| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / กงฺขาวิตรณี-อภินว-ฎีกา • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
๒. อูนปญฺจพนฺธนสิกฺขาปทวณฺณนา
2. Ūnapañcabandhanasikkhāpadavaṇṇanā
อสฺสาติ อิมสฺส ปตฺตสฺสฯ เตน อูนปญฺจพนฺธเนนาติ เตน อูนปญฺจพนฺธเนน ปเตฺตน อุปลกฺขิโต หุตฺวาติ อโตฺถฯ อูนปญฺจพนฺธโน หิ ปโตฺต เอตฺถ ลกฺขณภาเวน คหิโตฯ เตเนวาห ‘‘อิตฺถมฺภูตสฺส ลกฺขเณ กรณวจน’’นฺติฯ ตตฺถ อิตฺถมฺภูตสฺสาติ กญฺจิ ปการํ ปตฺตสฺสฯ ลกฺขียเต อเนนาติ ลกฺขณํ, ตสฺมิํ กรณวจนํ, ตติยาวิภตฺตีติ อโตฺถฯ ‘‘ปกาโร’’ติ จ สามญฺญสฺส เภทโก วิเสโส วุจฺจติฯ ตถา หิ อูนปญฺจพนฺธเนน ปเตฺตนาติ เอตฺถ ภิกฺขุภาวสามญฺญสฺส อูนปญฺจพนฺธนปตฺตภาโว ปกาโร, ตํ ภิกฺขุ อาปโนฺน, ตสฺส ปโตฺต ลกฺขณํฯ ยทิ อปริปุณฺณปญฺจพนฺธโน ปโตฺต อูนปญฺจพนฺธโน นาม โหติ, อถ กสฺมา อิมสฺส ปทภาชนิยํ อพนฺธโนปิ วุโตฺตติ อาห ‘‘ตตฺถา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ตตฺถาติ วาโกฺยปญฺญาเสฯ พนฺธโนกาเส สติ วา อสติ วา พนฺธนวิรหิโต ปโตฺต อพนฺธโน, ปญฺจพนฺธนานํ โอกาโส อสฺสาติ ปญฺจพนฺธโนกาโสฯ อปโตฺตติ ปโตฺต นาม น โหตีติ อโตฺถ, ปากติกํ กาตุํ อสมโตฺถติ วุตฺตํ โหติฯ อิทญฺจ อญฺญสฺส วิญฺญาปเน การณวจนํฯ เตนาห ‘‘ตสฺมา อญฺญํ วิญฺญาเปตุํ วฎฺฎตี’’ติฯ
Assāti imassa pattassa. Tena ūnapañcabandhanenāti tena ūnapañcabandhanena pattena upalakkhito hutvāti attho. Ūnapañcabandhano hi patto ettha lakkhaṇabhāvena gahito. Tenevāha ‘‘itthambhūtassa lakkhaṇe karaṇavacana’’nti. Tattha itthambhūtassāti kañci pakāraṃ pattassa. Lakkhīyate anenāti lakkhaṇaṃ, tasmiṃ karaṇavacanaṃ, tatiyāvibhattīti attho. ‘‘Pakāro’’ti ca sāmaññassa bhedako viseso vuccati. Tathā hi ūnapañcabandhanena pattenāti ettha bhikkhubhāvasāmaññassa ūnapañcabandhanapattabhāvo pakāro, taṃ bhikkhu āpanno, tassa patto lakkhaṇaṃ. Yadi aparipuṇṇapañcabandhano patto ūnapañcabandhano nāma hoti, atha kasmā imassa padabhājaniyaṃ abandhanopi vuttoti āha ‘‘tatthā’’tiādi. Tattha tatthāti vākyopaññāse. Bandhanokāse sati vā asati vā bandhanavirahito patto abandhano, pañcabandhanānaṃ okāso assāti pañcabandhanokāso. Apattoti patto nāma na hotīti attho, pākatikaṃ kātuṃ asamatthoti vuttaṃ hoti. Idañca aññassa viññāpane kāraṇavacanaṃ. Tenāha ‘‘tasmā aññaṃ viññāpetuṃ vaṭṭatī’’ti.
พนฺธนญฺจ นาเมตํ ยสฺมา พนฺธโนกาเส สติ โหติ, อสติ น โหติ, ตสฺมา ตสฺส ลกฺขณํ, พนฺธนวิธิญฺจ ทเสฺสตุํ ‘‘ยสฺมิํ ปนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ มุขวฎฺฎิสมีเป ปน ปตฺตเวธเกน วิชฺฌิยมาเน กปาลสฺส พหลตฺตา ภิชฺชติ, ตสฺมา เหฎฺฐา วิชฺฌิตโพฺพฯ เตนาห ‘‘เหฎฺฐิมปริยเนฺต’’ติอาทิฯ สุขุมํ วา ฉิทฺทํ กตฺวา พนฺธิตโพฺพติ สุขุเม ฉิเทฺท ติปุปฎฺฎาทีหิ ปโยชนํ นตฺถิ, สุตฺตํ ปกฺขิปิตฺวาว อธิฎฺฐาตโพฺพติ อธิปฺปาโยฯ น เกวลํ ติปุสุตฺตกาทินาว พนฺธิตโพฺพติ อาห ‘‘ผาณิต’’นฺติอาทิฯ ผาณิตํ ฌาเปตฺวา ปาสาณจุเณฺณนาติ ปาสาณจุเณฺณน สทฺธิํ ผาณิตํ ปจิตฺวา ตถาปเกฺกน ปาสาณจุเณฺณนาติ อโตฺถฯ นิสฺสชฺชิตโพฺพติ ‘‘อยํ เม, ภเนฺต, ปโตฺต อูนปญฺจพนฺธเนน ปเตฺตน เจตาปิโต นิสฺสคฺคิโย, อิมาหํ สงฺฆสฺส นิสฺสชฺชามี’’ติ (ปารา. ๖๑๓) นิสฺสชฺชิตโพฺพฯ เตนาห ‘‘นิสฺสชฺชเนฺตนา’’ติอาทิฯ สมฺมเตนาติ –
Bandhanañca nāmetaṃ yasmā bandhanokāse sati hoti, asati na hoti, tasmā tassa lakkhaṇaṃ, bandhanavidhiñca dassetuṃ ‘‘yasmiṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Mukhavaṭṭisamīpe pana pattavedhakena vijjhiyamāne kapālassa bahalattā bhijjati, tasmā heṭṭhā vijjhitabbo. Tenāha ‘‘heṭṭhimapariyante’’tiādi. Sukhumaṃ vā chiddaṃ katvā bandhitabboti sukhume chidde tipupaṭṭādīhi payojanaṃ natthi, suttaṃ pakkhipitvāva adhiṭṭhātabboti adhippāyo. Na kevalaṃ tipusuttakādināva bandhitabboti āha ‘‘phāṇita’’ntiādi. Phāṇitaṃ jhāpetvā pāsāṇacuṇṇenāti pāsāṇacuṇṇena saddhiṃ phāṇitaṃ pacitvā tathāpakkena pāsāṇacuṇṇenāti attho. Nissajjitabboti ‘‘ayaṃ me, bhante, patto ūnapañcabandhanena pattena cetāpito nissaggiyo, imāhaṃ saṅghassa nissajjāmī’’ti (pārā. 613) nissajjitabbo. Tenāha ‘‘nissajjantenā’’tiādi. Sammatenāti –
‘‘สุณาตุ เม, ภเนฺต, สโงฺฆ, ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สโงฺฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ ปตฺตคฺคาหาปกํ สมฺมเนฺนยฺย, เอสา ญตฺติ ฯ สุณาตุ เม, ภเนฺต, สโงฺฆ, สโงฺฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ ปตฺตคฺคาหาปกํ สมฺมนฺนติ, ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ปตฺตคฺคาหาปกสฺส สมฺมุติ, โส ตุณฺหสฺสฯ ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺยฯ สมฺมโต สเงฺฆน อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ ปตฺตคฺคาหาปโก, ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ (ปารา. ๖๑๔) –
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho itthannāmaṃ bhikkhuṃ pattaggāhāpakaṃ sammanneyya, esā ñatti . Suṇātu me, bhante, saṅgho, saṅgho itthannāmaṃ bhikkhuṃ pattaggāhāpakaṃ sammannati, yassāyasmato khamati itthannāmassa bhikkhuno pattaggāhāpakassa sammuti, so tuṇhassa. Yassa nakkhamati, so bhāseyya. Sammato saṅghena itthannāmo bhikkhu pattaggāhāpako, khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti (pārā. 614) –
เอวํ ปทภาชเน วุตฺตาย ญตฺติทุติยกมฺมวาจาย สมฺมเตนฯ ปตฺตสฺส วิชฺชมานคุณํ วตฺวาติ ‘‘อยํ, ภเนฺต, ปโตฺต ปมาณยุโตฺต สุนฺทโร เถรานุรูโป’’ติอาทินา (ปารา. อฎฺฐ. ๒.๖๑๕) วิชฺชมานานิสํสํ วตฺวาฯ ปตฺตปริยโนฺตติ ปริยเนฺต ฐิตปโตฺตฯ อเทเสติ มญฺจปีฐจฺฉตฺตนาคทนฺตกาทิเก อเทเสฯ ปตฺตสฺส หิ นิกฺขิปนเทโส ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาธารก’’นฺติอาทินา นเยน ขนฺธเก วุโตฺตเยวฯ อปริโภเคนาติ ยาคุรนฺธนรชนปจนาทินา อยุตฺตปริโภเคนฯ อนฺตรามเคฺค ปน พฺยาธิมฺหิ อุปฺปเนฺน อญฺญสฺมิํ ภาชเน อสติ มตฺติกาย ลิมฺปิตฺวา ยาคุํ ปจิตุํ, อุทกํ วา ตาเปตุํ วฎฺฎติฯ วิสฺสเชฺชตีติ อญฺญสฺส เทติฯ สเจ ปน สทฺธิวิหาริโก วา อเนฺตวาสิโก วา อญฺญํ วรปตฺตํ ฐเปตฺวา ‘‘อยํ มยฺหํ สารุโปฺป, อยํ เถรสฺสา’’ติ คณฺหาติ, วฎฺฎติฯ อโญฺญ วา ตํ คเหตฺวา อตฺตโน ปตฺตํ เทติ, วฎฺฎติฯ ‘‘มยฺหเมว ปตฺตํ อาหรา’’ติ วตฺตพฺพกิจฺจํ นตฺถิฯ
Evaṃ padabhājane vuttāya ñattidutiyakammavācāya sammatena. Pattassa vijjamānaguṇaṃ vatvāti ‘‘ayaṃ, bhante, patto pamāṇayutto sundaro therānurūpo’’tiādinā (pārā. aṭṭha. 2.615) vijjamānānisaṃsaṃ vatvā. Pattapariyantoti pariyante ṭhitapatto. Adeseti mañcapīṭhacchattanāgadantakādike adese. Pattassa hi nikkhipanadeso ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ādhāraka’’ntiādinā nayena khandhake vuttoyeva. Aparibhogenāti yāgurandhanarajanapacanādinā ayuttaparibhogena. Antarāmagge pana byādhimhi uppanne aññasmiṃ bhājane asati mattikāya limpitvā yāguṃ pacituṃ, udakaṃ vā tāpetuṃ vaṭṭati. Vissajjetīti aññassa deti. Sace pana saddhivihāriko vā antevāsiko vā aññaṃ varapattaṃ ṭhapetvā ‘‘ayaṃ mayhaṃ sāruppo, ayaṃ therassā’’ti gaṇhāti, vaṭṭati. Añño vā taṃ gahetvā attano pattaṃ deti, vaṭṭati. ‘‘Mayhameva pattaṃ āharā’’ti vattabbakiccaṃ natthi.
ญาตกปฺปวาริเตติ เอตฺถ สงฺฆวเสน ปวาริตฎฺฐาเน ปญฺจพนฺธเนเนว วฎฺฎติ, ปุคฺคลวเสน ปน ปวาริตฎฺฐาเน อูนปญฺจพนฺธเนนาปิฯ อกตวิญฺญตฺติ นาม ‘‘วท, ภเนฺต, ปจฺจเยนา’’ติ เอวํ อกตฎฺฐาเน วิญฺญตฺติฯ
Ñātakappavāriteti ettha saṅghavasena pavāritaṭṭhāne pañcabandhaneneva vaṭṭati, puggalavasena pana pavāritaṭṭhāne ūnapañcabandhanenāpi. Akataviññatti nāma ‘‘vada, bhante, paccayenā’’ti evaṃ akataṭṭhāne viññatti.
อูนปญฺจพนฺธนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Ūnapañcabandhanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
