| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya |
၆. ဥမ္မဂ္ဂသုတ္တံ
6. Ummaggasuttaṃ
၁၈၆. အထ ခော အညတရော ဘိက္ခု ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော သော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ကေန နု ခော, ဘန္တေ, လောကော နီယတိ, ကေန လောကော ပရိကသ္သတိ, ကသ္သ စ ဥပ္ပန္နသ္သ ဝသံ ဂစ္ဆတီ’’တိ?
186. Atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kena nu kho, bhante, loko nīyati, kena loko parikassati, kassa ca uppannassa vasaṃ gacchatī’’ti?
‘‘သာဓု သာဓု, ဘိက္ခု! ဘဒ္ဒကော ခော တေ, ဘိက္ခု, ဥမ္မဂ္ဂော 1, ဘဒ္ဒကံ ပဋိဘာနံ, ကလ္ယာဏီ 2 ပရိပုစ္ဆာ။ ဧဝဉ္ဟိ တ္ဝံ, ဘိက္ခု, ပုစ္ဆသိ – ‘ကေန နု ခော, ဘန္တေ, လောကော နီယတိ, ကေန လောကော ပရိကသ္သတိ, ကသ္သ စ ဥပ္ပန္နသ္သ ဝသံ ဂစ္ဆတီ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘စိတ္တေန ခော, ဘိက္ခု, လောကော နီယတိ, စိတ္တေန ပရိကသ္သတိ, စိတ္တသ္သ ဥပ္ပန္နသ္သ ဝသံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။
‘‘Sādhu sādhu, bhikkhu! Bhaddako kho te, bhikkhu, ummaggo 3, bhaddakaṃ paṭibhānaṃ, kalyāṇī 4 paripucchā. Evañhi tvaṃ, bhikkhu, pucchasi – ‘kena nu kho, bhante, loko nīyati, kena loko parikassati, kassa ca uppannassa vasaṃ gacchatī’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Cittena kho, bhikkhu, loko nīyati, cittena parikassati, cittassa uppannassa vasaṃ gacchatī’’ti.
‘‘သာဓု , ဘန္တေ’’တိ ခော သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတ္ဝာ အနုမောဒိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ ဥတ္တရိ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ – ‘‘‘ဗဟုသ္သုတော ဓမ္မဓရော, ဗဟုသ္သုတော ဓမ္မဓရော’တိ, ဘန္တေ, ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခော, ဘန္တေ, ဗဟုသ္သုတော ဓမ္မဓရော ဟောတီ’’တိ?
‘‘Sādhu , bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttari pañhaṃ apucchi – ‘‘‘bahussuto dhammadharo, bahussuto dhammadharo’ti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, bahussuto dhammadharo hotī’’ti?
‘‘သာဓု သာဓု, ဘိက္ခု! ဘဒ္ဒကော ခော တေ, ဘိက္ခု ဥမ္မဂ္ဂော, ဘဒ္ဒကံ ပဋိဘာနံ, ကလ္ယာဏီ ပရိပုစ္ဆာ။ ဧဝဉ္ဟိ တ္ဝံ, ဘိက္ခု, ပုစ္ဆသိ – ‘ဗဟုသ္သုတော ဓမ္မဓရော, ဗဟုသ္သုတော ဓမ္မဓရောတိ, ဘန္တေ, ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခော, ဘန္တေ, ဗဟုသ္သုတော ဓမ္မဓရော ဟောတီ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဗဟူ ခော, ဘိက္ခု, မယာ ဓမ္မာ ဒေသိတာ 5 – သုတ္တံ, ဂေယ္ယံ, ဝေယ္ယာကရဏံ, ဂာထာ, ဥဒာနံ, ဣတိဝုတ္တကံ, ဇာတကံ, အဗ္ဘုတဓမ္မံ, ဝေဒလ္လံ။ စတုပ္ပဒာယ စေပိ, ဘိက္ခု, ဂာထာယ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟောတိ ဗဟုသ္သုတော ဓမ္မဓရောတိ အလံ ဝစနာယာ’’တိ။
‘‘Sādhu sādhu, bhikkhu! Bhaddako kho te, bhikkhu ummaggo, bhaddakaṃ paṭibhānaṃ, kalyāṇī paripucchā. Evañhi tvaṃ, bhikkhu, pucchasi – ‘bahussuto dhammadharo, bahussuto dhammadharoti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, bahussuto dhammadharo hotī’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Bahū kho, bhikkhu, mayā dhammā desitā 6 – suttaṃ, geyyaṃ, veyyākaraṇaṃ, gāthā, udānaṃ, itivuttakaṃ, jātakaṃ, abbhutadhammaṃ, vedallaṃ. Catuppadāya cepi, bhikkhu, gāthāya atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammappaṭipanno hoti bahussuto dhammadharoti alaṃ vacanāyā’’ti.
‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ ခော သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတ္ဝာ အနုမောဒိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ ဥတ္တရိ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ – ‘‘‘သုတဝာ နိဗ္ဗေဓိကပညော, သုတဝာ နိဗ္ဗေဓိကပညော’တိ, ဘန္တေ, ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခော, ဘန္တေ, သုတဝာ နိဗ္ဗေဓိကပညော ဟောတီ’’တိ?
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttari pañhaṃ apucchi – ‘‘‘sutavā nibbedhikapañño, sutavā nibbedhikapañño’ti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, sutavā nibbedhikapañño hotī’’ti?
‘‘သာဓု သာဓု, ဘိက္ခု! ဘဒ္ဒကော ခော တေ, ဘိက္ခု, ဥမ္မဂ္ဂော, ဘဒ္ဒကံ ပဋိဘာနံ, ကလ္ယာဏီ ပရိပုစ္ဆာ။ ဧဝဉ္ဟိ တ္ဝံ, ဘိက္ခု, ပုစ္ဆသိ – ‘သုတဝာ နိဗ္ဗေဓိကပညော, သုတဝာ နိဗ္ဗေဓိကပညောတိ, ဘန္တေ, ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခော, ဘန္တေ, သုတဝာ နိဗ္ဗေဓိကပညော ဟောတီ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဣဓ, ဘိက္ခု, ဘိက္ခုနော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ သုတံ ဟောတိ, ပညာယ စသ္သ အတ္ထံ အတိဝိဇ္ဈ ပသ္သတိ; ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ သုတံ ဟောတိ, ပညာယ စသ္သ အတ္ထံ အတိဝိဇ္ဈ ပသ္သတိ; ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’တိ သုတံ ဟောတိ, ပညာယ စသ္သ အတ္ထံ အတိဝိဇ္ဈ ပသ္သတိ; ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာ’တိ သုတံ ဟောတိ, ပညာယ စသ္သ အတ္ထံ အတိဝိဇ္ဈ ပသ္သတိ။ ဧဝံ ခော, ဘိက္ခု, သုတဝာ နိဗ္ဗေဓိကပညော ဟောတီ’’တိ။
‘‘Sādhu sādhu, bhikkhu! Bhaddako kho te, bhikkhu, ummaggo, bhaddakaṃ paṭibhānaṃ, kalyāṇī paripucchā. Evañhi tvaṃ, bhikkhu, pucchasi – ‘sutavā nibbedhikapañño, sutavā nibbedhikapaññoti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, sutavā nibbedhikapañño hotī’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Idha, bhikkhu, bhikkhuno ‘idaṃ dukkha’nti sutaṃ hoti, paññāya cassa atthaṃ ativijjha passati; ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti sutaṃ hoti, paññāya cassa atthaṃ ativijjha passati; ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti sutaṃ hoti, paññāya cassa atthaṃ ativijjha passati; ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti sutaṃ hoti, paññāya cassa atthaṃ ativijjha passati. Evaṃ kho, bhikkhu, sutavā nibbedhikapañño hotī’’ti.
‘‘သာဓု, ဘန္တေ’’တိ ခော သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတ္ဝာ အနုမောဒိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ ဥတ္တရိ ပဉ္ဟံ အပုစ္ဆိ – ‘‘‘ပဏ္ဍိတော မဟာပညော, ပဏ္ဍိတော မဟာပညော’တိ, ဘန္တေ, ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခော, ဘန္တေ, ပဏ္ဍိတော မဟာပညော ဟောတီ’’တိ?
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttari pañhaṃ apucchi – ‘‘‘paṇḍito mahāpañño, paṇḍito mahāpañño’ti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, paṇḍito mahāpañño hotī’’ti?
‘‘သာဓု သာဓု ဘိက္ခု! ဘဒ္ဒကော ခော တေ, ဘိက္ခု, ဥမ္မဂ္ဂော, ဘဒ္ဒကံ ပဋိဘာနံ, ကလ္ယာဏီ ပရိပုစ္ဆာ။ ဧဝဉ္ဟိ တ္ဝံ ဘိက္ခု ပုစ္ဆသိ – ‘ပဏ္ဍိတော မဟာပညော, ပဏ္ဍိတော မဟာပညောတိ , ဘန္တေ, ဝုစ္စတိ။ ကိတ္တာဝတာ နု ခော, ဘန္တေ, ပဏ္ဍိတော မဟာပညော ဟောတီ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဣဓ, ဘိက္ခု, ပဏ္ဍိတော မဟာပညော နေဝတ္တဗ္ယာဗာဓာယ စေတေတိ န ပရဗ္ယာဗာဓာယ စေတေတိ န ဥဘယဗ္ယာဗာဓာယ စေတေတိ အတ္တဟိတပရဟိတဥဘယဟိတသဗ္ဗလောကဟိတမေဝ စိန္တယမာနော စိန္တေတိ။ ဧဝံ ခော, ဘိက္ခု, ပဏ္ဍိတော မဟာပညော ဟောတီ’’တိ။ ဆဋ္ဌံ။
‘‘Sādhu sādhu bhikkhu! Bhaddako kho te, bhikkhu, ummaggo, bhaddakaṃ paṭibhānaṃ, kalyāṇī paripucchā. Evañhi tvaṃ bhikkhu pucchasi – ‘paṇḍito mahāpañño, paṇḍito mahāpaññoti , bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, paṇḍito mahāpañño hotī’’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Idha, bhikkhu, paṇḍito mahāpañño nevattabyābādhāya ceteti na parabyābādhāya ceteti na ubhayabyābādhāya ceteti attahitaparahitaubhayahitasabbalokahitameva cintayamāno cinteti. Evaṃ kho, bhikkhu, paṇḍito mahāpañño hotī’’ti. Chaṭṭhaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၆. ဥမ္မဂ္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 6. Ummaggasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ၆. ဥမ္မဂ္ဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 6. Ummaggasuttavaṇṇanā
