Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi |
൫൪൨. ഉമങ്ഗജാതകം (൫)
542. Umaṅgajātakaṃ (5)
൫൯൦.
590.
‘‘പഞ്ചാലോ സബ്ബസേനായ, ബ്രഹ്മദത്തോയമാഗതോ;
‘‘Pañcālo sabbasenāya, brahmadattoyamāgato;
സായം പഞ്ചാലിയാ സേനാ, അപ്പമേയ്യാ മഹോസധ.
Sāyaṃ pañcāliyā senā, appameyyā mahosadha.
൫൯൧.
591.
ഓഹാരിനീ സദ്ദവതീ, ഭേരിസങ്ഖപ്പബോധനാ.
Ohārinī saddavatī, bherisaṅkhappabodhanā.
൫൯൨.
592.
‘‘ലോഹവിജ്ജാ അലങ്കാരാ, ധജിനീ വാമരോഹിനീ;
‘‘Lohavijjā alaṅkārā, dhajinī vāmarohinī;
സിപ്പിയേഹി സുസമ്പന്നാ, സൂരേഹി സുപ്പതിട്ഠിതാ.
Sippiyehi susampannā, sūrehi suppatiṭṭhitā.
൫൯൩.
593.
മാതാ ഏകാദസീ രഞ്ഞോ, പഞ്ചാലിയം പസാസതി.
Mātā ekādasī rañño, pañcāliyaṃ pasāsati.
൫൯൪.
594.
‘‘അഥേത്ഥേകസതം ഖത്യാ, അനുയന്താ യസസ്സിനോ;
‘‘Athetthekasataṃ khatyā, anuyantā yasassino;
൫൯൫.
595.
‘‘യംവദാ-തക്കരാ രഞ്ഞോ, അകാമാ പിയഭാണിനോ;
‘‘Yaṃvadā-takkarā rañño, akāmā piyabhāṇino;
പഞ്ചാലമനുയായന്തി, അകാമാ വസിനോ ഗതാ.
Pañcālamanuyāyanti, akāmā vasino gatā.
൫൯൬.
596.
‘‘തായ സേനായ മിഥിലാ, തിസന്ധിപരിവാരിതാ;
‘‘Tāya senāya mithilā, tisandhiparivāritā;
രാജധാനീ വിദേഹാനം, സമന്താ പരിഖഞ്ഞതി.
Rājadhānī videhānaṃ, samantā parikhaññati.
൫൯൭.
597.
‘‘ഉദ്ധം താരകജാതാവ, സമന്താ പരിവാരിതാ;
‘‘Uddhaṃ tārakajātāva, samantā parivāritā;
മഹോസധ വിജാനാഹി, കഥം മോക്ഖോ ഭവിസ്സതി’’.
Mahosadha vijānāhi, kathaṃ mokkho bhavissati’’.
൫൯൮.
598.
‘‘പാദേ ദേവ പസാരേഹി, ഭുഞ്ജ കാമേ രമസ്സു ച;
‘‘Pāde deva pasārehi, bhuñja kāme ramassu ca;
൫൯൯.
599.
‘‘രാജാ സന്ഥവകാമോ തേ, രതനാനി പവേച്ഛതി;
‘‘Rājā santhavakāmo te, ratanāni pavecchati;
൬൦൦.
600.
‘‘ഭാസന്തു മുദുകാ വാചാ, യാ വാചാ പടിനന്ദിതാ;
‘‘Bhāsantu mudukā vācā, yā vācā paṭinanditā;
൬൦൧.
601.
‘‘കഥം നു കേവട്ട മഹോസധേന, സമാഗമോ ആസി തദിങ്ഘ ബ്രൂഹി;
‘‘Kathaṃ nu kevaṭṭa mahosadhena, samāgamo āsi tadiṅgha brūhi;
കച്ചി തേ പടിനിജ്ഝത്തോ, കച്ചി തുട്ഠോ മഹോസധോ’’.
Kacci te paṭinijjhatto, kacci tuṭṭho mahosadho’’.
൬൦൨.
602.
‘‘അനരിയരൂപോ പുരിസോ ജനിന്ദ, അസമ്മോദകോ ഥദ്ധോ അസബ്ഭിരൂപോ;
‘‘Anariyarūpo puriso janinda, asammodako thaddho asabbhirūpo;
യഥാ മൂഗോ ച ബധിരോ ച, ന കിഞ്ചിത്ഥം അഭാസഥ’’ 13.
Yathā mūgo ca badhiro ca, na kiñcitthaṃ abhāsatha’’ 14.
൬൦൩.
603.
‘‘അദ്ധാ ഇദം മന്തപദം സുദുദ്ദസം, അത്ഥോ സുദ്ധോ നരവീരിയേന ദിട്ഠോ;
‘‘Addhā idaṃ mantapadaṃ sududdasaṃ, attho suddho naravīriyena diṭṭho;
തഥാ ഹി കായോ മമ സമ്പവേധതി, ഹിത്വാ സയം കോ പരഹത്ഥമേസ്സതി’’.
Tathā hi kāyo mama sampavedhati, hitvā sayaṃ ko parahatthamessati’’.
൬൦൪.
604.
‘‘ഛന്നഞ്ഹി ഏകാവ മതീ സമേതി, യേ പണ്ഡിതാ ഉത്തമഭൂരിപത്താ;
‘‘Channañhi ekāva matī sameti, ye paṇḍitā uttamabhūripattā;
യാനം അയാനം അഥ വാപി ഠാനം, മഹോസധ ത്വമ്പി മതിം കരോഹി’’.
Yānaṃ ayānaṃ atha vāpi ṭhānaṃ, mahosadha tvampi matiṃ karohi’’.
൬൦൫.
605.
‘‘ജാനാസി ഖോ രാജ മഹാനുഭാവോ, മഹബ്ബലോ ചൂളനിബ്രഹ്മദത്തോ;
‘‘Jānāsi kho rāja mahānubhāvo, mahabbalo cūḷanibrahmadatto;
രാജാ ച തം ഇച്ഛതി മാരണത്ഥം 15, മിഗം യഥാ ഓകചരേന ലുദ്ദോ.
Rājā ca taṃ icchati māraṇatthaṃ 16, migaṃ yathā okacarena luddo.
൬൦൬.
606.
‘‘യഥാപി മച്ഛോ ബളിസം, വങ്കം മംസേന ഛാദിതം;
‘‘Yathāpi maccho baḷisaṃ, vaṅkaṃ maṃsena chāditaṃ;
ആമഗിദ്ധോ ന ജാനാതി, മച്ഛോ മരണമത്തനോ.
Āmagiddho na jānāti, maccho maraṇamattano.
൬൦൭.
607.
‘‘ഏവമേവ തുവം രാജ, ചൂളനേയ്യസ്സ ധീതരം;
‘‘Evameva tuvaṃ rāja, cūḷaneyyassa dhītaraṃ;
കാമഗിദ്ധോ ന ജാനാസി, മച്ഛോവ മരണമത്തനോ.
Kāmagiddho na jānāsi, macchova maraṇamattano.
൬൦൮.
608.
‘‘സചേ ഗച്ഛസി പഞ്ചാലം, ഖിപ്പമത്തം ജഹിസ്സതി;
‘‘Sace gacchasi pañcālaṃ, khippamattaṃ jahissati;
൬൦൯.
609.
‘‘മയമേവ ബാലമ്ഹസേ ഏളമൂഗാ, യേ ഉത്തമത്ഥാനി തയീ ലപിമ്ഹാ;
‘‘Mayameva bālamhase eḷamūgā, ye uttamatthāni tayī lapimhā;
കിമേവ ത്വം നങ്ഗലകോടിവഡ്ഢോ, അത്ഥാനി ജാനാസി യഥാപി അഞ്ഞേ’’.
Kimeva tvaṃ naṅgalakoṭivaḍḍho, atthāni jānāsi yathāpi aññe’’.
൬൧൦.
610.
‘‘ഇമം ഗലേ ഗഹേത്വാന, നാസേഥ വിജിതാ മമ;
‘‘Imaṃ gale gahetvāna, nāsetha vijitā mama;
യോ മേ രതനലാഭസ്സ, അന്തരായായ ഭാസതി’’.
Yo me ratanalābhassa, antarāyāya bhāsati’’.
൬൧൧.
611.
‘‘തതോ ച സോ അപക്കമ്മ, വേദേഹസ്സ ഉപന്തികാ;
‘‘Tato ca so apakkamma, vedehassa upantikā;
൬൧൨.
612.
അത്ഥി പഞ്ചാലരാജസ്സ, സാളികാ സയനപാലികാ.
Atthi pañcālarājassa, sāḷikā sayanapālikā.
൬൧൩.
613.
‘തം ബന്ധനേന 23 പുച്ഛസ്സു, സാ ഹി സബ്ബസ്സ കോവിദാ;
‘Taṃ bandhanena 24 pucchassu, sā hi sabbassa kovidā;
സാ തേസം സബ്ബം ജാനാതി, രഞ്ഞോ ച കോസിയസ്സ ച.
Sā tesaṃ sabbaṃ jānāti, rañño ca kosiyassa ca.
൬൧൪.
614.
‘‘‘ആമോ’തി സോ പടിസ്സുത്വാ, മാധരോ സുവപണ്ഡിതോ;
‘‘‘Āmo’ti so paṭissutvā, mādharo suvapaṇḍito;
൬൧൫.
615.
‘‘തതോ ച ഖോ സോ ഗന്ത്വാന, മാധരോ സുവപണ്ഡിതോ;
‘‘Tato ca kho so gantvāna, mādharo suvapaṇḍito;
അഥാമന്തയി സുഘരം, സാളികം മഞ്ജുഭാണികം.
Athāmantayi sugharaṃ, sāḷikaṃ mañjubhāṇikaṃ.
൬൧൬.
616.
‘കച്ചി തേ സുഘരേ ഖമനീയം, കച്ചി വേസ്സേ അനാമയം;
‘Kacci te sughare khamanīyaṃ, kacci vesse anāmayaṃ;
൬൧൭.
617.
‘കുസലഞ്ചേവ മേ സമ്മ, അഥോ സമ്മ അനാമയം;
‘Kusalañceva me samma, atho samma anāmayaṃ;
അഥോ മേ മധുനാ ലാജാ, ലബ്ഭതേ സുവപണ്ഡിത.
Atho me madhunā lājā, labbhate suvapaṇḍita.
൬൧൮.
618.
‘കുതോ നു സമ്മ ആഗമ്മ, കസ്സ വാ പഹിതോ തുവം;
‘Kuto nu samma āgamma, kassa vā pahito tuvaṃ;
ന ച മേസി ഇതോ പുബ്ബേ, ദിട്ഠോ വാ യദി വാ സുതോ’’.
Na ca mesi ito pubbe, diṭṭho vā yadi vā suto’’.
൬൧൯.
619.
‘‘അഹോസിം സിവിരാജസ്സ, പാസാദേ സയനപാലകോ;
‘‘Ahosiṃ sivirājassa, pāsāde sayanapālako;
തതോ സോ ധമ്മികോ രാജാ, ബദ്ധേ മോചേസി ബന്ധനാ’’.
Tato so dhammiko rājā, baddhe mocesi bandhanā’’.
൬൨൦.
620.
‘‘തസ്സ മേകാ ദുതിയാസി, സാളികാ മഞ്ജുഭാണികാ;
‘‘Tassa mekā dutiyāsi, sāḷikā mañjubhāṇikā;
തം തത്ഥ അവധീ സേനോ, പേക്ഖതോ സുഘരേ മമ’’.
Taṃ tattha avadhī seno, pekkhato sughare mama’’.
൬൨൧.
621.
‘‘തസ്സാ കാമാ ഹി സമ്മത്തോ, ആഗതോസ്മി തവന്തികേ;
‘‘Tassā kāmā hi sammatto, āgatosmi tavantike;
൬൨൨.
622.
‘‘സുവോവ സുവിം കാമേയ്യ, സാളികോ പന സാളികം;
‘‘Suvova suviṃ kāmeyya, sāḷiko pana sāḷikaṃ;
൬൨൩.
623.
സബ്ബോ ഹി സദിസോ ഹോതി, നത്ഥി കാമേ അസാദിസോ’’.
Sabbo hi sadiso hoti, natthi kāme asādiso’’.
൬൨൪.
624.
സാ ഭരിയാ വാസുദേവസ്സ, കണ്ഹസ്സ മഹേസീ പിയാ.
Sā bhariyā vāsudevassa, kaṇhassa mahesī piyā.
൬൨൫.
625.
മനുസ്സോ മിഗിയാ സദ്ധിം, നത്ഥി കാമേ അസാദിസോ’’.
Manusso migiyā saddhiṃ, natthi kāme asādiso’’.
൬൨൬.
626.
‘‘ഹന്ദ ഖ്വാഹം ഗമിസ്സാമി, സാളികേ മഞ്ജുഭാണികേ;
‘‘Handa khvāhaṃ gamissāmi, sāḷike mañjubhāṇike;
പച്ചക്ഖാനുപദഞ്ഹേതം, അതിമഞ്ഞസി നൂന മം’’.
Paccakkhānupadañhetaṃ, atimaññasi nūna maṃ’’.
൬൨൭.
627.
‘‘ന സിരീ തരമാനസ്സ, മാധര സുവപണ്ഡിത;
‘‘Na sirī taramānassa, mādhara suvapaṇḍita;
൬൨൮.
628.
ധീതാ പഞ്ചാലരാജസ്സ, ഓസധീ വിയ വണ്ണിനീ;
Dhītā pañcālarājassa, osadhī viya vaṇṇinī;
തം ദസ്സതി വിദേഹാനം, സോ വിവാഹോ ഭവിസ്സതി’’.
Taṃ dassati videhānaṃ, so vivāho bhavissati’’.
൬൨൯.
629.
യഥാ പഞ്ചാലരാജസ്സ, വേദേഹേന ഭവിസ്സതി’’.
Yathā pañcālarājassa, vedehena bhavissati’’.
൬൩൦.
630.
‘‘ആനയിത്വാന വേദേഹം, പഞ്ചാലാനം രഥേസഭോ;
‘‘Ānayitvāna vedehaṃ, pañcālānaṃ rathesabho;
തതോ നം ഘാതയിസ്സതി, നസ്സ സഖീ ഭവിസ്സതി’’.
Tato naṃ ghātayissati, nassa sakhī bhavissati’’.
൬൩൧.
631.
‘‘ഹന്ദ ഖോ മം അനുജാനാഹി, രത്തിയോ സത്തമത്തിയോ;
‘‘Handa kho maṃ anujānāhi, rattiyo sattamattiyo;
യാവാഹം സിവിരാജസ്സ, ആരോചേമി മഹേസിനോ;
Yāvāhaṃ sivirājassa, ārocemi mahesino;
൬൩൨.
632.
‘‘ഹന്ദ ഖോ തം അനുജാനാമി, രത്തിയോ സത്തമത്തിയോ;
‘‘Handa kho taṃ anujānāmi, rattiyo sattamattiyo;
സചേ ത്വം സത്തരത്തേന, നാഗച്ഛസി മമന്തികേ;
Sace tvaṃ sattarattena, nāgacchasi mamantike;
൬൩൩.
633.
‘‘തതോ ച ഖോ സോ ഗന്ത്വാന, മാധരോ സുവപണ്ഡിതോ;
‘‘Tato ca kho so gantvāna, mādharo suvapaṇḍito;
മഹോസധസ്സ അക്ഖാസി, സാളികാവചനം ഇദം’’.
Mahosadhassa akkhāsi, sāḷikāvacanaṃ idaṃ’’.
൬൩൪.
634.
‘‘യസ്സേവ ഘരേ ഭുഞ്ജേയ്യ ഭോഗം, തസ്സേവ അത്ഥം പുരിസോ ചരേയ്യ’’;
‘‘Yasseva ghare bhuñjeyya bhogaṃ, tasseva atthaṃ puriso careyya’’;
‘‘ഹന്ദാഹം ഗച്ഛാമി പുരേ ജനിന്ദ, പഞ്ചാലരാജസ്സ പുരം സുരമ്മം;
‘‘Handāhaṃ gacchāmi pure janinda, pañcālarājassa puraṃ surammaṃ;
നിവേസനാനി മാപേതും, വേദേഹസ്സ യസസ്സിനോ.
Nivesanāni māpetuṃ, vedehassa yasassino.
൬൩൫.
635.
‘‘നിവേസനാനി മാപേത്വാ, വേദേഹസ്സ യസസ്സിനോ;
‘‘Nivesanāni māpetvā, vedehassa yasassino;
യദാ തേ പഹിണേയ്യാമി, തദാ ഏയ്യാസി ഖത്തിയ’’.
Yadā te pahiṇeyyāmi, tadā eyyāsi khattiya’’.
൬൩൬.
636.
‘‘തതോ ച പായാസി പുരേ മഹോസധോ, പഞ്ചാലരാജസ്സ പുരം സുരമ്മം;
‘‘Tato ca pāyāsi pure mahosadho, pañcālarājassa puraṃ surammaṃ;
നിവേസനാനി മാപേതും, വേദേഹസ്സ യസസ്സിനോ’’.
Nivesanāni māpetuṃ, vedehassa yasassino’’.
൬൩൭.
637.
‘‘നിവേസനാനി മാപേത്വാ, വേദേഹസ്സ യസസ്സിനോ;
‘‘Nivesanāni māpetvā, vedehassa yasassino;
ഏഹി ദാനി മഹാരാജ, മാപിതം തേ നിവേസനം’’.
Ehi dāni mahārāja, māpitaṃ te nivesanaṃ’’.
൬൩൮.
638.
൬൩൯.
639.
‘‘തതോ ച ഖോ സോ ഗന്ത്വാന, ബ്രഹ്മദത്തസ്സ പാഹിണി;
‘‘Tato ca kho so gantvāna, brahmadattassa pāhiṇi;
‘ആഗതോ’സ്മി മഹാരാജ, തവ പാദാനി വന്ദിതും.
‘Āgato’smi mahārāja, tava pādāni vandituṃ.
൬൪൦.
640.
‘ദദാഹി ദാനി മേ ഭരിയം, നാരിം സബ്ബങ്ഗസോഭിനിം;
‘Dadāhi dāni me bhariyaṃ, nāriṃ sabbaṅgasobhiniṃ;
സുവണ്ണേന പടിച്ഛന്നം, ദാസീഗണപുരക്ഖതം’’’.
Suvaṇṇena paṭicchannaṃ, dāsīgaṇapurakkhataṃ’’’.
൬൪൧.
641.
നക്ഖത്തംയേവ പരിപുച്ഛ, അഹം കഞ്ഞം ദദാമി തേ;
Nakkhattaṃyeva paripuccha, ahaṃ kaññaṃ dadāmi te;
സുവണ്ണേന പടിച്ഛന്നം, ദാസീഗണപുരക്ഖതം’’.
Suvaṇṇena paṭicchannaṃ, dāsīgaṇapurakkhataṃ’’.
൬൪൨.
642.
നക്ഖത്തം പരിപുച്ഛിത്വാ, ബ്രഹ്മദത്തസ്സ പാഹിണി.
Nakkhattaṃ paripucchitvā, brahmadattassa pāhiṇi.
൬൪൩.
643.
‘‘ദദാഹി ദാനി മേ ഭരിയം, നാരിം സബ്ബങ്ഗസോഭിനിം;
‘‘Dadāhi dāni me bhariyaṃ, nāriṃ sabbaṅgasobhiniṃ;
സുവണ്ണേന പടിച്ഛന്നം, ദാസീഗണപുരക്ഖതം’’.
Suvaṇṇena paṭicchannaṃ, dāsīgaṇapurakkhataṃ’’.
൬൪൪.
644.
‘‘ദദാമി ദാനി തേ ഭരിയം, നാരിം സബ്ബങ്ഗസോഭിനിം;
‘‘Dadāmi dāni te bhariyaṃ, nāriṃ sabbaṅgasobhiniṃ;
സുവണ്ണേന പടിച്ഛന്നം, ദാസീഗണപുരക്ഖതം’’.
Suvaṇṇena paṭicchannaṃ, dāsīgaṇapurakkhataṃ’’.
൬൪൫.
645.
‘‘ഹത്ഥീ അസ്സാ രഥാ പത്തീ, സേനാ തിട്ഠന്തി വമ്മിതാ 65;
‘‘Hatthī assā rathā pattī, senā tiṭṭhanti vammitā 66;
ഉക്കാ പദിത്താ ഝായന്തി, കിന്നു മഞ്ഞന്തി പണ്ഡിതാ.
Ukkā padittā jhāyanti, kinnu maññanti paṇḍitā.
൬൪൬.
646.
‘‘ഹത്ഥീ അസ്സാ രഥാ പത്തീ, സേനാ തിട്ഠന്തി വമ്മിതാ 67;
‘‘Hatthī assā rathā pattī, senā tiṭṭhanti vammitā 68;
ഉക്കാ പദിത്താ ഝായന്തി, കിം നു കാഹന്തി 69 പണ്ഡിത’’.
Ukkā padittā jhāyanti, kiṃ nu kāhanti 70 paṇḍita’’.
൬൪൭.
647.
‘‘രക്ഖതി തം മഹാരാജ, ചൂളനേയ്യോ മഹബ്ബലോ;
‘‘Rakkhati taṃ mahārāja, cūḷaneyyo mahabbalo;
൬൪൮.
648.
‘‘ഉബ്ബേധതി മേ ഹദയം, മുഖഞ്ച പരിസുസ്സതി;
‘‘Ubbedhati me hadayaṃ, mukhañca parisussati;
നിബ്ബുതിം നാധിഗച്ഛാമി, അഗ്ഗിദഡ്ഢോവ ആതപേ.
Nibbutiṃ nādhigacchāmi, aggidaḍḍhova ātape.
൬൪൯.
649.
‘‘കമ്മാരാനം യഥാ ഉക്കാ, അന്തോ ഝായതി നോ ബഹി;
‘‘Kammārānaṃ yathā ukkā, anto jhāyati no bahi;
ഏവമ്പി ഹദയം മയ്ഹം, അന്തോ ഝായതി നോ ബഹി’’.
Evampi hadayaṃ mayhaṃ, anto jhāyati no bahi’’.
൬൫൦.
650.
‘‘പമത്തോ മന്തനാതീതോ, ഭിന്നമന്തോസി ഖത്തിയ;
‘‘Pamatto mantanātīto, bhinnamantosi khattiya;
ഇദാനി ഖോ തം തായന്തു, പണ്ഡിതാ മന്തിനോ ജനാ.
Idāni kho taṃ tāyantu, paṇḍitā mantino janā.
൬൫൧.
651.
‘‘അകത്വാമച്ചസ്സ വചനം, അത്ഥകാമഹിതേസിനോ;
‘‘Akatvāmaccassa vacanaṃ, atthakāmahitesino;
അത്തപീതിരതോ രാജാ, മിഗോ കൂടേവ ഓഹിതോ.
Attapītirato rājā, migo kūṭeva ohito.
൬൫൨.
652.
‘‘യഥാപി മച്ഛോ ബളിസം, വങ്കം മംസേന ഛാദിതം;
‘‘Yathāpi maccho baḷisaṃ, vaṅkaṃ maṃsena chāditaṃ;
ആമഗിദ്ധോ ന ജാനാതി, മച്ഛോ മരണമത്തനോ.
Āmagiddho na jānāti, maccho maraṇamattano.
൬൫൩.
653.
‘‘ഏവമേവ തുവം രാജ, ചൂളനേയ്യസ്സ ധീതരം;
‘‘Evameva tuvaṃ rāja, cūḷaneyyassa dhītaraṃ;
കാമഗിദ്ധോ ന ജാനാസി, മച്ഛോവ മരണമത്തനോ.
Kāmagiddho na jānāsi, macchova maraṇamattano.
൬൫൪.
654.
‘‘സചേ ഗച്ഛസി പഞ്ചാലം, ഖിപ്പമത്തം ജഹിസ്സസി;
‘‘Sace gacchasi pañcālaṃ, khippamattaṃ jahissasi;
മിഗം പന്ഥാനുബന്ധംവ, മഹന്തം ഭയമേസ്സതി.
Migaṃ panthānubandhaṃva, mahantaṃ bhayamessati.
൬൫൫.
655.
‘‘അനരിയരൂപോ പുരിസോ ജനിന്ദ, അഹീവ ഉച്ഛങ്ഗഗതോ ഡസേയ്യ;
‘‘Anariyarūpo puriso janinda, ahīva ucchaṅgagato ḍaseyya;
൬൫൬.
656.
തേനേവ മിത്തിം കയിരാഥ ധീരോ, സുഖോ ഹവേ സപ്പുരിസേന സങ്ഗമോ’’.
Teneva mittiṃ kayirātha dhīro, sukho have sappurisena saṅgamo’’.
൬൫൭.
657.
‘‘ബാലോ തുവം ഏളമൂഗോസി രാജ, യോ ഉത്തമത്ഥാനി മയീ ലപിത്ഥോ;
‘‘Bālo tuvaṃ eḷamūgosi rāja, yo uttamatthāni mayī lapittho;
കിമേവഹം നങ്ഗലകോടിവഡ്ഢോ, അത്ഥാനി ജാനാമി 81 യഥാപി അഞ്ഞേ.
Kimevahaṃ naṅgalakoṭivaḍḍho, atthāni jānāmi 82 yathāpi aññe.
൬൫൮.
658.
‘‘ഇമം ഗലേ ഗഹേത്വാന, നാസേഥ വിജിതാ മമ;
‘‘Imaṃ gale gahetvāna, nāsetha vijitā mama;
യോ മേ രതനലാഭസ്സ, അന്തരായായ ഭാസതി’’.
Yo me ratanalābhassa, antarāyāya bhāsati’’.
൬൫൯.
659.
‘‘മഹോസധ അതീതേന, നാനുവിജ്ഝന്തി പണ്ഡിതാ;
‘‘Mahosadha atītena, nānuvijjhanti paṇḍitā;
കിം മം അസ്സംവ സമ്ബന്ധം, പതോദേനേവ വിജ്ഝസി.
Kiṃ maṃ assaṃva sambandhaṃ, patodeneva vijjhasi.
൬൬൦.
660.
‘‘സചേ പസ്സസി മോക്ഖം വാ, ഖേമം വാ പന പസ്സസി;
‘‘Sace passasi mokkhaṃ vā, khemaṃ vā pana passasi;
തേനേവ മം അനുസാസ, കിം അതീതേന വിജ്ഝസി’’.
Teneva maṃ anusāsa, kiṃ atītena vijjhasi’’.
൬൬൧.
661.
‘‘അതീതം മാനുസം കമ്മം, ദുക്കരം ദുരഭിസമ്ഭവം;
‘‘Atītaṃ mānusaṃ kammaṃ, dukkaraṃ durabhisambhavaṃ;
൬൬൨.
662.
തേപി ആദായ ഗച്ഛേയ്യും, യസ്സ ഹോന്തി തഥാവിധാ.
Tepi ādāya gaccheyyuṃ, yassa honti tathāvidhā.
൬൬൩.
663.
‘‘സന്തി വേഹായസാ അസ്സാ, ഇദ്ധിമന്തോ യസസ്സിനോ;
‘‘Santi vehāyasā assā, iddhimanto yasassino;
തേപി ആദായ ഗച്ഛേയ്യും, യസ്സ ഹോന്തി തഥാവിധാ.
Tepi ādāya gaccheyyuṃ, yassa honti tathāvidhā.
൬൬൪.
664.
‘‘സന്തി വേഹായസാ പക്ഖീ, ഇദ്ധിമന്തോ യസസ്സിനോ;
‘‘Santi vehāyasā pakkhī, iddhimanto yasassino;
തേപി ആദായ ഗച്ഛേയ്യും, യസ്സ ഹോന്തി തഥാവിധാ.
Tepi ādāya gaccheyyuṃ, yassa honti tathāvidhā.
൬൬൫.
665.
‘‘സന്തി വേഹായസാ യക്ഖാ, ഇദ്ധിമന്തോ യസസ്സിനോ;
‘‘Santi vehāyasā yakkhā, iddhimanto yasassino;
തേപി ആദായ ഗച്ഛേയ്യും, യസ്സ ഹോന്തി തഥാവിധാ.
Tepi ādāya gaccheyyuṃ, yassa honti tathāvidhā.
൬൬൬.
666.
‘‘അതീതം മാനുസം കമ്മം, ദുക്കരം ദുരഭിസമ്ഭവം;
‘‘Atītaṃ mānusaṃ kammaṃ, dukkaraṃ durabhisambhavaṃ;
ന തം സക്കോമി മോചേതും, അന്തലിക്ഖേന ഖത്തിയ’’.
Na taṃ sakkomi mocetuṃ, antalikkhena khattiya’’.
൬൬൭.
667.
‘‘അതീരദസ്സീ പുരിസോ, മഹന്തേ ഉദകണ്ണവേ;
‘‘Atīradassī puriso, mahante udakaṇṇave;
൬൬൮.
668.
‘‘ഏവം അമ്ഹഞ്ച രഞ്ഞോ ച, ത്വം പതിട്ഠാ മഹോസധ;
‘‘Evaṃ amhañca rañño ca, tvaṃ patiṭṭhā mahosadha;
ത്വം നോസി മന്തിനം സേട്ഠോ, അമ്ഹേ ദുക്ഖാ പമോചയ’’.
Tvaṃ nosi mantinaṃ seṭṭho, amhe dukkhā pamocaya’’.
൬൬൯.
669.
‘‘അതീതം മാനുസം കമ്മം, ദുക്കരം ദുരഭിസമ്ഭവം;
‘‘Atītaṃ mānusaṃ kammaṃ, dukkaraṃ durabhisambhavaṃ;
ന തം സക്കോമി മോചേതും, ത്വം പജാനസ്സു സേനക’’.
Na taṃ sakkomi mocetuṃ, tvaṃ pajānassu senaka’’.
൬൭൦.
670.
സേനകം ദാനി പുച്ഛാമി, കിം കിച്ചം ഇധ മഞ്ഞസി’’.
Senakaṃ dāni pucchāmi, kiṃ kiccaṃ idha maññasi’’.
൬൭൧.
671.
അഞ്ഞമഞ്ഞം വധിത്വാന, ഖിപ്പം ഹിസ്സാമ ജീവിതം;
Aññamaññaṃ vadhitvāna, khippaṃ hissāma jīvitaṃ;
മാ നോ രാജാ ബ്രഹ്മദത്തോ, ചിരം ദുക്ഖേന മാരയി’’.
Mā no rājā brahmadatto, ciraṃ dukkhena mārayi’’.
൬൭൨.
672.
‘‘സുണോഹി മേതം വചനം, പസ്സ സേനം മഹബ്ഭയം;
‘‘Suṇohi metaṃ vacanaṃ, passa senaṃ mahabbhayaṃ;
പുക്കുസം ദാനി പുച്ഛാമി, കിം കിച്ചം ഇധ മഞ്ഞസി’’.
Pukkusaṃ dāni pucchāmi, kiṃ kiccaṃ idha maññasi’’.
൬൭൩.
673.
‘‘വിസം ഖാദിത്വാ മിയ്യാമ, ഖിപ്പം ഹിസ്സാമ ജീവിതം;
‘‘Visaṃ khāditvā miyyāma, khippaṃ hissāma jīvitaṃ;
മാ നോ രാജാ ബ്രഹ്മദത്തോ, ചിരം ദുക്ഖേന മാരയി’’.
Mā no rājā brahmadatto, ciraṃ dukkhena mārayi’’.
൬൭൪.
674.
‘‘സുണോഹി മേതം വചനം, പസ്സ സേനം മഹബ്ഭയം;
‘‘Suṇohi metaṃ vacanaṃ, passa senaṃ mahabbhayaṃ;
കാമിന്ദം 95 ദാനി പുച്ഛാമി, കിം കിച്ചം ഇധ മഞ്ഞസി’’.
Kāmindaṃ 96 dāni pucchāmi, kiṃ kiccaṃ idha maññasi’’.
൬൭൫.
675.
മാ നോ രാജാ ബ്രഹ്മദത്തോ, ചിരം ദുക്ഖേന മാരയി’’.
Mā no rājā brahmadatto, ciraṃ dukkhena mārayi’’.
൬൭൬.
676.
‘‘സുണോഹി മേതം വചനം, പസ്സ സേനം മഹബ്ഭയം;
‘‘Suṇohi metaṃ vacanaṃ, passa senaṃ mahabbhayaṃ;
ദേവിന്ദം ദാനി പുച്ഛാമി, കിം കിച്ചം ഇധ മഞ്ഞസി’’.
Devindaṃ dāni pucchāmi, kiṃ kiccaṃ idha maññasi’’.
൬൭൭.
677.
‘‘അഗ്ഗിം വാ ദ്വാരതോ ദേമ, ഗണ്ഹാമസേ വികന്തനം;
‘‘Aggiṃ vā dvārato dema, gaṇhāmase vikantanaṃ;
അഞ്ഞമഞ്ഞം വധിത്വാന, ഖിപ്പം ഹിസ്സാമ ജീവിതം;
Aññamaññaṃ vadhitvāna, khippaṃ hissāma jīvitaṃ;
ന നോ സക്കോതി മോചേതും, സുഖേനേവ മഹോസധോ’’.
Na no sakkoti mocetuṃ, sukheneva mahosadho’’.
൬൭൮.
678.
‘‘യഥാ കദലിനോ സാരം, അന്വേസം നാധിഗച്ഛതി;
‘‘Yathā kadalino sāraṃ, anvesaṃ nādhigacchati;
ഏവം അന്വേസമാനാ നം, പഞ്ഹം നജ്ഝഗമാമസേ.
Evaṃ anvesamānā naṃ, pañhaṃ najjhagamāmase.
൬൭൯.
679.
‘‘യഥാ സിമ്ബലിനോ സാരം, അന്വേസം നാധിഗച്ഛതി;
‘‘Yathā simbalino sāraṃ, anvesaṃ nādhigacchati;
ഏവം അന്വേസമാനാ നം, പഞ്ഹം നജ്ഝഗമാമസേ.
Evaṃ anvesamānā naṃ, pañhaṃ najjhagamāmase.
൬൮൦.
680.
‘‘അദേസേ വത നോ വുട്ഠം, കുഞ്ജരാനംവനോദകേ;
‘‘Adese vata no vuṭṭhaṃ, kuñjarānaṃvanodake;
സകാസേ ദുമ്മനുസ്സാനം, ബാലാനം അവിജാനതം.
Sakāse dummanussānaṃ, bālānaṃ avijānataṃ.
൬൮൧.
681.
‘‘ഉബ്ബേധതി മേ ഹദയം, മുഖഞ്ച പരിസുസ്സതി;
‘‘Ubbedhati me hadayaṃ, mukhañca parisussati;
നിബ്ബുതിം നാധിഗച്ഛാമി, അഗ്ഗിദഡ്ഢോവ ആതപേ.
Nibbutiṃ nādhigacchāmi, aggidaḍḍhova ātape.
൬൮൨.
682.
‘‘കമ്മാരാനം യഥാ ഉക്കാ, അന്തോ ഝായതി നോ ബഹി;
‘‘Kammārānaṃ yathā ukkā, anto jhāyati no bahi;
ഏവമ്പി ഹദയം മയ്ഹം, അന്തോ ഝായതി നോ ബഹി’’.
Evampi hadayaṃ mayhaṃ, anto jhāyati no bahi’’.
൬൮൩.
683.
‘‘തതോ സോ പണ്ഡിതോ ധീരോ, അത്ഥദസ്സീ മഹോസധോ;
‘‘Tato so paṇḍito dhīro, atthadassī mahosadho;
വേദേഹം ദുക്ഖിതം ദിസ്വാ, ഇദം വചനമബ്രവി.
Vedehaṃ dukkhitaṃ disvā, idaṃ vacanamabravi.
൬൮൪.
684.
‘മാ ത്വം ഭായി മഹാരാജ, മാ ത്വം ഭായി രഥേസഭ;
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
൬൮൫.
685.
‘മാ ത്വം ഭായി മഹാരാജ, മാ ത്വം ഭായി രഥേസഭ;
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
അഹം തം മോചയിസ്സാമി, രാഹുഗ്ഗഹംവ സൂരിയം.
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, rāhuggahaṃva sūriyaṃ.
൬൮൬.
686.
‘‘മാ ത്വം ഭായി മഹാരാജ, മാ ത്വം ഭായി രഥേസഭ;
‘‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
അഹം തം മോചയിസ്സാമി, പങ്കേ സന്നംവ കുഞ്ജരം.
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, paṅke sannaṃva kuñjaraṃ.
൬൮൭.
687.
‘മാ ത്വം ഭായി മഹാരാജ, മാ ത്വം ഭായി രഥേസഭ;
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
അഹം തം മോചയിസ്സാമി, പേളാബദ്ധംവ പന്നഗം.
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, peḷābaddhaṃva pannagaṃ.
൬൮൮.
688.
101 ‘മാ ത്വം ഭായി മഹാരാജ, മാ ത്വം ഭായി രഥേസഭ;
102 ‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
൬൮൯.
689.
‘മാ ത്വം ഭായി മഹാരാജ, മാ ത്വം ഭായി രഥേസഭ;
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
അഹം തം മോചയിസ്സാമി, മച്ഛേ ജാലഗതേരിവ.
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, macche jālagateriva.
൬൯൦.
690.
‘മാ ത്വം ഭായി മഹാരാജ, മാ ത്വം ഭായി രഥേസഭ;
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
അഹം തം മോചയിസ്സാമി, സയോഗ്ഗബലവാഹനം.
Ahaṃ taṃ mocayissāmi, sayoggabalavāhanaṃ.
൬൯൧.
691.
‘മാ ത്വം ഭായി മഹാരാജ, മാ ത്വം ഭായി രഥേസഭ;
‘Mā tvaṃ bhāyi mahārāja, mā tvaṃ bhāyi rathesabha;
൬൯൨.
692.
‘അദു പഞ്ഞാ കിമത്ഥിയാ, അമച്ചോ വാപി താദിസോ;
‘Adu paññā kimatthiyā, amacco vāpi tādiso;
യോ തം സമ്ബാധപക്ഖന്ദം 107, ദുക്ഖാ ന പരിമോചയേ’’’.
Yo taṃ sambādhapakkhandaṃ 108, dukkhā na parimocaye’’’.
൬൯൩.
693.
‘‘ഏഥ മാണവാ ഉട്ഠേഥ, മുഖം സോധേഥ സന്ധിനോ;
‘‘Etha māṇavā uṭṭhetha, mukhaṃ sodhetha sandhino;
൬൯൪.
694.
ഉമങ്ഗദ്വാരം വിവരിംസു, യന്തയുത്തേ ച അഗ്ഗളേ’’.
Umaṅgadvāraṃ vivariṃsu, yantayutte ca aggaḷe’’.
൬൯൫.
695.
‘‘പുരതോ സേനകോ യാതി, പച്ഛതോ ച മഹോസധോ;
‘‘Purato senako yāti, pacchato ca mahosadho;
മജ്ഝേ ച രാജാ വേദേഹോ, അമച്ചപരിവാരിതോ’’.
Majjhe ca rājā vedeho, amaccaparivārito’’.
൬൯൬.
696.
‘‘ഉമങ്ഗാ നിക്ഖമിത്വാന, വേദേഹോ നാവമാരുഹി;
‘‘Umaṅgā nikkhamitvāna, vedeho nāvamāruhi;
൬൯൭.
697.
‘അയം തേ സസുരോ ദേവ, അയം സസ്സു ജനാധിപ;
‘Ayaṃ te sasuro deva, ayaṃ sassu janādhipa;
യഥാ മാതു പടിപത്തി, ഏവം തേ ഹോതു സസ്സുയാ.
Yathā mātu paṭipatti, evaṃ te hotu sassuyā.
൬൯൮.
698.
‘യഥാപി നിയകോ ഭാതാ, സഉദരിയോ ഏകമാതുകോ;
‘Yathāpi niyako bhātā, saudariyo ekamātuko;
ഏവം പഞ്ചാലചന്ദോ തേ, ദയിതബ്ബോ രഥേസഭ.
Evaṃ pañcālacando te, dayitabbo rathesabha.
൬൯൯.
699.
കാമം കരോഹി തേ തായ, ഭരിയാ തേ രഥേസഭ’’’.
Kāmaṃ karohi te tāya, bhariyā te rathesabha’’’.
൭൦൦.
700.
‘‘ആരുയ്ഹ നാവം തരമാനോ, കിന്നു തീരമ്ഹി തിട്ഠസി;
‘‘Āruyha nāvaṃ taramāno, kinnu tīramhi tiṭṭhasi;
കിച്ഛാ മുത്താമ്ഹ ദുക്ഖതോ, യാമ ദാനി മഹോസധ’’.
Kicchā muttāmha dukkhato, yāma dāni mahosadha’’.
൭൦൧.
701.
‘‘നേസ ധമ്മോ മഹാരാജ, യോഹം സേനായ നായകോ;
‘‘Nesa dhammo mahārāja, yohaṃ senāya nāyako;
സേനങ്ഗം പരിഹാപേത്വാ, അത്താനം പരിമോചയേ.
Senaṅgaṃ parihāpetvā, attānaṃ parimocaye.
൭൦൨.
702.
‘‘നിവേസനമ്ഹി തേ ദേവ, സേനങ്ഗം പരിഹാപിതം;
‘‘Nivesanamhi te deva, senaṅgaṃ parihāpitaṃ;
തം ദിന്നം ബ്രഹ്മദത്തേന, ആനയിസ്സം രഥേസഭ’’.
Taṃ dinnaṃ brahmadattena, ānayissaṃ rathesabha’’.
൭൦൩.
703.
ദുബ്ബലോ ബലവന്തേന, വിഹഞ്ഞിസ്സസി പണ്ഡിത’’.
Dubbalo balavantena, vihaññissasi paṇḍita’’.
൭൦൪.
704.
‘‘അപ്പസേനോപി ചേ മന്തീ, മഹാസേനം അമന്തിനം;
‘‘Appasenopi ce mantī, mahāsenaṃ amantinaṃ;
ജിനാതി രാജാ രാജാനോ, ആദിച്ചോവുദയം തമം’’.
Jināti rājā rājāno, ādiccovudayaṃ tamaṃ’’.
൭൦൫.
705.
‘‘സുസുഖം വത സംവാസോ, പണ്ഡിതേഹീതി സേനക;
‘‘Susukhaṃ vata saṃvāso, paṇḍitehīti senaka;
പക്ഖീവ പഞ്ജരേ ബദ്ധേ, മച്ഛേ ജാലഗതേരിവ;
Pakkhīva pañjare baddhe, macche jālagateriva;
൭൦൬.
706.
പക്ഖീവ പഞ്ജരേ ബദ്ധേ, മച്ഛേ ജാലഗതേരിവ;
Pakkhīva pañjare baddhe, macche jālagateriva;
അമിത്തഹത്ഥത്തഗതേ, മോചയീ നോ മഹോസധോ’’.
Amittahatthattagate, mocayī no mahosadho’’.
൭൦൭.
707.
‘‘രക്ഖിത്വാ കസിണം രത്തിം, ചൂളനേയ്യോ മഹബ്ബലോ;
‘‘Rakkhitvā kasiṇaṃ rattiṃ, cūḷaneyyo mahabbalo;
ഉദേന്തം അരുണുഗ്ഗസ്മിം, ഉപകാരിം ഉപാഗമി.
Udentaṃ aruṇuggasmiṃ, upakāriṃ upāgami.
൭൦൮.
708.
‘‘ആരുയ്ഹ പവരം നാഗം, ബലവന്തം സട്ഠിഹായനം;
‘‘Āruyha pavaraṃ nāgaṃ, balavantaṃ saṭṭhihāyanaṃ;
രാജാ അവോച പഞ്ചാലോ, ചൂളനേയ്യോ മഹബ്ബലോ.
Rājā avoca pañcālo, cūḷaneyyo mahabbalo.
൭൦൯.
709.
പേസിയേ അജ്ഝഭാസിത്ഥ, പുഥുഗുമ്ബേ സമാഗതേ.
Pesiye ajjhabhāsittha, puthugumbe samāgate.
൭൧൦.
710.
‘‘ഹത്ഥാരോഹേ അനീകട്ഠേ, രഥികേ പത്തികാരകേ;
‘‘Hatthārohe anīkaṭṭhe, rathike pattikārake;
ഉപാസനമ്ഹി കതഹത്ഥേ, വാലവേധേ സമാഗതേ’’.
Upāsanamhi katahatthe, vālavedhe samāgate’’.
൭൧൧.
711.
‘‘പേസേഥ കുഞ്ജരേ ദന്തീ, ബലവന്തേ സട്ഠിഹായനേ;
‘‘Pesetha kuñjare dantī, balavante saṭṭhihāyane;
മദ്ദന്തു കുഞ്ജരാ നഗരം, വേദേഹേന സുമാപിതം.
Maddantu kuñjarā nagaraṃ, vedehena sumāpitaṃ.
൭൧൨.
712.
‘‘വച്ഛദന്തമുഖാ സേതാ, തിക്ഖഗ്ഗാ അട്ഠിവേധിനോ;
‘‘Vacchadantamukhā setā, tikkhaggā aṭṭhivedhino;
പണുന്നാ ധനുവേഗേന, സമ്പതന്തുതരീതരാ.
Paṇunnā dhanuvegena, sampatantutarītarā.
൭൧൩.
713.
‘‘മാണവാ വമ്മിനോ സൂരാ, ചിത്രദണ്ഡയുതാവുധാ;
‘‘Māṇavā vammino sūrā, citradaṇḍayutāvudhā;
പക്ഖന്ദിനോ മഹാനാഗാ, ഹത്ഥീനം ഹോന്തു സമ്മുഖാ.
Pakkhandino mahānāgā, hatthīnaṃ hontu sammukhā.
൭൧൪.
714.
൭൧൫.
715.
‘‘ആവുധബലവന്താനം, ഗുണികായൂരധാരിനം;
‘‘Āvudhabalavantānaṃ, guṇikāyūradhārinaṃ;
ഏതാദിസാനം യോധാനം, സങ്ഗാമേ അപലായിനം;
Etādisānaṃ yodhānaṃ, saṅgāme apalāyinaṃ;
വേദേഹോ കുതോ മുച്ചിസ്സതി, സചേ പക്ഖീവ കാഹിതി.
Vedeho kuto muccissati, sace pakkhīva kāhiti.
൭൧൬.
716.
‘‘തിംസ മേ പുരിസനാവുത്യോ, സബ്ബേവേകേകനിച്ചിതാ;
‘‘Tiṃsa me purisanāvutyo, sabbevekekaniccitā;
യേസം സമം ന പസ്സാമി, കേവലം മഹിമം ചരം.
Yesaṃ samaṃ na passāmi, kevalaṃ mahimaṃ caraṃ.
൭൧൭.
717.
‘‘നാഗാ ച കപ്പിതാ ദന്തീ, ബലവന്തോ സട്ഠിഹായനാ;
‘‘Nāgā ca kappitā dantī, balavanto saṭṭhihāyanā;
യേസം ഖന്ധേസു സോഭന്തി, കുമാരാ ചാരുദസ്സനാ;
Yesaṃ khandhesu sobhanti, kumārā cārudassanā;
൭൧൮.
718.
‘‘പീതാലങ്കാരാ പീതവസനാ, പീതുത്തരനിവാസനാ;
‘‘Pītālaṅkārā pītavasanā, pītuttaranivāsanā;
നാഗഖന്ധേസു സോഭന്തി, ദേവപുത്താവ നന്ദനേ.
Nāgakhandhesu sobhanti, devaputtāva nandane.
൭൧൯.
719.
‘‘പാഠീനവണ്ണാ നേത്തിംസാ, തേലധോതാ പഭസ്സരാ;
‘‘Pāṭhīnavaṇṇā nettiṃsā, teladhotā pabhassarā;
൭൨൦.
720.
‘‘വേല്ലാലിനോ വീതമലാ, സിക്കായസമയാ ദള്ഹാ;
‘‘Vellālino vītamalā, sikkāyasamayā daḷhā;
ഗഹിതാ ബലവന്തേഹി, സുപ്പഹാരപ്പഹാരിഭി.
Gahitā balavantehi, suppahārappahāribhi.
൭൨൧.
721.
‘‘സുവണ്ണഥരുസമ്പന്നാ, ലോഹിതകച്ഛുപധാരിതാ;
‘‘Suvaṇṇatharusampannā, lohitakacchupadhāritā;
വിവത്തമാനാ സോഭന്തി, വിജ്ജുവബ്ഭഘനന്തരേ.
Vivattamānā sobhanti, vijjuvabbhaghanantare.
൭൨൨.
722.
൭൨൩.
723.
‘‘ഏതാദിസേഹി പരിക്ഖിത്തോ, നത്ഥി മോക്ഖോ ഇതോ തവ;
‘‘Etādisehi parikkhitto, natthi mokkho ito tava;
പഭാവം തേ ന പസ്സാമി, യേന ത്വം മിഥിലം വജേ’’.
Pabhāvaṃ te na passāmi, yena tvaṃ mithilaṃ vaje’’.
൭൨൪.
724.
‘‘കിം നു സന്തരമാനോവ, നാഗം പേസേസി കുഞ്ജരം;
‘‘Kiṃ nu santaramānova, nāgaṃ pesesi kuñjaraṃ;
൭൨൫.
725.
‘‘ഓഹരേതം ധനും ചാപം, ഖുരപ്പം പടിസംഹര;
‘‘Oharetaṃ dhanuṃ cāpaṃ, khurappaṃ paṭisaṃhara;
൭൨൬.
726.
‘‘പസന്നമുഖവണ്ണോസി, മിതപുബ്ബഞ്ച ഭാസസി;
‘‘Pasannamukhavaṇṇosi, mitapubbañca bhāsasi;
൭൨൭.
727.
‘‘മോഘം തേ ഗജ്ജിതം രാജ, ഭിന്നമന്തോസി ഖത്തിയ;
‘‘Moghaṃ te gajjitaṃ rāja, bhinnamantosi khattiya;
൭൨൮.
728.
‘‘തിണ്ണോ ഹിയ്യോ രാജാ ഗങ്ഗം, സാമച്ചോ സപരിജ്ജനോ;
‘‘Tiṇṇo hiyyo rājā gaṅgaṃ, sāmacco saparijjano;
ഹംസരാജം യഥാ ധങ്കോ, അനുജ്ജവം പതിസ്സസി’’.
Haṃsarājaṃ yathā dhaṅko, anujjavaṃ patissasi’’.
൭൨൯.
729.
‘‘സിങ്ഗാലാ രത്തിഭാഗേന, ഫുല്ലം ദിസ്വാന കിംസുകം;
‘‘Siṅgālā rattibhāgena, phullaṃ disvāna kiṃsukaṃ;
മംസപേസീതി മഞ്ഞന്താ, പരിബ്യൂള്ഹാ മിഗാധമാ.
Maṃsapesīti maññantā, paribyūḷhā migādhamā.
൭൩൦.
730.
കിംസുകം ഫുല്ലിതം ദിസ്വാ, ആസച്ഛിന്നാ മിഗാധമാ.
Kiṃsukaṃ phullitaṃ disvā, āsacchinnā migādhamā.
൭൩൧.
731.
ആസച്ഛിന്നോ ഗമിസ്സസി, സിങ്ഗാലാ കിംസുകം യഥാ’’.
Āsacchinno gamissasi, siṅgālā kiṃsukaṃ yathā’’.
൭൩൨.
732.
‘‘ഇമസ്സ ഹത്ഥേ പാദേ ച, കണ്ണനാസഞ്ച ഛിന്ദഥ;
‘‘Imassa hatthe pāde ca, kaṇṇanāsañca chindatha;
യോ മേ അമിത്തം ഹത്ഥഗതം, വേദേഹം പരിമോചയി.
Yo me amittaṃ hatthagataṃ, vedehaṃ parimocayi.
൭൩൩.
733.
‘‘ഇമം മംസംവ പാതബ്യം 153, സൂലേ കത്വാ പചന്തു നം;
‘‘Imaṃ maṃsaṃva pātabyaṃ 154, sūle katvā pacantu naṃ;
യോ മേ അമിത്തം ഹത്ഥഗതം, വേദേഹം പരിമോചയി.
Yo me amittaṃ hatthagataṃ, vedehaṃ parimocayi.
൭൩൪.
734.
‘‘യഥാപി ആസഭം ചമ്മം, പഥബ്യാ വിതനിയ്യതി;
‘‘Yathāpi āsabhaṃ cammaṃ, pathabyā vitaniyyati;
സീഹസ്സ അഥോ ബ്യഗ്ഘസ്സ, ഹോതി സങ്കുസമാഹതം.
Sīhassa atho byagghassa, hoti saṅkusamāhataṃ.
൭൩൫.
735.
‘‘ഏവം തം വിതനിത്വാന, വേധയിസ്സാമി സത്തിയാ;
‘‘Evaṃ taṃ vitanitvāna, vedhayissāmi sattiyā;
യോ മേ അമിത്തം ഹത്ഥഗതം, വേദേഹം പരിമോചയി’’.
Yo me amittaṃ hatthagataṃ, vedehaṃ parimocayi’’.
൭൩൬.
736.
‘‘സചേ മേ ഹത്ഥേ പാദേ ച, കണ്ണനാസഞ്ച ഛേച്ഛസി;
‘‘Sace me hatthe pāde ca, kaṇṇanāsañca checchasi;
ഏവം പഞ്ചാലചന്ദസ്സ, വേദേഹോ ഛേദയിസ്സതി.
Evaṃ pañcālacandassa, vedeho chedayissati.
൭൩൭.
737.
‘‘സചേ മേ ഹത്ഥേ പാദേ ച, കണ്ണനാസഞ്ച ഛേച്ഛസി;
‘‘Sace me hatthe pāde ca, kaṇṇanāsañca checchasi;
ഏവം പഞ്ചാലചന്ദിയാ, വേദേഹോ ഛേദയിസ്സതി.
Evaṃ pañcālacandiyā, vedeho chedayissati.
൭൩൮.
738.
‘‘സചേ മേ ഹത്ഥേ പാദേ ച, കണ്ണനാസഞ്ച ഛേച്ഛസി;
‘‘Sace me hatthe pāde ca, kaṇṇanāsañca checchasi;
ഏവം നന്ദായ ദേവിയാ, വേദേഹോ ഛേദയിസ്സതി.
Evaṃ nandāya deviyā, vedeho chedayissati.
൭൩൯.
739.
‘‘സചേ മേ ഹത്ഥേ പാദേ ച, കണ്ണനാസഞ്ച ഛേച്ഛസി;
‘‘Sace me hatthe pāde ca, kaṇṇanāsañca checchasi;
ഏവം തേ പുത്തദാരസ്സ, വേദേഹോ ഛേദയിസ്സതി.
Evaṃ te puttadārassa, vedeho chedayissati.
൭൪൦.
740.
‘‘സചേ മംസംവ പാതബ്യം, സൂലേ കത്വാ പചിസ്സസി;
‘‘Sace maṃsaṃva pātabyaṃ, sūle katvā pacissasi;
ഏവം പഞ്ചാലചന്ദസ്സ, വേദേഹോ പാചയിസ്സതി.
Evaṃ pañcālacandassa, vedeho pācayissati.
൭൪൧.
741.
‘‘സചേ മംസംവ പാതബ്യം, സൂലേ കത്വാ പചിസ്സസി;
‘‘Sace maṃsaṃva pātabyaṃ, sūle katvā pacissasi;
ഏവം പഞ്ചാലചന്ദിയാ, വേദേഹോ പാചയിസ്സതി.
Evaṃ pañcālacandiyā, vedeho pācayissati.
൭൪൨.
742.
‘‘സചേ മംസംവ പാതബ്യം, സൂലേ കത്വാ പചിസ്സസി;
‘‘Sace maṃsaṃva pātabyaṃ, sūle katvā pacissasi;
ഏവം നന്ദായ ദേവിയാ, വേദേഹോ പാചയിസ്സതി.
Evaṃ nandāya deviyā, vedeho pācayissati.
൭൪൩.
743.
‘‘സചേ മംസംവ പാതബ്യം, സൂലേ കത്വാ പചിസ്സസി;
‘‘Sace maṃsaṃva pātabyaṃ, sūle katvā pacissasi;
ഏവം തേ പുത്തദാരസ്സ, വേദേഹോ പാചയിസ്സതി.
Evaṃ te puttadārassa, vedeho pācayissati.
൭൪൪.
744.
‘‘സചേ മം വിതനിത്വാന, വേധയിസ്സസി സത്തിയാ;
‘‘Sace maṃ vitanitvāna, vedhayissasi sattiyā;
ഏവം പഞ്ചാലചന്ദസ്സ, വേദേഹോ വേധയിസ്സതി.
Evaṃ pañcālacandassa, vedeho vedhayissati.
൭൪൫.
745.
‘‘സചേ മം വിതനിത്വാന, വേധയിസ്സസി സത്തിയാ;
‘‘Sace maṃ vitanitvāna, vedhayissasi sattiyā;
ഏവം പഞ്ചാലചന്ദിയാ, വേദേഹോ വേധയിസ്സതി.
Evaṃ pañcālacandiyā, vedeho vedhayissati.
൭൪൬.
746.
‘‘സചേ മം വിതനിത്വാന, വേധയിസ്സസി സത്തിയാ;
‘‘Sace maṃ vitanitvāna, vedhayissasi sattiyā;
ഏവം നന്ദായ ദേവിയാ, വേദേഹോ വേധയിസ്സതി.
Evaṃ nandāya deviyā, vedeho vedhayissati.
൭൪൭.
747.
‘‘സചേ മം വിതനിത്വാന, വേധയിസ്സസി സത്തിയാ;
‘‘Sace maṃ vitanitvāna, vedhayissasi sattiyā;
ഏവം തേ പുത്തദാരസ്സ, വേദേഹോ വേധയിസ്സതി;
Evaṃ te puttadārassa, vedeho vedhayissati;
ഏവം നോ മന്തിതം രഹോ, വേദേഹേന മയാ സഹ.
Evaṃ no mantitaṃ raho, vedehena mayā saha.
൭൪൮.
748.
‘‘യഥാപി പലസതം ചമ്മം, കോന്തിമന്താസുനിട്ഠിതം 155;
‘‘Yathāpi palasataṃ cammaṃ, kontimantāsuniṭṭhitaṃ 156;
ഉപേതി തനുതാണായ, സരാനം പടിഹന്തവേ.
Upeti tanutāṇāya, sarānaṃ paṭihantave.
൭൪൯.
749.
‘‘സുഖാവഹോ ദുക്ഖനുദോ, വേദേഹസ്സ യസസ്സിനോ;
‘‘Sukhāvaho dukkhanudo, vedehassa yasassino;
മതിം തേ പടിഹഞ്ഞാമി, ഉസും പലസതേന വാ’’.
Matiṃ te paṭihaññāmi, usuṃ palasatena vā’’.
൭൫൦.
750.
‘‘ഇങ്ഘ പസ്സ മഹാരാജ, സുഞ്ഞം അന്തേപുരം തവ;
‘‘Iṅgha passa mahārāja, suññaṃ antepuraṃ tava;
ഓരോധാ ച കുമാരാ ച, തവ മാതാ ച ഖത്തിയ;
Orodhā ca kumārā ca, tava mātā ca khattiya;
ഉമങ്ഗാ നീഹരിത്വാന, വേദേഹസ്സുപനാമിതാ’’.
Umaṅgā nīharitvāna, vedehassupanāmitā’’.
൭൫൧.
751.
‘‘ഇങ്ഘ അന്തേപുരം മയ്ഹം, ഗന്ത്വാന വിചിനാഥ നം;
‘‘Iṅgha antepuraṃ mayhaṃ, gantvāna vicinātha naṃ;
യഥാ ഇമസ്സ വചനം, സച്ചം വാ യദി വാ മുസാ’’.
Yathā imassa vacanaṃ, saccaṃ vā yadi vā musā’’.
൭൫൨.
752.
‘‘ഏവമേതം മഹാരാജ, യഥാ ആഹ മഹോസധോ;
‘‘Evametaṃ mahārāja, yathā āha mahosadho;
സുഞ്ഞം അന്തേപുരം സബ്ബം, കാകപട്ടനകം യഥാ’’.
Suññaṃ antepuraṃ sabbaṃ, kākapaṭṭanakaṃ yathā’’.
൭൫൩.
753.
‘‘ഇതോ ഗതാ മഹാരാജ, നാരീ സബ്ബങ്ഗസോഭനാ;
‘‘Ito gatā mahārāja, nārī sabbaṅgasobhanā;
൭൫൪.
754.
‘‘ഇതോ നീതാ മഹാരാജ, നാരീ സബ്ബങ്ഗസോഭനാ;
‘‘Ito nītā mahārāja, nārī sabbaṅgasobhanā;
കോസേയ്യവസനാ സാമാ, ജാതരൂപസുമേഖലാ.
Koseyyavasanā sāmā, jātarūpasumekhalā.
൭൫൫.
755.
‘‘സുരത്തപാദാ കല്യാണീ, സുവണ്ണമണിമേഖലാ;
‘‘Surattapādā kalyāṇī, suvaṇṇamaṇimekhalā;
പാരേവതക്ഖീ സുതനൂ, ബിമ്ബോട്ഠാ തനുമജ്ഝിമാ.
Pārevatakkhī sutanū, bimboṭṭhā tanumajjhimā.
൭൫൬.
756.
ദീഘസ്സാ കേസാ അസിതാ, ഈസകഗ്ഗപവേല്ലിതാ.
Dīghassā kesā asitā, īsakaggapavellitā.
൭൫൭.
757.
‘‘സുജാതാ മിഗഛാപാവ, ഹേമന്തഗ്ഗിസിഖാരിവ;
‘‘Sujātā migachāpāva, hemantaggisikhāriva;
നദീവ ഗിരിദുഗ്ഗേസു, സഞ്ഛന്നാ ഖുദ്ദവേളുഭി.
Nadīva giriduggesu, sañchannā khuddaveḷubhi.
൭൫൮.
758.
നാതിദീഘാ നാതിരസ്സാ, നാലോമാ നാതിലോമസാ’’.
Nātidīghā nātirassā, nālomā nātilomasā’’.
൭൫൯.
759.
‘‘നന്ദായ നൂന മരണേന, നന്ദസി സിരിവാഹന;
‘‘Nandāya nūna maraṇena, nandasi sirivāhana;
അഹഞ്ച നൂന നന്ദാ ച, ഗച്ഛാമ യമസാധനം’’.
Ahañca nūna nandā ca, gacchāma yamasādhanaṃ’’.
൭൬൦.
760.
‘‘ദിബ്ബം അധീയസേ മായം, അകാസി ചക്ഖുമോഹനം;
‘‘Dibbaṃ adhīyase māyaṃ, akāsi cakkhumohanaṃ;
യോ മേ അമിത്തം ഹത്ഥഗതം, വേദേഹം പരിമോചയി’’.
Yo me amittaṃ hatthagataṃ, vedehaṃ parimocayi’’.
൭൬൧.
761.
തേ മോചയന്തി അത്താനം, പണ്ഡിതാ മന്തിനോ ജനാ.
Te mocayanti attānaṃ, paṇḍitā mantino janā.
൭൬൨.
762.
‘‘സന്തി മാണവപുത്താ മേ, കുസലാ സന്ധിഛേദകാ;
‘‘Santi māṇavaputtā me, kusalā sandhichedakā;
യേസം കതേന മഗ്ഗേന, വേദേഹോ മിഥിലം ഗതോ’’.
Yesaṃ katena maggena, vedeho mithilaṃ gato’’.
൭൬൩.
763.
‘‘ഇങ്ഘ പസ്സ മഹാരാജ, ഉമങ്ഗം സാധു മാപിതം;
‘‘Iṅgha passa mahārāja, umaṅgaṃ sādhu māpitaṃ;
ഹത്ഥീനം അഥ അസ്സാനം, രഥാനം അഥ പത്തിനം;
Hatthīnaṃ atha assānaṃ, rathānaṃ atha pattinaṃ;
൭൬൪.
764.
‘‘ലാഭാ വത വിദേഹാനം, യസ്സിമേദിസാ പണ്ഡിതാ;
‘‘Lābhā vata videhānaṃ, yassimedisā paṇḍitā;
ഘരേ വസന്തി വിജിതേ, യഥാ ത്വംസി മഹോസധ’’.
Ghare vasanti vijite, yathā tvaṃsi mahosadha’’.
൭൬൫.
765.
‘‘വുത്തിഞ്ച പരിഹാരഞ്ച, ദിഗുണം ഭത്തവേതനം;
‘‘Vuttiñca parihārañca, diguṇaṃ bhattavetanaṃ;
ദദാമി വിപുലേ ഭോഗേ, ഭുഞ്ജ കാമേ രമസ്സു ച;
Dadāmi vipule bhoge, bhuñja kāme ramassu ca;
മാ വിദേഹം പച്ചഗമാ, കിം വിദേഹോ കരിസ്സതി’’.
Mā videhaṃ paccagamā, kiṃ videho karissati’’.
൭൬൬.
766.
‘‘യോ ചജേഥ മഹാരാജ, ഭത്താരം ധനകാരണാ;
‘‘Yo cajetha mahārāja, bhattāraṃ dhanakāraṇā;
ഉഭിന്നം ഹോതി ഗാരയ്ഹോ, അത്തനോ ച പരസ്സ ച;
Ubhinnaṃ hoti gārayho, attano ca parassa ca;
യാവ ജീവേയ്യ വേദേഹോ, നാഞ്ഞസ്സ പുരിസോ സിയാ.
Yāva jīveyya vedeho, nāññassa puriso siyā.
൭൬൭.
767.
‘‘യോ ചജേഥ മഹാരാജ, ഭത്താരം ധനകാരണാ;
‘‘Yo cajetha mahārāja, bhattāraṃ dhanakāraṇā;
ഉഭിന്നം ഹോതി ഗാരയ്ഹോ, അത്തനോ ച പരസ്സ ച;
Ubhinnaṃ hoti gārayho, attano ca parassa ca;
യാവ തിട്ഠേയ്യ വേദേഹോ, നാഞ്ഞസ്സ വിജിതേ വസേ’’.
Yāva tiṭṭheyya vedeho, nāññassa vijite vase’’.
൭൬൮.
768.
‘‘ദമ്മി നിക്ഖസഹസ്സം തേ, ഗാമാസീതിഞ്ച കാസിസു;
‘‘Dammi nikkhasahassaṃ te, gāmāsītiñca kāsisu;
ദാസിസതാനി ചത്താരി, ദമ്മി ഭരിയാസതഞ്ച തേ;
Dāsisatāni cattāri, dammi bhariyāsatañca te;
സബ്ബം സേനങ്ഗമാദായ, സോത്ഥിം ഗച്ഛ മഹോസധ.
Sabbaṃ senaṅgamādāya, sotthiṃ gaccha mahosadha.
൭൬൯.
769.
‘‘യാവ ദദന്തു ഹത്ഥീനം, അസ്സാനം ദിഗുണം വിധം;
‘‘Yāva dadantu hatthīnaṃ, assānaṃ diguṇaṃ vidhaṃ;
തപ്പേന്തു അന്നപാനേന, രഥികേ പത്തികാരകേ’’.
Tappentu annapānena, rathike pattikārake’’.
൭൭൦.
770.
‘‘ഹത്ഥീ അസ്സേ രഥേ പത്തീ, ഗച്ഛേവാദായ പണ്ഡിത;
‘‘Hatthī asse rathe pattī, gacchevādāya paṇḍita;
൭൭൧.
771.
‘‘ഹത്ഥീ അസ്സാ രഥാ പത്തീ, സേനാ പദിസ്സതേ മഹാ;
‘‘Hatthī assā rathā pattī, senā padissate mahā;
ചതുരങ്ഗിനീ ഭീസരൂപാ, കിം നു മഞ്ഞസി പണ്ഡിത’’ 169.
Caturaṅginī bhīsarūpā, kiṃ nu maññasi paṇḍita’’ 170.
൭൭൨.
772.
‘‘ആനന്ദോ തേ മഹാരാജ, ഉത്തമോ പടിദിസ്സതി;
‘‘Ānando te mahārāja, uttamo paṭidissati;
സബ്ബം സേനങ്ഗമാദായ, സോത്ഥിം പത്തോ മഹോസധോ’’.
Sabbaṃ senaṅgamādāya, sotthiṃ patto mahosadho’’.
൭൭൩.
773.
‘‘യഥാ പേതം സുസാനസ്മിം, ഛഡ്ഡേത്വാ ചതുരോ ജനാ;
‘‘Yathā petaṃ susānasmiṃ, chaḍḍetvā caturo janā;
൭൭൪.
774.
‘‘അഥ ത്വം കേന വണ്ണേന, കേന വാ പന ഹേതുനാ;
‘‘Atha tvaṃ kena vaṇṇena, kena vā pana hetunā;
കേന വാ അത്ഥജാതേന, അത്താനം പരിമോചയി’’.
Kena vā atthajātena, attānaṃ parimocayi’’.
൭൭൫.
775.
‘‘അത്ഥം അത്ഥേന വേദേഹ, മന്തം മന്തേന ഖത്തിയ;
‘‘Atthaṃ atthena vedeha, mantaṃ mantena khattiya;
൭൭൬.
776.
‘‘ദിന്നം നിക്ഖസഹസ്സം മേ, ഗാമാസീതി ച കാസിസു;
‘‘Dinnaṃ nikkhasahassaṃ me, gāmāsīti ca kāsisu;
ദാസീസതാനി ചത്താരി, ദിന്നം ഭരിയാസതഞ്ച മേ;
Dāsīsatāni cattāri, dinnaṃ bhariyāsatañca me;
സബ്ബം സേനങ്ഗമാദായ, സോത്ഥിനാമ്ഹി ഇധാഗതോ’’.
Sabbaṃ senaṅgamādāya, sotthināmhi idhāgato’’.
൭൭൭.
777.
‘‘സുസുഖം വത സംവാസോ, പണ്ഡിതേഹീതി സേനക;
‘‘Susukhaṃ vata saṃvāso, paṇḍitehīti senaka;
പക്ഖീവ പഞ്ജരേ ബദ്ധേ, മച്ഛേ ജാലഗതേരിവ;
Pakkhīva pañjare baddhe, macche jālagateriva;
൭൭൮.
778.
‘‘ഏവമേതം മഹാരാജ, പണ്ഡിതാ ഹി സുഖാവഹാ;
‘‘Evametaṃ mahārāja, paṇḍitā hi sukhāvahā;
പക്ഖീവ പഞ്ജരേ ബദ്ധേ, മച്ഛേ ജാലഗതേരിവ;
Pakkhīva pañjare baddhe, macche jālagateriva;
അമിത്തഹത്ഥത്തഗതേ, മോചയീ നോ മഹോസധോ’’.
Amittahatthattagate, mocayī no mahosadho’’.
൭൭൯.
779.
‘‘ആഹഞ്ഞന്തു സബ്ബവീണാ, ഭേരിയോ ദിന്ദിമാനി ച;
‘‘Āhaññantu sabbavīṇā, bheriyo dindimāni ca;
ധമേന്തു മാഗധാ സങ്ഖാ, വഗ്ഗൂ നദന്തു ദുന്ദുഭീ’’.
Dhamentu māgadhā saṅkhā, vaggū nadantu dundubhī’’.
൭൮൦.
780.
‘‘ഓരോധാ ച കുമാരാ ച, വേസിയാനാ ച ബ്രാഹ്മണാ;
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
ബഹും അന്നഞ്ച പാനഞ്ച, പണ്ഡിതസ്സാഭിഹാരയും.
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
൭൮൧.
781.
‘‘ഹത്ഥാരോഹാ അനീകട്ഠാ, രഥികാ പത്തികാരകാ;
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
ബഹും അന്നഞ്ച പാനഞ്ച, പണ്ഡിതസ്സാഭിഹാരയും.
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
൭൮൨.
782.
‘‘സമാഗതാ ജാനപദാ, നേഗമാ ച സമാഗതാ;
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
ബഹും അന്നഞ്ച പാനഞ്ച, പണ്ഡിതസ്സാഭിഹാരയും.
Bahuṃ annañca pānañca, paṇḍitassābhihārayuṃ.
൭൮൩.
783.
‘‘ബഹുജനോ പസന്നോസി, ദിസ്വാ പണ്ഡിതമാഗതം;
‘‘Bahujano pasannosi, disvā paṇḍitamāgataṃ;
പണ്ഡിതമ്ഹി അനുപ്പത്തേ, ചേലുക്ഖേപോ അവത്തഥാ’’തി.
Paṇḍitamhi anuppatte, celukkhepo avattathā’’ti.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā / [൫൪൨] ൫. ഉമങ്ഗജാതകവണ്ണനാ • [542] 5. Umaṅgajātakavaṇṇanā