| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi |
๕๒๗. อุมฺมาทนฺตีชาตกํ (๒)
527. Ummādantījātakaṃ (2)
๕๗.
57.
‘‘นิเวสนํ กสฺส นุทํ สุนนฺท, ปากาเรน ปณฺฑุมเยน คุตฺตํ;
‘‘Nivesanaṃ kassa nudaṃ sunanda, pākārena paṇḍumayena guttaṃ;
กา ทิสฺสติ อคฺคิสิขาว ทูเร, เวหายสํ 1 ปพฺพตเคฺคว อจฺจิฯ
Kā dissati aggisikhāva dūre, vehāyasaṃ 2 pabbataggeva acci.
๕๘.
58.
อกฺขาหิ เม ขิปฺปมิเธว ปุโฎฺฐ, อวาวฎา ยทิ วา อตฺถิ ภตฺตา’’ฯ
Akkhāhi me khippamidheva puṭṭho, avāvaṭā yadi vā atthi bhattā’’.
๕๙.
59.
‘‘อหญฺหิ ชานามิ ชนินฺท เอตํ, มตฺยา จ เปตฺยา จ อโถปิ อสฺสา;
‘‘Ahañhi jānāmi janinda etaṃ, matyā ca petyā ca athopi assā;
ตเวว โส ปุริโส ภูมิปาล, รตฺตินฺทิวํ อปฺปมโตฺต ตวเตฺถฯ
Taveva so puriso bhūmipāla, rattindivaṃ appamatto tavatthe.
๖๐.
60.
‘‘อิโทฺธ จ ผีโต จ สุวฑฺฒิโต 7 จ, อมโจฺจ จ เต อญฺญตโร ชนินฺท;
‘‘Iddho ca phīto ca suvaḍḍhito 8 ca, amacco ca te aññataro janinda;
๖๑.
61.
‘‘อโมฺภ อโมฺภ นามมิทํ อิมิสฺสา, มตฺยา จ เปตฺยา จ กตํ สุสาธุ;
‘‘Ambho ambho nāmamidaṃ imissā, matyā ca petyā ca kataṃ susādhu;
ตทา 13 หิ มยฺหํ อวโลกยนฺตี, อุมฺมตฺตกํ อุมฺมทนฺตี อกาสิ’’ฯ
Tadā 14 hi mayhaṃ avalokayantī, ummattakaṃ ummadantī akāsi’’.
๖๒.
62.
‘‘ยา ปุณฺณมาเส 15 มิคมนฺทโลจนา, อุปาวิสิ ปุณฺฑรีกตฺตจงฺคี;
‘‘Yā puṇṇamāse 16 migamandalocanā, upāvisi puṇḍarīkattacaṅgī;
เทฺว ปุณฺณมาโย ตทหู อมญฺญหํ, ทิสฺวาน ปาราวตรตฺตวาสินิํฯ
Dve puṇṇamāyo tadahū amaññahaṃ, disvāna pārāvatarattavāsiniṃ.
๖๓.
63.
‘‘อฬารปเมฺหหิ สุเภหิ วคฺคุภิ, ปโลภยนฺตี มํ ยทา อุทิกฺขติ;
‘‘Aḷārapamhehi subhehi vaggubhi, palobhayantī maṃ yadā udikkhati;
วิชมฺภมานา หรเตว เม มโน, ชาตา วเน กิมฺปุริสีว ปพฺพเตฯ
Vijambhamānā harateva me mano, jātā vane kimpurisīva pabbate.
๖๔.
64.
‘‘ตทา หิ พฺรหตี สามา, อามุตฺตมณิกุณฺฑลา;
‘‘Tadā hi brahatī sāmā, āmuttamaṇikuṇḍalā;
เอกจฺจวสนา นารี, มิคี ภนฺตาวุทิกฺขติฯ
Ekaccavasanā nārī, migī bhantāvudikkhati.
๖๕.
65.
‘‘กทาสฺสุ มํ ตมฺพนขา สุโลมา, พาหามุทู จนฺทนสารลิตฺตา;
‘‘Kadāssu maṃ tambanakhā sulomā, bāhāmudū candanasāralittā;
วฎฺฎงฺคุลี สนฺนตธีรกุตฺติยา, นารี อุปญฺญิสฺสติ สีสโต สุภาฯ
Vaṭṭaṅgulī sannatadhīrakuttiyā, nārī upaññissati sīsato subhā.
๖๖.
66.
‘‘กทาสฺสุ มํ กญฺจนชาลุรจฺฉทา, ธีตา ติรีฎิสฺส วิลคฺคมชฺฌา;
‘‘Kadāssu maṃ kañcanajāluracchadā, dhītā tirīṭissa vilaggamajjhā;
มุทูหิ พาหาหิ ปลิสฺสชิสฺสติ, พฺรหาวเน ชาตทุมํว มาลุวาฯ
Mudūhi bāhāhi palissajissati, brahāvane jātadumaṃva māluvā.
๖๗.
67.
‘‘กทาสฺสุ 17 ลาขารสรตฺตสุจฺฉวี, พินฺทุตฺถนี ปุณฺฑรีกตฺตจงฺคี;
‘‘Kadāssu 18 lākhārasarattasucchavī, bindutthanī puṇḍarīkattacaṅgī;
มุขํ มุเขน อุปนามยิสฺสติ, โสโณฺฑว โสณฺฑสฺส สุราย ถาลํฯ
Mukhaṃ mukhena upanāmayissati, soṇḍova soṇḍassa surāya thālaṃ.
๖๘.
68.
๖๙.
69.
น สุปามิ ทิวารตฺติํ, สหสฺสํว ปราชิโตฯ
Na supāmi divārattiṃ, sahassaṃva parājito.
๗๐.
70.
‘‘สโกฺก เจ 27 เม วรํ ทชฺชา, โส จ ลเพฺภถ เม วโร;
‘‘Sakko ce 28 me varaṃ dajjā, so ca labbhetha me varo;
๗๑.
71.
‘‘ภูตานิ เม ภูตปตี นมสฺสโต, อาคมฺม ยโกฺข อิทเมตทพฺรวิ;
‘‘Bhūtāni me bhūtapatī namassato, āgamma yakkho idametadabravi;
รโญฺญ มโน อุมฺมทนฺตฺยา นิวิโฎฺฐ, ททามิ เต ตํ ปริจารยสฺสุ’’ฯ
Rañño mano ummadantyā niviṭṭho, dadāmi te taṃ paricārayassu’’.
๗๒.
72.
‘‘ปุญฺญา วิธํเส อมโร น จมฺหิ, ชโน จ เม ปาปมิทญฺจ 33 ชญฺญา;
‘‘Puññā vidhaṃse amaro na camhi, jano ca me pāpamidañca 34 jaññā;
ภุโส จ ตฺยสฺส มนโส วิฆาโต, ทตฺวา ปิยํ อุมฺมทนฺติํ อทฎฺฐา’’ฯ
Bhuso ca tyassa manaso vighāto, datvā piyaṃ ummadantiṃ adaṭṭhā’’.
๗๓.
73.
‘‘ชนินฺท นาญฺญตฺร ตยา มยา วา, สพฺพาปิ กมฺมสฺส กตสฺส ชญฺญา;
‘‘Janinda nāññatra tayā mayā vā, sabbāpi kammassa katassa jaññā;
ยํ เต มยา อุมฺมทนฺตี ปทินฺนา, ภุเสหิ ราชา วนถํ สชาหิ’’ฯ
Yaṃ te mayā ummadantī padinnā, bhusehi rājā vanathaṃ sajāhi’’.
๗๔.
74.
‘‘โย ปาปกํ กมฺม กรํ มนุโสฺส, โส มญฺญติ มายิท 35 มญฺญิํสุ อเญฺญ;
‘‘Yo pāpakaṃ kamma karaṃ manusso, so maññati māyida 36 maññiṃsu aññe;
ปสฺสนฺติ ภูตานิ กโรนฺตเมตํ, ยุตฺตา จ เย โหนฺติ นรา ปถพฺยาฯ
Passanti bhūtāni karontametaṃ, yuttā ca ye honti narā pathabyā.
๗๕.
75.
ภุโส จ ตฺยสฺส มนโส วิฆาโต, ทตฺวา ปิยํ อุมฺมทนฺติํ อทฎฺฐา’’ฯ
Bhuso ca tyassa manaso vighāto, datvā piyaṃ ummadantiṃ adaṭṭhā’’.
๗๖.
76.
‘‘อทฺธา ปิยา มยฺห ชนินฺท เอสา, น สา มมํ อปฺปิยา ภูมิปาล;
‘‘Addhā piyā mayha janinda esā, na sā mamaṃ appiyā bhūmipāla;
คเจฺฉว ตฺวํ อุมฺมทนฺติํ ภทเนฺต, สีโหว เสลสฺส คุหํ อุเปติ’’ฯ
Gaccheva tvaṃ ummadantiṃ bhadante, sīhova selassa guhaṃ upeti’’.
๗๗.
77.
‘‘น ปีฬิตา อตฺตทุเขน ธีรา, สุขปฺผลํ กมฺม ปริจฺจชนฺติ;
‘‘Na pīḷitā attadukhena dhīrā, sukhapphalaṃ kamma pariccajanti;
สโมฺมหิตา วาปิ สุเขน มตฺตา, น ปาปกมฺมญฺจ 41 สมาจรนฺติ’’ฯ
Sammohitā vāpi sukhena mattā, na pāpakammañca 42 samācaranti’’.
๗๘.
78.
‘‘ตุวญฺหิ มาตา จ ปิตา จ มยฺหํ, ภตฺตา ปตี โปสโก เทวตา จ;
‘‘Tuvañhi mātā ca pitā ca mayhaṃ, bhattā patī posako devatā ca;
ทาโส อหํ ตุยฺห สปุตฺตทาโร, ยถาสุขํ สามิ 43 กโรหิ กามํ’’ฯ
Dāso ahaṃ tuyha saputtadāro, yathāsukhaṃ sāmi 44 karohi kāmaṃ’’.
๗๙.
79.
‘‘โย อิสฺสโรมฺหีติ กโรติ ปาปํ, กตฺวา จ โส นุตฺตสเต 45 ปเรสํ;
‘‘Yo issaromhīti karoti pāpaṃ, katvā ca so nuttasate 46 paresaṃ;
น เตน โส ชีวติ ทีฆมายุ 47, เทวาปิ ปาเปน สเมกฺขเร นํฯ
Na tena so jīvati dīghamāyu 48, devāpi pāpena samekkhare naṃ.
๘๐.
80.
‘‘อญฺญาตกํ สามิเกหี ปทินฺนํ, ธเมฺม ฐิตา เย ปฎิจฺฉนฺติ ทานํ;
‘‘Aññātakaṃ sāmikehī padinnaṃ, dhamme ṭhitā ye paṭicchanti dānaṃ;
ปฎิจฺฉกา ทายกา จาปิ ตตฺถ, สุขปฺผลเญฺญว กโรนฺติ กมฺมํ’’ฯ
Paṭicchakā dāyakā cāpi tattha, sukhapphalaññeva karonti kammaṃ’’.
๘๑.
81.
‘‘อโญฺญ นุ เต โกจิ นโร ปถพฺยา, สเทฺธยฺย โลกสฺมิ น เม ปิยาติ;
‘‘Añño nu te koci naro pathabyā, saddheyya lokasmi na me piyāti;
ภุโส จ ตฺยสฺส มนโส วิฆาโต, ทตฺวา ปิยํ อุมฺมทนฺติํ อทฎฺฐา’’ฯ
Bhuso ca tyassa manaso vighāto, datvā piyaṃ ummadantiṃ adaṭṭhā’’.
๘๒.
82.
‘‘อทฺธา ปิยา มยฺห ชนินฺท เอสา, น สา มมํ อปฺปิยา ภูมิปาล;
‘‘Addhā piyā mayha janinda esā, na sā mamaṃ appiyā bhūmipāla;
ยํ เต มยา อุมฺมทนฺตี ปทินฺนา, ภุเสหิ ราชา วนถํ สชาหิ’’ฯ
Yaṃ te mayā ummadantī padinnā, bhusehi rājā vanathaṃ sajāhi’’.
๘๓.
83.
‘‘โย อตฺตทุเกฺขน ปรสฺส ทุกฺขํ, สุเขน วา อตฺตสุขํ ทหาติ;
‘‘Yo attadukkhena parassa dukkhaṃ, sukhena vā attasukhaṃ dahāti;
๘๔.
84.
‘‘อโญฺญ นุ เต โกจิ นโร ปถพฺยา, สเทฺธยฺย โลกสฺมิ น เม ปิยาติ;
‘‘Añño nu te koci naro pathabyā, saddheyya lokasmi na me piyāti;
ภุโส จ ตฺยสฺส มนโส วิฆาโต, ทตฺวา ปิยํ อุมฺมทนฺติํ อทฎฺฐา’’ฯ
Bhuso ca tyassa manaso vighāto, datvā piyaṃ ummadantiṃ adaṭṭhā’’.
๘๕.
85.
‘‘ชนินฺท ชานาสิ ปิยา มเมสา, น สา มมํ อปฺปิยา ภูมิปาล;
‘‘Janinda jānāsi piyā mamesā, na sā mamaṃ appiyā bhūmipāla;
ปิเยน เต ทมฺมิ ปิยํ ชนินฺท, ปิยทายิโน เทว ปิยํ ลภนฺติ’’ฯ
Piyena te dammi piyaṃ janinda, piyadāyino deva piyaṃ labhanti’’.
๘๖.
86.
‘‘โส นูนาหํ วธิสฺสามิ, อตฺตานํ กามเหตุกํ;
‘‘So nūnāhaṃ vadhissāmi, attānaṃ kāmahetukaṃ;
น หิ ธมฺมํ อธเมฺมน, อหํ วธิตุมุสฺสเห’’ฯ
Na hi dhammaṃ adhammena, ahaṃ vadhitumussahe’’.
๘๗.
87.
‘‘สเจ ตุวํ มยฺห สติํ 53 ชนินฺท, น กามยาสิ นรวีร เสฎฺฐ;
‘‘Sace tuvaṃ mayha satiṃ 54 janinda, na kāmayāsi naravīra seṭṭha;
๘๘.
88.
‘‘อทูสิยํ เจ อภิปารก ตฺวํ, จชาสิ กเตฺต อหิตาย ตฺยสฺส;
‘‘Adūsiyaṃ ce abhipāraka tvaṃ, cajāsi katte ahitāya tyassa;
มหา จ เต อุปวาโทปิ อสฺส, น จาปิ ตฺยสฺส นครมฺหิ ปโกฺข’’ฯ
Mahā ca te upavādopi assa, na cāpi tyassa nagaramhi pakkho’’.
๘๙.
89.
‘‘อหํ สหิสฺสํ อุปวาทเมตํ, นินฺทํ ปสํสํ ครหญฺจ สพฺพํ;
‘‘Ahaṃ sahissaṃ upavādametaṃ, nindaṃ pasaṃsaṃ garahañca sabbaṃ;
มเมตมาคจฺฉตุ ภูมิปาล, ยถาสุขํ สิวิ 59 กโรหิ กามํ’’ฯ
Mametamāgacchatu bhūmipāla, yathāsukhaṃ sivi 60 karohi kāmaṃ’’.
๙๐.
90.
‘‘โย เนว นินฺทํ น ปนปฺปสํสํ, อาทิยติ ครหํ โนปิ ปูชํ;
‘‘Yo neva nindaṃ na panappasaṃsaṃ, ādiyati garahaṃ nopi pūjaṃ;
สิรี จ ลกฺขี จ อเปติ ตมฺหา, อาโป สุวุฎฺฐีว ยถา ถลมฺหา’’ฯ
Sirī ca lakkhī ca apeti tamhā, āpo suvuṭṭhīva yathā thalamhā’’.
๙๑.
91.
‘‘ยํ กิญฺจิ ทุกฺขญฺจ สุขญฺจ เอโตฺต, ธมฺมาติสารญฺจ มโนวิฆาตํ;
‘‘Yaṃ kiñci dukkhañca sukhañca etto, dhammātisārañca manovighātaṃ;
อุรสา อหํ ปจฺจุตฺตริสฺสามิ 61 สพฺพํ, ปถวี ยถา ถาวรานํ ตสานํ’’ฯ
Urasā ahaṃ paccuttarissāmi 62 sabbaṃ, pathavī yathā thāvarānaṃ tasānaṃ’’.
๙๒.
92.
‘‘ธมฺมาติสารญฺจ มโนวิฆาตํ, ทุกฺขญฺจ นิจฺฉามิ อหํ ปเรสํ;
‘‘Dhammātisārañca manovighātaṃ, dukkhañca nicchāmi ahaṃ paresaṃ;
เอโกวิมํ หารยิสฺสามิ ภารํ, ธเมฺม ฐิโต กิญฺจิ อหาปยโนฺต’’ฯ
Ekovimaṃ hārayissāmi bhāraṃ, dhamme ṭhito kiñci ahāpayanto’’.
๙๓.
93.
‘‘สคฺคูปคํ ปุญฺญกมฺมํ ชนินฺท, มา เม ตุวํ อนฺตรายํ อกาสิ;
‘‘Saggūpagaṃ puññakammaṃ janinda, mā me tuvaṃ antarāyaṃ akāsi;
ททามิ เต อุมฺมทนฺติํ ปสโนฺน, ราชาว ยเญฺญ ธนํ พฺราหฺมณานํ’’ฯ
Dadāmi te ummadantiṃ pasanno, rājāva yaññe dhanaṃ brāhmaṇānaṃ’’.
๙๔.
94.
‘‘อทฺธา ตุวํ กเตฺต หิเตสิ มยฺหํ, สขา มมํ อุมฺมทนฺตี ตุวญฺจ;
‘‘Addhā tuvaṃ katte hitesi mayhaṃ, sakhā mamaṃ ummadantī tuvañca;
นิเนฺทยฺยุ เทวา ปิตโร จ สเพฺพ, ปาปญฺจ ปสฺสํ อภิสมฺปรายํ’’ฯ
Nindeyyu devā pitaro ca sabbe, pāpañca passaṃ abhisamparāyaṃ’’.
๙๕.
95.
‘‘น เหตธมฺมํ สิวิราช วชฺชุํ, สเนคมา ชานปทา จ สเพฺพ;
‘‘Na hetadhammaṃ sivirāja vajjuṃ, sanegamā jānapadā ca sabbe;
ยํ เต มยา อุมฺมทนฺตี ปทินฺนา, ภุเสหิ ราชา วนถํ สชาหิ’’ฯ
Yaṃ te mayā ummadantī padinnā, bhusehi rājā vanathaṃ sajāhi’’.
๙๖.
96.
‘‘อทฺธา ตุวํ กเตฺต หิเตสิ มยฺหํ, สขา มมํ อุมฺมทนฺตี ตุวญฺจ;
‘‘Addhā tuvaṃ katte hitesi mayhaṃ, sakhā mamaṃ ummadantī tuvañca;
สตญฺจ ธมฺมานิ สุกิตฺติตานิ, สมุทฺทเวลาว ทุรจฺจยานิ’’ฯ
Satañca dhammāni sukittitāni, samuddavelāva duraccayāni’’.
๙๗.
97.
‘‘อาหุเนโยฺย เมสิ หิตานุกมฺปี, ธาตา วิธาตา จสิ กามปาโล;
‘‘Āhuneyyo mesi hitānukampī, dhātā vidhātā casi kāmapālo;
ตยี หุตา ราช มหปฺผลา หิ 63, กาเมน เม อุมฺมทนฺติํ ปฎิจฺฉ’’ฯ
Tayī hutā rāja mahapphalā hi 64, kāmena me ummadantiṃ paṭiccha’’.
๙๘.
98.
‘‘อทฺธา หิ สพฺพํ อภิปารก ตฺวํ, ธมฺมํ อจารี มม กตฺตุปุตฺต;
‘‘Addhā hi sabbaṃ abhipāraka tvaṃ, dhammaṃ acārī mama kattuputta;
อโญฺญ นุ เต โก อิธ โสตฺถิกตฺตา, ทฺวิปโท นโร อรุเณ ชีวโลเก’’ฯ
Añño nu te ko idha sotthikattā, dvipado naro aruṇe jīvaloke’’.
๙๙.
99.
‘‘ตุวํ นุ เสโฎฺฐ ตฺวมนุตฺตโรสิ, ตฺวํ ธมฺมคู 65 ธมฺมวิทู สุเมโธ;
‘‘Tuvaṃ nu seṭṭho tvamanuttarosi, tvaṃ dhammagū 66 dhammavidū sumedho;
โส ธมฺมคุโตฺต จิรเมว ชีว, ธมฺมญฺจ เม เทสย ธมฺมปาล’’ฯ
So dhammagutto cirameva jīva, dhammañca me desaya dhammapāla’’.
๑๐๐.
100.
‘‘ตทิงฺฆ อภิปารก, สุโณหิ วจนํ มม;
‘‘Tadiṅgha abhipāraka, suṇohi vacanaṃ mama;
ธมฺมํ เต เทสยิสฺสามิ, สตํ อาเสวิตํ อหํฯ
Dhammaṃ te desayissāmi, sataṃ āsevitaṃ ahaṃ.
๑๐๑.
101.
‘‘สาธุ ธมฺมรุจิ ราชา, สาธุ ปญฺญาณวา นโร;
‘‘Sādhu dhammaruci rājā, sādhu paññāṇavā naro;
สาธุ มิตฺตานมทฺทุโพฺภ, ปาปสฺสากรณํ สุขํฯ
Sādhu mittānamaddubbho, pāpassākaraṇaṃ sukhaṃ.
๑๐๒.
102.
‘‘อโกฺกธนสฺส วิชิเต, ฐิตธมฺมสฺส ราชิโน;
‘‘Akkodhanassa vijite, ṭhitadhammassa rājino;
สุขํ มนุสฺสา อาเสถ, สีตจฺฉายาย สงฺฆเรฯ
Sukhaṃ manussā āsetha, sītacchāyāya saṅghare.
๑๐๓.
103.
‘‘น จาหเมตํ อภิโรจยามิ, กมฺมํ อสเมกฺขกตํ อสาธุ;
‘‘Na cāhametaṃ abhirocayāmi, kammaṃ asamekkhakataṃ asādhu;
เย วาปิ ญตฺวาน สยํ กโรนฺติ, อุปมา อิมา มยฺหํ ตุวํ สุโณหิฯ
Ye vāpi ñatvāna sayaṃ karonti, upamā imā mayhaṃ tuvaṃ suṇohi.
๑๐๔.
104.
‘‘ควํ เจ ตรมานานํ, ชิมฺหํ คจฺฉติ ปุงฺคโว;
‘‘Gavaṃ ce taramānānaṃ, jimhaṃ gacchati puṅgavo;
สพฺพา ตา ชิมฺหํ คจฺฉนฺติ, เนเตฺต ชิมฺหํ คเต สติฯ
Sabbā tā jimhaṃ gacchanti, nette jimhaṃ gate sati.
๑๐๕.
105.
โส เจ อธมฺมํ จรติ, ปเคว อิตรา ปชา;
So ce adhammaṃ carati, pageva itarā pajā;
สพฺพํ รฎฺฐํ ทุขํ เสติ, ราชา เจ โหติ อธมฺมิโกฯ
Sabbaṃ raṭṭhaṃ dukhaṃ seti, rājā ce hoti adhammiko.
๑๐๖.
106.
‘‘ควํ เจ ตรมานานํ, อุชุํ คจฺฉติ ปุงฺคโว;
‘‘Gavaṃ ce taramānānaṃ, ujuṃ gacchati puṅgavo;
สพฺพา คาวี อุชุํ ยนฺติ, เนเตฺต อุชุํ คเต สติฯ
Sabbā gāvī ujuṃ yanti, nette ujuṃ gate sati.
๑๐๗.
107.
‘‘เอวเมว มนุเสฺสสุ, โย โหติ เสฎฺฐสมฺมโต;
‘‘Evameva manussesu, yo hoti seṭṭhasammato;
โส สเจ ธมฺมํ จรติ, ปเคว อิตรา ปชา;
So sace dhammaṃ carati, pageva itarā pajā;
สพฺพํ รฎฺฐํ สุขํ เสติ, ราชา เจ โหติ ธมฺมิโกฯ
Sabbaṃ raṭṭhaṃ sukhaṃ seti, rājā ce hoti dhammiko.
๑๐๘.
108.
‘‘น จาปาหํ อธเมฺมน, อมรตฺตมภิปตฺถเย;
‘‘Na cāpāhaṃ adhammena, amarattamabhipatthaye;
อิมํ วา ปถวิํ สพฺพํ, วิเชตุํ อภิปารกฯ
Imaṃ vā pathaviṃ sabbaṃ, vijetuṃ abhipāraka.
๑๐๙.
109.
‘‘ยญฺหิ กิญฺจิ มนุเสฺสสุ, รตนํ อิธ วิชฺชติ;
‘‘Yañhi kiñci manussesu, ratanaṃ idha vijjati;
คาโว ทาโส หิรญฺญญฺจ, วตฺถิยํ หริจนฺทนํฯ
Gāvo dāso hiraññañca, vatthiyaṃ haricandanaṃ.
๑๑๐.
110.
‘‘อสฺสิตฺถิโย 69 รตนํ มณิกญฺจ, ยญฺจาปิ เม จนฺทสูริยา อภิปาลยนฺติ;
‘‘Assitthiyo 70 ratanaṃ maṇikañca, yañcāpi me candasūriyā abhipālayanti;
น ตสฺส เหตุ วิสมํ จเรยฺยํ, มเชฺฌ สิวีนํ อุสโภมฺหิ ชาโตฯ
Na tassa hetu visamaṃ careyyaṃ, majjhe sivīnaṃ usabhomhi jāto.
๑๑๑.
111.
‘‘เนตา หิตา 71 อุคฺคโต รฎฺฐปาโล, ธมฺมํ สิวีนํ อปจายมาโน;
‘‘Netā hitā 72 uggato raṭṭhapālo, dhammaṃ sivīnaṃ apacāyamāno;
โส ธมฺมเมวานุวิจินฺตยโนฺต, ตสฺมา สเก จิตฺตวเส น วโตฺต’’ฯ
So dhammamevānuvicintayanto, tasmā sake cittavase na vatto’’.
๑๑๒.
112.
‘‘อทฺธา ตุวํ มหาราช, นิจฺจํ อพฺยสนํ สิวํ;
‘‘Addhā tuvaṃ mahārāja, niccaṃ abyasanaṃ sivaṃ;
กริสฺสสิ จิรํ รชฺชํ, ปญฺญา หิ ตว ตาทิสีฯ
Karissasi ciraṃ rajjaṃ, paññā hi tava tādisī.
๑๑๓.
113.
‘‘เอตํ เต อนุโมทาม, ยํ ธมฺมํ นปฺปมชฺชสิ;
‘‘Etaṃ te anumodāma, yaṃ dhammaṃ nappamajjasi;
๑๑๔.
114.
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, มาตาปิตูสุ ขตฺติย;
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, mātāpitūsu khattiya;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
๑๑๕.
115.
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, ปุตฺตทาเรสุ ขตฺติย…เป.…ฯ
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, puttadāresu khattiya…pe….
๑๑๖.
116.
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, มิตฺตามเจฺจสุ ขตฺติย…เป.…ฯ
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, mittāmaccesu khattiya…pe….
๑๑๗.
117.
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, วาหเนสุ พเลสุ จ…เป.…ฯ
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, vāhanesu balesu ca…pe….
๑๑๘.
118.
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, คาเมสุ นิคเมสุ จ…เป.…ฯ
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, gāmesu nigamesu ca…pe….
๑๑๙.
119.
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, รเฎฺฐสุ ชนปเทสุ จ…เป.…ฯ
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, raṭṭhesu janapadesu ca…pe….
๑๒๐.
120.
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, สมณพฺราหฺมเณสุ จ…เป.…ฯ
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, samaṇabrāhmaṇesu ca…pe….
๑๒๑.
121.
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, มิคปกฺขีสุ ขตฺติย…เป.…ฯ
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, migapakkhīsu khattiya…pe….
๑๒๒.
122.
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, ธโมฺม จิโณฺณ สุขาวโห;
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, dhammo ciṇṇo sukhāvaho;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
๑๒๓.
123.
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, สอินฺทา เทวา สพฺรหฺมกา;
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, saindā devā sabrahmakā;
สุจิเณฺณน ทิวํ ปตฺตา, มา ธมฺมํ ราช ปามโท’’ติฯ
Suciṇṇena divaṃ pattā, mā dhammaṃ rāja pāmado’’ti.
อุมฺมาทนฺตีชาตกํ ทุติยํฯ
Ummādantījātakaṃ dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā / [๕๒๗] ๒. อุมฺมาทนฺตีชาตกวณฺณนา • [527] 2. Ummādantījātakavaṇṇanā
