं विवरिंसु, यन्तयुत्ते च अग्गळे’’॥
Umaṅgadvāraṃ vivariṃsu, yantayutte ca aggaḷe’’.
६९५.
695.
‘‘पुरतो सेनको याति, पच्छतो च महोसधो।
‘‘Purato senako yāti, pacchato ca mahosadho;
मज्झे च राजा वेदेहो, अमच्चपरिवारितो’’॥
Majjhe ca rājā vedeho, amaccaparivārito’’.
६९६.
696.
‘‘उमङ्गा निक्खमित्वान, वेदेहो नावमारुहि।
‘‘Umaṅgā nikkhamitvāna, vedeho nāvamāruhi;
६९७.
697.
‘अयं ते ससुरो देव, अयं सस्सु जनाधिप।
‘Ayaṃ te sasuro deva, ayaṃ sassu janādhipa;
यथा मातु पटिपत्ति, एवं ते होतु सस्सुया॥
Yathā mātu paṭipatti, evaṃ te hotu sassuyā.
६९८.
698.
‘यथापि नियको भाता, सउदरियो एकमातुको।
‘Yathāpi niyako bhātā, saudariyo ekamātuko;
एवं पञ्चालचन्दो ते, दयितब्बो रथेसभ॥
Evaṃ pañcālacando te, dayitabbo rathesabha.
६९९.
699.
कामं करोहि ते ताय, भरिया ते रथेसभ’’’॥
Kāmaṃ karohi te tāya, bhariyā te rathesabha’’’.
७००.
700.
‘‘आरुय्ह नावं तरमानो, किन्नु तीरम्हि तिट्ठसि।
‘‘Āruyha nāvaṃ taramāno, kinnu tīramhi tiṭṭhasi;
किच्छा मुत्ताम्ह दुक्खतो, याम दानि महोसध’’॥
Kicchā muttāmha dukkhato, yāma dāni mahosadha’’.
७०१.
701.
‘‘नेस धम्मो महाराज, योहं सेनाय नायको।
‘‘Nesa dhammo mahārāja, yohaṃ senāya nāyako;
सेनङ्गं परिहापेत्वा, अत्तानं परिमोचये॥
Senaṅgaṃ parihāpetvā, attānaṃ parimocaye.
७०२.
702.
‘‘निवेसनम्हि ते देव, सेनङ्गं परिहापितं।
‘‘Nivesanamhi te deva, senaṅgaṃ parihāpitaṃ;
तं दिन्नं ब्रह्मदत्तेन, आनयिस्सं रथेसभ’’॥
Taṃ dinnaṃ brahmadattena, ānayissaṃ rathesabha’’.
७०३.
703.
दुब्बलो बलवन्तेन, विहञ्ञिस्ससि पण्डित’’॥
Dubbalo balavantena, vihaññissasi paṇḍita’’.
७०४.
704.
‘‘अप्पसेनोपि चे मन्ती, महासेनं अमन्तिनं।
‘‘Appasenopi ce mantī, mahāsenaṃ amantinaṃ;
जिनाति राजा राजानो, आदिच्चोवुदयं तमं’’॥
Jināti rājā rājāno, ādiccovudayaṃ tamaṃ’’.
७०५.
705.
‘‘सुसुखं वत संवासो, पण्डितेहीति सेनक।
‘‘Susukhaṃ vata saṃvāso, paṇḍitehīti senaka;
पक्खीव पञ्जरे बद्धे, मच्छे जालगतेरिव।
Pakkhīva pañjare baddhe, macche jālagateriva;
७०६.
706.
पक्खीव पञ्जरे बद्धे, मच्छे जालगतेरिव।
Pakkhīva pañjare baddhe, macche jālagateriva;
अमित्तहत्थत्तगते, मोचयी नो महोसधो’’॥
Amittahatthattagate, mocayī no mahosadho’’.
७०७.
707.
‘‘रक्खित्वा कसिणं रत्तिं, चूळनेय्यो महब्बलो।
‘‘Rakkhitvā kasiṇaṃ rattiṃ, cūḷaneyyo mahabbalo;
उदेन्तं अरुणुग्गस्मिं, उपकारिं उपागमि॥
Udentaṃ aruṇuggasmiṃ, upakāriṃ upāgami.
७०८.
708.
‘‘आरुय्ह पवरं नागं, बलवन्तं सट्ठिहायनं।
‘‘Āruyha pavaraṃ nāgaṃ, balavantaṃ saṭṭhihāyanaṃ;
राजा अवोच पञ्चालो, चूळनेय्यो महब्बलो॥
Rājā avoca pañcālo, cūḷaneyyo mahabbalo.
७०९.
709.
पेसिये अज्झभासित्थ, पुथुगुम्बे समागते॥
Pesiye ajjhabhāsittha, puthugumbe samāgate.
७१०.
710.
‘‘हत्थारोहे अनीकट्ठे, रथिके पत्तिकारके।
‘‘Hatthārohe anīkaṭṭhe, rathike pattikārake;
उपासनम्हि कतहत्थे, वालवेधे समागते’’॥
Upāsanamhi katahatthe, vālavedhe samāgate’’.
७११.
711.
‘‘पेसेथ कुञ्जरे दन्ती, बलवन्ते सट्ठिहायने।
‘‘Pesetha kuñjare dantī, balavante saṭṭhihāyane;
मद्दन्तु कुञ्जरा नगरं, वेदेहेन सुमापितं॥
Maddantu kuñjarā nagaraṃ, vedehena sumāpitaṃ.
७१२.
712.
‘‘वच्छदन्तमुखा सेता, तिक्खग्गा अट्ठिवेधिनो।
‘‘Vacchadantamukhā setā, tikkhaggā aṭṭhivedhino;
पणुन्ना धनुवेगेन, सम्पतन्तुतरीतरा॥
Paṇunnā dhanuvegena, sampatantutarītarā.
७१३.
713.
‘‘माणवा वम्मिनो सूरा, चित्रदण्डयुतावुधा।
‘‘Māṇavā vammino sūrā, citradaṇḍayutāvudhā;
पक्खन्दिनो महानागा, हत्थीनं होन्तु सम्मुखा॥
Pakkhandino mahānāgā, hatthīnaṃ hontu sammukhā.
७१४.
714.
७१५.
715.
‘‘आवुधबलवन्तानं, गुणिकायूरधारिनं।
‘‘Āvudhabalavantānaṃ, guṇikāyūradhārinaṃ;
एतादिसानं योधानं, सङ्गामे अपलायिनं।
Etādisānaṃ yodhānaṃ, saṅgāme apalāyinaṃ;
वेदेहो कुतो मुच्चिस्सति, सचे पक्खीव काहिति॥
Vedeho kuto muccissati, sace pakkhīva kāhiti.
७१६.
716.
‘‘तिंस मे पुरिसनावुत्यो, सब्बेवेकेकनिच्चिता।
‘‘Tiṃsa me purisanāvutyo, sabbevekekaniccitā;
येसं समं न पस्सामि, केवलं महिमं चरं॥
Yesaṃ samaṃ na passāmi, kevalaṃ mahimaṃ caraṃ.
७१७.
717.
‘‘नागा च कप्पिता दन्ती, बलवन्तो सट्ठिहायना।
‘‘Nāgā ca kappitā dantī, balavanto saṭṭhihāyanā;
येसं खन्धेसु सोभन्ति, कुमारा चारुदस्सना।
Yesaṃ khandhesu sobhanti, kumārā cārudassanā;
७१८.
718.
‘‘पीतालङ्कारा पीतवसना, पीतुत्तरनिवासना।
‘‘Pītālaṅkārā pītavasanā, pītuttaranivāsanā;
नागखन्धेसु सोभन्ति, देवपुत्ताव नन्दने॥
Nāgakhandhesu sobhanti, devaputtāva nandane.
७१९.
719.
‘‘पाठीनवण्णा नेत्तिंसा, तेलधोता पभस्सरा।
‘‘Pāṭhīnavaṇṇā nettiṃsā, teladhotā pabhassarā;
७२०.
720.
‘‘वेल्लालिनो वीतमला, सिक्कायसमया दळ्हा।
‘‘Vellālino vītamalā, sikkāyasamayā daḷhā;
गहिता बलवन्तेहि, सुप्पहारप्पहारिभि॥
Gahitā balavantehi, suppahārappahāribhi.
७२१.
721.
‘‘सुवण्णथरुसम्पन्ना, लोहितकच्छुपधारिता।
‘‘Suvaṇṇatharusampannā, lohitakacchupadhāritā;
विवत्तमाना सोभन्ति, विज्जुवब्भघनन्तरे॥
Vivattamānā sobhanti, vijjuvabbhaghanantare.
७२२.
722.
७२३.
723.
‘‘एतादिसेहि परिक्खित्तो, नत्थि मोक्खो इतो तव।
‘‘Etādisehi parikkhitto, natthi mokkho ito tava;
पभावं ते न पस्सामि, येन त्वं मिथिलं वजे’’॥
Pabhāvaṃ te na passāmi, yena tvaṃ mithilaṃ vaje’’.
७२४.
724.
‘‘किं नु सन्तरमानोव, नागं पेसेसि कुञ्जरं।
‘‘Kiṃ nu santaramānova, nāgaṃ pesesi kuñjaraṃ;
७२५.
725.
‘‘ओहरेतं धनुं चापं, खुरप्पं पटिसंहर।
‘‘Oharetaṃ dhanuṃ cāpaṃ, khurappaṃ paṭisaṃhara;
७२६.
726.
‘‘पसन्नमुखवण्णोसि, मितपुब्बञ्च भाससि।
‘‘Pasannamukhavaṇṇosi, mitapubbañca bhāsasi;
७२७.
727.
‘‘मोघं ते गज्जितं राज, भिन्नमन्तोसि खत्तिय।
‘‘Moghaṃ te gajjitaṃ rāja, bhinnamantosi khattiya;
७२८.
728.
‘‘तिण्णो हिय्यो राजा गङ्गं, सामच्चो सपरिज्जनो।
‘‘Tiṇṇo hiyyo rājā gaṅgaṃ, sāmacco saparijjano;
हंसराजं यथा धङ्को, अनुज्जवं पतिस्ससि’’॥
Haṃsarājaṃ yathā dhaṅko, anujjavaṃ patissasi’’.
७२९.
729.
‘‘सिङ्गाला रत्तिभागेन, फुल्लं दिस्वान किंसुकं।
‘‘Siṅgālā rattibhāgena, phullaṃ disvāna kiṃsukaṃ;
मंसपेसीति मञ्ञन्ता, परिब्यूळ्हा मिगाधमा॥
Maṃsapesīti maññantā, paribyūḷhā migādhamā.
७३०.
730.
किंसुकं फुल्लितं दिस्वा, आसच्छिन्ना मिगाधमा॥
Kiṃsukaṃ phullitaṃ disvā, āsacchinnā migādhamā.
७३१.
731.
आसच्छिन्नो गमिस्ससि, सिङ्गाला किंसुकं यथा’’॥
Āsacchinno gamissasi, siṅgālā kiṃsukaṃ yathā’’.
७३२.
732.
‘‘इमस्स हत्थे पादे च, कण्णनासञ्च छिन्दथ।
‘‘Imassa hatthe pāde ca, kaṇṇanāsañca chindatha;
यो मे अमित्तं हत्थगतं, वेदेहं परिमोचयि॥
Yo me amittaṃ hatthagataṃ, vedehaṃ parimocayi.
७३३.
733.
‘‘इमं मंसंव पातब्यं 153, सूले कत्वा पचन्तु नं।
‘‘Imaṃ maṃsaṃva pātabyaṃ 154, sūle katvā pacantu naṃ;
यो मे अमित्तं हत्थगतं, वेदेहं परिमोचयि॥
Yo me amittaṃ hatthagataṃ, vedehaṃ parimocayi.
७३४.
734.
‘‘यथापि आसभं चम्मं, पथब्या वितनिय्यति।
‘‘Yathāpi āsabhaṃ cammaṃ, pathabyā vitaniyyati;
सीहस्स अथो ब्यग्घस्स, होति सङ्कुसमाहतं॥
Sīhassa atho byagghassa, hoti saṅkusamāhataṃ.
७३५.
735.
‘‘एवं तं वितनित्वान, वेधयिस्सामि सत्तिया।
‘‘Evaṃ taṃ vitanitvāna, vedhayissāmi sattiyā;
यो मे अमित्तं हत्थगतं, वेदेहं परिमोचयि’’॥
Yo me amittaṃ hatthagataṃ, vedehaṃ parimocayi’’.
७३६.
736.
‘‘सचे मे हत्थे पादे च, कण्णनासञ्च छेच्छसि।
‘‘Sace me hatthe pāde ca, kaṇṇanāsañca checchasi;
एवं पञ्चालचन्दस्स, वेदेहो छेदयिस्सति॥
Evaṃ pañcālacandassa, vedeho chedayissati.
७३७.
737.
‘‘सचे मे हत्थे पादे च, कण्णनासञ्च छेच्छसि।
‘‘Sace me hatthe pāde ca, kaṇṇanāsañca checchasi;
एवं पञ्चालचन्दिया, वेदेहो छेदयिस्सति॥
Evaṃ pañcālacandiyā, vedeho chedayissati.
७३८.
738.
‘‘सचे मे हत्थे पादे च, कण्णनासञ्च छेच्छसि।
‘‘Sace me hatthe pāde ca, kaṇṇanāsañca checchasi;
एवं नन्दाय देविया, वेदेहो छेदयिस्सति॥
Evaṃ nandāya deviyā, vedeho chedayissati.
७३९.
739.
‘‘सचे मे हत्थे पादे च, कण्णनासञ्च छेच्छसि।
‘‘Sace me hatthe pāde ca, kaṇṇanāsañca checchasi;
एवं ते पुत्तदारस्स, वेदेहो छेदयिस्सति॥
Evaṃ te puttadārassa, vedeho chedayissati.
७४०.
740.
‘‘सचे मंसंव पातब्यं, सूले कत्वा पचिस्ससि।
‘‘Sace maṃsaṃva pātabyaṃ, sūle katvā pacissasi;
एवं पञ्चालचन्दस्स, वेदेहो पाचयिस्सति॥
Evaṃ pañcālacandassa, vedeho pācayissati.
७४१.
741.
‘‘सचे मंसंव पातब्यं, सूले कत्वा पचिस्ससि।
‘‘Sace maṃsaṃva pātabyaṃ, sūle katvā pacissasi;
एवं पञ्चालचन्दिया, वेदेहो पाचयिस्सति॥
Evaṃ pañcālacandiyā, vedeho pācayissati.
७४२.
742.
‘‘सचे मंसंव पातब्यं, सूले कत्वा पचिस्ससि।
‘‘Sace maṃsaṃva pātabyaṃ, sūle katvā pacissasi;
एवं नन्दाय देविया, वेदेहो पाचयिस्सति॥
Evaṃ nandāya deviyā, vedeho pācayissati.
७४३.
743.
‘‘सचे मंसंव पातब्यं, सूले कत्वा पचिस्ससि।
‘‘Sace maṃsaṃva pātabyaṃ, sūle katvā pacissasi;
एवं ते पुत्तदारस्स, वेदेहो पाचयिस्सति॥
Evaṃ te puttadārassa, vedeho pācayissati.
७४४.
744.
‘‘सचे मं वितनित्वान, वेधयिस्ससि सत्तिया।
‘‘Sace maṃ vitanitvāna, vedhayissasi sattiyā;
एवं पञ्चालचन्दस्स, वेदेहो वेधयिस्सति॥
Evaṃ pañcālacandassa, vedeho vedhayissati.
७४५.
745.
‘‘सचे मं वितनित्वान, वेधयिस्ससि सत्तिया।
‘‘Sace maṃ vitanitvāna, vedhayissasi sattiyā;
एवं पञ्चालचन्दिया, वेदेहो वेधयिस्सति॥
Evaṃ pañcālacandiyā, vedeho vedhayissati.
७४६.
746.
‘‘सचे मं वितनित्वान, वेधयिस्ससि सत्तिया।
‘‘Sace maṃ vitanitvāna, vedhayissasi sattiyā;
एवं नन्दाय देविया, वेदेहो वेधयिस्सति॥
Evaṃ nandāya deviyā, vedeho vedhayissati.
७४७.
747.
‘‘सचे मं वितनित्वान, वेधयिस्ससि सत्तिया।
‘‘Sace maṃ vitanitvāna, vedhayissasi sattiyā;
एवं ते पुत्तदारस्स, वेदेहो वेधयिस्सति।
Evaṃ te puttadārassa, vedeho vedhayissati;
एवं नो मन्तितं रहो, वेदेहेन मया सह॥
Evaṃ no mantitaṃ raho, vedehena mayā saha.
७४८.
748.
‘‘यथापि पलसतं चम्मं, कोन्तिमन्तासुनिट्ठितं 155।
‘‘Yathāpi palasataṃ cammaṃ, kontimantāsuniṭṭhitaṃ 156;
उपेति तनुताणाय, सरानं पटिहन्तवे॥
Upeti tanutāṇāya, sarānaṃ paṭihantave.
७४९.
749.
‘‘सुखावहो दुक्खनुदो, वेदेहस्स यसस्सिनो।
‘‘Sukhāvaho dukkhanudo, vedehassa yasassino;
मतिं ते पटिहञ्ञामि, उसुं पलसतेन वा’’॥
Matiṃ te paṭihaññāmi, usuṃ palasatena vā’’.
७५०.
750.
‘‘इङ्घ पस्स महाराज, सुञ्ञं अन्तेपुरं तव।
‘‘Iṅgha passa mahārāja, suññaṃ antepuraṃ tava;
ओरोधा च कुमारा च, तव माता च खत्तिय।
Orodhā ca kumārā ca, tava mātā ca khattiya;
उमङ्गा नीहरित्वान, वेदेहस्सुपनामिता’’॥
Umaṅgā nīharitvāna, vedehassupanāmitā’’.
७५१.
751.
‘‘इङ्घ अन्तेपुरं मय्हं, गन्त्वान विचिनाथ नं।
‘‘Iṅgha antepuraṃ mayhaṃ, gantvāna vicinātha naṃ;
यथा इमस्स वचनं, सच्चं वा यदि वा मुसा’’॥
Yathā imassa vacanaṃ, saccaṃ vā yadi vā musā’’.
७५२.
752.
‘‘एवमेतं महाराज, यथा आह महोसधो।
‘‘Evametaṃ mahārāja, yathā āha mahosadho;
सुञ्ञं अन्तेपुरं सब्बं, काकपट्टनकं यथा’’॥
Suññaṃ antepuraṃ sabbaṃ, kākapaṭṭanakaṃ yathā’’.
७५३.
753.
‘‘इतो गता महाराज, नारी सब्बङ्गसोभना।
‘‘Ito gatā mahārāja, nārī sabbaṅgasobhanā;
७५४.
754.
‘‘इतो नीता महाराज, नारी सब्बङ्गसोभना।
‘‘Ito nītā mahārāja, nārī sabbaṅgasobhanā;
कोसेय्यवसना सामा, जातरूपसुमेखला॥
Koseyyavasanā sāmā, jātarūpasumekhalā.
७५५.
755.
‘‘सुरत्तपादा कल्याणी, सुवण्णमणिमेखला।
‘‘Surattapādā kalyāṇī, suvaṇṇamaṇimekhalā;
पारेवतक्खी सुतनू, बिम्बोट्ठा तनुमज्झिमा॥
Pārevatakkhī sutanū, bimboṭṭhā tanumajjhimā.
७५६.
756.
दीघस्सा केसा असिता, ईसकग्गपवेल्लिता॥
Dīghassā kesā asitā, īsakaggapavellitā.
७५७.
757.
‘‘सुजाता मिगछापाव, हेमन्तग्गिसिखारिव।
‘‘Sujātā migachāpāva, hemantaggisikhāriva;
नदीव गिरिदुग्गेसु, सञ्छन्ना खुद्दवेळुभि॥
Nadīva giriduggesu, sañchannā khuddaveḷubhi.
७५८.
758.
नातिदीघा नातिरस्सा, नालोमा नातिलोमसा’’॥
Nātidīghā nātirassā, nālomā nātilomasā’’.
७५९.
759.
‘‘नन्दाय नून मरणेन, नन्दसि सिरिवाहन।
‘‘Nandāya nūna maraṇena, nandasi sirivāhana;
अहञ्च नून नन्दा च, गच्छाम यमसाधनं’’॥
Ahañca nūna nandā ca, gacchāma yamasādhanaṃ’’.
७६०.
760.
‘‘दिब्बं अधीयसे मायं, अकासि चक्खुमोहनं।
‘‘Dibbaṃ adhīyase māyaṃ, akāsi cakkhumohanaṃ;
यो मे अमित्तं हत्थगतं, वेदेहं परिमोचयि’’॥
Yo me amittaṃ hatthagataṃ, vedehaṃ parimocayi’’.
७६१.
761.
ते मोचयन्ति अत्तानं, पण्डिता मन्तिनो जना॥
Te mocayanti attānaṃ, paṇḍitā mantino janā.
७६२.
762.
‘‘सन्ति माणवपुत्ता मे, कुसला सन्धिछेदका।
‘‘Santi māṇavaputtā me, kusalā sandhichedakā;
येसं कतेन मग्गेन, वेदेहो मिथिलं गतो’’॥
Yesaṃ katena maggena, vedeho mithilaṃ gato’’.
७६३.
763.
‘‘इङ्घ पस्स महाराज, उमङ्गं साधु मापितं।
‘‘Iṅgha passa mahārāja, umaṅgaṃ sādhu māpitaṃ;
हत्थीनं अथ अस्सानं, रथानं अथ पत्तिनं।
Hatthīnaṃ atha assānaṃ, rathānaṃ atha pattinaṃ;
७६४.
764.
‘‘लाभा वत विदेहानं, यस्सिमेदिसा पण्डिता।
‘‘Lābhā vata videhānaṃ, yassimedisā paṇḍitā;
घरे वसन्ति विजिते, यथा त्वंसि महोसध’’॥
Ghare vasanti vijite, yathā tvaṃsi mahosadha’’.
७६५.
765.
‘‘वुत्तिञ्च परिहारञ्च, दिगुणं भत्तवेतनं।
‘‘Vuttiñca parihārañca, diguṇaṃ bhattavetanaṃ;
ददामि विपुले भोगे, भुञ्ज कामे रमस्सु च।
Dadāmi vipule bhoge, bhuñja kāme ramassu ca;
मा विदेहं पच्चगमा, किं विदेहो करिस्सति’’॥
Mā videhaṃ paccagamā, kiṃ videho karissati’’.
७६६.
766.
‘‘यो चजेथ महाराज, भत्तारं धनकारणा।
‘‘Yo cajetha mahārāja, bhattāraṃ dhanakāraṇā;
उभिन्नं होति गारय्हो, अत्तनो च परस्स च।
Ubhinnaṃ hoti gārayho, attano ca parassa ca;
याव जीवेय्य वेदेहो, नाञ्ञस्स पुरिसो सिया॥
Yāva jīveyya vedeho, nāññassa puriso siyā.
७६७.
767.
‘‘यो चजेथ महाराज, भत्तारं धनकारणा।
‘‘Yo cajetha mahārāja, bhattāraṃ dhanakāraṇā;
उभिन्नं होति गारय्हो, अत्तनो च परस्स च।
Ubhinnaṃ hoti gārayho, attano ca parassa ca;
याव तिट्ठेय्य वेदेहो, नाञ्ञस्स विजिते वसे’’॥
Yāva tiṭṭheyya vedeho, nāññassa vijite vase’’.
७६८.
768.
‘‘दम्मि निक्खसहस्सं ते, गामासीतिञ्च कासिसु।
‘‘Dammi nikkhasahassaṃ te, gāmāsītiñca kāsisu;
दासिसतानि चत्तारि, दम्मि भरियासतञ्च ते।
Dāsisatāni cattāri, dammi bhariyāsatañca te;
सब्बं सेनङ्गमादाय, सोत्थिं गच्छ महोसध॥
Sabbaṃ senaṅgamādāya, sotthiṃ gaccha mahosadha.
७६९.
769.
‘‘याव ददन्तु हत्थीनं, अस्सानं दिगुणं विधं।
‘‘Yāva dadantu hatthīnaṃ, assānaṃ diguṇaṃ vidhaṃ;
तप्पेन्तु अन्नपानेन, रथिके पत्तिकारके’’॥
Tappentu annapānena, rathike pattikārake’’.
७७०.
770.
‘‘हत्थी अस्से रथे पत्ती, गच्छेवादाय पण्डित।
‘‘Hatthī asse rathe pattī, gacchevādāya paṇḍita;
७७१.
771.
‘‘हत्थी अस्सा रथा पत्ती, सेना पदिस्सते महा।
‘‘Hatthī assā rathā pattī, senā padissate mahā;
चतुरङ्गिनी भीसरूपा, किं नु मञ्ञसि पण्डित’’ 169॥
Caturaṅginī bhīsarūpā, kiṃ nu maññasi paṇḍita’’ 170.
७७२.
772.
‘‘आनन्दो ते महाराज, उत्तमो पटिदिस्सति।
‘‘Ānando te mahārāja, uttamo paṭidissati;
सब्बं सेनङ्गमादाय, सोत्थिं पत्तो महोसधो’’॥
Sabbaṃ senaṅgamādāya, sotthiṃ patto mahosadho’’.
७७३.
773.
‘‘यथा पेतं सुसानस्मिं, छड्डेत्वा चतुरो जना।
‘‘Yathā petaṃ susānasmiṃ, chaḍḍetvā caturo janā;
७७४.
774.
‘‘अथ त्वं केन वण्णेन, केन वा पन हेतुना।
‘‘Atha tvaṃ kena vaṇṇena, kena vā pana hetunā;
केन वा अत्थजातेन, अत्तानं परिमोचयि’’॥
Kena vā atthajātena, attānaṃ parimocayi’’.
७७५.
775.
‘‘अत्थं अत्थेन वेदेह, मन्तं मन्तेन खत्तिय।
‘‘Atthaṃ atthena vedeha, mantaṃ mantena khattiya;
७७६.
776.
‘‘दिन्नं निक्खसहस्सं मे, गामासीति च कासिसु।
‘‘Dinnaṃ nikkhasahassaṃ me, gāmāsīti ca kāsisu;
दासीसतानि चत्तारि, दिन्नं भरियासतञ्च मे।
Dāsīsatāni cattāri, dinnaṃ bhariyāsatañca me;
सब्बं सेनङ्गमादाय, सोत्थिनाम्हि इधागतो’’॥
Sabbaṃ senaṅgamādāya, sotthināmhi idhāgato’’.
७७७.
777.
‘‘सुसुखं वत संवासो, पण्डितेहीति सेनक।
‘‘Susukhaṃ vata saṃvāso, paṇḍitehīti senaka;
पक्खीव पञ्जरे बद्धे, मच्छे जालगतेरिव।
Pakkhīva pañjare baddhe, macche jālagateriva;
७७८.
778.
‘‘एवमेतं महाराज, पण्डिता हि सुखावहा।
‘‘Evametaṃ mahārāja, paṇḍitā hi sukhāvahā;
पक्खीव पञ्जरे बद्धे, मच्छे जालगतेरिव।
Pakkhīva pañjare baddhe, macche jālagateriva;
अमित्तहत्थत्तगते, मोचयी नो महोसधो’’॥
Amittahatthattagate, mocayī no mahosadho’’.
७७९.
779.
‘‘आहञ्ञन्तु सब्बवीणा, भेरियो दिन्दिमानि च।
‘‘Āhaññantu sabbavīṇā, bheriyo dindimāni ca;
धमेन्तु मागधा सङ्खा, वग्गू नदन्तु दुन्दुभी’’॥
Dhamentu māgadhā saṅkhā, vaggū nadantu dundubhī’’.
७८०.
780.
‘‘ओरोधा च कुमारा च, वेसियाना च ब्राह्मणा।
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
बहुं अन्नञ्च पानञ्च, पण्डितस्साभिहारयुं॥
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
७८१.
781.
‘‘हत्थारोहा अनीकट्ठा, रथिका पत्तिकारका।
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
बहुं अन्नञ्च पानञ्च, पण्डितस्साभिहारयुं॥
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
७८२.
782.
‘‘समागता जानपदा, नेगमा च समागता।
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
बहुं अन्नञ्च पानञ्च, पण्डितस्साभिहारयुं॥
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
७८३.
783.
‘‘बहुजनो पसन्नोसि, दिस्वा पण्डितमागतं।
‘‘Bahujano pasannosi, disvā paṇḍitamāgataṃ;
पण्डितम्हि अनुप्पत्ते, चेलुक्खेपो अवत्तथा’’ति॥
Paṇḍitamhi anuppatte, celukkhepo avattathā’’ti.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā / [५४२] ५. उमङ्गजातकवण्णना • [542] 5. Umaṅgajātakavaṇṇanā
