| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya |
६. उम्मग्गसुत्तं
6. Ummaggasuttaṃ
१८६. अथ खो अञ्ञतरो भिक्खु येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो सो भिक्खु भगवन्तं एतदवोच – ‘‘केन नु खो, भन्ते, लोको नीयति, केन लोको परिकस्सति, कस्स च उप्पन्नस्स वसं गच्छती’’ति?
186. Atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kena nu kho, bhante, loko nīyati, kena loko parikassati, kassa ca uppannassa vasaṃ gacchatī’’ti?
‘‘साधु साधु, भिक्खु! भद्दको खो ते, भिक्खु, उम्मग्गो 1, भद्दकं पटिभानं, कल्याणी 2 परिपुच्छा। एवञ्हि त्वं, भिक्खु, पुच्छसि – ‘केन नु खो, भन्ते, लोको नीयति, केन लोको परिकस्सति, कस्स च उप्पन्नस्स वसं गच्छती’’’ति? ‘‘एवं, भन्ते’’। ‘‘चित्तेन खो, भिक्खु, लोको नीयति, चित्तेन परिकस्सति, चित्तस्स उप्पन्नस्स वसं गच्छती’’ति।
‘‘Sādhu sādhu, bhikkhu! Bhaddako kho te, bhikkhu, ummaggo 3, bhaddakaṃ paṭibhānaṃ, kalyāṇī 4 paripucchā. Evañhi tvaṃ, bhikkhu, pucchasi – ‘kena nu kho, bhante, loko nīyati, kena loko parikassati, kassa ca uppannassa vasaṃ gacchatī’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Cittena kho, bhikkhu, loko nīyati, cittena parikassati, cittassa uppannassa vasaṃ gacchatī’’ti.
‘‘साधु , भन्ते’’ति खो सो भिक्खु भगवतो भासितं अभिनन्दित्वा अनुमोदित्वा भगवन्तं उत्तरि पञ्हं अपुच्छि – ‘‘‘बहुस्सुतो धम्मधरो, बहुस्सुतो धम्मधरो’ति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, बहुस्सुतो धम्मधरो होती’’ति?
‘‘Sādhu , bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttari pañhaṃ apucchi – ‘‘‘bahussuto dhammadharo, bahussuto dhammadharo’ti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, bahussuto dhammadharo hotī’’ti?
‘‘साधु साधु, भिक्खु! भद्दको खो ते, भिक्खु उम्मग्गो, भद्दकं पटिभानं, कल्याणी परिपुच्छा। एवञ्हि त्वं, भिक्खु, पुच्छसि – ‘बहुस्सुतो धम्मधरो, बहुस्सुतो धम्मधरोति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, बहुस्सुतो धम्मधरो होती’’’ति? ‘‘एवं, भन्ते’’। ‘‘बहू खो, भिक्खु, मया धम्मा देसिता 5 – सुत्तं, गेय्यं, वेय्याकरणं, गाथा, उदानं, इतिवुत्तकं, जातकं, अब्भुतधम्मं, वेदल्लं। चतुप्पदाय चेपि, भिक्खु, गाथाय अत्थमञ्ञाय धम्ममञ्ञाय धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो होति बहुस्सुतो धम्मधरोति अलं वचनाया’’ति।
‘‘Sādhu sādhu, bhikkhu! Bhaddako kho te, bhikkhu ummaggo, bhaddakaṃ paṭibhānaṃ, kalyāṇī paripucchā. Evañhi tvaṃ, bhikkhu, pucchasi – ‘bahussuto dhammadharo, bahussuto dhammadharoti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, bahussuto dhammadharo hotī’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Bahū kho, bhikkhu, mayā dhammā desitā 6 – suttaṃ, geyyaṃ, veyyākaraṇaṃ, gāthā, udānaṃ, itivuttakaṃ, jātakaṃ, abbhutadhammaṃ, vedallaṃ. Catuppadāya cepi, bhikkhu, gāthāya atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammappaṭipanno hoti bahussuto dhammadharoti alaṃ vacanāyā’’ti.
‘‘साधु, भन्ते’’ति खो सो भिक्खु भगवतो भासितं अभिनन्दित्वा अनुमोदित्वा भगवन्तं उत्तरि पञ्हं अपुच्छि – ‘‘‘सुतवा निब्बेधिकपञ्ञो, सुतवा निब्बेधिकपञ्ञो’ति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, सुतवा निब्बेधिकपञ्ञो होती’’ति?
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttari pañhaṃ apucchi – ‘‘‘sutavā nibbedhikapañño, sutavā nibbedhikapañño’ti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, sutavā nibbedhikapañño hotī’’ti?
‘‘साधु साधु, भिक्खु! भद्दको खो ते, भिक्खु, उम्मग्गो, भद्दकं पटिभानं, कल्याणी परिपुच्छा। एवञ्हि त्वं, भिक्खु, पुच्छसि – ‘सुतवा निब्बेधिकपञ्ञो, सुतवा निब्बेधिकपञ्ञोति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, सुतवा निब्बेधिकपञ्ञो होती’’’ति? ‘‘एवं, भन्ते’’। ‘‘इध, भिक्खु, भिक्खुनो ‘इदं दुक्ख’न्ति सुतं होति, पञ्ञाय चस्स अत्थं अतिविज्झ पस्सति; ‘अयं दुक्खसमुदयो’ति सुतं होति, पञ्ञाय चस्स अत्थं अतिविज्झ पस्सति; ‘अयं दुक्खनिरोधो’ति सुतं होति, पञ्ञाय चस्स अत्थं अतिविज्झ पस्सति; ‘अयं दुक्खनिरोधगामिनी पटिपदा’ति सुतं होति, पञ्ञाय चस्स अत्थं अतिविज्झ पस्सति। एवं खो, भिक्खु, सुतवा निब्बेधिकपञ्ञो होती’’ति।
‘‘Sādhu sādhu, bhikkhu! Bhaddako kho te, bhikkhu, ummaggo, bhaddakaṃ paṭibhānaṃ, kalyāṇī paripucchā. Evañhi tvaṃ, bhikkhu, pucchasi – ‘sutavā nibbedhikapañño, sutavā nibbedhikapaññoti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, sutavā nibbedhikapañño hotī’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Idha, bhikkhu, bhikkhuno ‘idaṃ dukkha’nti sutaṃ hoti, paññāya cassa atthaṃ ativijjha passati; ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti sutaṃ hoti, paññāya cassa atthaṃ ativijjha passati; ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti sutaṃ hoti, paññāya cassa atthaṃ ativijjha passati; ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti sutaṃ hoti, paññāya cassa atthaṃ ativijjha passati. Evaṃ kho, bhikkhu, sutavā nibbedhikapañño hotī’’ti.
‘‘साधु, भन्ते’’ति खो सो भिक्खु भगवतो भासितं अभिनन्दित्वा अनुमोदित्वा भगवन्तं उत्तरि पञ्हं अपुच्छि – ‘‘‘पण्डितो महापञ्ञो, पण्डितो महापञ्ञो’ति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, पण्डितो महापञ्ञो होती’’ति?
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttari pañhaṃ apucchi – ‘‘‘paṇḍito mahāpañño, paṇḍito mahāpañño’ti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, paṇḍito mahāpañño hotī’’ti?
‘‘साधु साधु भिक्खु! भद्दको खो ते, भिक्खु, उम्मग्गो, भद्दकं पटिभानं, कल्याणी परिपुच्छा। एवञ्हि त्वं भिक्खु पुच्छसि – ‘पण्डितो महापञ्ञो, पण्डितो महापञ्ञोति , भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, पण्डितो महापञ्ञो होती’’’ति? ‘‘एवं, भन्ते’’। ‘‘इध, भिक्खु, पण्डितो महापञ्ञो नेवत्तब्याबाधाय चेतेति न परब्याबाधाय चेतेति न उभयब्याबाधाय चेतेति अत्तहितपरहितउभयहितसब्बलोकहितमेव चिन्तयमानो चिन्तेति। एवं खो, भिक्खु, पण्डितो महापञ्ञो होती’’ति। छट्ठं।
‘‘Sādhu sādhu bhikkhu! Bhaddako kho te, bhikkhu, ummaggo, bhaddakaṃ paṭibhānaṃ, kalyāṇī paripucchā. Evañhi tvaṃ bhikkhu pucchasi – ‘paṇḍito mahāpañño, paṇḍito mahāpaññoti , bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, paṇḍito mahāpañño hotī’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Idha, bhikkhu, paṇḍito mahāpañño nevattabyābādhāya ceteti na parabyābādhāya ceteti na ubhayabyābādhāya ceteti attahitaparahitaubhayahitasabbalokahitameva cintayamāno cinteti. Evaṃ kho, bhikkhu, paṇḍito mahāpañño hotī’’ti. Chaṭṭhaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ६. उम्मग्गसुत्तवण्णना • 6. Ummaggasuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ६. उम्मग्गसुत्तवण्णना • 6. Ummaggasuttavaṇṇanā
