| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
२. ऊनपञ्चबन्धनसिक्खापदवण्णना
2. Ūnapañcabandhanasikkhāpadavaṇṇanā
६०९. तेन समयेनाति ऊनपञ्चबन्धनसिक्खापदं। तत्थ न यापेतीति सो किर यदि अरियसावको नाभविस्सा, अञ्ञथत्तम्पि अगमिस्सा, एवं तेहि उब्बाळ्हो, सोतापन्नत्ता पन केवलं सरीरेनेव न यापेति, तेन वुत्तं – ‘‘अत्तनापि न यापेति, पुत्तदारापिस्स किलमन्ती’’ति।
609.Tena samayenāti ūnapañcabandhanasikkhāpadaṃ. Tattha na yāpetīti so kira yadi ariyasāvako nābhavissā, aññathattampi agamissā, evaṃ tehi ubbāḷho, sotāpannattā pana kevalaṃ sarīreneva na yāpeti, tena vuttaṃ – ‘‘attanāpi na yāpeti, puttadārāpissa kilamantī’’ti.
६१२-३. ऊनपञ्चबन्धनेनाति एत्थ ऊनानि पञ्च बन्धनानि अस्साति ऊनपञ्चबन्धनो, नास्स पञ्च बन्धनानि पूरेन्तीति अत्थो, तेन ऊनपञ्चबन्धनेन। इत्थम्भूतस्स लक्खणे करणवचनं। तत्थ यस्मा अबन्धनस्सापि पञ्च बन्धनानि न पूरेन्ति, सब्बसो नत्थिताय, तस्मा पदभाजने ‘‘अबन्धनो वा’’तिआदि वुत्तं । ‘‘ऊनपञ्चबन्धनेना’’ति च वुत्तत्ता यस्स पञ्चबन्धनो पत्तो होति, तस्स सो अपत्तो, तस्मा अञ्ञं विञ्ञापेतुं वट्टति। बन्धनञ्च नामेतं यस्मा बन्धनोकासे सति होति, असति न होति, तस्मा तस्स लक्खणं दस्सेतुं ‘‘अबन्धनोकासो नामा’’तिआदि वुत्तं।
612-3.Ūnapañcabandhanenāti ettha ūnāni pañca bandhanāni assāti ūnapañcabandhano, nāssa pañca bandhanāni pūrentīti attho, tena ūnapañcabandhanena. Itthambhūtassa lakkhaṇe karaṇavacanaṃ. Tattha yasmā abandhanassāpi pañca bandhanāni na pūrenti, sabbaso natthitāya, tasmā padabhājane ‘‘abandhano vā’’tiādi vuttaṃ . ‘‘Ūnapañcabandhanenā’’ti ca vuttattā yassa pañcabandhano patto hoti, tassa so apatto, tasmā aññaṃ viññāpetuṃ vaṭṭati. Bandhanañca nāmetaṃ yasmā bandhanokāse sati hoti, asati na hoti, tasmā tassa lakkhaṇaṃ dassetuṃ ‘‘abandhanokāso nāmā’’tiādi vuttaṃ.
द्वङ्गुला राजि न होतीति मुखवट्टितो हेट्ठा द्वङ्गुलप्पमाणा एकापि राजि न होति। यस्स द्वङ्गुला राजि होतीति यस्स पन तादिसा एका राजि होति, सो तस्सा राजिया हेट्ठिमपरियन्ते पत्तवेधकेन विज्झित्वा पचित्वा सुत्तरज्जुक-मकचिरज्जुकादीहि वा तिपुसुत्तकेन वा बन्धितब्बो, तं बन्धनं आमिसस्स अलग्गनत्थं तिपुपट्टकेन वा केनचि बद्धसिलेसेन वा पटिच्छादेतब्बं। सो च पत्तो अधिट्ठहित्वा परिभुञ्जितब्बो, सुखुमं वा छिद्दं कत्वा बन्धितब्बो। सुद्धेहि पन मधुसित्थकलाखासज्जुलसादीहि बन्धितुं न वट्टति। फाणितं झापेत्वा पासाणचुण्णेन बन्धितुं वट्टति। मुखवट्टिसमीपे पन पत्तवेधकेन विज्झियमानो कपालस्स बहलत्ता भिज्जति, तस्मा हेट्ठा विज्झितब्बो। यस्स पन द्वे राजियो एकायेव वा चतुरङ्गुला, तस्स द्वे बन्धनानि दातब्बानि। यस्स तिस्सो एकायेव वा छळङ्गुला, तस्स तीणि। यस्स चतस्सो एकायेव वा अट्ठङ्गुला, तस्स चत्तारि। यस्स पञ्च एकायेव वा दसङ्गुला, सो बद्धोपि अबद्धोपि अपत्तोयेव, अञ्ञो विञ्ञापेतब्बो। एस ताव मत्तिकापत्ते विनिच्छयो।
Dvaṅgulā rāji na hotīti mukhavaṭṭito heṭṭhā dvaṅgulappamāṇā ekāpi rāji na hoti. Yassa dvaṅgulā rāji hotīti yassa pana tādisā ekā rāji hoti, so tassā rājiyā heṭṭhimapariyante pattavedhakena vijjhitvā pacitvā suttarajjuka-makacirajjukādīhi vā tipusuttakena vā bandhitabbo, taṃ bandhanaṃ āmisassa alagganatthaṃ tipupaṭṭakena vā kenaci baddhasilesena vā paṭicchādetabbaṃ. So ca patto adhiṭṭhahitvā paribhuñjitabbo, sukhumaṃ vā chiddaṃ katvā bandhitabbo. Suddhehi pana madhusitthakalākhāsajjulasādīhi bandhituṃ na vaṭṭati. Phāṇitaṃ jhāpetvā pāsāṇacuṇṇena bandhituṃ vaṭṭati. Mukhavaṭṭisamīpe pana pattavedhakena vijjhiyamāno kapālassa bahalattā bhijjati, tasmā heṭṭhā vijjhitabbo. Yassa pana dve rājiyo ekāyeva vā caturaṅgulā, tassa dve bandhanāni dātabbāni. Yassa tisso ekāyeva vā chaḷaṅgulā, tassa tīṇi. Yassa catasso ekāyeva vā aṭṭhaṅgulā, tassa cattāri. Yassa pañca ekāyeva vā dasaṅgulā, so baddhopi abaddhopi apattoyeva, añño viññāpetabbo. Esa tāva mattikāpatte vinicchayo.
अयोपत्ते पन सचेपि पञ्च वा अतिरेकानि वा छिद्दानि होन्ति, तानि चे अयचुण्णेन वा आणिया वा लोहमण्डलकेन वा बद्धानि मट्ठानि होन्ति, स्वेव पत्तो परिभुञ्जितब्बो, न अञ्ञो विञ्ञापेतब्बो। अथ पन एकम्पि छिद्दं महन्तं होति, लोहमण्डलकेन बद्धम्पि मट्ठं न होति, पत्ते आमिसं लग्गति, अकप्पियो होति, अयं अपत्तो। अञ्ञो विञ्ञापेतब्बो।
Ayopatte pana sacepi pañca vā atirekāni vā chiddāni honti, tāni ce ayacuṇṇena vā āṇiyā vā lohamaṇḍalakena vā baddhāni maṭṭhāni honti, sveva patto paribhuñjitabbo, na añño viññāpetabbo. Atha pana ekampi chiddaṃ mahantaṃ hoti, lohamaṇḍalakena baddhampi maṭṭhaṃ na hoti, patte āmisaṃ laggati, akappiyo hoti, ayaṃ apatto. Añño viññāpetabbo.
६१५. थेरो वत्तब्बोति पत्ते आनिसंसं दस्सेत्वा ‘‘अयं, भन्ते, पत्तो पमाणयुत्तो सुन्दरो थेरानुरूपो, तं गण्हथा’’ति वत्तब्बो। यो न गण्हेय्याति अनुकम्पाय न गण्हन्तस्स दुक्कटं। यो पन सन्तुट्ठिया ‘‘किं मे अञ्ञेन पत्तेना’’ति न गण्हाति, तस्स अनापत्ति। पत्तपरियन्तोति एवं परिवत्तेत्वा परियन्ते ठितपत्तो।
615.Thero vattabboti patte ānisaṃsaṃ dassetvā ‘‘ayaṃ, bhante, patto pamāṇayutto sundaro therānurūpo, taṃ gaṇhathā’’ti vattabbo. Yo na gaṇheyyāti anukampāya na gaṇhantassa dukkaṭaṃ. Yo pana santuṭṭhiyā ‘‘kiṃ me aññena pattenā’’ti na gaṇhāti, tassa anāpatti. Pattapariyantoti evaṃ parivattetvā pariyante ṭhitapatto.
न अदेसेति मञ्चपीठछत्तनागदन्तकादिके अदेसे, न निक्खिपितब्बो। यत्थ पुरिमं सुन्दरं पत्तं ठपेति, तत्थेव ठपेतब्बो। पत्तस्स हि निक्खिपनदेसो ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आधारक’’न्तिआदिना नयेन खन्धके वुत्तोयेव।
Na adeseti mañcapīṭhachattanāgadantakādike adese, na nikkhipitabbo. Yattha purimaṃ sundaraṃ pattaṃ ṭhapeti, tattheva ṭhapetabbo. Pattassa hi nikkhipanadeso ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ādhāraka’’ntiādinā nayena khandhake vuttoyeva.
न अभोगेनाति यागुरन्धनरजनपचनादिना अपरिभोगेन न परिभुञ्जितब्बो। अन्तरामग्गे पन ब्याधिम्हि उप्पन्ने अञ्ञस्मिं भाजने असति मत्तिकाय लिम्पेत्वा यागुं वा पचितुं उदकं वा तापेतुं वट्टति।
Naabhogenāti yāgurandhanarajanapacanādinā aparibhogena na paribhuñjitabbo. Antarāmagge pana byādhimhi uppanne aññasmiṃ bhājane asati mattikāya limpetvā yāguṃ vā pacituṃ udakaṃ vā tāpetuṃ vaṭṭati.
न विस्सज्जेतब्बोति अञ्ञस्स न दातब्बो। सचे पन सद्धिविहारिको वा अन्तेवासिको वा अञ्ञं वरपत्तं ठपेत्वा ‘‘अयं मय्हं सारुप्पो, अयं थेरस्सा’’ति गण्हाति, वट्टति। अञ्ञो वा तं गहेत्वा अत्तनो पत्तं देति, वट्टति। ‘‘मय्हमेव पत्तं आहरा’’ति वत्तब्बकिच्चं नत्थि।
Na vissajjetabboti aññassa na dātabbo. Sace pana saddhivihāriko vā antevāsiko vā aññaṃ varapattaṃ ṭhapetvā ‘‘ayaṃ mayhaṃ sāruppo, ayaṃ therassā’’ti gaṇhāti, vaṭṭati. Añño vā taṃ gahetvā attano pattaṃ deti, vaṭṭati. ‘‘Mayhameva pattaṃ āharā’’ti vattabbakiccaṃ natthi.
६१७. पवारितानन्ति एत्थ सङ्घवसेन पवारितट्ठाने पञ्चबन्धनेनेव वट्टति। पुग्गलवसेन पवारितट्ठाने ऊनपञ्चबन्धनेनापि वट्टतीति कुरुन्दियं वुत्तं। सेसमेत्थ उत्तानत्थमेव।
617.Pavāritānanti ettha saṅghavasena pavāritaṭṭhāne pañcabandhaneneva vaṭṭati. Puggalavasena pavāritaṭṭhāne ūnapañcabandhanenāpi vaṭṭatīti kurundiyaṃ vuttaṃ. Sesamettha uttānatthameva.
छसमुट्ठानं , किरियं, नोसञ्ञाविमोक्खं, अचित्तकं, पण्णत्तिवज्जं, कायकम्मवचीकम्मं, तिचित्तं, तिवेदनन्ति।
Chasamuṭṭhānaṃ , kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammavacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
ऊनपञ्चबन्धनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Ūnapañcabandhanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / २. ऊनपञ्चबन्धनसिक्खापदं • 2. Ūnapañcabandhanasikkhāpadaṃ
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / २. ऊनपञ्चबन्धनसिक्खापदवण्णना • 2. Ūnapañcabandhanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / २. ऊनपञ्चबन्धनसिक्खापदवण्णना • 2. Ūnapañcabandhanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / २. ऊनपञ्चबन्धनसिक्खापदवण्णना • 2. Ūnapañcabandhanasikkhāpadavaṇṇanā
