| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-अभिनव-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
२. ऊनपञ्चबन्धनसिक्खापदवण्णना
2. Ūnapañcabandhanasikkhāpadavaṇṇanā
अस्साति इमस्स पत्तस्स। तेन ऊनपञ्चबन्धनेनाति तेन ऊनपञ्चबन्धनेन पत्तेन उपलक्खितो हुत्वाति अत्थो। ऊनपञ्चबन्धनो हि पत्तो एत्थ लक्खणभावेन गहितो। तेनेवाह ‘‘इत्थम्भूतस्स लक्खणे करणवचन’’न्ति। तत्थ इत्थम्भूतस्साति कञ्चि पकारं पत्तस्स। लक्खीयते अनेनाति लक्खणं, तस्मिं करणवचनं, ततियाविभत्तीति अत्थो। ‘‘पकारो’’ति च सामञ्ञस्स भेदको विसेसो वुच्चति। तथा हि ऊनपञ्चबन्धनेन पत्तेनाति एत्थ भिक्खुभावसामञ्ञस्स ऊनपञ्चबन्धनपत्तभावो पकारो, तं भिक्खु आपन्नो, तस्स पत्तो लक्खणं। यदि अपरिपुण्णपञ्चबन्धनो पत्तो ऊनपञ्चबन्धनो नाम होति, अथ कस्मा इमस्स पदभाजनियं अबन्धनोपि वुत्तोति आह ‘‘तत्था’’तिआदि। तत्थ तत्थाति वाक्योपञ्ञासे। बन्धनोकासे सति वा असति वा बन्धनविरहितो पत्तो अबन्धनो, पञ्चबन्धनानं ओकासो अस्साति पञ्चबन्धनोकासो। अपत्तोति पत्तो नाम न होतीति अत्थो, पाकतिकं कातुं असमत्थोति वुत्तं होति। इदञ्च अञ्ञस्स विञ्ञापने कारणवचनं। तेनाह ‘‘तस्मा अञ्ञं विञ्ञापेतुं वट्टती’’ति।
Assāti imassa pattassa. Tena ūnapañcabandhanenāti tena ūnapañcabandhanena pattena upalakkhito hutvāti attho. Ūnapañcabandhano hi patto ettha lakkhaṇabhāvena gahito. Tenevāha ‘‘itthambhūtassa lakkhaṇe karaṇavacana’’nti. Tattha itthambhūtassāti kañci pakāraṃ pattassa. Lakkhīyate anenāti lakkhaṇaṃ, tasmiṃ karaṇavacanaṃ, tatiyāvibhattīti attho. ‘‘Pakāro’’ti ca sāmaññassa bhedako viseso vuccati. Tathā hi ūnapañcabandhanena pattenāti ettha bhikkhubhāvasāmaññassa ūnapañcabandhanapattabhāvo pakāro, taṃ bhikkhu āpanno, tassa patto lakkhaṇaṃ. Yadi aparipuṇṇapañcabandhano patto ūnapañcabandhano nāma hoti, atha kasmā imassa padabhājaniyaṃ abandhanopi vuttoti āha ‘‘tatthā’’tiādi. Tattha tatthāti vākyopaññāse. Bandhanokāse sati vā asati vā bandhanavirahito patto abandhano, pañcabandhanānaṃ okāso assāti pañcabandhanokāso. Apattoti patto nāma na hotīti attho, pākatikaṃ kātuṃ asamatthoti vuttaṃ hoti. Idañca aññassa viññāpane kāraṇavacanaṃ. Tenāha ‘‘tasmā aññaṃ viññāpetuṃ vaṭṭatī’’ti.
बन्धनञ्च नामेतं यस्मा बन्धनोकासे सति होति, असति न होति, तस्मा तस्स लक्खणं, बन्धनविधिञ्च दस्सेतुं ‘‘यस्मिं पना’’तिआदि वुत्तं। मुखवट्टिसमीपे पन पत्तवेधकेन विज्झियमाने कपालस्स बहलत्ता भिज्जति, तस्मा हेट्ठा विज्झितब्बो। तेनाह ‘‘हेट्ठिमपरियन्ते’’तिआदि। सुखुमं वा छिद्दं कत्वा बन्धितब्बोति सुखुमे छिद्दे तिपुपट्टादीहि पयोजनं नत्थि, सुत्तं पक्खिपित्वाव अधिट्ठातब्बोति अधिप्पायो। न केवलं तिपुसुत्तकादिनाव बन्धितब्बोति आह ‘‘फाणित’’न्तिआदि। फाणितं झापेत्वा पासाणचुण्णेनाति पासाणचुण्णेन सद्धिं फाणितं पचित्वा तथापक्केन पासाणचुण्णेनाति अत्थो। निस्सज्जितब्बोति ‘‘अयं मे, भन्ते, पत्तो ऊनपञ्चबन्धनेन पत्तेन चेतापितो निस्सग्गियो, इमाहं सङ्घस्स निस्सज्जामी’’ति (पारा॰ ६१३) निस्सज्जितब्बो। तेनाह ‘‘निस्सज्जन्तेना’’तिआदि। सम्मतेनाति –
Bandhanañca nāmetaṃ yasmā bandhanokāse sati hoti, asati na hoti, tasmā tassa lakkhaṇaṃ, bandhanavidhiñca dassetuṃ ‘‘yasmiṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Mukhavaṭṭisamīpe pana pattavedhakena vijjhiyamāne kapālassa bahalattā bhijjati, tasmā heṭṭhā vijjhitabbo. Tenāha ‘‘heṭṭhimapariyante’’tiādi. Sukhumaṃ vā chiddaṃ katvā bandhitabboti sukhume chidde tipupaṭṭādīhi payojanaṃ natthi, suttaṃ pakkhipitvāva adhiṭṭhātabboti adhippāyo. Na kevalaṃ tipusuttakādināva bandhitabboti āha ‘‘phāṇita’’ntiādi. Phāṇitaṃ jhāpetvā pāsāṇacuṇṇenāti pāsāṇacuṇṇena saddhiṃ phāṇitaṃ pacitvā tathāpakkena pāsāṇacuṇṇenāti attho. Nissajjitabboti ‘‘ayaṃ me, bhante, patto ūnapañcabandhanena pattena cetāpito nissaggiyo, imāhaṃ saṅghassa nissajjāmī’’ti (pārā. 613) nissajjitabbo. Tenāha ‘‘nissajjantenā’’tiādi. Sammatenāti –
‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो, यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, सङ्घो इत्थन्नामं भिक्खुं पत्तग्गाहापकं सम्मन्नेय्य, एसा ञत्ति । सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो, सङ्घो इत्थन्नामं भिक्खुं पत्तग्गाहापकं सम्मन्नति, यस्सायस्मतो खमति इत्थन्नामस्स भिक्खुनो पत्तग्गाहापकस्स सम्मुति, सो तुण्हस्स। यस्स नक्खमति, सो भासेय्य। सम्मतो सङ्घेन इत्थन्नामो भिक्खु पत्तग्गाहापको, खमति सङ्घस्स, तस्मा तुण्ही, एवमेतं धारयामी’’ति (पारा॰ ६१४) –
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho itthannāmaṃ bhikkhuṃ pattaggāhāpakaṃ sammanneyya, esā ñatti . Suṇātu me, bhante, saṅgho, saṅgho itthannāmaṃ bhikkhuṃ pattaggāhāpakaṃ sammannati, yassāyasmato khamati itthannāmassa bhikkhuno pattaggāhāpakassa sammuti, so tuṇhassa. Yassa nakkhamati, so bhāseyya. Sammato saṅghena itthannāmo bhikkhu pattaggāhāpako, khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti (pārā. 614) –
एवं पदभाजने वुत्ताय ञत्तिदुतियकम्मवाचाय सम्मतेन। पत्तस्स विज्जमानगुणं वत्वाति ‘‘अयं, भन्ते, पत्तो पमाणयुत्तो सुन्दरो थेरानुरूपो’’तिआदिना (पारा॰ अट्ठ॰ २.६१५) विज्जमानानिसंसं वत्वा। पत्तपरियन्तोति परियन्ते ठितपत्तो। अदेसेति मञ्चपीठच्छत्तनागदन्तकादिके अदेसे। पत्तस्स हि निक्खिपनदेसो ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आधारक’’न्तिआदिना नयेन खन्धके वुत्तोयेव। अपरिभोगेनाति यागुरन्धनरजनपचनादिना अयुत्तपरिभोगेन। अन्तरामग्गे पन ब्याधिम्हि उप्पन्ने अञ्ञस्मिं भाजने असति मत्तिकाय लिम्पित्वा यागुं पचितुं, उदकं वा तापेतुं वट्टति। विस्सज्जेतीति अञ्ञस्स देति। सचे पन सद्धिविहारिको वा अन्तेवासिको वा अञ्ञं वरपत्तं ठपेत्वा ‘‘अयं मय्हं सारुप्पो, अयं थेरस्सा’’ति गण्हाति, वट्टति। अञ्ञो वा तं गहेत्वा अत्तनो पत्तं देति, वट्टति। ‘‘मय्हमेव पत्तं आहरा’’ति वत्तब्बकिच्चं नत्थि।
Evaṃ padabhājane vuttāya ñattidutiyakammavācāya sammatena. Pattassa vijjamānaguṇaṃ vatvāti ‘‘ayaṃ, bhante, patto pamāṇayutto sundaro therānurūpo’’tiādinā (pārā. aṭṭha. 2.615) vijjamānānisaṃsaṃ vatvā. Pattapariyantoti pariyante ṭhitapatto. Adeseti mañcapīṭhacchattanāgadantakādike adese. Pattassa hi nikkhipanadeso ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ādhāraka’’ntiādinā nayena khandhake vuttoyeva. Aparibhogenāti yāgurandhanarajanapacanādinā ayuttaparibhogena. Antarāmagge pana byādhimhi uppanne aññasmiṃ bhājane asati mattikāya limpitvā yāguṃ pacituṃ, udakaṃ vā tāpetuṃ vaṭṭati. Vissajjetīti aññassa deti. Sace pana saddhivihāriko vā antevāsiko vā aññaṃ varapattaṃ ṭhapetvā ‘‘ayaṃ mayhaṃ sāruppo, ayaṃ therassā’’ti gaṇhāti, vaṭṭati. Añño vā taṃ gahetvā attano pattaṃ deti, vaṭṭati. ‘‘Mayhameva pattaṃ āharā’’ti vattabbakiccaṃ natthi.
ञातकप्पवारितेति एत्थ सङ्घवसेन पवारितट्ठाने पञ्चबन्धनेनेव वट्टति, पुग्गलवसेन पन पवारितट्ठाने ऊनपञ्चबन्धनेनापि। अकतविञ्ञत्ति नाम ‘‘वद, भन्ते, पच्चयेना’’ति एवं अकतट्ठाने विञ्ञत्ति।
Ñātakappavāriteti ettha saṅghavasena pavāritaṭṭhāne pañcabandhaneneva vaṭṭati, puggalavasena pana pavāritaṭṭhāne ūnapañcabandhanenāpi. Akataviññatti nāma ‘‘vada, bhante, paccayenā’’ti evaṃ akataṭṭhāne viññatti.
ऊनपञ्चबन्धनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Ūnapañcabandhanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
